Orosdi-Back:Ömer Efendi Mağazası

Orosdi - Back

T

3

Omer Efendi Mağazası

A

Oradan bahse - derken okumuş yaz mış takım, Beyoğlu yakası halkı, yerli hıristiyaniar ve ya- hudiler bu ismi kul - lanır; hanımlar, İs­ tanbul yakalılar, a-

vam tabaka -dilleri ne kolay geldiği

Y azan: Sermed M u h ta r A l us j

O

için hep Ömer efendi mağazası derlerdi. Firmanın asıl adı (Orosdi Baek mües Beseleri anonim şirketi) idi. Pariste,

Ben çocukken arasıra giderdik, alt katına girerdik. Zira zemin katındı, doğru dürüst »>•«<'»-•- - •»...

den yukarıya, ötebe - j ri alacak İstanbullu­ lardan hiç kimsecik­ ler çıkmazdı. O cani be seğirtenler hep kü çük esnaf, taşralı ta cirler; Çarşıi çinin, Mahmutpaşa yoku - şunun yapmacılan, işportacıları.

Her katta geniş geniş kısımlar vardı. İğneden sürmeye ka dar çeşit çeşit mal - la tıklım tıklım; mani fatura, tuhafiye, yün, tire, makara, iğne; yemek takı - mından çatal, bıçak, kaşık, kaşık; ta­ bak, çanak, bardak; kapı tokmakları, kilitleri, sürmeleri; yiiingiriik, demirci­ lik, demircilik, marangozluk edevatı, kilim, yol keçesi, sofra muşambası, pas pas; duvar, konsol, cep saatleri; hazır elbise, ayakkabı, oyuncak ilâh..

«Tuhafiyeye taalluk eden şeyleri an­ ladık. Fanilâ, çorap, mendilin hiç ol - mazsa yarım düzine alınması kân akıl­ dır. işe yarayan, fazlası göz çıkarım- yan eşyanın hakeza.

Gelgelelim sofra muşambalarından t>iri hoşuna gitti de isteyecek oldun. Derhal, burnu kaf dağındaki tezgâhtar,

is-ağzma kira istiyormuş gibi naz ve tiğna ile lâfı dayardı.

— Yarım düzineden eksik germeyiz! Aşçı dükkânı mı açılacak?

Geçmiş zaman olurki..

Eski İstanbulda Orozdi - Bıck

Ömer Efendi mağazası

[Baa tarafı S inci sayfada]

Yahut, bir dondurma kutusu beğen- din. Ona da ayni cevap.

Dondurmacı dükkânı mı işletilecek?.. Hoş o vaktin dondurmacıları donduı pıayı böyle makineli kutularda da yap mazlardı ya.. Azametli satıcılar tacir, esnaf kılıklılardan gayrisine metelik^ vermezler, tetiklerini bozmaz, yerlerin­ den kıpırdamazlardı. *

H

Bir göz gezdirmek için giriverdik. Aman efendim ne oyuncaklar, ne oyun­ caklar. Boynu bükük, sümsük sümsük bakıyorum. Raftaki pırıl pırıl, bambaş (ca tertibatlı, bildiklerime hiç benzemi- yen, (Bonmarşe) ve (P azar Alm an) da eşi görülmemiş bir (Lantem m ailk).

Kurumî tezgâhtar hemen yumuşaya-. rak:

— Canlı fotoğraf. Gümrükten yeni çıkardık! Dedi. Arkasından demez mi-kt:

— Bunu size satabiliriz. Direktörün yeni bir kararı var. 108 kuruştan yu karı fiattaki oyuncakları perakende de verebileceğiz-.

O anda yüreğime su serpildi. Canlı fotoğrafın fiatı bir buçuk lira idi. Y a ­ tımda ufak bir manivelâsı var. Dürbinle fener araşma şeffaf mika’dan, ince yu­ varlaklar takılıyor. Bu yuvarlakların kenarlarında, boyalı boyalı, mini mini resimler. Karanlıkta lâmbası yakıiıp, mikalar yerine geçirilip manivela çev­ rilince duvara veya patiskaya resimlet aksediyor, canlıymiş gibi hareket edi­ yorlarmış.

Canlı fotoğrafı daha evvelce görmüş­ tüm. Bir ramazan Direklerarasmda, fo tıoğrafçı Necatinin yanında dükkânda 40 paraya seyrettirmişlerdi. O, bir san­ dıktı. Üstünde düğme kadar bir delik Elektrik pillerile işler, ışıklanırdı. Meşe (â iki boksör çarpışır; bir canbaz tra­ pezde marifetler yapar; yahut bir av­ cı kuşa tüfeği boşaltır, köpeği koşup gvı getirirdi. Yarım dakika sürmezdi. Ağzımın suyu akmıştı.

Orozdi - Back’taki canlı fotoğrafı hemen aldık. Bendeki sevinci görme­ yin. Artık evdeki küçüklere oüyüklere, akrabalara, konu komşuya eğlence çıkmıştı. Herkes boyuna seyrine üşüş­ mede.

Yuvarlaklar altı taneydi. Resimler birbirini tutar surette yapıldığından, çevirdikçe sürer dururdu. N e gibi şey­ ler olduğunu da söyliyeyim:

Ü ç zenci çocuğu bir derenin etrafın­ da arka arkaya koşarak suya dalıp da­ lıp çıkıyorlar. Ü ç dört süvari

ıneyaan-da fırıl fırıl çarh çeviriyor. Yine birkaş Amerika vahşisi uzun sırıklara daya­ na dayana aradaki hendeği atlayorlat

ilâh..

B

hum Kapalı çarşıdan yetişmedir. 1894 büyük zelzelesi üzerine Vezneciı

lerde, şimdiki Letafet apartımanımn yerindeki geniş dükkâna taşınıp (Türk Pazarı) nı, sonra da Eminönünde (HiiSı nü intihap) mağazasını açmıştı.

Bir aralık Orosdi - Back’ın alt katın­ daki perakendeci dairelerin şefliğini etmişti. Mütemadiyen dolaşır, etrafa ne earet eder, tezgâhtarların müşteri lerş muamelelerini kollar, -zaten terbiye vs nezaketi mücerrep- herkesi hoş lutai, hele eski tanıdıklarına hukuk gütmek­ ten geri kalmazdı.

O kısmın tertibini, intizamını yolunş koyan; sonraları ayni minval üzere de­ vam etmesine sebep olan odur.

-- Sermet M u h tar A lu s

■---— o---1—

ı

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi