' v ı ı ı m m ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı t l i i ı ı ı m ı ı i ! m ı ı ı ı m ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı m u ı ı ı m ı ı ı m ı ı m m m m m m m m m m m m m i m i m i
I TİYATROSUNDA
Burhan Arpad
Baharın
Hazım K örm ükçü K üçük İstanbul,-» b a h a r geç g elir. Takvim e göre m a rt ve nisan b ah ard an sa y ılır am a. İsta n b u l lu la rın ilk yazı sadece m a y ıs tır; o da yarıd an so n ra h a v a la r ısınır, yaz g elir. Geç gelen İs ta n bul b a h a rla rı, İsta n b u l sah n elerin d en h e r yıl b ir kaç d eğ er de g ö tü rü v e rir. T ak ın d an b ile b il diğim k a d a r y ılla rd a hep böyle o ld u ; C um hu riy e tin ilk y ılla rın d a n b e ri hem en h e r b a h a r b ir a rtisti sahneden ve aram ızd an k ü t diye aldı. N eyyire N evyir (Ş u b a t 1943). R aşit Rıza Sam ako (25 şu b a t 1961), Komik-i şe h ir H aşan E fendi (14 m a rt 1925), Suavi Tedii (26 m a rt 1926), Komik-i şe h ir N aşit Bey (26 nisan 1943), K em al K üçük (1 nisan 1944) lerin ö lü m leri, b ah arın ren k li se vin çlerin i b ep k a ra rtm ış tır.
Oysa b a h a rla r d ah a yüzlerce, binlerce İs ta n b u llu y u da alıp alıp g ö tü rü r. E d im ek ap ıy a, E- yiip s ırtla rın a , Z in cirlik u y u y a, R u m clih isar k ı y ıla rın a , ya da K aracaalım edc. H er b a h a rd a gi diveren bu b in lerce İsta n b u llu n u n ark asın d an üç beş insan, pek pek beş on kişi y a n a r, en ya k ın la rı ü z ü lü r. Ama, sahne san atçilerin d en öte ye göçen h e r değer, b ü tü n İs ta n b u llu la rı üzer, içini k a ra r tır. Z ira İs ta n b u llu la r, sahne d e ğ erle rini kendinden b ir p arça say m ıştır. H ele bazıla rın ı hiç u n u tm az. N aşit ö z c a n , H azım K ö rm ü k çü, N eyyire N eyylr, yirm i beş y ıla y ak ın sü re geçm esine rağm en, dünkü gibi c a n lıd ır a n ıla r da. O nları sahnede b ir. b ir kaç, ya da yüzlerce kez görm üş o lan lar, b ir sırasın a g etirip «Naşit Bey a rtistti» d e rle r; «N eyyire N ey y ir’in yeri d o ldurulam adı» diye y a n a r la r ; «Hazım gibisi gelm edi» diye y a k ın ırla r. O y ılla ra yetişm em iş o la n la r bile k u la k ta n d u y d u k la rı, şu ra d a b u ra da o k u d u k la rı ile, N aşit'i, H azım ’ı, N ey y ire’yi say g ıy la a n a rla r.
İs ta n b u llu la rın sahne d eğ erlerin e karşı böylesiııe bağlı o luşunun n ed en le ri v a rd ır, el b ette. ts ta n h u lu n g ü n lü k yaşayışında tiy atro - , nun b ir y ü z y ıld ır -yeri v a rd ır ve gittikçe de j a rtm a k ta d ır. İsta n b u llu , b ü tü n sa n a tla rın en n an k ö rü olan sahne sanatçillğine öm rünü v e r m iş çocu k ların ı u n u tm a k istem ez. Adı, ün ü , | b aşarısı sadece yaşadığı, h a ttS sağlığı y erin d e olduğu a n la rla sın ırlı sahne sanatçileriııi yine kendi içinden yetişm iş yazar, şair, re ssa m la r dan d a h a çok benim ser.
Tepebaşı T iy atro su k o rid o ru n d a yakın gün- )
ı ı ı ı ı ı ı ı ı m ı ı m ı ı ı n ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı n ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı ı
m al M uvahhit
lere k a d a r asılı fo to ğ ra fla r b ird en k a ld ırıld ı. O ysa bu koridor, b ir çeşit a n ıla r galerisi, k ü çük çap ta b ir tiy a tro m üzesiydi. F o to ğ rafların ilk asıldığı y ılla rd a , y aşıy an ların resim leri ço ğ u n lu k tay d ı. S alona g irerk en sol y an a ra s tla yan d u v a rla rd a an cak F ebim E fendi, O tello K âm il, M uvahhit, K em al K ü çü k v a rd ı. 1940 ta n sonra fo to ğ ra fla r y e r d eğ iştirm ey e b a şlad ılar. H azım K örm ükçü. P e rih a n Y anal, M elek M uh lis K obra, S ait K ö k n ar, sağ yan d an sola geçti ler. Son iki yıl, bu y e r d eğ iştirm eleri d ah a da sık la ştı. Şim di k o rid o ru n iki yanı d a bom boş. ö le n le rin de, y a şıy an ların da fo to ğ rafları k a ld ırıld ı.
T epebaşı T iy atro su n d an k a ld ırıla n fotoğ ra f la r, çok gerekli b ir görevi d ü şü n d ü rü y o r. T ü rk T iy a tro su M üzesini k u rm a k g erektiğini, il k yazılı belge ve resim lerin çoğu Is ta n b u lu b ir b aştan b ir başa y a jıy a n eski y an g ın lard a kiil oldu. Y an m ıy an lar şu nun bunun elinde da ğılıp g itti. M inakvan E fendinin y ü zlerce oy u n lu k m elodram re p e r tu a rı ve N aşit B eyin b ü y ük b ir titiz lik le k u rd u ğ u g a rd ro p u n d an , b il m em b ir şe y le r k ald ı m ı? O ysa h e r sa n a t, ya zılı b e lg e le rle geçm işini b ilir, geçm işini iyi ve y ak ın d an ta n ıy a ra k y a rın a d a h a b ir güçle yö n elir.
T epebaşı T iy atro su , üç beş yıl so n ra b elk i de hiç k u llan ılm ıy acak . T ü z y ıla y ak laşan geç m işinde b in lerce sahne anısı yaşam ış T epebaşı T iy atro su n u belki de y ık a c a k la r ve y erin d e iş h a n la rı, ç a rş ıla r yü k selecek . O ysa, T ü rk T iy a t ro Müzesi o larak T epebaşı T iy a tro su n d a n da ha uygun b ir yapı b u lu n am azd ı. S ahnesi, İç m i m arisi, yaşanm ış sa n a t o la y la riy le .
1959 b a h a rın d a Stockholm y ak ın ın d ak i D rottn in g h o lm T iy atro su n u g ezerken üzgün düm . İsv eçliler, iki yüz yıl öncenin sa ra y tiy a t ro sunu m üze y ap m ışlard ı. O g ü n lerin dekorla- riy le . ü n lü a rtis tle rin m a k y a j a ra la rı, eski afiş ve fo to ğ ra fla rla . Bizde ise sa ra y tiy a tro s u da, Is ta n b u lu n b ü tü n eski tiy a tro la rı da y an g ın la ra, ya da yıkıcı k azm asına v e rilm işti. S anati yaşadığı a n la rla sın ırlı sahne a rtistle rin d e n b eİgeler, a n ıla r sak lam ak hiç d ü şü n ü lm em işti.
1964 b ah arı b ü tü n b u n la rı yine d ü şü n d ü rd ü , bana.
İ I I I I I I H ' H ...
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
l l l l i t l I l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l i l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l i l l l l l l l l I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I İ I I I I I I I I I I I M I I t l I l l l l l l l t t H I l l l l l l l l l l l l l l l l l l i l l l l l l l l l i l l t l I t l I l l i I I I I I I I M I I I İ l l l . l M l l l l l l l l l l l l l l M I I I I I I I H I I M I I I I I I I I I I İlil M I1 H 1
