KOAH’ın kognitif fonksiyonlar üzerine etkisi:
Bir olgu kontrol çalışması
Sevinç SARINÇ ULAŞLI1, Serdar ORUÇ2, Ersin GÜNAY1, Orçun AKTAŞ3, Olcay AKAR1, Tülay KOYUNCU1, Mehmet ÜNLÜ1
1Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Afyon,
2Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı, Afyon,
3Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, III. Sınıf Öğrencisi, Afyon.
ÖZET
KOAH’ın kognitif fonksiyonlar üzerine etkisi: Bir olgu kontrol çalışması
Giriş:Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), değerlendirmesinde tedaviye yön vermek için hastalığın şiddetini, kişi- nin sağlık durumu üzerindeki etkilerini ve gelecekte karşılaşılabilecek olayların belirlenmesi hedeflenmelidir. KOAH’ın ak- ciğer dışındaki etkileri iyi bilinmekle beraber kognitif fonksiyonlar üzerindeki etkisine yeteri kadar ilgi gösterilmemiştir. Bu nedenle çalışmamızda KOAH hastalarımızın kognitif fonksiyonlarının değerlendirilmesi hedeflendi.
Materyal ve Metod:Orta, ağır ve çok ağır geri dönüşümsüz hava yolu obstrüksiyonu olan 112 KOAH’lı hasta ile aynı yaş grubunda seçilmiş KOAH ve bilinen sistemik hastalığı bulunmayan 44 sağlıklı bireyin oluşturduğu kontrol grubu çalışma- ya dahil edildi. Kognitif fonksiyonların değerlendirilmesi için standardize mini mental test (SMMT) uygulandı. Hasta ve kontrol grubu kognitif fonksiyonlar açısından karşılaştırıldı ve ayrıca hasta grubunun içerisinde de son bir yıl içerisinde geçirilmiş akut alevlenme sayısı ile kognitif fonksiyonlar arasındaki ilişki değerlendirildi.
Bulgular:Araştırmaya 112 KOAH’lı hasta, 44 kontrol grubu olmak üzere toplam 156 kişi alındı. Hasta grubunun yaş or- talaması 65.03 ± 7.63 yıl, kontrol grubunun yaş ortalaması ise 63.63 ± 8.96 yıl olarak bulunmuştur (p= 0.364). Hasta gru- bunun SMMT sonucunun ortalaması 23.8 ± 4.39, kontrol grubunun SMMT sonucunun ortalaması 26.7 ± 2.88’dir. SMMT so- nuçlarında hasta ve kontrol grubu arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (p< 0.0001). Hastalığın şiddetine göre orta, ağır ve çok ağır hava yolu obstrüksiyonu olan hastaların mini mental test sonuçları ve FEV1değerlerinde hasta grupları arasın- da anlamlı farklılık saptanmıştır (sırasıyla p= 0.001; p< 0.0001). SMMT sonuçları ile son bir yıl içerisinde geçirilmiş olan akut alevlenme sayısı arasında negatif ilişki bulunmuştur (p= 0.003; r= -0.239).
Sonuç:Bu çalışmada KOAH’ı olan hastaların SMMT sonuçlarının kontrol grubuna göre daha düşük bulunması KOAH has- talarının kognitif fonksiyonlarının olumsuz yönde etkilendiğini göstermektedir. Ayrıca, akut alevlenme sayısı arttıkça SMMT sonuçlarının düşmesi akut alevlenmelerin önlenmesiyle kognitif fonksiyonlardaki bozulmanın azaltılabileceğini gös- termektedir. KOAH yönetiminde kognitif fonksiyonların değerlendirilmesi ve bu konuda önlemlerin alınması gerektiğini dü- şünmekteyiz.
Anahtar Kelimeler: Akut alevlenme, KOAH, kognitif fonksiyonlar, standardize mini mental test.
Yazışma Adresi (Address for Correspondence):
Dr. Sevinç SARINÇ ULAŞLI, Afyon Kocatepe Üniversitesi Ahmet Necdet Sezer Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, İzmir Karayolu 7. km 03200 AFYON - TURKEY
e-mail: sevincsarinc@gmail.com
GİRİŞ
Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), hava akımı obstrüksiyonuyla karakterize akciğer dışı sistemik etki- leri de olan bir hastalıktır (1). KOAH yönetiminde teda- viye yön vermek amacıyla hastalığın şiddetini, hastalı- ğın kişinin sağlık durumu üzerindeki etkilerini ve gele- cekte karşılaşılabilecek olay risklerinin belirlenmesi he- deflenmelidir. Bu hedeflere ulaşmak için KOAH değer- lendirmesinde hastanın mevcut semptom düzeyi, spi- rometrik değerlendirmede saptanan obstrüksiyonun düzeyi, alevlenme riski ve komorbiditelerin değerlendi- rilmesi gerekmektedir (1-3).
KOAH hastalarında kognitif bozulma, fiziksel aktivite ve serebral kan akımında azalma, doku hipoksisi, sis- temik inflamasyon ve oksidatif stres ile ilişkili multifak- töryel bir süreçtir (4). KOAH’da yaşam kalitesindeki ve genel sağlık durumundaki değişiklikleri belirleyebilmek
için fonksiyonel ölçümlerle birlikte hastanın bilişsel iyi- lik hallerinin ölçümüne olanak veren değerlendirme öl- çekleri de kullanılmaktadır (4,5). Bu amaçla kullanılan standardize mini mental test (SMMT) KOAH’lı hastalar- da klinik pratikte ve araştırmalarda kullanıma uygun, kısa ve yönelim, dikkat, hafıza, motor beceri ve dil kul- lanımının değerlendirildiği bir testtir (4,6). KOAH’ın kognitif fonksiyonlar üzerinde oluşturduğu etkiler, tıbbi harcamaların artmasına ve iş gücü kaybına neden ol- maktadır. Ayrıca, KOAH seyrinde izlenen alevlenmeler de kognitif fonksiyonları olumsuz yönde etkileyebil- mektedir (7,8). KOAH’ın çok bileşenli bir hastalık oldu- ğu bilinmekle beraber kognitif fonksiyonlar üzerindeki etkisine yeteri kadar ilgi gösterilmemiştir. Ayrıca, bu çalışmaya kadar akut alevlenme sayısıyla kognitif fonksiyonlar arasındaki ilişkinin değerlendirildiği bir ça- lışmaya literatürde rastlanmamıştır.
SUMMARY
Effects of COPD on cognitive functions: a case control study
Sevinç SARINÇ ULAŞLI1, Serdar ORUÇ2, Ersin GÜNAY1, Orçun AKTAŞ3, Olcay AKAR1, Tülay KOYUNCU1, Mehmet ÜNLÜ1
1Department of Chest Diseases, Faculty of Medicine, Afyon Kocatepe University, Afyon, Turkey,
2Department of Neurology, Faculty of Medicine, Afyon Kocatepe University, Afyon, Turkey,
33rdClass Student, Faculty of Medicine, Afyon Kocatepe University, Afyon, Turkey.
Introduction:Assessment of disease severity, effects of disease on health status and future events should be considered to direct treatment strategies in chronic obstructive pulmonary disease (COPD) management. Although extrapulmonary ef- fects of COPD are well known, effects of COPD on cognitive functions have not been evaluated sufficiently. Therefore we ai- med to determine cognitive functions of COPD patients in the present study.
Materials and Methods:112 COPD patients with moderate, severe and very severe irreversible airway obstruction and 44 age matched healthy subjects without COPD and systemic diseases as control group were enrolled to the study. Mini men- tal state examination (MMSE) was performed to evaluate cognitive functions. MMSE results were compared between pati- ent and control groups. Moreover relationship between exacerbation frequency and cognitive functions was evaluated.
Results:Total 156 subjects as 112 COPD patients and 44 healthy subjects were included to the study. Mean age of COPD pa- tients was 65.03 ± 7.63 years, and mean age of control group was 63.63 ± 8.96 years (p= 0.364). Mean score of MMSE in COPD patients was 23.8 ± 4.39, and mean score of MMSE in control group was 26.7 ± 2.88. We determined a significant difference in terms of MMSE scores betweeen patient and control group (p< 0.0001). MMSE scores and FEV1values were significantly different among patients with moderate, sevre and very severe airflow obstruction (p= 0.001; p< 0.0001 respectively). We fo- und a significant negative correlation between MMSE results and exacerbation frequency during last year (p= 0.003; r= -0.239).
Conclusion:Lower MMSE scores of COPD patients than subjects in control group indicates the impairment of cognitive functions in COPD patients. Moreover a negative relationship between MMSE scores with exacerbation frequency during last year suggests that prevention from exacerbation can decrease cognitive impairment in COPD patients. We believe that assessment of cognitive functions and preventive strategies should be considered in COPD management.
Key Words: COPD, cognitive functions, exacerbation frequency, mini mental state examination.
Tuberk Toraks 2013; 61(3): 193-199 • doi: 10.5578/tt.5841
Bu nedenlerle çalışmamızda 50 yaş ve üzerindeki KO- AH hastalarımızın kognitif fonksiyonlarını değerlendir- mek için SMMT uygulanması, aynı yaş grubunda KO- AH ve nörolojik hastalığı bulunmayan bireylerle mini mental test sonuçlarının karşılaştırılması, SMMT sonuç- larıyla son bir yıl içerisinde geçirilmiş olan akut alevlen- me sayısı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi hedef- lendi.
MATERYAL ve METOD Hasta Seçimi
Çalışmamız olgu kontrol kesitsel bir çalışma olarak planlandı. Çalışma için Afyon Kocatepe Üniversitesi Gi- rişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulu ona- yı alındı. Hasta ve kontrol grubunu oluşturan bireyler- den yazılı gönüllü olur formu alındı. Çalışma Afyon Ko- catepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı göğüs hastalıkları polikliniğinde Kasım 2012-Mart 2013 tarihleri arasında yürütüldü.
Bu çalışmaya 50 yaş üzerinde, göğüs hastalıkları polik- liniğinde takip edilen, solunum fonksiyon testinde orta, ağır ve çok ağır geri dönüşümsüz hava yolu obstrüksi- yonu olan GOLD kılavuzuna göre tanı alan toplam 112 KOAH hastası ile aynı yaş grubunda seçilmiş KOAH ve bilinen nörolojik hastalığı bulunmayan 44 kişi kontrol grubu olarak dahil edildi (1). Nörolojik ve/veya psiki- yatrik hastalık, vitamin B12ve folat eksikliği olan, diya- bet, üremi ve diğer metabolik-endokrin hastalıkları olan, KOAH dışında ek solunum sistemi hastalıkları bu- lunan, solunum fonksiyon testlerini uygun yapamayan, KOAH alevlenme döneminde olan, kognitif fonksiyon- ları etkileyebilecek ilaç kullanan (lityum, propranol, eritromisin antihistaminik, simetidin, sedatif ajanlar vb.), alkol kullanımı olan ve çalışmaya katılmayı kabul etmeyen bireyler çalışma dışında bırakıldı. Ayrıca, so- lunum yetmezliği, hipoksisi olan ve uzun süreli oksijen tedavisi alan hastalar da çalışma dışında bırakıldı.
Hasta ve kontrol grubuna bilişsel fonksiyonlarının de- ğerlendirilmesi için mini mental test uygulandı. Hasta- ların solunum fonksiyon testi sonuçları, demografik özellikleri, sigaranın kümülatif dozu (paket/yıl) ve son bir yıl içerisinde geçirmiş oldukları akut alevlenme sa- yısı sorgulanarak kaydedildi.
Solunum Fonksiyon Testi (SFT)
Spirometrik testler ERS standartlarına göre yapıldı (9).
SFT’de zorlu vital kapasite (FVC) ve birinci saniyedeki zorlu ekspiratuar volüm (FEV1) ölçümleri yapıldı.
FEV1/FVC oranı hesaplandı. Elde edilen sonuçlar mut- lak ve beklenen değerlerin yüzdesi olarak ifade edildi (10). Hastaların SFT sonucuna göre hava akımı kısıtla-
ması değerlendirildi. Hastalar orta, ağır ve çok ağır KO- AH olarak evrelendirildi (1).
Standardize Mini Mental Test (SMMT)
Hastaların kognitif fonksiyonlarını değerlendirmeye yö- nelik kolay uygulanabilen SMMT ile yönelim, dikkat, hafıza, motor beceri ve dil kullanımı değerlendirildi.
Toplam 30 puan üzerinden yapılan değerlendirmede, 25 puan alan bireylerde şüpheli, 20 puanın altında alan bireylerde ise belirgin kognitif bir bozukluğun varlığının gösterildiği düşünülmektedir. Mini mental durum mu- ayenesi çeşitli bozuklukların hem ayırıcı tanısında hem de tedavi takibinde kullanılabilir. Uygulama kolaylığının olması da ayrı bir avantajıdır. Cerrahpaşa Geriatrik Psi- kiyatri ekibi tarafından Türkçe standardizasyonu da ya- pılmış olup, aynı ekip tarafından önerilen okuryazar ol- mayanlar için de bir modifikasyonu mevcuttur (11). En yüksek puanın 30 olduğu SMMT, 10 puanlık zaman ve mekan oryantasyonu, 3 puan kayıt ve 3 puan hatırla- ma olmak üzere 6 puanlık bellek, 5 puanlık dikkat, 8 puanlık dil ve 1 puanlık görsel-mekansal işlevleri ölçen maddelerden oluşmaktadır (12). Bu test eğitimlilere ve eğitimsizlere ayrı olarak uygulandı.
İstatistiksel Analiz
Tüm bu test sonuçları ve demografik özellikler SPSS 20 programı kullanılarak değerlendirildi. Tanımlayıcı ista- tistikler yapıldı. Verilerin dağılımlarını değerlendirmek üzere Kolmogorov Smirnov testi uygulandı. T testi ve Mann-Whitney U testleri kullanılarak hasta ve kontrol grubu karşılaştırıldı. Hava yolu obstrüksiyonunun düze- yi değerlendirilerek hastalar orta, ağır ve çok ağır KO- AH olmak üzere üç gruba ayrıldı. Bu üç grup arasında- ki parametreler ise ANOVA ve Kruskal-Wallis testleri kullanılarak karşılaştırıldı. Hasta ve kontrol grubunun eğitim durumu çapraz tablo kullanılarak verildi. Grup- lar arasında bu sıklıklar bakımından fark bulunup bu- lunmadığı yerine göre ki-kare ya da Fisher testleri kul- lanılarak karşılaştırıldı. Akut alevlenme sayısı ve SMMT sonuçları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi için Spearman korelasyon analizi kullanıldı. İstatistiksel an- lamlılık düzeyi p< 0.05 olarak kabul edildi.
BULGULAR
Araştırmaya 112 KOAH’lı hasta, 44 kontrol grubu ol- mak üzere toplam 156 birey dahil edildi. Hastaların yaş ortalaması 65.03 ± 7.63 yıl, kontrol grubunun yaş or- talaması 63.63 ± 8.96 yıl olarak bulundu. Hasta ve kontrol grubunun yaş ortalamalarında anlamlı farklılık bulunmadı (p= 0.364). Hasta grubunun mini mental test sonucunun ortalaması 23.8 ± 4.39, kontrol grubu- nun mini mental test sonucunun ortalaması 26.7 ± 2.88 olarak değerlendirildi. Mini mental test sonuçların-
da hasta ve kontrol grubu arasında anlamlı farklılık bu- lundu (p< 0.0001) (Tablo 1). Kognitif bozukluğun KO- AH hastalarındaki oranı %46.4; kontrol grubundaki oranı ise %18.1 olarak bulundu (Şekil 1). Hasta ve kontrol grubunun eğitim düzeyi karşılaştırıldığında iki grup arasında anlamlı farklılık bulunmadı (Tablo 2).
Hastalığın şiddetine göre orta, ağır ve çok ağır hava yo- lu obstrüksiyonu olan hastaların mini mental test so- nuçları ve FEV1değerlerinde gruplar arasında anlamlı farklılık bulundu (sırasıyla p= 0.001; p< 0.0001) (Tab- lo 3). Hastaların son bir yıl içerisinde geçirmiş oldukla- rı atak sayısı ile SMMT sonuçları arasında istatistiksel olarak anlamlı ters ilişki bulundu (p= 0.003; r= -0.239) (Şekil 2).
TARTIŞMA
Bu çalışmada KOAH’lı hastaların SMMT sonuçlarının kontrol grubuna göre daha düşük bulunması KOAH hastalarının bilişsel fonksiyonlarının olumsuz yönde et- kilendiğini göstermektedir. Ayrıca, hastalığın evresi art- tıkça da hipoksi olmasa da SMMT sonuçlarının düşme- si hastalığın şiddeti ile beraber kognitif bozukluğun şid- detinin artış gösterdiğini ortaya koymaktadır.
KOAH hastalarında kognitif bozulma doku hipoksisi, sistemik inflamasyon ve oksidatif stres ile ilişkili multi- faktöryel bir süreçtir (4,13,14). Bazı KOAH’lı olgularda hipoksiye sekonder olarak deliryum veya entelektüel aktivitelerde bozulma ve kognitif fonksiyonlarda deği- şiklik olabileceği saptanmıştır (15). Bu olgularda nöro-
nal hasar gelişimi, hipoksinin oksidatif fosforilasyonu bozması ve serbest radikallerin oluşmasına neden ol- masıyla açıklanmıştır (16).
Son dönemde yapılan bir çalışmada hipoksemisi olma- yan KOAH hastalarında da kognitif fonksiyonlarda bo- zulma olduğu gösterilmiştir (17). Ayrıca yaşlı KOAH’lı olgularda kognitif fonksiyonların yaşla ilişkili olarak kan akımında azalma, eğitim durumu, hastalıkla ilişkili olarak arteryel oksijen içeriğinde azalma ve hem has- talık hem de yaş ile ilişkili olarak fiziksel aktivitede azalmayla etkilenebileceği belirtilmiştir (18-20). Bizim
Tablo 1. KOAH ve kontrol grubunun demografik özellikleri ve standardize mini mental test sonuçları.
KOAH (n= 112) Kontrol (n= 44) p
Yaş (yıl) 65.03 ± 7.63 63.63 ± 8.96 0.364
Cinsiyet (K/E) 28/84 24/20 < 0.0001
Sigara paket/yıl 32.16 ± 36.9 6.7 ± 16.6 < 0.0001
BKİ (kg/m2) 25.8 (14.6-41) 31 (16-43) < 0.0001
SMMT 23.8 ± 4.39 26.7 ± 2.88 < 0.0001
24 (14-30) 27 (18-30)
E: Erkek, K: Kadın, KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, SMMT: Standardize mini mental test, BKİ: Beden kitle indeksi.
70
60 50
40
30
20
10
0
60 52
8 36
KOAH Kontrol grubu
Bozuk mental durum Düzgün mental durum
Şekil 1. KOAH ve kontrol grubunun standardize mini mental test sonuçlarına göre mental durumları.
Tablo 2. Hasta ve kontrol grubunun eğitim düzeyi.
KOAH (n= 112) Kontrol (n= 44) p
Eğitimsiz 27 (%24.1) 12 (%27.3) 0.101
İlkokul mezunu 73 (%65.2) 23 (%52.3)
Ortaokul mezunu 8 (%7.1) 3 (%6.8)
Lise mezunu 4 (%3.6) 4 (%9.1)
Üniversite mezunu 0 2 (%4.5)
KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı.
hasta grubumuzun da hipoksisi olmayan 50 yaş ve üs- tü hastalardan oluştuğu göz önüne alınırsa kognitif fonksiyonlardaki bu azalmada yaş ve KOAH nedeniyle ortaya çıkan sistemik inflamasyon, oksidatif hasar ve fiziksel aktivitedeki kısıtlanmanın rolü olduğu düşünü- lebilir. Ancak hasta ve kontrol grubu arasında yaş orta- lamaları ve eğitim düzeyi açısından anlamlı farklılığın bulunmaması ve hasta grubunda SMMT sonuçlarının daha düşük olması KOAH’ın yaştan bağımsız olarak da kognitif fonksiyonlar üzerindeki olumsuz etkisini gös- termektedir.
Literatürde KOAH’lı hastalarda kognitif fonksiyonların değerlendirildiği iki çalışmada sırasıyla %48.5 ve %10.4 oranlarında KOAH hastalarının kognitif bozukluğu ol- duğu bulunmuştur (21,22). Bizim çalışmamızda ise bu
oran %46.4 olarak bulunmuştur. KOAH ve Alzheimer hastalarında SMMT sonuçlarının değerlendirildiği başka bir çalışmada Alzheimer hastalarında SMMT sonuçları- nın KOAH hastalarının test sonuçlarına göre anlamlı olarak daha düşük olduğu bulunmuştur (23). Bu ne- denle çalışmamızda KOAH hasta grubu ve kontrol gru- bundaki bireyleri seçerken herhangi bir nörolojik hasta- lığın olmaması konusuna dikkat edilmiştir. Yakın za- manda Villeneuve ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada KOAH hastalarına kognitif fonksiyonların değerlendirilmesi için Montreal bilişsel değerlendirme ölçeği ve SMMT uygulanmıştır (24). Bu çalışmada er- ken dönemde hafif kognitif bozukluğun Montreal biliş- sel değerlendirme ölçeği ile daha iyi tespit edildiği so- nucuna varılmıştır. Bizim çalışmamızda ise Montreal değerlendirme ölçeği, hastalarımızın sosyoekonomik ve kültürel düzeyleri nedeniyle uygulanamamıştır. Bu konuda daha büyük hasta gruplarında duyarlılığı SMMT’den daha yüksek değerlendirme ölçekleriyle ya- pılacak çalışmalara ihtiyaç olduğunu düşünmekteyiz.
Hastalığın seyri sırasında yaşanan akut alevlenmeler yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemesi, SFT’deki bozulmayı hızlandırması ve mortaliteyle ilişkili olması açısından önemlidir (25). Akut alevlenme ve stabil dö- nemdeki KOAH hastalarının kognitif fonksiyonlarının değerlendirildiği bir çalışmada akut alevlenme geçiren hastaların stabil hastalara göre kognitif fonksiyonlarının daha fazla bozulduğu ve bunun hipoksemi, hastalık şid- deti veya sigara paket/yıldan bağımsız olduğu ortaya konulmuştur (7). Bu çalışmada hastanede yatış süresi ve yaşam kalitesi skorları ile kognitif fonksiyonlar ara- sında anlamlı ilişki bulunmuştur (7). Çalışmamıza akut alevlenme dönemindeki hastalar alınmadı ancak hasta- Tablo 3. KOAH’lı hastaların demografik özellikleri, solunum fonksiyon testleri, standardize mini mental test sonuçları ve son bir yıl içerisinde geçirilmiş olan akut alevlenme sayıları.
Orta KOAH (n= 34) Ağır KOAH (n= 40) Çok ağır KOAH (n= 38) p
Yaş (yıl) 66.3 ± 7.8 65.3 ± 7.58 63.6 ± 7.48 0.312
BKİ (kg/m2) 25.6 ± 8.4 29.5 ± 8.4 25.4 ± 5.1 0.082
Sigara paket-yıl 42.4 ± 38.5 24.4 ± 25.2 31.1 ± 26.1 0.035
Hastalık süresi 7.1 ± 5.8 8.8 ± 6.08 8.02 ± 6.5 0.339
FEV1/FVC 59.8 ± 7.76 53.3 ± 5.3 55.05 ± 7.03 0.396
FEV1L 1.94 ± 0.64 1.04 ± 0.28 0.57 ± 0.2 < 0.0001
FEV1% 73.23 ± 6.08 40.75 ± 5.96 20.5 ± 7.2 < 0.0001
SpO2% 97.29 ± 1.19 94.4 ± 1.08 92.8 ± 0.89 < 0.0001
SMMT 26.02 ± 3.43 22.05 ± 4.66 23.78 ± 4.08 0.001
Akut alevlenme sayısı 2 (1-4) 2 (1-5) 2.5 (1-10) 0.417
FEV1: Birinci saniyedeki zorlu ekspiratuar volüm, FVC: Zorlu vital kapasite, KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, SMMT: Standardize mini mental test, SpO2: Oksijen satürasyonu, BKİ: Beden kitle indeksi.
Şekil 2. Hasta grubumuzun standardize mini mental test (SMMT) sonuçları ile son bir yıl içerisinde geçirilen akut alev- lenme sayısı arasındaki ilişki.
14.00 p= 0.003; r= 0.239
12.00
10.00
8.00
6.00
4.00
2.00
0
10.00 15.00 20.00
SMMT Sonuç
Akut Alevlenme Sayısı
25.00 30.00
ların son bir yıl içerisinde geçirdikleri akut alevlenme sayıları sorgulandı. Kognitif fonksiyonları daha düşük bulunan hastaların daha fazla akut alevlenme geçirmiş oldukları izlendi. Bu sonuç akut alevlenmeler sırasında artan sistemik inflamasyonun ve olası hipoksemik hi- poksinin kognitif fonksiyonları olumsuz etkilediğini ve- ya kognitif fonksiyonları bozulmuş olan hastaların teda- viye uyum ve bakım konusunda yaşamış oldukları zor- luklar nedeniyle daha sık alevlenme geçirdiklerini dü- şündürmektedir.
Mevcut literatürle uyumlu olarak özellikle ağır ve çok ağır KOAH hastalarımızda SMMT sonuçlarının orta KO- AH hastalarına göre anlamlı olarak düşük bulunması KOAH’lı hastalarda hastalığın şiddeti ile ilişkili kognitif sorunların varlığının hastanın yaşam kalitesini ve gün- lük performansını etkileyen önemli ve unutulmaması gereken bir sorun olduğunu göstermektedir (26,27).
Ağır ve çok ağır KOAH’lı olgularda hipoksemi olmasa da kognitif fonksiyonlarda bozulma olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Çalışmamızda hastalık süre- sinin orta, ağır ve çok ağır KOAH’lı olgularımızda ben- zer olmasına rağmen SMMT sonuçlarının farklı olması da kognitif fonksiyonların hastalık süresinden bağımsız olarak etkilenmiş olduğunu göstermektedir. Özellikle ağır ve çok ağır KOAH hastalarının tanı anında kognitif sorunları olabileceğini ve bu durumun ilerlemesi halin- de hastaların yaşamlarını idame ettirmede sorunlar ya- şayabileceği göz önünde bulundurularak hastaların kognitif fonksiyonlarının rutin poliklinik şartlarında de- ğerlendirilmesi ya da hastanın nöroloji veya psikiyatri kliniğine yönlendirilerek kognitif bozukluğun erken dö- nemde fark edilmesi sağlanmalıdır.
Sonuç olarak bu çalışmada KOAH hastalarının bilişsel fonksiyonlarının olumsuz yönde etkilendiği gösterilmiş- tir. Ayrıca, KOAH akut alevlenme sayısı ile SMMT so- nuçları arasında bulunan ilişki de alevlenmelerin önlen- mesiyle kognitif fonksiyonların korunmasının sağlana- bileceğini düşündürmektedir.
TEŞEKKÜR
Hüseyin Anıl İnan, İsmail Bölükbaşı ve Hayati Okudu- cu’ya SMMT uygulanması aşamasındaki yardımların- dan dolayı teşekkür ederiz.
ÇIKAR ÇATIŞMASI Bildirilmemiştir.
KAYNAKLAR
1. Global strategy for diagnosis, management and prevention of chronic obstructive pulmonary disease (GOLD, updated 2013). Available at: http:// www.goldcopd.org.
2. Fumagalli G, Fabiani F, Forte S, Napolitano M, Marinelli P, Pa- lange P, et al. INDACO project: a pilot study on incidence of co- morbidities in COPD patients referred to pneumology units.
Multidisciplinary Respiratory Medicine 2013; 8: 28.
3. Vanfleteren LE, Spruit MA, Groenen M, Gaffron S, van Empel VP, Bruijnzeel PL, et al. Clusters of comorbidities based on va- lidated objective measurements and systemic inflammation in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 2013; 187: 728-35.
4. Dodd JW, Getov SV, Jones PW. Cognitive functions in COPD.
Eur Respir J 2010; 35: 913-22.
5. Atasever A, Erdinç E. Quality of life evaluation in COPD. Tu- berk Toraks 2003; 51: 446-55.
6. Peruzza S, Sergi G, Vianello A, Pisent C, Tiozzo F, Manzan A, et al. Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) in elderly subjects: impact on functional status and quality of life. Res- pir Med 2003; 97: 612-7.
7. Dodd JW, Charlton RA, van den Broek MD, Jones PW. Cogni- tive Dysfunction in Patients Hospitalized with Acute Exacer- bation of Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD).
Chest 2013 Jan 24. Doi: 10.1378/chest.12-2099 [Epub ahead of print].
8. Kirkil G, Tug T, Ozel E. The evaluation of cognitive functions with P300 test for chronic obstructive pulmonary disease in attack and stable period. Clin Neurol Neurosurg 2007; 109:
553-60.
9. Miller MR, Hankinson J, Brusasco V, Burgos F, Casaburi R, Co- ates A, et al; ATS/ERS Task Force. Standardisation of spiro- metry. Eur Respir J 2005; 26: 319-38.
10. Pellegrino R, Viegi G, Brusasco V, Crapo RO, Burgos F, Casa- buri R, et al. Interpretative strategies for lung function tests.
Eur Respir J 2005; 26: 948-68.
11. Güngen C, Ertan T, Eker E. Validity and safety of standardized mini mental test on the diagnosis of mind demantia. Turkish Journal of Psychiatry 2002; 13: 73-281.
12. Spreen O, Strauss E. A Compendium of Neuropsychological test. 2nded. New York: Oxford University Press, 1998.
13. Schou L, Ostergaard B, Rasmussen LS, Rydahl-Hansen S, Phanareth K. Cognitive dysfunction in patients with chronic obstructive pulmonary disease: a systematic review. Respira- tory Medicine 2012; 106: 1071-81.
14. Klein M, Gauggel S, Sachs G, Pohl W. Impact of chronic obst- ructive pulmonary disease (COPD) on attention functions.
Respir Med 2010; 104: 52-60. Epub 2009 Sep 11.
15. Grant I, Heaton RK, McSweeny AJ, Adams KM, Timms RM.
Neuropsychologic findings in hypoxemic chronic obstructive pulmonary disease. Arch Intern Med 1982; 142: 1470-6.
16. Strasser A, Stanimirovic D, Kawai N, McCarron RM, Spatz M.
Hypoxia modulates free radical formation in brain microvas- cular endothelium. Acta Neurochir 1997; 70 (Suppl): 8-11.
17. Gupta PP, Sood S, Atreja A, Agarwal D. A comparison of cog- nitive functions in non-hypoxemic chronic obstructive pulmo- nary disease (COPD) patients and age-matched healthy vo- lunteers using mini-mental state examination questionnaire and event-related potential, P300 analysis. Lung India 2013;
30: 5-11. Doi: 10.4103/0970-2113.106119.
18. Dustman RE, Emmerson R, Shearer D. Physical activity, age, and cognitive-neuropsychological function. J Aging Phys Act 1994; 2: 143-81.
19. Grant I, Prigatano GP, Heaton RK, McSweeny AJ, Wright EC, Adams KM. Progressive neuropsychologic impairment and hypoxemia. Relationship in chronic obstructive pulmonary disease. Arch Gen Psychiatry 1987; 44: 999-1006.
20. Etnier J, Johnston R, Dagenbach D, Pollard RJ, Rejeski WJ, Berry M. The relationships among pulmonary function, aero- bic fitness, and cognitive functioning in older COPD patients.
Chest 1999; 116: 953-60.
21. Incalzi RA, Gemma A, Marra C, Muzzolon R, Capparella O, Carbonin P. Chronic obstructive pulmonary disease. An origi- nal model of cognitive decline. Am Rev Respir Dis 1993; 148:
418-24.
22. Antonelli-Incalzi R, Corsonello A, Pedone C, Trojano L, Acan- fora D, Spada A, et al. Drawing impairment predicts mortality in severe COPD. Chest 2006; 130: 1687-94.
23. Kozora E, Filley CM, Julian LJ, Cullum CM. Cognitive functi- oning in patients with chronic obstructive pulmonary disease and mild hypoxemia compared with patients with mild Alz- heimer disease and normal controls. Neuropsychiatry Ne- uropsychol Behav Neurol 1999; 12: 178-83.
24. Villeneuve S, Pépin V, Rahayel S, Bertrand JA, Delorimier M, Rizk A, et al. Mild cognitive impairment in moderate to severe chronic obstructive pulmonary disease: a preliminary study.
Chest 2012; 142: 1516-23.
25. Donaldson GC, Seemungal TA, Bhowmik A, Wedzicha JA. Re- lationship between exacerbation frequency and lung function decline in chronic obstructive pulmonary disease. Thorax 2002; 57: 847-52.
26. Özge C, Özge A, Ünal Ö. Cognitive and functional deteriorati- on in patients with severe COPD. Behav Neurol 2006; 17: 121- 30.
27. Mavioğlu H, Çelik P, Yorgancıoğlu A, Yılmaz H, Keskin T. The evaluation of cognitive functions and P300 in chronic obstruc- tive pulmonary disease. J Neurol Sci (Turkish) 2000; 17: 17- 21.
