Konu. Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti. I. Bölüm. Anlatan İbrahim Ulaş BALDEMİR. Sosyal Hocam. instagram.

(1)

Anlatan

İbrahim Ulaş BALDEMİR

Konu

Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti

I. Bölüm

instagram.com/sosyalhocamm

twitter.com/sosyalhocamm

facebook.com/sosyalhocamm

(2)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti

Osmanlı Devleti’nin duraklama dönemine girmesinde etkili olan, I. doğal sınırlara ulaşması,

II. eğitimde yozlaşmanın yaşanması,

III. ordu ve donanmanın bozulması gelişmelerinden hangilerinin iç nedenler arasında olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

I. DURAKLAMANIN NEDENLERİ

A. İÇ NEDENLER

1. Merkezî Yönetimin Bozulması

✎ Şehzâdelerin sancağa çıkma uygulamasına son verilerek Kafes Usulü’ne geçilmesi, böylece yönetime deneyimsiz ve yeteneksiz padişahların gelmesi

✎ Padişahların tecrübesiz olması nedeniyle, devlet adamlarının ve özellikle de saray kadınlarının yönetimde etkili olması

✎ Çocuk yaştaki padişahların yönetime gelmesi

✎ Sık sık taht değişikliklerinin yaşanması

✎ Rüşvet ve iltimas (adam kayırma) ile yönetime yeteneksiz kişilerin getirilmesi

2. Ordu ve Donanmanın Bozulması

✎ Devşirme sisteminin ve buna bağlı olarak Yeniçeri Ocağı’nın bozulması

✎ Yeniçeri Ocağı için geçerli olan “Ocak, devlet içindir.” anlayışı yerine

“Devlet, ocak içindir.” anlayışının benimsenmesi

✎ Tımar sisteminin bozulması ve buna bağlı olarak güvenlik ve üretim faaliyetlerinde sorunların ortaya çıkması

(3)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde

“Beşik Ulemâlığı” sisteminin ortaya çıkmasının,

I. ekonomi, II. ordu, III. eğitim

alanlarından hangilerini olumsuz etkilediği savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III

E) I, II ve III

3. Ekonomi ve Maliyenin Bozulması

✎ Tımar sisteminin bozulmasına bağlı olarak tarım gelirlerinin azalması

✎ Savaşların sonuçsuz kalması nedeniyle ganimetlerin ve vergilerin azalması

✎ Sık sık yaşanan padişah değişikliklerinin hazineye yük olması (Cülûs Bahşişi)

✎ Lüks ve israf sonucunda saray masraflarının artması

4. Sosyal Yapının Bozulması

✎ Tımar sisteminin bozulmasıyla güvenlik sorunlarının artması ve isyanların çıkması

✎ Üretim ve güvenlik sorunu nedeniyle şehirlere göçlerin artması

✎ Halkın devlete olan güveninin azalması

5. Eğitim Sisteminin Bozulması

✎ Osmanlı Devleti’nin bilim alanında Avrupa’ya ayak uyduramaması ve geri kalması

✎ Medreselerde fen derslerinin (fizik, kimya, vb.) okutulmaması

✎ İlmiye (Ulema) sınıfının bozulması

(4)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Osmanlı Devleti’nin “Duraklama”

nedenleri iç ve dış olmak üzere iki gruba ayrılır.

Buna göre,

I. Coğrafî Keşiflerin gerçekleşmesi, II. devşirme sisteminin bozulması, III. maliyenin bozulması

gelişmelerinden hangilerinin dış nedenler arasında olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

B. DIŞ NEDENLER

1. Devletin Doğal Sınırlara Ulaşması

✎ Osmanlı Devleti’nin İran, Avusturya gibi devletlerle komşu olması

✎ Çöl, okyanus, dağlar gibi doğal nedenlere bağlı olarak ilerlemenin durması

2. Coğrafî Keşifler Sonrası Ticaret Yolarının Değişmesi

✎ Coğrafî Keşifler sonucu Avrupa devletlerinin yeni ticaret yolları bulması ve Osmanlı Devleti’nin denetiminde olan ticaret yollarının önemini kaybetmesi

3. Reform ve Rönesans Hareketleri

✎ Almanya’da ortaya çıkan Reform hareketleri özgür düşünceye ortam hazırlarken, İtalya’da ortaya çıkan Rönesans hareketleri de Avrupa’yı bilim ve teknik alanında geliştirmiştir.

✎ Osmanlı Devleti ise bu gelişmelere ayak uyduramamış ve Avrupa’nın gerisinde kalmıştır.

4. Osmanlı Devleti’ne Karşı Avrupa’nın Kutsal İttifak Oluşturması

✎ Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’ne karşı birleşmesi ve kurdukları ittifaklarla Osmanlı’nın ilerleyişini durdurmaları

(5)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Osmanlı Devleti’nde XVII.

yüzyılda iç isyanların çıkmasında,

I. yönetim, II. maliye, III. ordu

alanlarından hangilerindeki bozulmaların etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

II. DURAKLAMA DÖNEMİ İSYANLARI

A. İSTANBUL (MERKEZ) İSYANLARI

✎ XVII. yüzyılda İstanbul’da Yeniçerilerin çıkardığı isyanlardır.

✎ Temel sebebi merkezî otorite boşluğuna bağlı ekonomik sıkıntılardır.

✎ İsyanlar rejime değil, kişiye yönelik ortaya çıkmıştır.

✎ Bu isyanların en önemlisi II. (Genç) Osman’a karşı çıkan isyandır.

Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmayı düşünen Genç Osman, bu düşüncesi nedeniyle yeniçeriler tarafından öldürülmüştür. (Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmaya yönelik ilk adımı atan padişahtır.)

✎ IV. (Avcı) Mehmet döneminde de ayaklanan Yeniçeriler, sıkıntıların sorumlusu olduğunu düşündükleri 36 devlet adamının idamını

istemişlerdir. Öldürülen devlet adamları çınar ağaçlarına asıldığı için Osmanlı tarihinde bu olaya Çınar Olayı ya da Vaka-i Vakvâkiye

denilmiştir.

✎ Ayaklanmalar Yeniçerilere birtakım tavizler verilerek sonuçlandırılmıştır.

✎ Bu isyanlar sonucu;

 Merkezî otorite zayıflamıştır.

 Yönetimde Yeniçerilerin etkisi artmıştır.

 Halkın devlete olan güveni azalmıştır.

 Toplum düzeni bozulmuştur.

(6)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

XVII. yüzyılda ortaya çıkan isyanlarda aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulamaz?

A) Maliyenin bozulması

B) Merkezî otoritenin zayıflaması C) Tımar sisteminin bozulması

D) Milliyetçilik hareketlerinin başlaması

E) Toplumsal yapının bozulması

B. CELÂLİ (ANADOLU) İSYANLARI

✎ XVII. yüzyılda Anadolu’da çıkan isyanlara Celâli İsyanları adı verilmiştir. Bu isim, Yavuz döneminde Yozgat’ta çıkan Bozoklu Celâl Ayaklanması’ndan gelmektedir.

✎ İsyanların temel sebebi, tımar sisteminin bozulmasına ve merkezî otoritenin bozulmasına bağlı olarak ortaya çıkan ekonomik sıkıntılardır.

✎ XVI. yüzyılın sonlarından itibaren ortaya çıkan Celâli İsyanları arasında en önemli olanları Karayazıcı, Tavil Ahmet, Canbolatoğlu, Kalenderoğlu, Katırcıoğlu, Gürcü Nebî ve Deli Hasan isyanlarıdır.

✎ Anadolu’da çıkan bu isyanlar sonucu;

 Merkezî otorite zayıflamıştır.

 Eyâlet yönetimi bozulmuştur.

 Halkın can güvenliği kalmamıştır.

 Devlete olan güven azalmıştır.

(7)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Aşağıdakilerden hangisi

Duraklama Dönemi’nin

özelliklerinden biri değildir?

A) Gelir kaynaklarının azalması B) İç isyanların çıkması

C) Doğuda ve batıda en geniş sınırlara ulaşılması

D) Yükselme dönemine göre daha çok fetih yapılması

E) Yeniçerilerin yönetimde etkili olması

C. EYÂLET İSYANLARI

✎ XVII. yüzyılda merkezî otoritenin zayıflamasıyla birlikte merkezden uzak eyâletlerde de (Eflâk, Boğdan, Bağdat, Kırım, Yemen, Trablusgarp) ayaklanmalar çıkmıştır.

✎ Bu ayaklanmaları bazı yerel yöneticilerin isyanları izlemiştir. Sivas Valisi Vardar Ali Paşa ve Erzurum Valisi Abaza Mehmet Paşa bunlar arasında yer almaktadır.

✎ Bu isyanların temel sebebi ise eyâletlerde devlet denetimini azaltmaktır.

✎ Eyâlet isyanları da merkezî otoriteyi

zayıflatmıştır.

(8)

Bilinmesi Gereken Kavramlar

❑Millet sistemi:

Devletin adalet ve hoşgörü politikasına dayanan; Müslüman olsun gayrimüslim olsun tüm halkın “Osmanlı” sayılması esasına dayanan sistemdir.

❑Mezhep:

Dinin inanç esaslarını veya amelî hükümlerini anlama ve yorumlama konusunda kendine özgü yaklaşımlara sahip düşünce sistemidir.

❑Vakıf:

İslâm ülkelerinin toplum ve kültür hayatında önemli rol oynayan hayır müessesesidir.

❑Lonca:

Osmanlılar’da teşkilâtlanmış esnaf grupları için kullanılan bir terimdir.

❑Çifthane:

Toprakların büyük çiftlikler hâline getirilmesini önleyen ve ekonominin temeli olan tarımın belirli ellerde toplanmasına izin vermeyen sistemdir.

❑Narh:

Fiyat takdir edilmesi ve sınırlandırılması anlamında fıkıh terimidir.

❑Ümmet:

Bir peygamberin tebliğ ettiği dine inanan veya o dine muhatap olanların meydana getirdiği topluluk anlamında terimdir.

❑Mirî:

Osmanlı Devleti’nde mülkiyeti devlete ait olup tasarruf hakkı kullananlara devredilmiş arazidir.

Orta Çağ’da Dünya

(9)

GEÇEN DERS ÇÖZÜM

Dünya Gücü Osmanlı

Yavuz’un Ridaniye Savaşı’nı kazanarak Memlûklere son verip halifeliği Osmanlıya taşıdığı 1517 yılında Almanya’da Martin Luther Vatikan’a karşı isyan ederek, Wittenberg Kilisesi’nin kapısına 95 maddelik bildirisini asıp Reform hareketini başlatmıştır.

Bu duruma bakılarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?

A) Avrupa’da yaşanan karışıklık Yavuz’un Safevi seferini kolaylaştırmıştır.

B) Osmanlının teokratik yapısı güçlenmiştir.

C) Katolik Kilisesi’nin baskısı isyan doğurmuştur.

D) Osmanlının İslam dünyasındaki itibarı artmıştır.

E) Osmanlıda dinî yapı güçlenirken, Avrupa’da bu etkinin kırılması

hedeflenmiştir.

(10)

S I R A S I Z D E

Dünya Gücü Osmanlı 2

Anadolu'da meydana gelen celâli ayaklanmaları sonucunda meydana gelen gelişmeler arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?

A. Merkezî otorite zayıflamıştır.

B. Eyâlet yönetimi bozulmuştur.

C. Halkın can güvenliği kalmamıştır.

D. Devlete olan güven azalmıştır.

E. Azınlıkların ayrılık hareketleri artmıştır.

(11)

Anlatan

İbrahim Ulaş BALDEMİR

Konu

Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti

II. Bölüm

(12)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Zitvatorok Antlaşması'na göre Avusturya arşidükü protokolde Osmanlı padişahına denk sayılacaktır.

Bu durumla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Avusturya'nın yeni kurulmuş bir devlet olduğu

B) Avusturya'nın Osmanlı'dan daha kalabalık bir nüfusu olduğu

C) Avusturya'nın Osmanlı ile siyasi ilişkilerini kesmek istediği

D) Osmanlı'nın siyasi üstünlüğünü kaybettiği E) Osmanlıların Avrupa'nın baskısı altında

kaldığı

DURAKLAMA DÖNEMİ’NDE BAZI SİYASÎ GELİŞMELER

✎ III. Murat döneminde 1577-1590 yılları arasında İran’la yapılan savaşlar sonucunda imzalanan Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşması ile Osmanlı Devleti doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

✎ 1596’da III. Mehmet döneminde Avusturya ile yapılan Haçova Savaşı kazanılmıştır. Haçova Savaşı Osmanlı Devleti’nin batıda kazandığı son meydan savaşıdır.

✎ I. Ahmet döneminde 1606’da Avusturya ile Zitvatoruk Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Avusturya arşidükü (prensi) Osmanlı padişahı ile denk sayılmış ve Osmanlı Devleti’nin Avusturya üzerindeki üstünlüğü son bulmuştur.

✎ Yine I. Ahmet döneminde İran’la imzalanan 1611 Nasuh Paşa Antlaşması ile Ferhat Paşa Antlaşması ile kaybedilen yerler geri alınmıştır. Ancak 1617-1618 yıllarında yapılan savaş sonunda imzalanan Serav Antlaşması ile sınırlar Nasuh Paşa Antlaşması’ndaki eski şekline geri dönmüştür.

✎ II. (Genç) Osman döneminde düzenlenen Lehistan (Hotin) Seferi ise başarıyla sonuçlanmış ve 1621’de Hotin Antlaşması imzalanmıştır.

✎ 1664’te Osmanlı-Avusturya arasında imzalanan Vasvar Antlaşması ile Osmanlı son kez Avusturya’dan savaş tazminatı almıştır.

✎ IV. Murat döneminde düzenlenen Revan ve Bağdat seferleri sonucunda 1639’da Osmanlı Devleti ile İran arasında Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanmıştır.

(13)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Osmanlı Devleti 1699’da Karlofça Antlaşması ile topraklarının bir kısmını kaybetmiştir. XVIII. yüzyılda ise kaybettiği toprakları geri alabilmek için mücadele etmiş, fakat bu mücadelesinde de emellerine ulaşamamış, yüzyılın sonuna doğru yeni topraklar da kaybetmiştir.

Bu paragrafa göre;

I. Ülke sınırları XVII. yy sonunda küçülmüştür.

II. XVII ve XVIII. yy'larda yapılan savaşlar sonunda sınırları değişmiştir.

III. Avrupa hukukundan yararlanmak istemiştir.

IV. Osmanlı Devleti fetih politikasından vazgeçmiştir.

yargılarından hangisine ulaşılamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) III ve IV D) Yalnız IV E) I ve IV

DURAKLAMA DÖNEMİ’NDE BAZI SİYASÎ GELİŞMELER

✎ IV. Mehmet döneminde ise Lehistan ile yapılan mücadeleler sonucunda 1672’de Bucaş Antlaşması imzalanmıştır. Bucaş Antlaşması ile Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

✎ 1676-1681 yılları arasında gerçekleşen Osmanlı-Rus savaşları sonucunda Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1681’de Bahçesaray (Çehrin) Antlaşması imzalanmıştır.

✎ Yine IV. Mehmet döneminde, Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa tarafından 1683’te Viyana kuşatılmış, ancak bu kuşatma bozgunla sonuçlanmıştır. Bu bozgun Osmanlı Devleti’ni Balkanlar’dan atma düşüncesiyle Kutsal Haçlı İttifakı’nın ortaya çıkmasına yol açmıştır.

✎ Yaklaşık 16 yıl süren Osmanlı-Kutsal Haçlı İttifakı savaşları sonunda Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kalmıştır.

✎ Osmanlı Devleti 1699’da Avusturya-Lehistan-Venedik ile

Karlofça Antlaşması’nı, Rusya ile de 1700’de İstanbul

Antlaşması’nı imzalamıştır.

(14)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Aşağıdakilerden hangisi XVII. yüzyıl ıslahatlarının genel özellikleri arasında gösterilemez?

A) Baskı, şiddet ve korkuya dayalıdır.

B) Islahatlarda Avrupa örnek alınmıştır.

C) Sadece askerî ve ekonomik alanlarda ıslahat yapılmıştır.

D) Eğitim, hukuk ve yönetim alanlarında ıslahat yapılmamıştır.

E) Köklü ıslahatlar yapılamamış, yüzeysel kalmıştır.

XVII. YÜZYIL ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ

 Baskı, şiddet ve korkuya dayalıdır.

 Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.

 Sadece askerî ve ekonomik alanlarda ıslahat yapılmıştır.

 Eğitim, hukuk ve yönetim alanlarında ıslahat yapılmamıştır.

 Köklü ıslahatlar yapılamamış, yüzeysel kalmıştır.

 İsyanları önlemeye yönelik olduğu için askerî niteliklidir.

 Islahatların amacı merkezî otoriteyi arttırmaktır.

 Topluma inilemediğinden kalıcı olamamıştır.

 Islahatlar kişilere bağlı kalmış, devlet politikası

haline gelememiştir.

(15)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Aşağıdakilerden hangisi XVII. yüzyıl ıslahatlarının özelliklerinden biri değildir?

A) Islahatlar kişilere bağlı kalmış, devlet politikası haline gelememiştir.

B) Islahatlarda Avrupa örnek alınmamıştır.

C) Köklü ıslahatlar yapılamamış, yüzeysel kalmıştır.

D) Daha çok maliye, hukuk ve yönetim alanlarında ıslahat yapılmıştır.

E) Baskı, şiddet ve korkuya dayalıdır.

1. III. Mehmet Dönemi Islahatları

✎ Sancağa çıkan ve bu sistemde eğitim gören son padişahtır. Tahta çıktığı gece 19 erkek kardeşini (bazı tarihçilere göre 20 kız kardeşini de) boğdurtmuştur.

✎ III. Mehmet, Kanunî’den sonra ordunun başında sefere çıkan ilk padişahtır.

✎ Şehzâde eğitiminde önemli bir yere sahip olan Sancak Sistemi kaldırılmıştır.

2. I. Ahmet Dönemi Islahatları

✎ Sancak sisteminin kaldırılmasından sonra onun yerine Kafes Sistemi getirilmiştir.

✎ Bir bakıma oda hapsi anlamına gelen Kafes Sistemi, yönetim tecrübesinden yoksun deneyimsiz kişilerin padişah olmasına yol açmıştır.

✎ I. Ahmet sancağa çıkmadan tahta geçen ilk padişahtır.

✎ Bu dönemde verâset sisteminde değişikliğe gidilmiştir. Yapılan değişiklikle, tahta geçecek kişiler için “en büyük ve olgun olan”

(Ekber ve Erşed) kuralı getirilmiştir. Bu değişiklikteki amaç taht kavgalarını önlemektir.

(16)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

XVII. yüzyılda ıslahatların ağırlıklı olarak askerî ve malî alanda yoğunlaşması,

I. savaşlarda alınan yenilgilerin artması,

II. tımar sisteminin bozulması, III. saray masraflarının artması

durumlarından hangilerinin sonuçları arasında gösterilebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

3. Kuyucu Murat Paşa ve Tiryaki Hasan Paşa’nın Çalışmaları

✎ I. Ahmet dönemi sadrazamlarından biri olan Kuyucu Murat Paşa ile Tiryaki Hasan Paşa, Celâli İsyanları’nı bastırmak ve merkezî otoriteyi güçlendirmek için baskı ve şiddete başvurmuştur. Ancak tamamen askerî tedbirlere yönelik olduğu için uzun sürmemiş, isyanlar yeniden başlamıştır.

4. II. (Genç) Osman Dönemi Islahatları

✎ II. (Genç) Osman, şeyhü’l-islâmın “fetva vermek” dışındaki tüm yetkilerini elinden alarak ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmasını önlemeye çalışmıştır.

✎ İlk kez saray dışından evlenerek saray kadınlarının etkinliğini azaltmıştır.

✎ XVII. yüzyılda sosyal alanda ıslahat yapan ilk Osmanlı padişahıdır.

✎ Başkenti İstanbul’dan Anadolu’ya taşımayı düşünmüştür.

✎ İlk kez Yeniçeri Ocağı’nı kaldırmayı düşünmüş, ancak bu düşüncesi hayatına mâl olmuştur. (Yedikule Zindanları’nda boğularak öldürülmüştür.)

(17)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

I. Koçi Bey,

II. Kâtip Çelebi, III. Evliyâ Çelebi

Yukarıdakilerden hangileri XVII.

yüzyılda Osmanlı Devleti’ni içinde bulunduğu kötü durumdan kurtarmak amacıyla çareler aramış ve çeşitli raporlar hazırlamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III

E) II ve III

5. IV. Murat Dönemi Islahatları

✎ Baskı ve şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin sağlamıştır.

✎ Yeniçeri Ocağı’nı yeniden düzenlemiştir.

✎ İstanbul’da gece sokağa çıkma yasağı, içki ve tütün yasağı getirmiş, kahvehaneleri kapattırmıştır.

✎ Devlet sorunlarını ve bu sorunların çözüm yollarını tespit etmek için ilk kez devlet adamlarına çeşitli raporlar hazırlatmıştır.

✎ Bu raporlardan en önemlisi 1631’de hazırlanan ve IV. Murat’a sunulan Koçi Bey Risâlesi’dir. Ancak sorunların çözümüne yönelik olan bu risâle, IV. Murat’ın ölümü nedeniyle uygulanamamıştır.

✎ IV. Murat döneminde risâle hazırlayan bir diğer önemli kişi Kâtip Çelebi’dir. Tarih, coğrafya, tıp, astronomi gibi pek çok alanda kendisini geliştirmiş olan Kâtip Çelebi, 4 bölümden oluşan

“Düsturü’l Amel li-Islahi’l Halel” adlı risâlesinde, Osmanlı Devleti’nin ömrünün uzaması için çeşitli önlemlere ve önerilere yer vermiştir.

✎ Bu iki risâle yazarı dışında Lütfi Paşa, Gelibolulu Mustafa Âli, Veysî ve Aziz Efendi gibi pek çok risâle yazan önemli devlet adamı olmuştur.

✎ Bu dönemde kasideleriyle ünlü şair Nef’i’dir. Zarrî (zararlı) mahlasıyla şiirler yazan Nef’i, hiciv (eleştiri) şiirleri nedeniyle Sultan IV. Murat tarafından boğdurulmuştur.

(18)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Osmanlı Devleti’nde Köprülü Mehmet Paşa sadrazamlık makamına getirilirken birtakım şartlar öne sürmüştür.

Köprülü Mehmet Paşa’nın bazı şartlar öne sürmesiyle;

I. rejimi değiştirmek,

II. istediklerini rahatça yapabileceği bir ortam hazırlamak,

III. gayr-i müslimlere verilen ayrıcalıklara son vermek

amaçlarından hangilerine ulaşmak istediği savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II

E) II ve III

IV. Mehmet Dönemi Islahatları

✎ IV. Mehmet 6-7 yaşlarındayken padişah olduğu için saraydaki ağalar ve özellikle de vâlide sultanın etkisi altında kalmıştır.

✎ IV. Mehmet ilerleyen dönemlerde iktidarının güçlendirmiş, Tarhuncu Ahmet Paşa ve Köprülü Mehmet Paşa gibi önemli devlet adamlarına sadrazamlık görevi verip otoritesini sağlamlaştırmak istemiştir. Bu yüzden IV. Mehmet dönemine damgasını vuran asıl ıslahatçılar bahsettiğimiz bu kişilerdir.

Köprülü Mehmet Paşa

✎ IV. Mehmet dönemi sadrazamlarındandır. Sadrazamlığı koşullu olarak kabul eden ilk devlet adamıdır.

✎ Sadrazamlık kendisine devlet tarafından önerilmiş, bu görevi belirli şartlarla kabul etmiştir. İleri sürdüğü başlıca koşullar şunlardır;

 Saray devlet işlerine karışmayacak

 Devlet işleriyle ilgili sunacağı her türlü teklif kabul edilecek

 Memurları istediği şekilde atayabilecek

 Kendisi hakkında şikâyet olduğunda yargılama olmadan cezalandırılmayacak

✎ Köprülü Mehmet Paşa öncelikle iç sorunlara yönelmiştir. Yönetim konusunda ihmalleri olanları cezalandırmış, sipahilerin ayaklanmalarını yeniçerilerin yardımıyla bastırmıştır.

✎ Merkezî otorite bu dönemde yeniden güçlendirilmiştir.

(19)

Bilinmesi Gereken Kavramlar

❑ Birun: Osmanlı sarayının (Topkapı Sarayı) birinci ve ikinci yer denilen meydanlarındaki müesseseleri ifade eden bir tabir

❑ Enderun: Osmanlılar’da idarî ve askerî kadronun yetiştirilmesi için teşkil edilen saray eğitim kurumudur.

❑ Harem: Osmanlı saray teşkilâtında Harem-i Hümâyun tabiri hem haremi hem de Enderun’u içine alır. Enderun padişah, saray ve devlet hizmetinde bulunacak erkeklerin, harem ise kadınların yetiştirilmesi için bir eğitim kurumudur.

❑ Kazasker: İslâm tarihinde askerler arasındaki davalara bakan ordu kadısı, Osmanlılar’da Dîvân-ı Hümâyun’un üyesi, yargı ve eğitim teşkilâtının sorumlusudur.

❑ Müsadere Sistemi: Devletin verdiği görevler sırasında edinilen mal varlığının kamuya ait sayılması kuralıdır.

❑ Hanedan: Hükümdar ya da devlet büyüğü gibi bir kişiye dayanan soy, böyle bir soydan olan büyük aile.

❑ Kanunname: Osmanlılar’da devlet tarafından belirlenen ve derlenen kanunları ifade eden bir terimdir.

❑ Siyasetname: Devlet yönetimine dair eserlerin ortak adıdır.

Orta Çağ’da Dünya

(20)

GEÇEN DERS ÇÖZÜM

Dünya Gücü Osmanlı

Anadolu'da meydana gelen celâli ayaklanmaları sonucunda meydana gelen gelişmeler arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?

A. Merkezî otorite zayıflamıştır.

B. Eyâlet yönetimi bozulmuştur.

C. Halkın can güvenliği kalmamıştır.

D. Devlete olan güven azalmıştır.

E. Azınlıkların ayrılık hareketleri artmıştır.

(21)

S I R A S I Z D E

Dünya Gücü Osmanlı 2

Aşağıdakilerden hangisi Karlofça Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti’nde görülen değişimlerden biri değildir?

A) Avrupa’yı tanıma ve onların tecrübelerinden yararlanma düşüncesi önem kazandı.

B) Kötüye giden işlerin klasik düzeni tesis etmekle düzeltilmeye çalışılması düşüncesi yıkıldı.

C) Devlet idaresinde askerî unsurlar yerine bürokratik unsurlar daha fazla ön plana çıkarıldı.

D) Dış politika yeniden şekillendirilmeye, konjonktürel ittifaklar kurulmaya çalışıldı.

E) Osmanlı-Fransız ilişkileri gelişmeye, Fransa Osmanlı nezdinde giderek itibar

kazanmaya başladı.

(22)

Anlatan

İbrahim Ulaş BALDEMİR

Konu

Değişim Çağında Osmanlı

instagram.com/sosyalhocamm twitter.com/sosyalhocamm

Sosyal Hocam ©

(23)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Sosyal Hocam ©

III. Ahmet, Osmanlı Devleti’nin kaybettiği toprakları geri almak için mücadele etmiştir. Bu doğrultuda; İstanbul Antlaşması ile Rusya’ya bırakılan Azak Kalesi, Prut Antlaşması’yla;

Karlofça Antlaşması ile Venedik’e bırakılan Mora ise Pasarofça Antlaşması ile geri alınmıştır.

Bu duruma bağlı olarak III. Ahmet Dönemi dış politikası hakkında;

I. fetih politikalarını devam ettirme, II. denge siyasetini benimseme,

III. kaybedilen yerleri geri alma

hedeflerinden hangilerinin amaçlandığı söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

XVIII.YÜZYIL S İYASİ OLAYLARI

Edirne Olayı

➢ Karlofça antlaşmasından sonra padişah II. Mustafa’nın Edirne’ye çekilmesi ve bu sırada Şeyhülislam Feyzullah Efendi’nin uygulamalarının diğer devlet adamları tarafından tepkiyle karşılanması üzerine İstanbul’da isyan çıkmıştır. İsyancılar Edirne’ye yürüyerek II. Mustafa’yı tahttan indirip yerine III. Ahmet’i tahta çıkarmışlardır.

1711-Osmanlı-Rus Savaşı ve Prut Antlaşması

➢ İsveç Kralı Demirbaş Şarl’ın Osmanlı Devleti’ne sığınması üzerine Rusya, Demirbaş Şarl’ı takip bahanesiyle Osmanlı sınırlarını ihlal etti. Bunun üzerine Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Eflak’a girdi. Rus Çariçesi Katerina’nın barış isteği üzerine Prut antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre;

→ Azak Kalesi ve çevresi Osmanlılara verilecek.

→ Ruslar, İstanbul’da sürekli bir elçi bulundurmayacaktı.

NOT: Osmanlı Devleti bu antlaşmayla Karlofça ve İstanbul antlaşmalarında kaybettiği toprakları geri alma ümidini kazandı.

Değişim Çağında Osmanlı

(24)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Sosyal Hocam ©

Pasarofça Antlaşması ile Belgrad’ın Avusturya’ya bırakılması sonucu Osmanlı Devleti, kaybedilen yerleri geri alma politikasından eldeki toprakları koruma politikasına dönmüştür.

Osmanlı dış politikasındaki bu değişim aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir?

A) Celali İsyanlarının çıkmasına

B) Kapıkulu Ocaklarının kaldırılmasına C) Askeri ve siyasi başarısızlıklara

D) Avrupalıların izlediği Osmanlı politikasının değişimine

E) Lale Devri’nin başlamasına 1715-1718-Osmanlı-Venedik ve Avusturya Savaşları

 Mora halkının Venedik idaresinden memnun olmayıp Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi üzerine Venedik ile savaş yapılmış ve bir çok kale alınmıştır.

 Fakat bu olay Karlofça Antlaşmasının garantör devleti olan Avusturya’nın Osmanlı Devleti’ne savaş açmasına sebep olmuştur. Avusturya ile yapılan Petervaradin Savaşıyla Osmanlı devleti yenilince barış istemek zorunda kaldı.

 Bunun üzerine Avusturya ile Pasarofça antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre;

→ Belgrad, Banat Avusturya’ya verildi.

→ Mora ve Girit Osmanlı’da kalacaktır.

NOT: Osmanlı devleti bu antlaşmayla kaybettiği toprakları geri alma ümidi sona erdi. Bu antlaşma ile Batı’nın üstünlü ğü kabul edilip Lale Devrine girildi. Aynı zamanda bu savaş ve antlaşmada aracı olan devletler; İngiltere ve Hollanda’dır. Bu yüzden bu iki devlete kapitülasyon verilmiştir.

(25)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Sosyal Hocam ©

1700-1774 yılları arasında imzalanan;

I. Prut

II. Pasarofça III. Belgrad

IV. Küçük Kaynarca

antlaşmalarından hangileri ile

Osmanlı Devleti toprak

kaybetmiştir?

A) I ve III B) II ve IV C) I, III ve IV D) II, III ve IV

E) I, II, III ve IV

1722-1746-Osmanlı-İran Savaşları

 Osmanlı Devleti’nin batıda Pasarofça antlaşmasıyla uğradığı zararlarını İran’dan kazanacağı topraklarla gidermek istemesi üzerine Osmanlı Devleti İran topraklarına girmiştir. Rusya’nın da İran topraklarına girmesiyle Osmanlı Devleti ve Rusya arasında savaş tehlikesi oluşmuştur.

 Fransa’nın arabulucuğu ile Rusya ve Osmanlı arasında 1724’de İstanbul antlaşması imzalanmıştır. Böylece Osmanlı ve Rusya arasında yapılan ilk ittifak oldu. Bu antlaşmayla İran toprakları Osmanlı Devleti ve Rusya arasında paylaşıldı.

1736-1739 Osmanlı-Avusturya ve Rusya Savaşları

➢ Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması üzerine yapılan savaşlarda Osmanlı Devleti hem Rusya’ya hem de Avusturya’ya karşı önemli başarılar elde etmiştir. Fransa’nın arabuluculuk etmesi ile Belgrad Antlaşması(1739) imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre;

→ Ruslar savaşta aldıkları yerleri geri verecek.

→ Rusya, Karadeniz’de savaş gemisi ve tersane bulundurmayacak.

(Osmanlı devleti, Karadeniz egemenliğini son kez korumuştur.)

→ Avusturya, Pasarofça antlaşmasıyla aldığı yerleri geri verecek.

(26)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Sosyal Hocam ©

Küçük Kaynarca Antlaşması’nda “Kırım’a bağımsızlık verilecek fakat dinî yönden halifeye bağlı kalacak.” kararı alınmıştır.

Osmanlı Devleti’nin antlaşmaya böyle bir madde koydurması;

I. genişleme politikasını sürdürmek,

II. Kırım ile kültürel bağları devam ettirmek,

III. halifeliği siyasi bir araç olarak kullanmak

durumlarından hangilerini amaçladığını kanıtlar?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 1768-1774-Osmanlı Devleti-Rus Savaşı ve Küçük Kaynarca

Antlaşması

 Rus çariçesi II. Katerina’nın Balkanlara ulaşmak için Lehistan’ı ele geçirmek istemesi ve Rusların Balkanlarda katliam yapması üzerine Osmanlı Devleti ile Rusya arasında savaş çıkmıştır.

 Ruslar bu savaşta İngiltere’nin de desteğini alarak Çeşme’ye kadar gelmiş ve Osmanlı Donanmasını Çeşme’de yakmıştır. (İnebahtı’dan sonra Osmanlı Donanması ikinci defa yakılmıştır.)

 Zor durumda kalan Osmanlı barış istemek zorunda kalmış ve 1774 tarihinde Küçük Kaynarca antlaşması imzalanmıştır.

Bu antlaşmaya göre;

• Kırım bağımsız olacak ama dini bakımından Osmanlı’ya bağlı kalacak.

• Rusya, Karadeniz’de tersane ve donanma bulundurabilecek.

• Rusya İstanbul’da devamlı bir elçi bulundurabilecek.

• Rusya, Osmanlı ülkesinde istediği yerde konsolosluk açabilecek.

• Rusya’ya kapitülasyonlar yararlanabilecek.

• Osmanlı Devleti Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecekti. (Osmanlı ilk defa savaş tazminatı ödemiştir.)

• Rusya, Osmanlı idaresindeki Ortodoksları himaye edebilecekti.

(27)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Sosyal Hocam ©

XVIII. yüzyıl sonlarında Osmanlı ile savaşan Avusturya, Fransız İhtilali sonrası Ziştovi Antlaşması’nı imzalayarak savaştan çekilmiştir.

Avusturya’nın bu tavrı;

I. imparatorluk yapısı,

II. egemenliğinde birçok ulus barındırması,

III. bir kara devleti olması

özelliklerinden hangileri ile açıklanabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

1787-1792-Osmanlı-Rus ve Avusturya Savaşları

 Avusturya ve Rusya’nın ittifak kurarak Grek ve Dakya

projelerini gerçekleştirmek istemesi savaşın başlamasında etkili olmuştur.

 Grek: Türkler Avrupa’dan atılacak ve İstanbul merkez olmak üzere bir Grek devleti kurulacaktır. Grek projesi

‘‘Doğu sistemi’nin en büyük projesi’’ olarak adlandırılmaktadır.

 Dakya: Bu projeye göre Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki topraklarında Dakya adında Rusya ve Avusturya’ya ba ğlı bir devlet kurulacaktır.

 Savaş devam ederken 1789 tarihinde Fransa’da İhtilal çıkınca bu ihtilalin kendi ülkesine sıçramasından endişe duyan Avusturya Ziştovi antlaşması ile geri çekilmiştir. Bu antlaşmayla Avusturya ile süren savaşlar sona ermiştir.

 Tek kalan Rusya ile de Yaş antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre; Osmanlı Devleti, Kırım’ın Rusya’ya ait oldu ğunu onaylamıştır.

(28)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Sosyal Hocam ©

Lale Devri’nde Tercüme Encümenliği ile Doğu’nun ve Batı’nın birçok eseri Türkçeye kazandırılmıştır.

Aşa ğıdakilerden hangisi bu durumun sonuçları arasında gösterilemez?

A) Kültür hayatının canlanması

B) Farklı kültürlerle etkileşimin artması

C) Türkçe eser sayısının artması

D) Resmi kayıtların Türkçe tutulması E) Dil bilen olmanın avantajlı hâle

gelmesi

XVIII.YÜZYIL ISLAHATLARI VE ISLAHATÇILARI

LALE DEVRİ(1718-1730) (III.AHMET)

• Pasarofça antlaşması ile başlayıp Patrona Halil İsyanına kadar devam etmiştir. Dönemin padişahı; III.Ahmet Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'dır.

• Avrupa'da ilki Paris'te olmak üzere geçici elçilikler açılmıştır. İlk geçici elçi ise 28.Mehmet Çelebidir. 28.Mehmet Çelebi Paris anılarını Sefaretname adlı eserinde toplamıştır. Sefaretname Osmanlı’nın batıya açılan ilk penceresidir.

• Batı'dan getirilen ilk yenilik matbaa'dır. İbrahim Müteferrika ve Sait efendi ile özel matbaayı açtılar. Bu matbaada basılan ilk eser Vankulu Lugati'dir. Yazarı ise Vani Efendi'dir. Tulumbacılar ocağı kurulmuştur.

• Tercüme encümenliği kurulmuştur. Tercümesi yapılan ilk batı eseri Aristo'nun Fizik adlı eseridir. Tercümesi yapılan ilk doğu eseri Müneccimbaşı Ahmed Dede'nin Müneccim Tarih'i adlı eseridir.

• İlk kez çiçek aşısı İran'dan getirilmiştir.

• Mimaride batı üslubu kullanıldı. İlk batı üslubu III. Ahmet Çeşmesidir.

• III. Ahmet tahttan indirilip I. Mahmut başa getirilmiştir. Sadabad Sarayı yıkılmış ama Matbaa'ya dokunulmamıştır.

(29)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Sosyal Hocam ©

Osmanlı Devleti’nde XVIII. yüzyılda kapitülasyonların ekonomi üzerindeki baskısının artmasında, aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulamaz?

A) Ekonomik kriz nedeniyle dışa bağımlılığın artması

B) Osmanlıda üretimin küçük atölyelerde sürdürülmesi

C) Avrupa’da Sanayi Devrimi’nin başlaması D) Sömürgelerden getirilen malların Osmanlı pazarına düşük gümrükle sokulması

E) Ayrılıkçı ulus isyanlarının ekonomiyi olumsuz etkilemesi

I. MAHMUT

 İlk kez batı tarzında askeri ıslahatlar yapılmıştır.

 Yabancı uzmanlar Osmanlı'ya getirilmiştir.(Comte De Boneval)

 Fransızların Belgrad antlaşmasında arabulucuğundan dolayı Fransızlara verilen kapitülasyonlar sürekli hale gelmiştir.

 Teknik askeri personel yetiştirmek için Hendesehane kurulmuştur. Hendesehane Osmanlı'daki ilk teknik askeri okuldur.

III. OSMAN

 Nur-u Osmaniye camisi yaptırıldı.

 En uzun kafeste kalan padişahtır.

III. MUSTAFA

 İlk defa Esham senetleri hazırlanmıştır. Esham senetleri kağıt paraya geçişin aşamasıdır.

 Macar asıllı Baron Dö Tott,Sürat topçuları ocağını kurmuştur.

 Deniz mühendishanesi anlamına gelen Mühendishane-i Bahr-i Humayun kurulmuştur.(Çeşme baskınından dolayı)(İstanbul Teknik Üniversitesinin temeli sayılır-1773)

 Koca Ragıp paşa ve Cezayirli Hasan paşa önemli sadrazamlardır.

(30)

Bu sayfadan nasıl soru çıkar?

Değişim Çağında Osmanlı Sosyal Hocam ©

Osmanlının Değişim ve Diplomasi Dönemi’nde;

• 1775’te esham adıyla iç borçlanmaya gidilmesi,

• Lale Dönemi’ni Patrona Halil İsyanı’nın, Nizamı Cedit Dönemi’ni ise Kabakçı Mustafa İsyanı’nın bitirmesi ve padişahların tahtan indirilmesi

olaylarına bakıldığında aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Yeniçerilerin siyasete karıştığına B) Osmanlı ekonomisinin bozukluğuna C) Batılılaşma karşıtlarının varlığına D) Avrupalıların iç işlere karıştığına

E) Bazı kesimlerin yenileşme karşıtı olduğuna I.ABDULHAMİD

 Esham senetleri uygulanmaya başlandı. İstihkam okulu açıldı.

 Ulufe alım-satımı yasaklandı. Yurtdışından getirilen uzmanların Müslüman olma şartı kaldırıldı. Cülus kaldırıldı.

III.SELİM

 İlk radikal ıslahat girişimleri yapan Osmanlı Padişahıdır.

 Yapılan ıslahatların genel adı Nizam-ı Cedid'tir.

 Nizam-ı Cedid ordusunun giderlerini karşılamak için İrad-ı Cedid hazinesi kurulmuştur. Levent ve Selimiye kışlaları yaptırılmıştır.

Annesi için Yıldız Sarayını yaptırmıştır.

 Mühendishane-i Berr-i Hümayun kurulmuştur.

 İlk devlet matbaası bu dönemde kurulmuştur. Yerli malı teşvik edildi. Askeri ve teknik okullarda Fransızca zorunlu dil olarak kabul edilmiştir. İlk daimi elçilik Londra'da açılmıştır. İlk daimi elçi Yusuf Agah efendidir. Kabakçı Mustafa isyanı ile tahttan indirilmiştir.

GERİLME DÖNEMİNDEKİ ÖNEMLİ İSYANLAR

 Edine Olayı: II. Mustafa’nın tahttan indirip III. Ahmet’in tahta çıkarılmasıdır.

 Patrona Halil İsyanı: III. Ahmet’in tahttan indirip yerine I. Mahmut’un getirilmesidir.

 Kabakçı Mustafa İsyanı: III. Selim’in tahttan indirip yerine IV. Mustafa’nın getirilmesidir.

(31)

GEÇEN DERS ÇÖZÜM

Sosyal Hocam © Dünya Gücü Osmanlı 2

Aşa ğıdakilerden hangisi Karlofça Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti’nde görülen de ğişimlerden biri değildir?

A) Avrupa’yı tanıma ve onların tecrübelerinden yararlanma düşüncesi önem kazandı.

B) Kötüye giden işlerin klasik düzeni tesis etmekle düzeltilmeye çalışılması düşüncesi yıkıldı.

C) Devlet idaresinde askerî unsurlar yerine bürokratik unsurlar daha fazla ön plana çıkarıldı.

D) Dış politika yeniden şekillendirilmeye, konjonktürel ittifaklar kurulmaya çalışıldı.

E) Osmanlı-Fransız ilişkileri gelişmeye, Fransa Osmanlı nezdinde giderek

itibar kazanmaya başladı.

(32)

S I R A S I Z D E

Sosyal Hocam © Değişim Çağında Osmanlı

III. Selim Dönemi’nde yapılan,

I. Meclisimeşveret’in oluşturulması,

II. Reis-ül küttâb’ın ve kalemiyenin yönetimde etkin hâle getirilmesi,

III. Avrupa başkentlerinde daimi elçilikler kurulması

yeniliklerinden hangilerinin, Avrupa’daki gelişmeleri takip etmek ve diplomasiyi canlandırmak amacıyla gerçekleştirildiği söylenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

(33)

Anlatan

İbrahim Ulaş BALDEMİR

Konu

En Uzun Yüzyıl - Siyasi

(34)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

En Uzun Yüzyıl - Siyasi

XIX.YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI’DA GENEL DURUM

• Osmanlı devlet adamları bu dönemde diğer dönemlere nazaran daha köklü ıslahat girişimlerinde bulunmuşlardır.

• Bu dönemde Osmanlı’yı zor durumda bırakan gelişmeler; Fransız ihtilali sonucu oluşan milliyetçilik akımı, Sanayi devrimi ile büyük devletlerin sömürge ve Pazar arayışına Osmanlı topraklarında girişmesi ve Osmanlı’nın Batı’da yaşanan gelişmeleri takip edememesidir.

• Bu dönemde Osmanlı mevcut topraklarını Denge

siyaseti ile korumaya çalışmıştır.

(35)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1798-1801 OSMANLI-FRANSIZ SAVAŞI Nedenleri:

• Fransız ihtilalinden sonra Fransa, yayılmacı siyaset izlemiştir. Fransa,

İtalya ve Avusturya ile yaptığı savaşları kazanmış sıra Osmanlı’dan pay almaya gelmiştir.

• Bu yüzden gözünü İngiliz sömürgelerine giden yolu kontrol altına almak istediğinden dolayı Mısır’a dikmiştir.

Gelişmeler ve Sonuçlar:

• Napolyon’un 1798’de Mısır’ı işgal etmesine İngiltere ve Rusya da tepki göstermiş ve Osmanlı’nın yanında savaşa katılmışlardır. İngiltere’ye

yenilen Fransa, Osmanlı’yı barışa zorlamak için Akka kalesini kuşatmıştır.

• Cezzar Ahmet Paşa komutasındaki Nizam-ı Cedid askerleri karşısında Fransa yenilmiştir.

• Bunun üzerine Fransa ile 1801 El Ariş antlaşması imzalanmış ve Fransa

Mısır’dan çekilmiştir.

(36)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1804 SIRP İSYANI Nedenleri;

▪ Fransız ihtilali ile yayılan milliyetçilik akımı

▪ Sırp topraklarının sürekli savaş alanı olması

▪ Avusturya ve Rusya’nın Sırpları kışkırtması

➢ Bu nedenlerden dolayı Sırplar Kara Yorgi önderliğinde isyan ettiler.

➢ Osmanlı’da milliyetçilik düşüncesiyle isyan eden ilk topluluk Sırplardır.

1806-1812 OSMANLI-RUS SAVAŞI VE BÜKREŞ ANTLAŞMASI

• Osmanlı idaresinde yer alan Eflak ve Boğdan’ın Rus idaresini istemesi üzerine ve Fransa’nın da kışkırtması ile beraber Osmanlı devleti Rusya’ya savaş ilan etmiştir. Fransa bu savaşta Osmanlı safından ayrılarak Tilsit Antlaşması ile Rusya safına geçmiştir.

• Osmanlı’nın yenileceğini anlayan ve Akdeniz’de Fransa-Rusya güçlenmesinden çekinen İngiltere de Osmanlı Devleti ile Kale-i Sultani antlaşmasını imzalamıştır. Böylece İngiltere-Osmanlı ve Rusya- Fransa ittifakı oluşmuş ve yapılan savaşı Rusya-Fransa ittifakı kazanmıştır. Bu savaş sırasında Nizam-ı Cedid’in İstanbul dışında olmasından faydalanan Yeniçeriler, Kabakçı Mustafa önderliğinde isyan etmiş ve III. Selim’i tahttan indirmişlerdir. Zor durumda kalan Osmanlı, barış istemek zorunda kalmıştır.

1812 Bükreş antlaşmasına göre;

→ Baserabya Rusya’ya verilecek, Eflak ve Boğdan Osmanlı Devleti’nde kalacaktır.

→ Osmanlı Devleti, Sırplara bazı ayrıcalıklar verecektir.

(37)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1820 RUM İSYANI İsyanın nedenleri;

▪ Fransız ihtilalinden yayılan milliyetçilik akımı

▪ Avrupalı devletlerin Rumları kışkırtması

▪ Yunanlıların eski Bizans İmparatorluğunu yeniden kurmak istemeleri (Megalo İdea)

▪ Filik-i Eterya adlı cemiyetin çalışmaları Gelişmeler:

➢ Osmanlı yönetiminin zayıflığından cesaret alan Rumlar ilk isyanı Eflak’ta çıkardılar. Burada çıkan isyan beklediği desteği bulamamıştır.

➢ Daha sonra ikinci isyan Mora’da çıkmıştır. Mora’daki isyanı kendi çabalarıyla bastıramayan Osmanlı Devleti, Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemiştir. Mehmet Ali Paşa, Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesi karşılığında, oğlu İbrahim Paşa’nın komutasındaki donanmayı yardım amacıyla göndermiştir. Mora’daki isyan bir süre sindirilmişse de sonra artarak devam etmiştir. İngiltere, Fransa ve Rusya Osmanlı Devleti’nden Yunanistan’a özerklik verilmesini istemişse de Osmanlı devleti bunu kabul etmemiştir. Bunun üzerine İngiltere, Fransa ve Rusya Osmanlı Devleti’nin Navarindeki donanmasını yakmıştır. Osmanlı devletinin hem donanmasının yakılması hem de bu esnada yeniçeri ocağının kaldırılmasından dolayı zor durumda kalmış ve barış istemiştir. Prusya aracılığı ile 1829’da Edirne Antlaşması imzalanmıştır.

Edirne Antlaşması(1829):

▪ Yunanistan bağımsız olacaktır.

▪ Sırbistan’a özerklik verilecektir.

▪ Rus ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe geçebilecektir.

(38)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1833 MISIR MESELESİ VE KÜTAHYA ANTLAŞMASI

• Osmanlı Devleti, Rum isyanını bastırmak için Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemiş ve Mehmet Ali Paşa bu yardım karşılığında Mora ve Girit valiliklerini istemişti.

• Rum isyanında Mora elden çıkınca Mehmet Ali Paşa Girit valiliğini ve Oğlu İbrahim Paşa için ise Suriye valilikleri isteyince bu istekleri II. Mahmut tarafından reddedilmiştir.

• Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa isyan etmiş ve ordusuyla beraber Kütahya civarına kadar gelmiştir. Zor durumda kalan padişah II. Mahmut İngiltere ve Fransa’dan yardım istemiş ancak talep görmeyince ‘’Deniz’e düşen yılana sarılır’’ misali ezeli düşmanı Rusya’dan yardım istemiştir.

• Rusya, Boğazlardan asker geçirme ümidiyle donanmasını yardım amaçlı olarak İstanbul’a göndermiştir. İngiltere ve Fransa bu durumdan rahatsızlık duyarak Mısır üzerinde baskı kurmuş ve Mehmet Ali Paşa’yı Kütahya Antlaşmasını imzalamaya zorlamıştır.

Kütahya Antlaşması(1833):

▪ Mehmet Ali Paşa’ya, Girit ve Mısır valiliklerinin yanı sıra Şam valili ği de verildi.

▪ Oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde ve Adana valilikleri verildi.

(39)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1833 HÜNKAR İSKELESİ ANTLAŞMASI

II. Mahmut, Mısır Valisi’nin oluşturduğu bu kriz ortamında İngiltere ve Fransa’ya güvenilmeyeceğini görmüştür. Öte yandan Mısır Valisi’nin tehditlerine karşı bir güvence arayışı içine de girmiştir. Bu sebepledir ki Rusya’nın desteğini devam ettirmek amacıyla Rusya ile Hünkar İskelesi(1833) antlaşmasını imzalamıştır.

Bu antlaşmaya göre;

• Osmanlı Devleti bir saldırıya uğrarsa masrafları karşılanmak şartıyla Rusya, Osmanlı Devleti’ne yardım edecektir.

• Rusya bir saldırıya uğrarsa Osmanlı Devleti, Boğazları Rusya’nın savaştığı devlete kapatacaktır. Antlaşma 8 yıl geçerli olacaktır.

1838 BALTA LİMANI ANTLAŞMASI

• Mısır valisinin tekrar saldıracağından korkan,Ruslara da güvenmeyen ve ayrıca Mısır sorununun çözümünde İngiltere’nin de desteğini almak isteyen II.Mahmut, İngiltere ile Balta Limanı antlaşmasını imzalamıştır.

• Bu antlaşma ile İngiliz tüccarlar, hiçbir kısıtlama olmadan, her tür malı

Osmanlı topraklarında hem iç hem de dış ticaret amacıyla alıp

satabileceklerdir.

(40)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1840 NİZİP BOZGUNU VE LONDRA KONFERANSI

• Kütahya Antlaşması tarafları memnun etmemiştir. Kavalalı, 1838’de Osmanlı Devleti’ne ödemekle yükümlü olduğu vergileri yollamamış hatta padişah II. Mahmut’u tahttan indirip Osmanlı tahtına oturmak için ordusuyla harekete geçmiştir. Bu olay üzerine II. Mahmut, Kavalalıya savaş ilan etmiş ve Nizip’te yapılan savaşı Kavalalı kazanmıştır. Bu olaydan sonra II. Mahmut ölmüş yerine Abdülmecid gelmiştir. İngiltere ve Fransa, Rusya’nın yeniden İstanbul’a gelmesini önlemek için olaya müdahale etmiş ve Londra’da bir konferans toplanmasını sağlamışlardır.

• Osmanlı, İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya’nın da katıldığı bu konferansın sonunda 1840 Londra antlaşması imzalanmıştır.

Bu antlaşmaya göre;

→ Mısır hukuki yönden Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak ama Mısır Valiliği babadan oğula geçecektir. (Hidivlik Statüsü)

→ Suriye, Adana ve Girit Osmanlı yönetimine bırakılacaktır.

(41)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1841 LONDRA BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ

Rusya’nın Hünkar iskelesi antlaşması ile Boğazlar üzerinde kazandığı hak, Avrupalı devletleri rahatsız etmiştir. Bu sebeple antlaşmasının 8 yıllık süresinin bitmesiyle Boğazların geleceğine ilişkin önemli kararlar almak üzere Londra’da bir konferans toplanmıştır. Konferansa katılan İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti arasında Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalanmıştır.

Bu sözleşmeye göre;

• Boğazlar, Osmanlı Devleti’nin yönetiminde kalacaktır.

• Boğazlar, barış döneminde tüm devletlerin savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacaktır.

• Osmanlı Devleti herhangi bir devletle savaş halinde olursa

Boğazları istediği devletin savaş gemilerine açabilecektir.

(42)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1853-1856- OSMANLI-RUS SAVAŞI (KIRIM SAVAŞI) Nedenler:

Avusturya’ya karşı ayaklanan Macar mültecilerin Osmanlı topraklarına sığınmasına Rusya’nın tepki göstermesi, Fransa’nın Katolikliğinin, Rusyanın ise Ortodoksluğunun koruyucusu olarak Kudüs’te daha fazla güç elde etme isteği

Gelişmeler:

Rusya’nın isteklerinin Osmanlı tarafından reddedilmesi üzerine ilk olarak Eflak ve Boğdan’ı işgal etmiştir.

Rusya’nın bu şekilde ilerlemesinden rahatsız olan Avusturya, İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’nin yanında savaşa katılmıştır. İngiltere ve Fransa donanmalarının Boğazlardan geçerek Osmanlı’ya yardım edeceğini öğrenen Rusya, Boğazlar Sözleşmesi’nin ihlal edildiğini söyleyerek Sinop’ta bulunan Osmanlı donanmasını yakmıştır. İngiltere ve Fransa bunun üzerine donanmasını Karadeniz’e çıkartarak Rus liman ve tersanelerini bombalamıştır. Rusya zor durumda kalmış ve barış talebinde bulunmuş ve Paris antlaşması imzalanmıştır.

Paris antlaşmasının maddeleri ve önemi:

• Osmanlı Devleti Avrupa devleti sayılacak, Avrupa hukukunda faydalanabilecek ve toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisi altında olacaktır.

• Karadeniz tarafsız hale getirilecek tüm devletlerin ticaret gemilerine açık fakat savaş gemilerine kapalı tutulacaktır.

• Osmanlı Devleti ve Rusya, Karadeniz kıyılarında tersane ve donanma bulundurmayacaktır.

• Boğazlar,1841 Londra Sözleşmesine göre yönetilecek, bütün devletlerin savaş gemilerine kapatılacaktı.

• Eflak ve Boğdan iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacaktır.

(43)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

1877-1878 OSMANLI-RUS SAVAŞI (93 HARBİ) Nedenleri

• Balkan bunalımından sonra toplanan Tersane (İstanbul) konferansında Osmanlı Balkan ülkeleriyle alakalı olan şartları kabul etmemesi (Osmanlı bu savaşta aleyhine bir karar çıkmaması için I. Meşrutiyet’i ilan etmiştir.)

• Rusların sıcak denizlere inme isteği veRusların Ortodoksları himaye etmesi Gelişmeler:

➢ Osmanlı Devleti’nin Tersane ve sonrasında toplanan Londra konferanslarında çıkan kararları kabul etmeyince Rusya, Osmanlı devletine savaş ilan etmiş ve iki koldan saldırıya geçmiştir. İngiltere ilk defa bu savaş sırasında Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikasından vazgeçmiştir.

➢ Ruslar Plevne’ye kadar gelmiş ve burada Gazi Osman Paşa Rus ordusuna karşı Plevne’de önemli başarılar elde etse de 4 ay sonra şehri teslim etmek zorunda kalmıştır .Bu yüzden kendisine ‘‘Plevne Kahramanı’’ unvanı verilmiştir. Rusların Çatalya’ya doğru ilerlediğini gören Osmanlı Devleti, barış istemek zorunda kalmıştır. Ayastefanos Antlaşması imzalanmıştır. Ancak…

Berlin Antlaşması(1878)

• Sırbistan, Karadağ, Romanya bağımsız olacaktır.

• Bulgaristan 3'e ayrılacak ve asıl Bulgaristan Osmanlı'ya bağlı olacak.

• Doğubeyazid Osmanlı'ya geri verilecek. Elviye-i Selase adı verilen Kars, Ardahan, Batum Ruslar'a verilmiştir.

• Girit ve Ermenilerin yaşadığı yerlerde Islahatlar yapılacak.1878’de Halepa Fermanı ile Girit’te yaşayan Rumlara imtiyaz verildi.

• Bosna-Hersek Osmanlı toprağı sayılacak ancak yönetimi geçici olarak Avusturya’ya bırakılacaktır.

(44)

GEÇEN DERS ÇÖZÜM

III. Selim Dönemi’nde yapılan,

I. Meclisimeşveret’in oluşturulması,

II. Reis-ül küttâb’ın ve kalemiyenin yönetimde etkin hâle getirilmesi,

III. Avrupa başkentlerinde daimi elçilikler kurulması

yeniliklerinden hangilerinin, Avrupa’daki gelişmeleri takip etmek ve diplomasiyi canlandırmak amacıyla gerçekleştirildiği söylenebilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

(45)

S I R A S I Z D E

Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi doğru olarak verilmiştir?

A) Tanzimat Fermanı - II. Abdülhamit B) I. Meşrutiyet - II. Mahmut

C) İlk dış borç - Kırım Savaşı

D) Fransız İhtilali - İmparatorlukların kurulması

E) Mısır Sorunu - Küçük Kaynarca Antlaşması

(46)

Anlatan

İbrahim Ulaş BALDEMİR

Konu

En Uzun Yüzyıl - Islahatlar

(47)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

En Uzun Yüzyıl - Islahatlar

II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI

A) Yönetim alanında yapılan Islahatlar

➢ Sened-i İttifak imzalandı.

➢ Divan-ı Hümayun kaldırılarak yerine Heyet-i Vukela oluşturulmuştur.

Sadrazam→ Baş Vekalet

Reisülküttap→ Hariciye Nezareti Şeyhülislam→ Bab-ı Meşihat

Sadaret Ketküdası→ Dahiliye Nezareti

➢ Memurlara ceket, fes ve pantolon giyme zorunluluğu getirildi.

➢ Devlet memuru yetiştirmek amacıyla Mekteb-i Maarifi Adliye kurulmuştur.

➢ Muhtarlıklar oluşturulmuştur.

➢ Anadolu'dan İstanbul'a gelecek kişiler için Mürur Tezkeresi alma zorunluluğu getirilmiştir.

➢ İlk resmi gazete olan Takvim-i Vekayi yayınlandı.

➢ Tımar sistemi kaldırıldı. Padişah portresi devlet dairelerine asıldı.

➢ Darü'ş Şura-ı Bab-ı Ali kuruldu. Posta teşkilatı kuruldu.

➢ Pasaport uygulaması başlamıştır.

➢ İlk nüfus sayımı yapılmıştır. Yalnızca erkek nüfus sayımı yapılmıştır. Buradaki amaç asker kaynaklarını tespit etmektir.

➢ Karantina sistemi uygulanmıştır.

(48)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

B) Askeri alanda yapılan Islahatlar

➢ Nizam-ı Cedid benzeri Sekban-ı Cedit ocağı kuruldu oluşan tepkiler üzerine kaldırıldı.

➢ Eşkinci ocağı kuruldu ve o da süreç içinde kaldırıldı.

➢ Yeniçeri ocağı kaldırıldı (Vaka-yı Hayriye)

➢ Yeniçeri ocağı yerine Asakir-i Mensure-i Muhammediye ordusu kurulmuştur.

➢ Seraskerlik makamı kurulmuştur.(Günümüz Genel Kurmay başkanlığı)

➢ Acemi oğlanlar ocağı yerine Mekteb-i Harbiye kuruldu.

➢ Mekteb-i Tıbbiye açıldı.

➢ Donizetti tarafından Mızıka-i Hümayun adında askeri bando oluşturuldu.

➢ Darü'l Şura-i Askeriye kuruldu. (Bugün ki Yüksek Askeri Şura'sı)

II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI

(49)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

C) Ekonomi alanında yapılan ıslahatlar

➢ Yerli malı kullanımı teşvik edildi.

➢ Çuha fabrikası açıldı.

➢ Yedivahit(tekelci) uygulaması sonlandırılmıştır.

➢ Narh uygulaması sonlandırılmıştır.

➢ Balta limanı antlaşmasındaki olumsuz maddeler için yerli üretici için gümrük kolaylığı sağlandı.

D) Eğitim ve Kültür alanında yapılan ıslahatlar

➢ Orta okul seviyelerinde Rüştiyeler açıldı.

➢ Medreselerin yanında Avrupa tarzında okullar açıldı.

➢ İstanbul'da kız ve erkek çocuklar için ilköğretim zorunlu hale geldi.

➢ Avrupa'ya ilk defa öğrenci gönderildi.

➢ Yabancı devletlerle ilişkiler için Tercüme odası kuruldu.

➢ Mekteb-i Ulumiye Edebiye açıldı.

➢ İlk kez yurtiçi gezisine çıkıldı. (Tekirdağ, Çanakkale civarına)

II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI

(50)

Bu sayfadan nasıl soru

çıkar?

Sosyal Hocam ©

ABDULMECİD DÖNEMİ ISLAHATLARI

A) İdari ve Adli Islahatlar

➢ 1839’da Tanzimat Fermanı ilan edildi.

▪ II. Mahmut döneminde hazırlanmıştır.

▪ Mustafa Reşit paşa tarafından hazırlanıp Sultan Abdulmecid tarafından ilan edilmiştir.

▪ Tanzimat Fermanı, Gülhane Parkında belgenin mimarı Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa tarafından okunmuştur. Bu sebeple belge Gülhane-i Hatt-ı Hümayun olarak da adlandırılır.

İlan edilme nedenleri

▪ Osmanlı'nın parçalanmasını önlemek

▪ Mısır sorununda karlı çıkmak

▪ Azınlıkların Osmanlı'ya bağlılığını arttırmak

▪ Milliyetçilik akımının etkilerini azaltmak

Maddeleri:

▪ Herkesin can ve mal güvenliğini sağlamak

▪ Vergiler herkesin gelirlerine göre alınacak

▪ Kanunlar herkese uygulanacak

▪ Kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak

▪ Müsadere kaldırılacak

▪ İltizam sistemi kaldırılacak.

▪ Askerlik vatani bir görev haline gelecek.

Özellikleri

▪ Osmanlı devleti ilk kez hukukun üstünlüğünü kabul etmiştir.

▪ Osmanlı devleti ilk kez Anayasal sisteme geçmiştir.

▪ Padişah'ın yetkileri ilk kez yasa ile sınırlandırıldı.

▪ Müslüm ve Gayr-i Müslüm halkın eşit olması amaçlanmıştır.

▪ Bu fermanda dış baskı olmamıştır.