• Sonuç bulunamadı

Radyasyonun hücre ve doku üzerine etkileri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Radyasyonun hücre ve doku üzerine etkileri"

Copied!
29
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Radyasyonun hücre ve doku

üzerine etkileri

(2)

• Hücredeki tüm moleküller radyasyondan etkilenir ancak radyasyonun etkisi en çok DNA üzerinden görülmektedir.

• DNA da tek veya çift sarmal kırığı yaparak genetik yapıda değişikliklere yol açar.

• Bu değişiklik hücrenin apopitozisine, hücre ölümüne veya

genetik bilginin farklı transferine yol açarak mutasyonlara neden olabilir.

• Bu genetik mutasyonlar malign transformasyonlara neden

olarak kanserojen etki yapabilir.

(3)

• Radyasyon özellikle mitotik evredeki çekirdeğe etki yaparak hücre çoğalmasını engelleyebilir.

• Hücre döngüsünde radyasyona en duyarlı evreler:geç G2 ve M evreleri

• S (sentez), geç G1 ve G0 ise radyorezistan

evreler

(4)

• Radyasyona maruz kaldığında hücre bölünme yeteneğini kaybederek;

• nekroz,

• otofaji,

• yaşlanma

• apopitozis yolaklarından birine girerek

ölür.

(5)

• Radyasyonun hücreye verdiği etki DNA üzerinden iki yolla ortaya çıkabilir:

1- Direk etki

2-İndirekt etki

(6)

Direkt Etki

• Oluşan en önemli etki tek veya çift sarmal bağ kırıklarıdır.

• Bu bağ kırıkları tek olursa hücre

tarafından tamir edilebilinir ancak çift bağ kırıkları çoğunlukla hücre ölümüyle

sonuçlanır

(7)

İndirekt Etki:

• Radyasyonun hücre içindeki su molekülleri

ile etkileşerek bu molekullerin iyonlaşması

sonucu serbest radikaller oluşması ve

oluşan bu serbest radikallerin DNA’ yı

etkilemesi ile molekülde hasar oluşmasına

denir.

(8)

• Nötron ve alfa partikülleri yüksek LET ‘li ( yani radyasyonun yolu boyunca birim mesafede

maddeye transfer ettiği enerji miktarı) radyasyonlar

• Yüksek LET’li radyasyon: genellikle lethal hasar

direkt DNA hasarı ile etki

(9)

• X ışını ve Gama ışını : düşük LET li radyasyonlar

• Daha çok sublethal hasar yapar yani indirekt etki ile serbest radikallerle etki göstererek DNA da

tek sarmal kırığına yol açarlar.

• Bu sublethal hasar genellikle onarılabilinir 4-6

saat gibi bir süre gerekir .

(10)

Radyasyonun Direk ve İndirek etkisi

• Iyonizasyon DNA

molekülünde: DİREK ETKİ

• Hücre sitoplazmasında H2O moleküllerinin

iyonizasyonuSerbest radikaller DNA hasarı:

İNDİREK ETKİ

(11)

Indirek etki

• X, Gamma ışınlarında 2/3 etki:

İndirek

FotonH2O  H2O

+

+ e

-

H2O

+

+ H2O H3O

+

+ OH°

OH°+OH°  H2O2

• Moleküler O2:

R°+O2  RO2: HASAR FİKSASYONU

• -SH bileşikleri: Serbest

radikaller ile birleşip

etkisizleştirme

(12)

Biyolojik etki

• X,Gamma ışını

 10 -15 sn İonizasyon

 10 -10 sn İyon Radikal

 10 -9 sn

Serbest radikal

 10 -5 sn

Kimyasal bağlarda kırık

 saat-ay-yıllar

Biyolojik etki

(13)

Radyasyon hasarı

• Radyasyon Hasarı Biyolojik etki:

Hücre ölümü Mutasyon,

Karsinogenezis

• HEDEF: KROMOZOMAL DNA

(14)

DNA

• Sayfa 18 fig 2.1

(15)

DNA hasarı

• Tek zincir kırıkları,

• Çift zincir kırıkları

• Baz hasarı

• Sayfa 18 fig 2-2

(16)

Kromozomal aberasyonlar

(17)

Hücre ölümü

• Mitotik hücre ölümü

en sık hücre ölüm şekli

asıl etki: asimmetrik kro. aberasyonları

• Apoptozis

(18)

Apoptozis

• Programlanmış hücre ölümü p53

BCL-2 ailesi

CD 95/Fas/Apo-1 ligand

TNFR (TRAIL)

(19)

Radyasyona bağlı apoptozis

Normal dokularda yüksek oranda hücre tipine bağlı Hematopoetik h, germ h.de radyasyon sonrası asıl

ölüm şekli

Tümöral dokularda da apoptotik ölüm mevcut ancak mitotik hücre ölümü de en az apoptozis kadar

önemli.

(20)

Radyasyona bağlı apoptozis

(21)

Radyoterapide 5R

• R eoksijenizasyon: yeniden Oksijenlenme

• R edistribüsyon: hücre siklusunda ilerleme

• R epair: hasar tamiri

• R epopulasyon: yeniden çoğalma

• R adyosensitivite: radyasyon duyarlılığı

(22)

Yeniden Oksijenlenme

(23)

Oksijen etkisi

• OER: D hipoksik/D oksijenize

• X,Gamma ışınları için OER: 2.5-3

• O2 nin etki gösterebilmesi için:

Gerekli O2 miktarı: 30 mmHg

ilk 5 msn içinde ortamda olmalı

(24)

Hipoksi

• Akut hipoksi

• Kronik Hipoksi

(25)

Kronik Hipoksi

• O2 diff: 70m

iyi O2 alan hücreler:

Rad. duyarlı

Hipoksik hücreler:

Radyorezistan Nekroz

• Hayvan çalışmalarında tümörlerde ortalama %10- 15 hipoksik hücre topluluğu

Sayfa 98 fig 6-8

(26)

Akut hipoksi: damarlarda geçici

vazokonstrüksiyonlar

(27)

Fraksiyone RT de Yeniden

Oksijenlenme

(28)

Yeniden Oksijenlenme

• Bifazik patern:

Erken: RT sonrası akut hipoksinin

çözünmesine bağlı ilk birkaç saatte Yavaş: RT sonrası kronik hipoksik

hücrelerde yeniden oksijenlenmeye bağlı:

tedaviden sonraki birkaç günde

(29)

Hipoksi ve tümör aggresivitesi

Hipoksi : tm aggresivitesi , Uzak metastaz  Neden?

Gen mutasyonları, amplifikasyonlar

genetik instabilite Anjiogenezis 

Hipoksik ortamda apoptozis defektleri olan

hücrelerde sağkalım avantajı

Referanslar

Benzer Belgeler

ANAFAZ I: Homolog kromozomlar iğ iplikleri ile zıt kutuplara

 Mikrokapsül => Salmonella ve Citrobacter’de Vi antijeni  Kapsüllü bakteri => Klebsiella pneumoniae..  Mukoid salgı şekli =>

• Enerji ihtiyacı fazla olan kas,sinir ve karaciğer gibi hücrelerde sayısı daha fazladır. • Bulundukları hücrenin enerjiye en çok

Genç hücrelerin radyal çeperlerinde ince bir şerit halinde süberin ve lignin karışımı bir madde birikir ve daha sonra bu şerit alt ve üst çeperlerde de oluşur..

İnterfaz evresi sonunda, hücre hacmi iki katına çıkar, DNA replikasyonu gerçekleşmiştir ve mitoz bölünme başlamıştır..

• Simetrik parça değişiminde, bir kromozomun aynı kromatitinde iki kırılma olur ve kırılan parçalar yer değiştirerek kırılan uçlara yapışır.. İzleyen mitozda herhangi

uygulamasının önemi vardır. Uygulanacak dozun bir defada ya da ikiye bölünerek verilmesiyle sağ kalım oranının farklı olduğu saptanmıştır. Örneğin 10 Gy’lik dozun

 Bilinen en küçük hücre bakteri , en büyük hücre deve kuşu yumurtası sarısı ve en uzun hücre ise yaklaşık 1 m olan sinir hücresi dir.... Hücre Yapısı –