Şirketlerde
Kurumsallaşma Artacak
BURSA BİLANÇO - EYLÜL / EKİM 2012 SAYI 1422
Smmm. Kasım ÇAPRAZ
Ticaret Mevzuatı ve Muhasebe Standartları Komisyonu Başkanı
kcapraz@gmail.com
Kurumsallaşma felsefesi ile kurumsal yönetimi hedefleyen yeni Türk Ticaret Kanunu şirketlerin iş yapma ve yönetim tarzlarını önemli bir şekilde etkileyecek bir değişiklik yaratacaktır. Bu değişiklerin odağında ise Yönetim Kurulları ,yöneticiler,mali işler, finansal raporlama,denetim ve insan kaynakları yönetimi fonksiyonları yer almaktadır. Daha önce yardımcı hizmet fonksiyonları olarak görülen bu departmanlar stratejik önem kazanarak adeta esas işletme fonksiyonları halini almaktadır. Bu değişimin sağlanabilmesi ise yasaya uyum sürecinde hayli önem arz etmekte ve değişim için kaçırılmayacak bir fırsat yaratmaktadır.
Bu yapısal değişim ile yasaya uyumun ötesinde şirketlere iktisadi faydalar sağlayacak bir süreç yakalanacaktır. Şirketlerce yasanın getirdiği radikal değişiklikler,özellikle” sistemlerin”, “süreçlerin”
ve “mali işler fonksiyonunun” yapısal değişimi bir şans olarak değerlendirilerek bu değişim rüzgarını günümüzün rekabetçi ortamında kendilerini rakiplerinden ayıran özellikleri ortaya çıkarma konusunda bir fırsat olarak görülmesi gerekmektedir
Şirketler Topluluğu
Yeni TTK‟nın göze çarpan en önemli yeniliklerden biri de Şirketler topluluğu ile ilgili düzenlemelerdir. Şirketler topluluğu kavramının düzenlenme si yeni yasanın tüm maddelerinde hissedilen şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkelerinin bir gereğidir.
Önceki yasada grup şirket yapısı bakımından hukuki anlamda bir boşluk bulunmakta, hakim şirket ve bağlı şirket arasında yapılan her türlü işlemin iç içe geçmesi nedeniyle şirketler gerçek iktisadi varlıklarını saklayabilmekte veya abartabilmekteydiler.
Yeni yasa bu anlamda tüzel kişilik perdesini kaldırarak ve sorumluluk açısından önemli bir dizi düzenleme getirmiştir. Önceki yasada hakim şirketler hissedar oldukları yavru şirketler üzerinden yaptıkları işlemler nedeniyle bilançolarında gerçek durumları yansıtmayan bir görünüm yaratabiliyorlardı. Getirilen bu düzenleme ile söz konusu durumdan en çok etkilenen bağlı şirket yöneticilerinin korunması sağlanmakta ve şirketlerin sorumluluk sınırları belirlenmektedir. Ayrıca
şirketler topluluğu içinde yer alan her şirket için kayıp ve kazançların açıkça görülmesi sağlanmaktadır. Bu nedenle söz konusu yapının düzenlenmesi önemli bir ihtiyaca cevap vermiş olan yeni Türk Ticaret Yasası ilke şirketlerin sermayelerini gerçek dışı abartmaları büyük ölçüde önlenecektir.
Bağlı ve hakim şirketlerin raporlama yükümlülükleri
Bağlı şirketin Yönetim Kurulu, faaliyet yılının ilk üç ayı içinde; . bağlı şirketlerin kendi aralarında ve bağlı şirketin hakim şirketle olan ilişkileri nedeniyle meydana gelen kayıp ve yararların ortaya konulması ile ilgili, şirketler arası ilişkiler hakkında bir rapor hazırlayacaktır.
Raporda, şirketin geçmiş faaliyet yılları dikkate alınacak ve elde edilen faydaların karşılığında karşı edim sağlanıp sağlanmadığı, alınan kararların bağlı şirketi bir zarara uğratıp uğratmadığı hususlarının incelemesi açıkça belirtilecektir.
Yönetim Kurulunun hazırladığı bu raporun sonuç kısmının yıllık rapora alınarak Olağan Genel Kurulda sunulması, pay sahiplerinin grup ve hakim şirketler hakkında bilgi almasını ve aydınlanmasını sağlayacaktır.Söz konusu raporun doğru, dürüst ve hesap verme ilkeleri çerçevesinde düzenlenmesi esastır. Rapor bağlı ve hakim şirketlerin denetlenmesine olanak sağlayacağından rakamların, olguların ve sonuçların gerçekleri yansıtması gerekmektedir.
Hâkim şirketin her yönetim kurulu üyesi, yönetim kurulu başkanından; bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığıyla ilgili durumları ile üç aylık hesap sonuçları, hâkim şirketin bağlı şirketlerle, bağlı şirketlerin birbirleriyle, hâkim ve bağlı şirketlerin pay sahipleri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri;
yaptıkları işlemler ve bunların sonuç ve etkileri hakkında, özenli, gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap verme ilkelerine göre düzenlenmiş bir rapor hazırlattırıp yönetim kuruluna sunmasını ve bunun sonuç kısmının yıllık rapor ile denetleme raporuna eklenmesini isteyebilecektir.
Bağlı şirketler, red için yoruma yer bırakmayacak açıklıkta bir haklı sebebin varlığını ispat edemedikleri takdirde, bu raporun hazırlanması için gerekli olan bilgi ve belgeleri hâkim şirketin bu işle görevlendirilen uzmanlarına vermekle yükümlüdürler. İstemde bulunan yönetim kurulu üyesi, bunu bir üçüncü kişinin yararlanması amacıyla yapmışsa bunun sonuçlarından sorumlu olacaktır.
Anılan raporun hazırlanmaması ya da raporun içeriğinin, eksik olması hali yeni T.T.K’ nun cezai sorumluluk bahsinde ( Mad. 562/3) ayrıca düzenlenmiş olup. buna göre anılan hükme aykırı hareket edenler için üç yüzden az olamamak üzere kadar adli para cezası söz konusudur.
Bağlı şirketler hakkında bilgi alma
Hâkim şirketin her pay sahibi genel kurulda, bağlı şirketlerin finansal ve malvarlığıyla ilgili durumları ile hesap sonuçları, hâkim şirketin bağlı şirketlerle, bağlı şirketlerin birbirleriyle, hâkim ve bağlı şirketlerin pay sahipleri, yöneticileri ve bunların yakınlarıyla ilişkileri, yaptıkları işlemler ve bunların sonuçları hakkında, özenli, gerçeği aynen ve dürüstçe yansıtan hesap verme ilkelerine uygun, doyurucu bilgi verilmesini isteyebilecektir.
Bağlı şirket alacaklılarına hakim şirkete karşı alacak davası açma hakkı
Önceki yasada bağlı şirket alacaklıları için böyle bir koruma söz konusu olmayıp Bağlı şirketin arkasına saklanan hakim şirketler her türlü davadan ve sorumluluktan kurtulabilmesi nedeniyle şirket alacaklıları da çeşitli haksız durumlara maruz kalabilmekteydiler.
Bu hususta getirilen düzenlemeyle; bağlı şirket alacaklıklılarına hakim şirket ve yöneticilerine karşı doğrudan tazminat davası açma hakkı tanınmıştır. Bu davanın açılabilmesi için hakim şirket ve yöneticilerinin bağlı şirkete verdikleri talimatlar dolayısıyla bağlı şirketi zarara uğratması ve bu zararı o hesap yılı içerisinde denkleştirmemiş olma şartı aranacaktır.
Hisselerin çoğunluğuna sahip hakim şirketin, satın alma hakkı
Bir şirket doğrudan veya dolaylı olarak diğer bir şirketin paylarının ve oy haklarının en az yüzde doksanına sahipse, diğer pay sahipleri karşı oyları, açtığı davalar ya da benzeri davranışlarla çalışmalarını engelliyor, dürüstlük kuralına aykırı davranıyor, şirkette bariz bir sıkıntı yaratıyor veya pervasızca hareket ediyorsa hâkim ortak bu payları, varsa borsa, yoksa gerçek bilânço değeri ile satın almak için mahkemeye başvurabilecektir.
Söz konusu düzenleme şirket kararlarının alınması sırasında ortaya çıkabilecek kötüye kullanmaların engellenmesi ve şirket içi barışın sağlanması amacıyla getirilmiştir
Genel Kurul toplantı ve karar nisapları
Kanunda veya esas sözleşmede, daha ağır öngörülmüş bulunan nisaplar hariç Genel Kurullar sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanacak, ve bu nisabın toplantı süresince korunması gerekecektir.
Yapılan ilk toplantıda anılan nisaba ulaşılamadığı takdirde, ikinci toplantının yapılabilmesi için nisap aranmayacaktır.
Kararlar ise toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile verilecektir..
Toplantının ertelenmesi
Genel kurul toplantısında sermayenin onda birine, halka açık şirketlerde yirmide birine sahip pay sahiplerinin istemi üzerine, Finansal tabloların müzakeresi ve buna bağlı konular, genel kurulun bir karar almasına gerek olmaksızın, toplantı başkanının kararıyla bir ay sonraya bırakılabilecektir..
Ertelemenin, pay sahiplerine ilanla bildirilerek ayrıca internet sitesinde yayımlanması gerekmektedir.
Azlığın istemiyle bir defa ertelendikten sonra finansal tabloların müzakeresinin tekrar ertelenmesinin istenebilmesi; finansal tabloların itiraza uğrayan ve tutanağa geçmiş bulunan noktaları hakkında, ilgililer tarafından, dürüst hesap verme ölçüsü ilkeleri uyarınca cevap verilmemiş olması şartı aranacaktır.
Sözleşmeyi değiştiren toplantı ve karar nisapları
Eski sistemde; şirketlerin tabiiyetini değiştirmek veya pay sahiplerinin taahhütlerini arttırmak hususundaki kararlar için oybirliği aranmakta, şirketin faaliyet konusu ve türünün değiştirilmesi için ise sermayenin 2/3‟üne sahip pay sahiplerinin toplanmasını aramakta, bu sayı sağlanamıyorsa, ikinci toplantı için yarı çoğunluk aranmakta Kararların ise oy çoğunluğuyla alınması esastı.
Yeni TTK esas sözleşme değişikliğine ilişkin olarak aramış olduğu toplantı ve karar nisapları açısından farklı bir sistematik belirlemiş olup bu konuda farklı sözleşme değişiklikleri için 4 farklı nisap öngörmüştür. Buna göre,
Kanunda veya esas sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde, esas sözleşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınacaktır. İlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilecektir. İkinci toplantı için toplantı nisabı, şirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsil edilmesi şeklinde olacaktır.
1- Oybirliği gerektiren kararlar; bilanço zararlarının kapatılması için yüküm ve ikinci yüküm koyan kararlar, şirket merkezinin yurtdışına taşınmasına ilişkin kararlar,
2- Esas sermayenin en az % 75’inin olumlu oyunu gerektiren kararlar; şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi, imtiyazlı pay oluşturulması, nama yazılı paylarının devrinin sınırlandırılmasına ilişkin kararlar.
3- Toplantıda bulunanların çoğunluğunun olumlu oyunu gerektiren kararlar; esas sözleşmede her türlü değişikliğe ilişkin kararlar, nevi değiştirme, birleşme ve bölünmeye ilişkin kararlar,
4- Esas sermayenin en az % 60’ının olumlu oyunu gerektiren kararlar; yeni pay alma hakkının kaldırılması ya da sınırlandırılmasına ilişkin kararlar,
Pay senetleri menkul kıymet borsasında işlem gören şirketlerde; olağan toplantı ve karar yeter sayıları için sermayenin en az dörtte birinin hazır olması ve mevcut oyların çoğunluğu ile karar verilmesi gerekmektedir.
Şirketlerde azlık hakları
Yasada 207 madde gereği denetçi, özel denetçi, riskin erken saptanması ve yönetimi komitesi; bağlı şirketin, hâkim şirketle veya diğer bağlı bir şirketle ilişkilerinde hilenin veya dolanın varlığını belirtir şekilde görüş bildirmişse, bağlı şirketin her pay sahibi, bu konunun açıklığa kavuşturulması amacıyla, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi atanmasını isteyebilecektir.
360. Madde gereği esas sözleşmede öngörülmek şartı ile, belirli pay gruplarına, özellik ve nitelikleriyle belirli bir grup oluşturan pay sahiplerine ve azlığa yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınabilecektir.
406 madde gereği bazı durumlarda herhangi bir pay sahibinin istemi üzerine, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi tarafından Topluluk şirketlerinde şirketin hâkim şirketle veya hâkim şirkete bağlı şirketlerden biriyle olan ilişkisini incelemek üzere özel denetçi atanabilecektir.
439 madde gereği Genel kurulun özel denetim istemini reddetmesi hâlinde, sermayenin en az onda birini, halka açık anonim şirketlerde yirmide birini oluşturan pay sahipleri veya paylarının itibarî
değeri toplamı en az birmilyon Türk Lirası olan pay sahipleri üç ay içinde şirket merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinden özel denetçi atamasını isteyebileceklerdir.
486 madde gereği kapalı anonim şirketlerde yönetim kurulu azlık istemde bulunursa nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılacaktır.
531 madde Haklı sebeplerin varlığında, sermayenin en az onda birini ve halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden payların sahipleri, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden şirketin feshine karar verilmesini isteyebileceklerdir.
