Bilgi sistemlerinin geliştirilmesi için izlenen sürece, Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (SGYD) denir.

(1)



Bilgi sistemlerinin geliştirilmesi için izlenen sürece, Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (SGYD) denir.



SGYD, yeni bir bilişim sisteminin geliştirilmesi için gerekli yöntem ve işlemleri ifade eden genel bir terimdir.



SGYD, yeni sistemin analizi ve kurulumu aşamasında

ortaya çıkabilecek olan bir takım kalite, bazı müşteri

isteklerinin göz ardı edilmesi, sistem tamamlanma

(2)

 SGYD, sistem analistine aşağıdaki olanakları sunar:

 Yapı

 Yöntemler

 Kontroller

 Yapılan İşler Çizelgesi

 Başarılı bir sistem kurulumu için daha önceden planlanmış bir yol izlenmeli, atılacak adımlar, hamleler, yapılacak tüm işler

arasındaki bağlantılar, ilişkiler SGYD çerçevesinde belirlenip ve analiste bir izlence sunulmalıdır.

 İşte SGYD analiste bu anlamda yardımcı olan bir yöntemdir.



Genel olarak SGYD 5 evreden oluşur.

Bu evreler:

1. Planlama

2. Analiz

3. Tasarım

4. Uygulama

5. Destek

(3)

 Planlama, süre ve maliyet gibi açılardan projenin tamamını

etkileyecek olan evredir. Bu aşamada yapılacak işlemler aşağıdaki gibidir:

1. Problemin Tanımlanması

2. Fizibilite Raporlarının Hazırlanması 3. Proje Zaman Çizelgesinin Hazırlanması

4. Projede Çalışacak Personelin Zamana Bağlı Olarak Belirlenmesi 5. Projenin Başlatılması

 Proje ancak tüm adımlar tamamlandıktan sonra gerçek anlamda başlamış olabilir.

 Bu evrede sistem analisti ekibinde görev alabilecek personellerin başında sistem analist veya analistler gelir, bunun dışında sistemi kullanacak olan kurum yöneticileri ve sistem yöneticileri de sistem analizi ekibi içinde, planlama evresinde yer almalıdır.

 Analiz evresinin ilk hedefi yeni sistemin gereksinimlerini ortaya çıkarmak, ne tür bilgilerin sistemde tutulacağını, ne tür bilgilerin çıktı olarak sunulacağını belirlemek aynı zamanda sistemi kullanacak olan kişilerin genel yapısı, eğitim, yaş vs durumlarının belirlenmesidir.

 Bu evrede sistem analiz ekibimiz şu personelden oluşabilir:

 Analist

 Kullanıcıların Yöneticileri

 Kullanıcı operasyonundaki çalışanlar

 Sistem Yönetimi

(4)

Bu aşamada genel olarak aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilir:

Bilgilerin Toplanması: Sistemi kullanacak olan kişi ve ortamdan okuma, yüzyüze görüşme, anket gözlem gibi yöntemlerle, ileride sistemin hem ana yapısını hem de ince ayrıntıları oluşturacak olan bilgilerin elde edilmesi.

Sistem Gereksinimleri: Çeşitli şekil, diyagram ve raporlarla tasarımcıya, tasarımlarına ışık tutacak sistem gereksinimlerini sunmak bu aşamada yapılacak işlerdendir.

Prototürlerin Yapılması: Prototipler, hem yeni sistemin potansiyel

kullanıcılardan bilgi almak hem de tasarım aşamasında çalışacak olan sistem analizi ve tasarımı ekibindeki kişilere, yapacakları tasarım

örneğini sunmak için hazırlanır.

Alternatif Çözüm Önerilerinin Sunulması: Bir sistemin tek bir tasarım sonucu olamaz. Mutlaka, zaman, maliyet, kullanım kolaylığı ve kapsam açısından çeşitli sürümleri vardır. Analistin görevi bu alternatifleri

nedenleri, artı ve eksileriyle birlikte proje yürütme kuruluna sunmaktır.

Önerilerin Gözden Geçirilmesi: Gerek proje takımı içinden gerekse de kullanıcılardan gelecek her türlü öneri ve istek analistler tarafından değerlendirilip, yönetimle paylaşılmalıdır. Bu tür öneri ve isteklerin en iyi toplanıp değerlendirilebileceği aşama analiz aşamasıdır.

(5)

Tasarım evresinin amacı analizde elde edilen bilgilerin ışığında, gerekli olan sistemin tasarımıdır.

Bu aşamada sadece görsel tasarımlar yapılırken, henüz uygulama yoktur. Ne bir kod ne de bir veri tabanı bağlantısı kurulur.

Yapılan işlem, analiz aşamasında NE sorusuyla alınan yanıtlara NASIL sorunun yanıtı bulmaktır.

Bu aşamada kağıt üzerinde yapılacak tüm işlemler daha sonra ayrıntılı proje çıktılarına dönüştürülür ve bir sonraki uygulama evresinin temelini oluşturur.

Bu aşamada yapılacak olan işlemlerin bazıları şunlardır:

Ağ Yapısının Tasarımı

Uygulama Ağının Tasarımı

Kullanıcı Ara Yüzlerinin Tanımlanması ve Tasarımı

Sistem Ara Yüzlerinin Tasarımı

Veri Tabanı Tasarım ve Projeyle Bütünleştirilmesi

Prototip Ayrıntılarının Belirlenmesi

Sistem Kontrollerinin Tasarımı

(6)

Tasarım evresine dahil olacak personel şunlardır:

Analist

Sistem Tasarımcı

Kullanıcı Yöneticileri

Kullanıcı Operasyonu Çalışanları

Sistem Yöneticisi

Uygulama evresinde amaç, tasarımı yapılmış olan sistemi, tasarım not, rapor, şekil ve diyagramlarından yararlanarak kurmaktır.

Bu aşama gerçek program kodlarının yazıldığı kısımdır.

Bu aşamada kodların yazımı, veritabanının uygun bir veritabanı yönetim sistemi üzerinde kurulması gibi işlemler yapılırken, tüm sistemi analiz eden ve belki de tasarımını yapan analist veya analistlerin görevi, sistemin gerçekte arzu edilen sistem şeklinde yapılıp yapılmadığının kontrolüdür; tıpkı proje mühendisinin ya da bir mimarıni yapılan inşaatın, daha önce çizilmiş olan projeye uygun olup olmadığını denetlemesi gibi.

(7)

Bu aşamada aşağıdaki işlemler yürütülür:

Yazılım (kodlama)

Test

İnce ayar için ilk örnek ya da prototip üretimi

Verilerin dönüştürülmesi

Eğitim ve belgelendirme

Yeni sistemin kurulması

Bu evrede görev alacak personel:

 Analist

 Sistem Tasarımcı

 Programcılar

 Sistem Yöneticileri

Bu evrenin amacı, kurulmuş ve yürümekte olan sistemin tam

randımanlı bir şekilde işletilmesini sağlamaktır.Bu aşamada yürütülen faaliyetler:

Kullanıcılara yardım masası (Help Desk) ve eğitim programlarıyla destek olmak

Bilgisayar sisteminin bakımı ve geliştirilmesi

 Yükseltmeler (Upgrades)

 Anlaşılması güç yerlerin geliştirilmesi

 Sisteme ek özellikler kazandırmak

Değişen teknoloji, yazılım ve donanıma ayak uydurmak.

(8)

 Ancak,

 Projenin başlangıcında, müşteri gereksinimlerinin bütünü ile ortaya konmasındaki güçlükler ve eksikliklerin görülmesi;

 Projenin çok uzun bir sürede tamamlanabilmesi

 Müşterinin beklemeye zamanı olmaması;

 Başta yapılabilen kaba hataların bazen ancak sınama ve hatta kullanma aşamasında ortaya çıkabilmesi;

 Uygulamada bu modeldeki sıraya tam olarak uyulmaması, yinelemeler yapılması konularında bazı güçlüklerle karşılaşılmaktadır.

 Buna karşın yine de rastgele ve gelişigüzel bir sistem geliştirmeye kıyasla, çok tutarlı ve güvenli bir yöntem olarak sayılmaktadır.

(9)

Sistem Mühendisliği

Analiz

Tasarım

Kodlama Test

Bakım

Her aşamada elde edilen sonuçların rapor halinde sunulması ve gerekirse geri besleme yoluyla düzeltilmesi beklenmektedir.

 Sistem geliştirmenin klasik sürecinde müşteri, sistem konusundaki amaç, hedef ve gereksinimlerini genel hatları ile bildirmektedir.

 Ancak, girdi, işlem ve çıktı gereksinimlerini tanımlaması beklenememektedir.

 Sistem analisti, bu bilgilere dayanarak var olan sistemin

algoritmalarının etkenliğini, işletim sisteminin uygunluğunu ya da insan-makine etkileşim biçimini yargılamak ve yeni öneriler getirmek durumundadır.

 Bu durumda, klasik gelişim sürecinde söz konusu güçlükleri aşmak

(10)

Gereksinimlerin Derlenmesi

Taslak Tasarımı Model Oluşturma

Gereksinimlerin İşlenmesi

Yazılım Üretimi

 Gereksinimlerin Derlenmesi: Her sistem geliştirme yönteminde olduğu gibi burada da sistem analisti ile müşteri bir araya gelerek, sistemin amaç ve hedeflerini belirlemekte, bu hedeflere ulaştıracak gereksinimleri

saptamaktadır.

 Taslak Tasarımı: Müşterinin (kullanıcının) kolayca anlayabileceği biçimde, örneğin girdi yaklaşımları ve çıktı formatları halinde düzenlenmekte ve birlikte üzerinde tartışılmaktadır.

 Model Oluşturma: Sistem analisti ve kullanıcı tarafından birlikte değerlendirilerek işlenmektedir.

 Gereksinimlerin İşlenmesi: Model oluşturmayla sistemin gereksinimleri saptanmakta ve karşılanmaktadır.

 Yazılım Üretimi

Bu çalışma, müşterinin bütün ihtiyaçlarının yerine getirilişine kadar yinelenerek sürdürülmektedir.

(11)

 Model yardımıyla sistem geliştirme yönteminde de, modelin kurulması ve üzerinde düzeltmeler yapılması müşteri ile birlikte onun önünde

gerçekleştirildiği için yerli yersiz müdahale etmesine ve yapılan işi küçük görmesine neden olabilir.

 Sistem analistinin modeli oluştururken basitlik ya da kolaylık nedeni ile kullandığı algoritmalardan ve işletim sistemi veya programlama dilinden daha sonra benimseyip vazgeçmeyebilir.

 Bu uygunsuz öğe ve yöntemlerin de geliştirilen sistem içerisinde kalma olasılığı vb. sorunlar ileri sürülmektedir.

 Buna karşın, sistem geliştirilmesinde modelden yararlanma, yine de etkili bir yöntem olarak görülmektedir.

 Böylece, müşteri gereksinimleri ve onayı daha kısa sürede sağlanmakta ve sistem analisti kalite ve bakım konularına ağırlık verebilmektedir.

 Klasik süreç (Waterfall) modelinin kısaltılmış ve hızlandırılmış şeklidir.

 Hızlı geliştirme, bileşen temelli yapılanma yaklaşımı ile gerçekleştirilir.

 Yeniden kullanılabilir program bileşenlerinin geliştirilmesini vurgular.

 Yeniden kullanılabilirlik, nesne teknolojisinin gereğidir.

 İş Modelleme: İş sürecinde hangi bilgiyi kim üretiyor? Üretilen bu bilgi nereye gidiyor ve kim tarafında işleniyor?

 Veri Modelleme: Veri kaynakları arasındaki iletişim (bilgi akışı) nasıl?

 Süreç Modelleme: Veri kaynaklarının, veri akışı gerektiren işlemlerin arasında tanımlanması.

 Uygulama Üretimi: 4. kuşak teknik modüllerinin yeniden kullanımı, yazılım otomatik araçlarının kullanımı.

 Test Etme: RAD yeniden kullanımı desteklediği için pek çok

(12)

 Bu modeller, çevrimseldir (iteratif).

 Sistemlerin daha tamamlanmış

Bu modelde de prototip oluşturmanın çevrimsel yapısı ve klasik modelin kontrollü ve sistematik yapısı birleştirilmiştir.



Bu modele göre yazılım, artımlı yayımlar dizisi olarak hızlı geliştirilir.



İlk iterasyonlar prototiptir, daha sonrakiler dağıtımı yapılan versiyonlar şeklindedir.

Planlama

Müşteri İletişimi

Müşteri Değerlendirme

Mühendislik Risk analizi

üzerinde ise halen bir sistem geliştirme modeli olup

olmadığı tartışmaları yapılmaktadır.

(15)

XP, 4 temel değere ve bunların çevresinde oluşturulmuş 12 pratiğe sahiptir.

1. İletişim 2. Basitlik

3. Geri besleme 4. Cesaret



Proje paydaşları arasındaki iletişim, bir projenin

başarısını doğrudan etkileyen en önemli unsurlardan biridir.



İletişim planı çerçevesinde kimin kiminle, nasıl ve ne zaman iletişime geçeceği belirlenmelidir.



Aykırı programlama ise diğer sistem geliştirme modellerinden farklı olarak güçlü bir iletişim için planlama oyunu, eşle programlama, günlük kısa

toplantılar, kısa aralıklı yayımlar ve müşterinin ekip üyesi

(16)



XP’de sistem geliştirmenin her aşamasında basitlikk anlayışı hakimdir.



XP, bir problemi çözerken sadece o anki gereksinimleri karşılayan en basit çözümün kullanılması gerektiğini savunur.



Bçylece ileride gerekli olabilir düşüncesiyle karmaşık çözümler üretmek için harcanacak iş gücü ve yüksek riskten kaçınılmış olunur.

 İlk bölümde de anlatıldığı gibi sistem yapısındaki geri besleme, sistemin geliştirilmesi sürecinde de yer almaktadır.

 Bu geri besleme sayesinde projedeki gerekli değişiklikler zamanında yapılarak ihtiyaçlara daha hızlı cevap verilebilir.

 Geri besleme, proje ekibi içindeki bireyler arasında olabildiği gibi sistemle bireyler arasında da olabilir.

 Kısa aralıklı yayımlar ve planlama oyunu gibi XP pratikleri, müşteri ile yazılım ekibinin arasındaki geri beslemenin sürekliliğini sağlar.

(17)



XP’nin dördüncü değeri olan cesaret, ancak

yukarıdaki diğer değerlerin sağlandıktan sonra proje ekibine fayda sağlar.



Aksi durumda sadece cesaret, yarardan çok zarara neden olur.



XP’de grup çalışması daha ön plana çıktığı için proje üyelerinin motivasyonunun yüksek olması daha fazla önem kazanmaktadır.

XP, bu dört ilkenin etrafında oluşturulmuş 12 uygulamay sahiptir:

1. Sistem metaforu 2. Ekip üyesi müşteri 3. Kısa aralıklı yayımlar 4. Planlama oyunu 5. Basit tasarım 6. Ortak kod mülkiyeti 7. Kodlama standartları 8. Eşle programlama 9. Test

10.Sürekli tümleştirme 11.Devamlı yeniden tasarım 12.Devam ettirilebilir hız

(18)

 Ekip üyelerinin proje hakkında ortak bir çerçeveden bakabilmesini ve hedefleri kavramasını sağlamak için sistemin işleyişini genel olarak anlatan metafor kullanılarak hikayeleştirilir.

 Proje paydaşlarından biri olan müşteri, yazılım geliştirme ekibinin bir üyesi olarak kabul edilir.

 Ancak ticari bir paket sisteminin geliştirilmesi örneğinde olduğu gibi müşterinin ekibe katılmasının mümkün olmadığı durumlarda analistlerin bir grubu müşteri rolünü üstlenebilir.

 XP, proje paydaşları için oluşturulan yayımlar arasındaki zamanın mümkün olduğunca kısa olması gerektiğini savunur.

 Böylece müşteriden alınacak sürekli geri beslemeyle istenilen sistemi çabuk şekilde teslim etmek amaçlanmaktadır.

 Planlama oyununda müşterinin belirlediği öncelikleri, sisteme dair kısıtları ve teknik tahminleri kriter olarak alıp planlayarak en kısa zamanda bir sonraki yayımın kapsamı belirlenir.

 Yukarıda anlatıldığı gibi basitliği savunan XP yaklaşımı, sistem tasarımının da mümkün olduğunca basit şekilde yapılmasını öngörür.

 Yazılan kodun mülkiyeti, yazılım geliştirme ekibinin tüm üyelerine aittir.

 Kısacası ekibin üyesi herhangi bir kodu kendi yazmamış dahi olsa, kod üstünde gerekli değişiklikleri yapabilir.

 Bu pratiğin başarısı kodlama standartlarının tam olarak belirlenmesine bağlıdır.

(19)

 Yazılım ekibi arasındaki iletişimin kolaylaşması ve ortak kod mülkiyetinin uygulanması bu pratiğe bağlıdır.

 Tüm ekip üyelerinin, kodlarını belirlenen standartlar çerçevesinde yazması önem kazanmaktadır.

 Eşle programlamada kod, iki ekip üyesinin aynı zamanda aynı bilgisayarda birlikte çalışmasıyla yazılır.

 Bir programcı, sürekli kodu yazarken diğeri yazılan kodu gözden geçirip, yazılanların sisteme uygunluğu, nasıl yalınlaştırılabileceği vb. konular üzerine odaklanır.

 Eşle programlama, sürekli kodu gözden geçirmeye ve incelemeye olanak sağladığı için hataların azaltılmasında oldukça faydalıdır.

 XP’nin sunduğu hızlı geliştirme sürecinde daha da önem kazanmaktadır.

 Bu nedenle yazılım geliştiriciler (analist, programcı vb.) daha kodlanmaya başlamadan önce test senaryolarını hazırlar.

 Yazılan kodlar yeni özelliklerin eklenmesinden sonra, çok kısa aralıklarla hatta günde birkaç kere tümleştirilir ve test edilir.

 Testi gerçekleştirilen her birimden sonra yeni bir işlev veya modül eklendikçe mevcut koddaki karşılıklar temizlenir.

 Böylece basitlik ilkesinin devamlılığı sağlanmış olur.

 XP, motivasyona ve verimliliğe önem verdiği için çok zorunlu haller dışında

(20)

 SGYD, problemin tanımı, fizibilite çalışması, sistem analizi, sistem tasarımı, gerçekleştirme ve bakım olmak üzere bilgi sistemlerinin geliştirilme süreci temel adımlarından oluşmaktadır.

 Fizibilite çalışması, sistem geliştirme projesinin kapsamı ve hedeflerini tanımlayarak yapılabilirliğini belirlemektedir.

 Sistem analizi, problemin çözümlerinin ne olduğunu ve sistemin çalışma sürecini ortaya çıkarmaktır.

 Genel sistem tasarımı, sistemin nasıl gerçekleştirileceğinin, ayrıntılı sistem tasarımı ise, genel tasarımda belirlenen sisteme ait alt sistemlerin tanımlanmasıdır.

 Gerçekleştirme aşamasında, tasarıma uygun kodlama yapılır ve tüm sistem sınanır.

 Bakım aşaması ise sistemin hatasız kullanımı için yapılan destek işlemleridir.

 Klasik süreç (waterfall), model oluşturma (prototip), hızlı uygulama geliştirme (RAD), evrimsel süreç (artımlı ve spiral) ve aykırı programlama (XP) temel sistem geliştirme süreci modelleridir.