YAZIM KURALLARI 1- “ŞEY” DAİMA AYRI YAZILIR.
Örnek: Her şey, çok şey, bir şey…
2- “HER” KELİMESİNİN YAZIMI
Sadece aşağıdaki üç kelime bitişik yazılır, diğerleri ise ayrı.
“Herhalde, herhangi, herkes”
3- BAĞLAÇ OLAN “Kİ” DAİMA AYRI YAZILIR.
“ki”nin arkasına “-ler/-lar” eklediğimizde anlam bozuluyorsa bağlaç olan “ki”dir ve ayrı yazılır.
Atatürk diyor ki… (“diyorkiler” anlam bozuluyor, ayrı yazılır)
Seninki daha iyi yazıyormuş. (“seninkiler” anlam bozulmuyor, bitişik yazılır ve bağlaç değildir)
4- ARA YÖNLERİN YAZIMI
İsimden önceyse büyük yazılır. Örnek: Ben Güneybatı Anadolu’da doğdum.
İsimden sonraysa küçük yazılır. Örnek: Anadolu’nun güneybatısı.
5- ÖZEL İSİMLERLE YAPILAN TAMLAMALAR
Ağrı Dağı, Van Gölü (Bir tane var)
Hindistan cevizi, Antep fıstığı, Van kedisi (Her yerde bulunabilir)
6- “BİR” SÖZCÜĞÜNÜN YAZIMI Birçok
bitişik Birkaç
BİR TAKIM BİRTAKIM
Eğer yerine bir sayı getirebiliyorsak ayrı yazılır. Belirsizlik anlamı varsa bitişik yazılır.
Bir takım elbise aldım. (iki takım) Birtakım olaylar bizi üzdü.
Bir takım nevresim alacağım. (Dört takım) Birtakım sorunlarım var.
7- GRUP/GURUP FARKI
GRUP GURUP
İnsan topluluğu Güneşin batması
Bu grup bugün çok hareketliydi. Gurup vakti manzara harika oluyor.
8- KISALTMALARIN YAZIMI
Büyük harfle yazılan kısaltmaya gelen ek, kısaltmanın okunuşuna göre gelir. Ayrıca Türkçede “ka” sesi yoktur.
TDK’ya değil TDK’ye (tedekeye) TBMM’ne değil TBMM’ye (tebememeye) TL’nın değil TL’nin (telenin)
Büyük harfle yapılan ve kelime gibi okunan kısaltmalarda ek, kısaltmanın okunuşuna göre gelir:
ASELSAN’da, BOTAŞ’ın, NATO’dan, UNESCO’ya vb.
Numara sözünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan getirilecek olan ek okunuşa göre getirilecektir: No.lu, No.suz
Üs işaretli kısaltmalara gelen ekler de kesme işaretiyle ayrılmaz ve üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır: cm³e (santimetreküpe), m²ye (metrekareye) vb.
9- KURUM VE KURULUŞ ADLARINA GELEN EKLERİN YAZIMI Kurum ve kuruluş adlarına gelen ekler, kesme işaretiyle ayrılmaz.
Örnek: Türkiye Büyük Millet Meclisine, Türk Dil Kurumuna, Gençlik ve Spor Bakanlığının Tek istinası ise; Avrupa Birliği’ne, Avrupa Birliği’nin
10- “SEVER” KELİMESİNİN YAZILIŞI
“Sever” daima bitişik yazılır.
Örnek: Vatansever, yurtsever, hayvansever.
11- “G/Ğ” KULLANIM ÖRNEKLERİ Program, coğrafya, fotoğraf
12- İLK İKİ HARFİ ÜNSÜZ OLAN KELİMELER
İlk iki harfi ünsüz olan kelimeler; Tıraş, kılavuz, kulüp => Sadece bu 3’ünde araya ünlü girer.
Hristiyan, kravat, trafik => Araya ünlü girmez.
13- TARİHLERİN YAZILIŞI
Belli bir tarihse ay ve gün adı büyük harfle başlar.
Örnek: 17 Mart 1980 Perşembe günü Örnek: Ben martın ikinci perşembesi gelirim.
14- “HANE” sözcüğü yalnızca “a” ile biten sözcüklere eklendiğinde “ha” hecesini yitirir.
Hastane Dershane Postane Kütüphane Eczane Muayenehane 15- “BAŞ” KELİMESİNİN YAZILIŞI
İkilemeyse ayrı yazılır. Örnek: Baş başa, başa baş.
Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları bitişik yazılır. Örnek: Başhekim, başbakan, başöğretmen, başçavuş, başyazar.
16- KURUM VE KURULUŞ ADLARININ KISALTILMA ŞEKLİ
Kurum ve kuruluş adlarının kısaltmaları büyük harfle yapılır ve araya nokta konmaz.
Örnek: TBMM, TSK, TDK…
Araya nokta konulan. Örnek: T.C. ( Türkiye Cumhuriyeti), T. (Türkçe) – Sadece bu ikisidir.
17- SAATLERİN YAZIMI
Saatlerin yazımında saat ile dakika arasına nokta konur. Gelen ek kesme işareti ile ayrılır. Gelen ek okunuşa uyar.
Örnek: 13.45’te
18- ÜLEŞTİRME SAYILARININ YAZILIŞI Üleştirme sayıları asla rakamla yazılmaz.
Örnek: – beşer, – onar, – altışar.
19- KÜÇÜK HARF İLE YAPILMIŞ KISALTMALARA GELEN EKLERİN YAZILIŞI
Küçük harfle yapılan kısaltmalarda, gelen ek kelimenin açılımına göre gelir. kr’un (kuruşun) Element ve ölçü birimlerinin sonuna nokta konmaz. Örnek: m’ye, cm’yi,
Sonunda nokta varsa kesme gelmez. Örnek: İng. nin, 19. yy. ın
20- “ALT” VE “ÜST” KELİMELERİNİN YAZIMI Yer adı bildirmiyorsa bitişik yazılır.
Örnek: akşamüstü => zaman. – yer altı, böbrek üstü, su altı > yer.
21. BAĞLAÇ OLMASINA RAĞMEN KALIPLAŞARAK BİTİŞİK YAZILAN “Kİ”LER.
Sanki İllaki Mademki Belki
Oysaki SİMBOHÇAM
Halbuki Çünkü A--- Meğerki
22. Sonuna “sıfat fiil” (-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş) ekleri alan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Cankurtaran Çöpçatan Barışsever Basınçölçer Varyemez Çokbilmiş Değerbilmez Etyemez
23. Bazı alıntı kelimelerde yumuşama olmaz.
Ahlâğın değil ahlakın
Evrağı değil evrakı
Hukuğu değil hukuku
İttifağa değil ittfaka
24. Renk belirten tamlamalar ayrı yazılır. (limon sarısı, gümüş rengi, bal rengi, gece mavisi)
25. Etmek, edilmek, eylemek, olmak, olunmak yardımcı fiilleriyle kurulan birleşik fiiller ses olayı varsa bitişik, yoksa ayrı yazılır.
Arz etmek sabretmek (-ı düşmüş)
Terk etmek hissetmek (-s türemiş)
26. Yiyecek, içecek adlarından biriyle kurulan birleşik kelimeler ayrı yazılır: maden suyu, tulum peyniri, beyaz peynir, Adana kebabı, tas kebabı, çiğ köfte, içli köfte, süzme yoğurt, kuru yemiş vb.
27. Gök cisimleri ayrı yazılır: Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı, kuyruklu yıldız, gök taşı,
28. Zamanla ilgili birleşik kelimeler ayrı yazılır: gece yarısı, gün ortası, hafta başı, hafta sonu vb.
29. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır: kanun dışı, yasa dışı, ceviz içi, hafta içi, yurt içi, aklı sıra, yanı sıra vb.
30. İkilemeler her zaman ayrı yazılır ve araya hiçbir noktalama işareti girmez.
31.
BAĞLAÇ OLAN “de/da” EK OLAN “-de/-da(-te/-ta)
Her zaman ayrı yazılır. Cümleden çıkarılınca anlam daralır fakat bozulmaz.
Her zaman bitişik yazılır. “-te/ -ta” biçimine girer yani ünsüz benzeşmesine uğrar. Cümleden çıkarılınca anlam bozulur.
Ben de çok okurum.
Ben çok okurum.
Kitabım evde kalmış.
Kitabım ev kalmış. (anlamsız oluyor) 32. Saatler ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir: saat dokuzu beş geçe
33. Bitişik yazılan kelimeler satır sonuna sığmadığında tek bir kelime gibi düşünülür: ba-şöğ-ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-noğ-lu vb.
34. Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kullanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz.
……… Edirne’
nin…
35. Pekiştirme bildiren sözcükler bitişik yazılır. Masmavi, sapasağlam, düpedüz, mosmor, yemyeşil vb.
36. Birden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır: iki yüz, üç yüz altmış beş
37. Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem) konur.
Atatürk, "Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur!"diyor.
38. İki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz.
Bundan iki yıl önce -dün gibi hatırlıyorum- yine burada görüşmüştük.
39. İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle, örnekler küçük harfle başlar.
Tam kapıdan çıkmak üzereyken sordu: Akşam erken gelecek misin?
İnceleyeceğiniz kelimeler şunlar: gelmek, nakletmek, gidedurmak.
40. Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamaz.
2005 yılında Türk Dil Kurumunun 73. yılını kutladık.
41. Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle başlar.
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Kaymakam Erol Bey, Sayın Prof. Dr. Hasan Eren, Deli Petro.
42. Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz.
Tülay abla, Ayşe teyze, Fatma nine, Kemal dayı, Saim amca, Ali enişte.
Akrabalık bildiren kelime başa gelirse lakap olur, büyük harfle başlar. Nene Hatun, Baba Gündüz.
43. Resmi yazılarda saygı, makam bildiren sözcükler ile mektuplarda hitap bildiren sözcükler büyük harfle başlar: Sayın Vali, Sevgili Arkadaşım,
44. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar: Ağrı Dağı, Aral Gölü, Çanakkale Boğazı
45. Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, bucak, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar: Konya ili, Etimesgut ilçesi, Taflan köyü vb.
46. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar: Gazi Osmanpaşa Mahallesi, Yıldız Mahallesi,
47. Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz: Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu.
48. Büyük harflerin kullanıldığı yerlerde bulunan “ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de” sözleriyle “mı, mi, mu, mü” soru eki küçük harfle yazılır: Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı? Diyorlar ki,
49. Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar, dolar, lira, yeni kuruş, liret.
50.Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar: Çıkış, Müdür, Vezne, Başkan, Doktor, Otobüs Durağı, Dolmuş Durağı…
51. Yabancı özel adlara getirilen eklerin yazılışı yabancı özel adın telaffuzuna göredir. Cannes’a, Los Angeles’a, United’a gibi.
