1
SULAMA YÖNETİMİNDE ETKİN SU KULLANIMI İÇİN SU DAĞITIM PROGRAMLARININ ÖNEMİ
Filiz BULUT
Ziraat Mühendisi, İşletme ve Bakım Dairesi Başkanlığı, İşletme Şube Müdürlüğü Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ANKARA, fsbulut@dsi.gov.tr
ÖZET
Sulamaya açılan alanlarda sulanan alanların değişimini en fazla etkileyen faktör sulu tarım kültürünün istenilen düzeyde geliştirilememesi ve çiftçilerin geleneksel tarım kültürü alışkanlıklarından kolaylıkla vazgeçmemesidir. Sulama yaparken bitki ihtiyacında büyük bir kısıntı yapılması söz konusu olamayacağına göre yapılacak su tasarrufunun, suyun iletiminde, dağıtımında, sistemin işletilmesinde ve arazide bitki kök bölgesine tatbikinde olacağı ortadadır.
Suyun tasarruflu kullanımı, suyun etkin ve dengeli bir şekilde kullanımını sağlayacak bir sulama planlaması ve planlı su dağıtım çalışmaları ile mümkün olacaktır. DSİ tarafından yürütülen planlı su dağıtım çalışmaları; devredilen sulamalarda devir alan kurum ya da örgütçe, DSİ tarafından işletilen sulamalarda DSİ tarafından yapılmaktadır. Sulama tekniklerinin geliştirilmesi; sürdürülebilirliği esas alan sulama yöntemlerinin yaşama geçirilmesi; su kullanımında aşırı tüketime yol açan ve toprak yapısını bozan, ilkel sulama yöntemleri yerine modern sulama sistemlerinin kullanılması;
çiftçilere bu konularda eğitimler verilerek katkı sağlanması hedeflenmelidir. Tarımda kullanılan su sektörler arasında büyük pay sahibi olmasının yanı sıra kıt olan su kaynaklarımızın daha etkin kullanılabilmesi ve sulu tarımda karşılaşılan sorunların giderilebilmesi; işletmede olan sulamaların izlenmesi, sulama sistemlerinin performanslarını değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır.
En uygun tarımsal üretimin sağlanması için, mevcut kaynakların ekonomik bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Bu amacın gerçekleştirilmesi için, sulama suyunun bir program dahilinde kullanılması büyük önem kazanmaktadır. Su dağıtım programları; sulama tesislerinin fiziki durumları, su mevcudiyeti, bitkinin özelliği, toprakların karakteri (bünye dağılımı ve tabansuyu durumu) ile çiftçi alışkanlıkları ve su talepleri gözönüne alınmak suretiyle haftalık, on günlük, aylık ve hatta mevsimlik hazırlanabilir. Günlük su dağıtımı ve uygulaması, hazırlanan bu programlardan elde edilen günlük su dağıtım kayıt cetvellerine göre yapılarak suyun etkin kullanımı sağlanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: sulama, su dağıtım programı, bitki su ihtiyacı, planlama, sulama yönetimi
1.GİRİŞ
Sulama genel anlamda, “bitkilerin ihtiyaç duyduğu suyun doğal yollarla karşılanamayan bölümünün, kaynaktan alınıp, bitki kök bölgesindeki toprağa, zamanında ve kontrollü bir şekilde verilmesi” olarak tanımlanabilir. Sulama yönetiminin temel amacı da, en uygun tarımsal üretimin sağlanması için, mevcut kaynakların ekonomik bir şekilde kullanılması için sulama suyunun bir program dahilinde kullanılmasıdır.
Su dağıtımı çalışmalarının uygulanabilmesi için öncelikle, yeterli personel, makine parkı, birlik – çiftçi ilişkilerinin iyi seviyede olması gerekmektedir Yapılan çalışmaların başarılı olabilmesi için ana – yedek kanallar üzerindeki su kontrolünün birlik personeli tarafında kontrollü şekilde yapılması gerekmektedir. Su dağıtımı çalışmaları işletmeye açılan bütün sulama tesislerinde yapılması büyük önem arz etmektedir.
İşletme ve bakım faaliyetleri kapsamında yürütülmekte olan su dağıtımı çalışmaları “Planlı Su Dağıtımı” çalışmaları olarak yürütülmektedir. Planlı su dağıtımı; sulama mevsiminden önce, sulamaya hazırlık çalışmaları ile genel sulama planlaması yapılması; sulama mevsimi içinde su dağıtım programlarının hazırlanması ve uygulanması ile şebekeye alınan suyun ölçülmesi; sulama mevsimi sonunda planlı su dağıtımı uygulama raporunun hazırlanması olarak, üç aşamada gerçekleştirilmektedir.
2.SU DAĞITIM PROGRAMI YAPILMASININ ÖNEMİ
Su dağıtım programlarının yapılması kısıtlı olan su kaynaklarımızın etkin kullanım açısından büyük önem arz etmektedir. Su dağıtım programları Sulama Birliklerinin sulama sahalarında yapacakları çalışmalarla yürütülmektedir. Sulama sistemleri işletilmesi yöntemlerinden açık sulama kanallarında istek
2
yöntemine göre su dağıtımı gerçekleştirilirken, kuraklığın yaşandığı periyotlar da rotasyon yöntemi uygulanmaktadır. Pompaj sulamalarının işletilmesin de ise enerji maliyetlerinin azaltılması için rotasyon yöntemi uygulanmalıdır. Sulama sistemlerine göre seçilecek yöntemlerin işletilmesinde su dağıtım programlarının doğru ve zamanında yapılması önemlidir. Su dağıtım programları; sulama tesislerinin fiziki durumları, su mevcudiyeti, bitkinin özelliği, toprakların karakteri (bünye dağılımı ve tabansuyu durumu) ile çiftçi alışkanlıkları ve su talepleri göz önüne alınmak suretiyle haftalık, on günlük, aylık ve hatta mevsimlik hazırlanabilir. Günlük su dağıtımı ve uygulaması, hazırlanan bu programlardan elde edilen günlük su dağıtım kayıt cetvellerine göre yapılarak suyun etkin kullanımı sağlanmalıdır.
3.ESKİŞEHİR SULAMASI SU DAĞITIM PROGRAMI UYGULANMASI
Eskişehir ili, Merkez ilçesinde bulunan Eskişehir Sulaması, 1958 yılında işletmeye açılmıştır.
Toplam sulama alanı 16600 hektar olup işletme, bakım ve yönetim sorumluluğu 30.01.1996 tarihli Olur ile Eskişehir Sulama Birliği’ne devredilmiştir.
Su kaynağı Porsuk Barajıdır. Şebeke sulama suyunu Eskişehir ilinin 7 km güney batısındaki Karacaşehir Regülatöründen başlayarak sağ ve sol ana kanallar vasıtasıyla almaktadır. Sol ana kanal 10.500 mᵌ /sn kapasite ve 91+512 km uzunluğundadır. 16 adet sulama kanalları ve buna bağlı tersiyer kanallar vasıtasıyla sulama yapılmaktadır. Sağ ana kanal ise 5.500 mᵌ /sn kapasite ve 38+087 km uzunluğunda olup 8 adet yedek sulama kanalı ve bunlara bağlı tersiyer kanallar vasıtasıyla sulama yapılmaktadır. Porsuk barajı hizmet hisseleri % 36 sulama, % 21 içme, % 28 Taşkın, % 15 Enerji’ dir. Maksimum depolama hacmi 525 hmᵌ ,aktif hacmi 438 hmᵌ’dür.
Eskişehir yurdumuzun önemli tarım merkezlerinden biridir. Özellikle tahıl üretiminde önemli paylara sahip olan Eskişehir, şeker pancarı gibi bitkilerin üretiminde de önemli yer teşkil etmektedir.
Sulamaya ait bilgiler Tablo 1’de belirtilmiştir.
Eskişehir Sulaması son 5 yıllık sulama oranı incelendiğinde % 65, sulama randımanı ise % 34 olarak gerçekleşmiştir. Yağmurlama oranı % 24, Damla oranı %1 olarak gerçekleşmiştir. Sulama randımanı ideal randıman olan % 50 nin altında gerçekleşmesinin nedeni toprak olan sulama kanallarında kayıpların yoğunluğudur. Sağ ana kanal 38 km, sol ana kanal ise 91,51 km. olması nedeni ile su iletmekte sorunlar yaşanmaktadır. Eskişehir Sulama Birliği’nin rehabilitasyon talebi ise gündemde bulunmaktadır.
Su Dağıtımı Programlarının yürütülmesinde ve arazi ölçümlerinde önem arz eden işletme haritaları;
sulama alanındaki tüm parseller, kanallar, yollar, sanat yapıları, yerleşim alanları ve kanallara ait sulama alanları ile toprak bünye dağılımlarının gösterildiği 1: 5 000 ölçekli haritalar olup, genellikle topografik haritalar ile kadastro paftalarının üst üste çakıştırılması ile elde edilir. Sulamaya ait işletme haritaları varsa güncelleştirilmeli, yok veya eksikse hazırlanmalıdır. Standart işletme haritası olmayan sulamalarda mevcut kadastro paftalarından yararlanılarak geçici işletme haritaları yapılmalıdır.
Eskişehir Sulamasında su dağıtım çalışmalarının yürütülmesi ve yapılan geçici işletme haritalarına altlık oluşturmak için köy, şebeke içi ve şebeke dışı parsel sayısı Tablo 2 de düzenlenmiştir.
Yıl Aralığı
Sulamaya Açılan Alan (ha)
Sulanan Alan I. Ürün (ha)
Şebekeye Alınan Su (hm3)
Net Su ıhtiyacı (m3/ha)
Brüt Su ıhtiyacı (m3/ha)
Hektara DüŞen Su (m3/ha)
Sulama Randımanı (%)
ıhtiyacın KarŞılanma Oranı
2009 16600 10335 105,9 3258 6034 10245 32 1,7
2010 16600 12579 92,4 3161 5854 7348 43 1,3
2011 16600 11174 117,4 3279 6072 10508 31 1,7
2012 16600 11797 125,1 3162 5856 10601 30 1,8
2013 16600 12127 123,4 3185 5898 10178 31 1,7
3
TAPUYA GÖRE HAZIRLANAN DÖKÜM LİSTESİTESİ
SIRA ŞEBEKE İÇİ ŞEBEKE İÇİ ŞEBEKE DIŞI ŞEBEKE DIŞI
NO KOY PARSEL SAYISI TOPLAM ALAN PARSEL SAYISI TOPLAM ALAN
1 ODUNPAZARIBLD. 24 262
2 KARACAHOYUK 626 15487 16 254
3 YASSIHOYUK 345 7835 11 54
4 SEVİNÇ 346 11571 50 579
5 CAVLUM 175 3203 63 925
6 AGAPINAR 238 7113 38 613
7 ALPU 1278 20378 100 2461
8 ESENCE 75 1830 0 0
9 YESILDON 27 387 17 339
10 ÇUKURHI SAR 34 10*0 52 1263
11 OSMANİYE 711 2313 270 3460
12 KARA KAMIŞ 666 1374 153 1444
13 BAHÇECİK 340 9e 32 142 1476
14 GÜNDÜZLER 357 8117 104 1839
15 YAKA KA Yİ 301 4224 70 1212
16 KIZILCAOREN 208 2029 134 1950
17 DANIŞMENT 40 187 8 284
18 GOKDERE 121 2511 44 1608
19 CUMHURİYET 438 5683 203 1573
20 MUTTALIP 2486 18372 243 3034
21 TEPEBAŞI BELD. 300 2156 32 879
22 KARAHOYUK
BAHÇEÇIK İLAVE 120 1009
ALPU İLAVE 88 1763
GÜNDÜZLER 2 72
MUTTALIP 215 2917
GENEL TOPLAM 9560 132472 1750 25247
Tablo 2
Sevinç Köyü’nün kanal numarasına göre mevkileri ise şu şekildedir.
-Bakırca - Buzağı Korusu - Dağyolu -Ağılaltı -Karakuyu - Şehiryolu - Dikilitaş (Şebeke Dışı-1) -Sınır - Beyaztepe - Baklalık
-Şablahöyük - Ortaseki - Koyunpınarı (Şebeke Dışı-2)
Su dağıtım çalışmalarının bir sonraki aşamasında Eskişehir Sulama Birliği köy bazında yapılan alan listesinin kanal numarasına göre ayrı bir düzenleme yapmaktadır. Tapu bilgilerine dayanılarak hazırlanan kanal numarasına göre Sevinç Köyü alanları Tablo 3de görülmektedir.
4
KANAL PARSEL ALAN
KÖY NO ADEDİ m²
SEVİNÇ 0 ÇIKIŞ 63 789,67
SEVİNÇ Y5-03T 24 594,1
SEVİNÇ Y5-04T 34 503,33
SEVİNÇ Y5-05T 9 236,33
SEVİNÇ Y5-06T 27 416,68
SEVİNÇ Y5-07T 37 732,21
SEVİNÇ Y5-08T 15 238,81
SEVİNÇ Y5-010T 12 206,44
SEVİNÇ Y5-09T 35 694,1
SEVİNÇ Y5-011T 30 1041,74
SEVİNÇ 010T-A 30 401,39
SEVİNÇ 010T-B 29 886,6
SEVİNÇ 7-03/04T 1 4829,68
SEVİNÇ Ş.İÇİ 346 11571,08
SEVİNÇ Ş.DIŞI -1 12 78,3 SEVİNÇ Ş.DIŞI -2 38 501,1
GENEL
TOPLAM 396 12150,48
Tablo 3
Köy bazında yapılan çalışmanın sonraki aşaması Mevki bazında yapılan listeler parsel numaralarına göre mal sahibi kişi listeleri belirlenmesidir. Sevinç Köyü- Bakırca Mevki Y5-09T kanalının listesi Tablo 4 de görülmektedir. Eskişehir Sulamasında bulunan tüm mevki ve köylerin parsellerine göre sulama kanalları listelenmiştir.
Tablo 4-Sevinç Köyü- Bakırca Mevki Y5-09T Kanalı Parsel Numarasına Göre Yapılan Mal Sahibi Listesi
Su dağıtım çalışmalarının yapılabilmesi için ilk aşama Sulama Birliği yada Sulamayı yöneten kişi yada kurumlarca tüm alanın parsellere ayrılıp harita üzerinde işlendiği işletme haritalarının olması gerekmektedir. Eskişehir Sulamasının Sevinç Köyü Bakırca Mevki Tablo 5 de geçici işletme haritası görülmektedir.
5
SEVİNÇ KÖYÜ-Y5-09T-BAKIRCA MEVKİ
Tablo 5
Şebekede bulunan ölçü tesislerinin amacı, şebekeye ihtiyaç duyulan miktarda suyun ölçülerek alınıp, ana kanaldan yedeklere, tersiyerlere ve prizlere kadar ölçülü olarak dağıtılmasını sağlamaktır. Eskişehir Sulama Birliği’nin su dağıtım çalışmalarının sağlıklı yürütülmesi için yıl içinde kullandığı suyu tespit etmesi gerekmektedir. Suyun ölçülmesi su dağıtım programları yanında su dağıtım teknisyenlerinin kontrolü açısından da önemlidir. Tablo 6 ‘da ana kanal eşel değerleri verilmektedir.
P1 ANA KANALI EŞEL
DEĞERLERİ P2 Ana Kanalı Eşel Değerleri
P3 Ana Kanalı Eşel Değerleri
Su Yük.
(cm)
EŞEL
(cm) Debi l/sn Su Yük.
(cm)
EŞEL
(cm) Debi l/sn Su Yük. (cm) EŞEL
(cm) Debi l/sn
0,05 0,09 15 0,05 0,09 15 0,05 0,09 7,57
0,10 0,18 48 0,10 0,18 48 0,10 0,18 24,38
0,15 0,27 95 0,15 0,27 95 0,15 0,27 48,88
0,20 0,36 154 0,20 0,36 154 0,20 0,36 80,85
0,25 0,45 226 0,25 0,45 226 0,25 0,45 120,34
0,30 0,54 309 0,30 0,54 309 0,30 0,54 167,56
0,35 0,63 404 0,35 0,63 404 0,35 0,63 222,77
0,40 0,72 511 0,40 0,72 511 0,40 0,72 286,26
0,45 0,81 630 0,45 0,81 630 0,45 0,81 358,33
0,50 0,90 761 0,50 0,90 761 0,50 0,90 439,30
0,55 0,99 904 0,55 0,99 904 0,55 0,99 529,50
0,60 1,08 1059 0,60 1,08 1059 0,60 1,08 629,23
0,65 1,17 1227 0,65 1,17 1227 0,65 1,17 738,82
0,70 1,26 1408 0,70 1,26 1408 0,70 1,26 858,58
0,75 1,35 1602 0,75 1,35 1602 0,75 1,35 988,83
0,80 1,44 1809 0,80 1,44 1809
0,85 1,53 2030 0,85 1,53 2030
0,90 1,62 2265 0,90 1,62 2265
0,95 1,71 2514 0,95 1,71 2514
1,00 1,80 2777 1,00 1,80 2777
1,05 1,89 3054 1,05 1,89 3054
1,10 1,98 3347 1,10 1,98 3347
1,15 2,07 3654 1,15 2,07 3654
1,20 2,16 3977 1,20 2,16 3977
1,25 2,25 4315 1,30 2,34 4670 Tablo 6
6
Yapay ve doğal kanalların hızını ve debisini bulurken kanal en kesitinin R hidrolik yarıçapı ve kanal eğimi bulunduktan sonra n Manning katsayısı seçilerek hesaplar yapılır. Yapay kanallarda bu seçim nispeten kolaydır. Kanal kaplamasına bağlı olarak alışıla gelen değerlerden biri seçilebilir. Doğal ırmakların ve derelerin hız ve debisini bulurken de aynı şekilde bir n katsayısı seçilir. Bu seçim genelde oldukça kaba ve kanal boyunca değişmediği kabul edilerek yapılır. N katsayısının seçiminde aşağıdaki etkenlerin etkisini de göz önünde tutmak gerekir.
Tablo 7’da Mannig formülüne göre debi hesabı abaklarından da faydalanmaktadırlar.
Birlik tarafından hazırlanan Tablo 8 yıl içinde sulayıcılara suyun dağıtımında kullanılacak cetveldir
Tablo 8
Su dağıtım çalışmalarının son aşaması olan mesaha çalışmaları ise Tablo 9’de görüldüğü gibi yapılmaktadır. Eskişehir Sulama Birliği tarafından yapılacak tahakkukların tespitinde kullanılmaktadır.
Eskişehir Sulama Birliği tarafında yapılan tahsilat miktarı diğer sulama birliklerine göre oldukça yüksektir.
Kanal tabanı (m )
Su yük.
h (m)
yan şev (m ) Eşel
hxşev Islak Alan
Islak Çevre
Hid.
Y.çap R Kanal Üst
Genişlik R 2 / 3 Eğim % S 1 / 2 Pürüzlülük Katsayısı
V (m/sn) Q m3/sn Q l /sn
3,00 0,05 0,09 0,08 0,15 3,18 0,05 3,15 0,135 0,0003 0,02 0,016 0,15 0,02 22,54
3,00 0,10 0,18 0,15 0,32 3,36 0,09 3,30 0,210 0,0003 0,02 0,016 0,23 0,07 71,48
3,00 0,12 0,22 0,18 0,38 3,43 0,11 3,36 0,235 0,0003 0,02 0,016 0,25 0,10 96,92
3,00 0,14 0,25 0,21 0,45 3,50 0,13 3,42 0,258 0,0003 0,02 0,016 0,28 0,13 125,41
3,00 0,16 0,29 0,24 0,52 3,58 0,14 3,48 0,279 0,0003 0,02 0,016 0,30 0,16 156,85
3,00 0,18 0,32 0,27 0,59 3,65 0,16 3,54 0,300 0,0003 0,02 0,016 0,32 0,19 191,12
3,00 0,20 0,36 0,30 0,66 3,72 0,18 3,60 0,319 0,0003 0,02 0,016 0,35 0,23 228,16
3,00 0,22 0,40 0,33 0,73 3,79 0,19 3,66 0,338 0,0003 0,02 0,016 0,37 0,27 267,90
3,00 0,24 0,43 0,36 0,81 3,87 0,21 3,72 0,355 0,0003 0,02 0,016 0,38 0,31 310,29
3,00 0,26 0,47 0,39 0,88 3,94 0,22 3,78 0,372 0,0003 0,02 0,016 0,40 0,36 355,29
3,00 0,28 0,50 0,42 0,96 4,01 0,24 3,84 0,389 0,0003 0,02 0,016 0,42 0,40 402,87
3,00 0,30 0,54 0,45 1,04 4,08 0,25 3,90 0,404 0,0003 0,02 0,016 0,44 0,45 452,99
3,00 0,32 0,58 0,48 1,11 4,15 0,27 3,96 0,419 0,0003 0,02 0,016 0,45 0,51 505,64
3,00 0,34 0,61 0,51 1,19 4,23 0,28 4,02 0,434 0,0003 0,02 0,016 0,47 0,56 560,79
3,00 0,36 0,65 0,54 1,27 4,30 0,30 4,08 0,448 0,0003 0,02 0,016 0,49 0,62 618,43
3,00 0,38 0,69 0,57 1,36 4,37 0,31 4,14 0,462 0,0003 0,02 0,016 0,50 0,68 678,56
3,00 0,40 0,72 0,60 1,44 4,44 0,32 4,20 0,475 0,0003 0,02 0,016 0,51 0,74 741,15
3,00 0,45 0,81 0,68 1,65 4,62 0,36 4,35 0,507 0,0003 0,02 0,016 0,55 0,91 908,41
3,00 0,50 0,90 0,75 1,88 4,80 0,39 4,50 0,538 0,0003 0,02 0,016 0,58 1,09 1091,03
3,00 0,55 0,99 0,83 2,10 4,98 0,42 4,65 0,566 0,0003 0,02 0,016 0,61 1,29 1289,03
3,00 0,60 1,08 0,90 2,34 5,16 0,45 4,80 0,593 0,0003 0,02 0,016 0,64 1,50 1502,47
3,00 0,65 1,17 0,98 2,58 5,34 0,48 4,95 0,619 0,0003 0,02 0,016 0,67 1,73 1731,43
3,00 0,70 1,26 1,05 2,84 5,52 0,51 5,10 0,644 0,0003 0,02 0,016 0,70 1,98 1976,05
3,00 1,25 2,25 1,88 6,09 7,51 0,81 6,75 0,871 0,0003 0,02 0,016 0,94 5,75 5748,36
3,00 1,30 2,34 1,95 6,44 7,69 0,84 6,90 0,889 0,0003 0,02 0,016 0,96 6,19 6194,75
3,00 1,35 2,43 2,03 6,78 7,87 0,86 7,05 0,907 0,0003 0,02 0,016 0,98 6,66 6659,30
3,00 1,40 2,52 2,10 7,14 8,05 0,89 7,20 0,924 0,0003 0,02 0,016 1,00 7,14 7142,23
3,00 1,45 2,61 2,18 7,50 8,23 0,91 7,35 0,941 0,0003 0,02 0,016 1,02 7,64 7643,76
3,00 1,50 2,70 2,25 7,88 8,41 0,94 7,50 0,958 0,0003 0,02 0,016 1,04 8,16 8164,10
3,00 1,55 2,79 2,33 8,25 8,59 0,96 7,65 0,974 0,0003 0,02 0,016 1,05 8,70 8703,48
MANNİG FORMÜLÜNE GÖRE KANALLARDA DEBİ HESABI (TRAPEZ KESİTLİ KANAL)
7 Tablo 9
Hub. Ş.Pn Ync Fiğ Mısır Kv-Or Bakl A.çk. Sebze Bstan Sğn Patt. Fidn Çyr myv anız boş toplam
Yedek1 100 3 103
1-03T 624 101 20 114 123 5 9 3 1 26 1026
Sarısu 66 20 86
Yedek2 103 58 15 125 6 307
Szva Ş.D 595 20 12 24 16 33 254 954
02T 15 30 60 100 205
Yedek3 29 7 2 237 1 12 10 298
3-01T 73 55 21 14 25 468 8 40 704
3-02T 30 305 35 9 490 44 913
E.Tp.Ş.D 0
E.Tp dşrj 0
Mttp Ş.D. 1042 75 100 11 20 30 50 8 370 944 2650
4-01T 93 71 9 43 3 286 505
4-02T 94 344 67 3 5 70 7 22 612
4-03T 249 56 3 4 41 33 386
4-04T 9 72 2 3 86
4-05T 62 21 13 14 110
4-06T 42 13 7 15 6 41 124
4-07T 73 10 4 14 101
4-08T 2 4 3 360 369
4-09T 281 194 174 15 37 122 174 997
4-010T 44 152 40 16 21 16 40 329
4-11T 546 109 64 58 40 61 84 962
4-12T 82 185 3 7 7 284
4-13T 385 9 144 44 5 26 55 668
4-14T 193 36 8 25 42 304
4-15T 309 51 11 40 68 479
4-16T 147 23 25 35 230
4-17T 222 16 36 274
4-18T 160 4 29 193
4-19T 338 38 408 784
4-20T 44 28 72
03T 470 28 33 252 200 681 1664
Mutt dşrj 230 44 274
Cum ş.d. 35 21 19 15 145 35 45 2118 2433
04T 24 23 52 239 353 691
Sol A.Dşrj 219 14 168 401
5-01T 288 341 138 16 63 7 172 2 53 1080
5-02T 355 75 10 35 1 13 179 668
5-03T 10 148 197 380 735
5-04T 17 39 317 424 797
5-05T 87 10 260 299 656
5-06T 98 56 44 210 408
Danş Ş.D 0
Gök.Ş.D. 664 138 25 30 38 162 102 10 90 200 1459
Yedek6 0
6-01T 255 158 203 4 27 537 9 60 51 1304
6-02T 117 38 62 96 14 2 329
6-03T 785 287 133 105 18 22 3 131 1484
7-01T 97 10 93 90 179 469
7-02T 190 45 158 393
0 Syfa Top. 9883 2535 1708 65 1069 69 19 581 3340 305 125 383 1415 232 8631 30360
SOL ANA KANAL KNLLAR
BİTKİ DESENİ
8 Tablo 10
4.ESKİŞEHİR SULAMASI DÖNEM BAZINDA İSLETME FAALİYETLERİ
Eskişehir Sulama Birliğinde görevli Personel tarafından sulama dönemi boyunca yapılan işlemler aşağıda sırasıyla listelenmiştir.
1- Sulama Birliğimiz ve Mükellefimiz arasında uyulması gereken kuralları belirten Mükellef Sulama Hizmet Sözleşmesi bir defaya mahsus olmak üzere imzalanır.
2- Sulama sezonu önem Ocak- Nisan dönemi arasında. Mükelleflerimizden o yılki sulama planlamasını yapmak amacıyla Sulayıcı Bilgi Formu alınır. Bu form sayesinde hazırlanan raporlarla DSI' den talep edilecek su miktarı tespit edilmektedir. Bu formları sulama yapacak olan mükelleflerin vermesi zorunludur. Ancak mükellefler- beyanname vermezlerse Sulama ve Kurutma tesisleri İşletme w Bakım Ücret Tarifeleri Uygulama Esasları 'nın 9 maddesinde belirtilen hüküm gereğince %10 beyanname vermeme cezası uygulanır.
3- Sulama sezonunun başlamasıyla birlikte çiftçinin tarlasına almış olduğu sulama suyunun takibi amacıyla bölgesinden sorumlu Su Dağıtım Teknisyeninin tutması /orunlu matbu evrak olan Günlük Salama Planı çizelgesi. İşletme Teknisyeni tarafından gün sonunda toplanır w Birlik personeli tarafından bilgisayar ortamına kaydedilir. Bu kaşıt sayesinde günlük olarak sulama faaliyetleri takip edilmektedir
4- Tarlasının sulamasını bitiren çiftçi, matbu evrak olan Su Kullanma Fişi üzerindeki bilgileri kontrol ederek imzalar Bu fişler her bir parsel için yazılmış olup İşletme Teknisyeni tarafından toplanarak Birliğin idari bürosuna teslim edilir, idari büroda bu fişlerle Günlük Sulama Planlamasın da belirtilen sulamalar karşılaştırılır ve Su Kullanma Fişlerinin eksiksiz olarak tamamlanması sağlanır.
Kanal Brüt Sulama Sulama Dışı Porsuk Kuyu Sul. Nadas sulnmayan Net Sulama No Sahası Sahası Sahası Sahası Sahası Saha Sahası
Yedek1 103 0 20 83 0
1-03T 1025 533 25 176 291
Sarısu 86 86
Yedek2 307 54 6 125 122
Szva Ş.D 955 254 461 240
02T 205 84 100 21
Yedek3 298 244 10 4 40
3-01T 704 559 40 73 32
3-01T -B 3-02T -B E.Tp dşrj
Mttp Ş.D. 2650 944 408 1298
4-01T 505 26 286 193
4-02T 612 205 22 30 355
4-03T 386 30 33 147 176
4-04T 86 3 2 81
4-05T 110 21 14 22 53
4-06T 124 16 42 24 42
4-07T 101 12 14 20 55
4-08T 369 360 5 4
4-09T 997 41 168 16 772
4-010T 329 95 40 11 183
4-11T 962 40 87 102 733
4-12T 284 149 7 18 110
4-13T 668 208 52 65 343
4-14T 304 196 42 30 36
4-15T 479 293 68 36 82
4-16T 230 81 35 114
4-17T 274 65 36 48 125
4-18T 193 5 29 28 131
4-19T 784 168 408 19 189
4-20T 72 23 28 21
03T 1664 681 326 657
Mutt dşrj 274 164 110
Cum ş.d. 2433 2433 2217 216
04T 691 591 20 80
Sol A.Dşrj 401 117 168 116
5-01T 1080 53 42 985
5-02T 668 38 179 451
5-03T 735 148 577 10
5-04T 797 721 76
5-05T 656 87 558 11
5-06T 408 76 254 78
Danş Ş.D
Gök.Ş.D. 1459 1459 502 957
Yedek6
6-01T 1304 41 103 1160
6-02T 329 2 327
6-03T 1484 268 131 1085
7-01T 469 179 290
7-02T 393 43 350
Toplam 30360 3892 4909 7728 4804 12919
SOL ANA KANAL
9
5- Sulama dönemi içerisinde 15-20 günde bir bölgelerinden sorumlu Su dağılım Teknisyenleri büroya çağrılarak yapılan sulamalar işletme haritası üzerinden kontrol edilmektedir
6- Sulama sezonunun yavaşlamasıyla birlikte Temmuz ayı başında Su dağıtım Teknisyenleri bölgesine ait sulamaların gösteren Mükelleflere göre köy bazında Sulama Mesaha Cetveli hazırlayarak idari büroya verir.
7- İdari büro bu mesaha cetvellerini bilgisayara girerek ikişer suret çıkartır, bu suretlerden biri Su Dağıtım Teknisyeni ve İşletme Teknisyeni tarafından kontrol edileni Askıda ilan edilmek üzere hazır hale getirilir.
8- Bilgisayar çıktısı olarak hazırlanan Mesaha cetvelleri düzenlenen bir Teslim Tutanağıyla 15 gün süreyle askıda ilan edilmek üzere Köy Muhtarlığına teslim edilir. Ayrıca diğer suret Su Dağıtım Teknisyeninde kalarak mükelleflerin takip etmeleri kolaylaştırılır.
9- İlan suresi sonunda mesaha cetvelleri toplanarak varsa itirazlar değerlendirilir. 15 günlük bir bekleme süresi daha ilave edilerek Ödeme Emri Pusulası hazırlanır.
10- Ödeme emri pusulaları birlikçe hazırlanan Ödeme Emri Tebliğ Çizelgesine Birlik personeli vasıtasıyla imzaları alınmak suretiyle elden dağıtılır. Adresinde bulunmayan veya ödeme emri pusulasını teslim almayan mükelleflerin ödeme emirleri yoluyla dağıtır.
11- Ödeme yapmayan mükelleflere belli bir süre sonra (1-2 yıl) tekrar ödeme emri pusulası gönderilerek icra yoluna başvurulacağı haber verilmektedir.
5.SONUÇ OLARAK
Eskişehir Sulamasında Su Dağıtım çalışmalarını yürüten Birlik Müdürü’nün bulunması sulamanın gelişmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Eskişehir Sulamasında Su Dağıtım çalışmalarını yürüten 8 adet teknisyen bulunmaktadır. Sulama sezonu hazırlık çalışmalarında sulayıcı bilgi formlarının toplandığı sulama sezonu için hazırlıkların yapılmakta olduğu anlaşılmaktadır. Eskişehir Sulamasında yaşanan kurak periyotla birlikte su sıkıntısı yaşandığı, tarla içi sulama yöntemlerinin geliştirilmesi su dağıtım programının başarı ile yürütülmesi bakımından önemlidir.
Ana kanalların büyük bir kısmının toprak oluşu nedeniyle su kaybı fazladır. Toprak kanallardan sızan sular ekili arazide tabansuyunu yükselterek mahsul zararına sebep olmaktadır. Yağışlı geçen yıllarda hububat sulaması yapılmadığından sulama oranı düşmektedir. Şebeke dahilinde bulunan 10 m den az kuyuların kayıt altına alınması ile sulama oranı artmıştır. Sulama kanallarının büyük bir çoğunluğunun toprak ve sulama şebekesinin eski, yıpranmış olması nedeniyle su kayıpları çok fazladır. Kapalı sulama sistemine geçilerek su tasarrufu yönünde çalışmalar yapılacaktır.
Eskişehir Sulama Birliği’nin 16000 ha alanda su dağıtım programını uygulaması sonucu kurak yıllarda yaşanan sorunları daha az yaşadığı ortadadır. Etkin ve uygulanabilir su dağıtımı ile sulamaların gelişimi sağlanacaktır.
