‹stanbul, 2008 Resul KURT SGK Baflmüfettifli Mustafa KURUCA
‹stanbul Sosyal Güvenlik
‹l Müdürü
Ali TEZEL SGK Baflmüfettifli Mehmet KOÇAK ÇSGB E. ‹fl Müfettifli
SOSYAL GÜVENL‹K REHBER‹
2008
SOSYAL GÜVENL‹K K U R U M U
‹SMMMO Mevzuat Serisi 7
‹SMMMO Yay›nlar› 112
Kapak Tasar›m ve Uygulama:Evren Günay Bask› ve Cilt
MART MATBAACILIK SANATLARI T‹CARET VE SANAY‹ LTD. fiT‹.
Mart Plaza, Merkez Mahallesi, Ceylan Sokak No: 24 Nurtepe-Ka¤›thane/‹STANBUL Telefon: (0212) 321 23 00 Faks: (0212) 295 11 07
‹SMMMO
Kurtulufl Caddesi No: 114 fiiflli/‹STANBUL
Telefon: (0212) 315 84 00 Faks: (0212) 315 84 34 E-mail: ismmmo@ismmmo.org.tr www.istanbulsmmmodasi.org.tr
(Yay›nda Kataloglama Bilgisi)
Sosyal güvenlik rehberi./ Resul Kurt...[ve öte]. - ‹stanbul: ‹SMMMO 2008 176 s. ; 18 sm. - (‹SMMMO Yay›nlar›; 112 - Mevzuat Serisi;7) ISBN: 978-975-555-163-0
1. Sosyal Güvenlik 362
© Copyright
Yay›n ve sair haklar› yazarlar›na ve ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavir- ler Odas›’na (‹SMMMO) aittir. Bu kitab›n tümü ya da bir k›sm› yazar›n yaz›l› izni al›nmadan bas›lamaz, k›smen veya tamamen al›nt› yap›lamaz, hiçbir flekilde kopya ve tercüme edilemez, ço¤alt›lamaz ve manyetik ortamlara aktar›lamaz.
5846 say›l› ve 2936 say›l› Fikir ve Sanat eserleri ve Türk Ticaret Yasas›
gere¤ince fotokopi, tarama, yazma vesair baflka bir flekilde ço¤altarak sat›n alan, satan veya bir kitaptan yazar›n yaz›l› izni olmadan al›nt› yapan kifli ve kurumlar;
• Her bir kopya için 2 y›ldan 6 y›la kadar hapis cezas› (para cezas›na çevrilmeksizin),
• 10 bin YTL’den 150 bin YTL’ye kadar mahkemenin karar verece¤i para cezas›,
• Meslekten men ve kopyalama ve bas›m cihazlar›na el konulmas›, cezalar› ile cezaland›r›l›rlar.
Kamuoyunda sosyal güvenlik reformu olarak bilinen 5510 say›l› Kanunla önemli de¤ifliklikler getirilmektedir. fiüphesiz SSK, Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤›’n›n birbirinden farkl› uygulamalar›n›n meydana getirdi¤i rahats›z- l›klar›n giderilmesinde kamuoyunda sosyal güvenlik reformu olarak adlan- d›r›lan 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu ile çal›flanlar aras›ndaki haks›z ve anlams›z ayr›m sona erdirilecekti.
Çal›flanlar›n eflit kurallara tabi olmas› ve ayn› haklara kavuflturulmas› ama- c›yla haz›rlanan 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas›n›n haz›rlanmas› sürecinde sosyal taraflar›n görüflleri yeterince dikkate al›nmadan dar bir kadroyla gerçeklefltirilmifltir.
Bu nedenle sosyal güvenlik reformu olarak adland›r›lan 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu eksik, yetersiz, anlafl›lmaz, belirsiz, karmafl›k ve at›f maddeleri fazla olan bir yap›dad›r. Öyle ki, konunun uzmanlar› bile, 5510 say›l› Kanunla getirilen düzenlemeleri anla- makta zorlanmaktad›r.
Anayasa Mahkemesinin, 5510 say›l› Kanunun baz› maddelerini iptal etmesi, baz› maddelerinin de yürürlü¤ünü durdurmas›n›n ard›ndan “Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu”nun yürürlük tarihi önce 01.07.2007, bila- hare 01.01.2008, daha sonra 01.06.2008 olarak de¤ifltirilmiflti. Ancak, 5754 say›l› Kanunla yürürlük maddesinde de¤ifliklikler yap›larak yasan›n büyük bölümünün 01.10.2008 tarihinde yürürlü¤e girece¤i öngörülmüfltür.
Özellikle bilfiil uygulaman›n içinde olan meslek mensuplar›n›n gerek uygulama- da karfl›laflabilecekleri yenilikleri bulabilecekleri ve gerekse de çal›flmalar›nda rehber olarak kullanabilecekleri bir yay›na ihtiyaç duyulmaktayd›.
5510 Say›l› Sosyal Sigortalar Ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu uygula- mas›na iliflkin “Sosyal Güvenlik Rehberi 2008” isimli bu çal›flmay› k›sa bir sürede haz›rlayarak, hem meslek mensuplar›n›n hem de ilgililerin istifade- sine sunan SGK ‹stanbul ‹l Müdürü say›n Mustafa KURUCA’ya, SGK Baflmüfettifli say›n Resul KURT’a, SGK Baflmüfettifli say›n Ali TEZEL’e, E.‹fl Müfettifli say›n Mehmet KOÇAK’a, ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas›olarak teflekkür ederiz.
Yahya ARIKAN
‹SMMMO Baflkan›
4
16 May›s 2006 tarih 5502 say›l› Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu’nun 20 May›s 2006 tarihi itibariyle yürürlü¤e girmesi ile Ülkemizde k›rk y›l› aflk›n bir süredir tart›fl›lan “ tek çat›” uygulamas› hayat bulmufltur.
5502 say›l› Kanun ile uzun bir geçmifle sahip olan SSK, Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤› teflkilatlar› Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesi içerisinde birlefltirilerek bu üç sosyal güvenlik kurumunun farkl› uygulamalar›
kademeli bir biçimde kald›r›larak norm ve standart birli¤i sa¤lanmas›na yönelik çal›flmalar bafllat›lm›flt›r.
Buna paralel olarak tüm sosyal taraflar›n görüflleri de al›narak Sosyal Güvenlik Kurumu uygulamas›na yön verecek 5510 say›l› “Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu” yasalaflt›r›l›p geneli itibariyle 01.10.2008 tarihinde yürürlü¤e girmesi öngörülmüfltür.
Özellikle meslek mensuplar› ile Kurum personelinin reformla birlikte yürürlü¤e girecek uyulamalar konusunda bilgilendirilmesi amac›yla böyle bir esere ihtiyaç vard›.
Bu ba¤lamda 01.10.2008 tarihinde yürürlü¤e girecek olan 5510 say›l›
Kanunun uygulanmas›na yönelik toplumu bilgilendirme anlam›ndaki bu önemli eseri haz›rlayan de¤erli arkadafllar›m SGK Baflmüfettifli Ali TEZEL, SGK Baflmüfettifli Resul KURT ve E. ‹fl Müfettifli Mehmet KOÇAK’a, ayr›ca katk›lar›ndan dolay› ‹stanbul Serbest Muhasebeci Mali Müflavirler Odas› Baflkan› ve TÜRMOB Genel Baflkan Yard›mc›s› Say›n Yahya ARIKAN’a teflekkürü borç biliyorum.
Mustafa KURUCA Sosyal Güvenlik ‹l Müdürü
Birinci Bölüm
Sosyal Güvenlik Reformu Sonras›nda Kurumsal Yap› Ve Tek Çat›...15
1-Sosyal Güvenlik Reformu Neden Yap›ld› Ve Sosyal Güvenlik Reformunda Son Durum...15
2- Sosyal Güvenlik Kurumu’nun Kurumsal Yap›s›...18
3- Sosyal Güvenlik Sisteminin Denetimi Ve Teftifli...19
‹kinci Bölüm Sosyal Güvenlik Reformunun ‹flverenler Ve Ba¤›ms›z Çal›flanlar Aç›s›ndan Getirdikleri ...23
1- Sosyal Güvenlik Reformu Sonras›nda (5510 Say›l› Kanunda) Sigortal› Say›lanlar ...23
2- 5510 Say›l› Kanunda Haklar›nda Baz› Sigorta Kollar› Uygulanacak Sigortal›lar (K›smi Sigortal›lar)...28
3- 5510 Say›l› Kanunda Sigortal› say›lmayanlar (Tam Sigortal›lar)....29
4- ‹flyerlerinin SGK’ya Bildirilmesi ve Tescili...31
5- ‹flyerinin Nakli, Devri Ve ‹ntikalinin Bildirilmesi...34
6- ‹flyeri Dosyalar›n›n ‹fllemden Kald›r›lmas›...34
7- 4/A (SSK) Sigortal›lar›n›n SGK’ya Bildirimi...35
8- 4/B (Ba¤-Kur) Sigortal›lar›n›n SGK’ya Bildirimi...36
9- 4/C (Kamu Görevlileri) Sigortal›lar›n›n SGK’ya Bildirimi...37
10- Kurum Ve Kurulufllar ‹le Bankalar›n Sorumluluklar›...37
11- Herkese Tek Sosyal Güvenlik Numaras›...38
12- Sigortal› ‹flten Ayr›l›fl Bildirgesi...38
9
Belgenin ‹flyeri Kay›tlar› ‹le Mutabakat›...71
32- ‹flyeri Kay›tlar›n›n saklama süresi...71
33- ‹flyeri Kay›tlar›n›n Teftifle Sunulmas› (Kurumun Denetim ve Kontrolle Görevli Memurlar›na ‹braz›)...72
34- Sigorta Primlerinin Ödenmesi...73
35- Sigorta Prim Borçlar›na Halef Olma, Gecikme Cezas› Ve Gecikme Zamm› Prim ‹adesi...76
36- Sosyal Güvenlik Reformu Sonras›nda SGK Taraf›ndan Verilecek ‹darî Para Cezalar›...77
37- ‹darî Para Cezalar›na ‹tiraz...84
38- ‹flyeri Tehlike S›n›f Ve Derecelerini Etkileyebilecek De¤ifliklikler...85
39- Sa¤l›k Hizmeti Sunucular›na Yönelik ‹darî Yapt›r›mlar Ve Sözleflmenin Feshi...86
Üçüncü Bölüm Sosyal Güvenlik Reformunun Çal›flanlar (SSK’l›lar) Aç›s›ndan Getirdikleri...91
1-Sigortal›lar›n Çal›flmaya Bafllad›klar›n› SGK’ya Bildirme Zorunlulu¤u...91
2-5510 Say›l› Kanunda Sigortal›lar›n ‹flleri Nedeniyle Geçici Olarak Yurt D›fl›nda Bulunmalar›...91
3-Türk ‹flverenler Taraf›ndan Çal›flt›r›lmak Üzere Götürülen Türk ‹flçilerinin Sosyal Güvenli¤i...91
4-5510 Say›l› Kanunda ‹fl Kazas›n›n Bildirilmesi Ve Soruflturul- mas›...92
Ve Alt ‹flverenlerin Sorumluluklar›...39
14- Sigortal›l›k Hallerinin Birleflmesi Veya Çak›flmas›...40
15- Alt ‹flveren Ve Sigortal›y› Devir Alan›n Bildirilmesi...41
16- ‹fl Kazalar›nda ‹dari ‹fllemler...41
17- ‹flkazalar›nda ‹flverenin Ve Üçüncü Kiflilerin Sorumlulu¤u...42
18- Sigortas›z Çal›flt›r›lan ‹flçinin U¤rad›¤› ‹flkazas›nda ‹flverenlerin Sorumlulu¤u...43
19- Emekli Olduktan Sonra Çal›flmaya Devam Edenlerin Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) Uygulamas›...44
20- Sigorta Primine Esas Kazançlar...47
21- 4/(b) bendi (Ba¤-Kur) kapsam›ndaki sigortal›lar›n prime esas kazançlar›...51
22- Sigorta Primine Esas Kazanc›n Alt Ve Üst S›n›r›...52
23- K›smi Süreli (Part-Time) Çal›flmalarda Prim Ödeme Gün Say›s›...53
24- Birden Fazla ‹flte Çal›fl›lmas› Nedeniyle Kuruma Prim Ödenmesi...54
25- Asgarî ‹flçilik Uygulamas› Ve Uzlaflma...55
26- Ayl›k prim ve hizmet belgesinin düzenlenmesi, verilmesi ve saklanmas›...58
27- Sosyal Sigorta Ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Prim Oranlar›...63
28- 30 Günden Eksik Günlerin SGK’na Bildirilmesi...68
29- Belgenin Dayana¤› Ve Kay›tlar›n Geçersiz Say›lmas›...69
30- Ücret Tediye Bordrolar›nda Dikkat Edilecek Konular?...70
Anal›k Hallerinde Sa¤lanan Haklar...94
6-5510 Say›l› Kanunda Geçici ‹fl Göremezlik Ödene¤i (‹stirahat Paras›)...95
7-5510 Say›l› Kanunla Hak Sahiplerine Gelir Ba¤lanmas›...97
8-5510 Say›l› Kanunla 5510 Say›l› Yasadan Önce Sosyal Güvenlik Kurumlar›nda Evlenme Yard›m› (‹kramiyesi)...98
9-5510 Say›l› Kanunda Cenaze Yard›m›...99
10-5510 Say›l› Kanunla Ölüm Sigortas›nda Yap›lan De¤ifliklikler..101
11-Do¤al Afetlerde Prim Borcu Ertelenecek...102
12-Ücretleri bankadan ödeme zorunlulu¤u...103
13-5510 Say›l› Kanunla Prim Borçlar›nda Zamanafl›m› Süresi 10 Y›l Olacak...105
14-5510 Say›l› Kanunla Prim Borçlar› KDV ‹ade Alaca¤›ndan Mahsup Edilebilecek...105
15-Sigortal›lar Primlerini ‹ade Alabilecek...105
16-Sigortal›lara borçlanma hakk›...106
17-5510 Say›l› Kanunla Reformdan Sonra Askerlik Borçlanmas› Artacak...108
18-5510 Say›l› Kanunla Do¤um Borçlanmas› Gelecek...108
19-5510 Say›l› Kanunla Anlaflmal› Boflanmaya Ceza Geliyor....109
20-5510 Say›l› Kanunla Ayl›k Ba¤lama Oran›...109
21-5510 Say›l› Kanunla Topluluk Sigortas› Kalk›yor!...110
22-Anne-Babas›n› Kasten Öldürene Ayl›k Yok...111
23-5510 Say›l› Kanunla Y›pranma Pay› Kalkt›...112
Sosyal Güvenlik Reformunun Ba¤-Kur’lular Aç›s›ndan Getirdikleri...115
1-Ba¤-Kur’lular Tehlike S›n›f Ve Derecelerini Etkileyen De¤ifliklikleri Bildirecek...115
2-Ba¤-Kur’lu emeklinin destek primi...115
3-5510 Say›l› Kanunla Ba¤-Kur’luya 30 gün primle sa¤l›k hizmeti....116
4-5510 Say›l› Kanunla Ba¤-Kur’lu ‹flçisinden Az Prim Ödeye- meyecek...117
5-5510 Say›l› Kanunla Ba¤-Kur’lunun prim oran› düflecek...117
6-5510 Say›l› Kanunla (Esnaf) Ba¤-Kur’luya istirahat paras› verile- cek...118
7-‹flverenler Kendi fiirketinden SSK’l› Olamayacak...119
8-5510 Say›l› Kanunla Ba¤-Kur’lular›n refakatçi giderleri ödenecek...120
9-5510 Say›l› Kanunla Emekli gelir ve ayl›klar› nafaka borçlar› d›fl›nda haczedilemeyecek...120
10-5510 Say›l› Kanunla A.fi. Kurucu ortaklar› Ba¤-Kur primi öde- meyecek...120
Beflinci Bölüm Sosyal Güvenlik Reformu’nda Genel Sa¤l›k Sigortas›...125
1- Sosyal Güvenlik Reformu’nda Genel Sa¤l›k Sigortas›...125
2- Genel Sa¤l›k Sigortal›s› Say›lanlar...125
3- Genel sa¤l›k sigortal›s›n›n bakmakla yükümlü oldu¤u kifliler...134
4- Genel sa¤l›k sigortal›s› ve bakmakla yükümlü olunan kifli say›l- mayanlar...136
6- Sa¤l›k Hizmetleri Ve Di¤er Haklar ‹le Bunlardan Yararlanm...143
7- Finansman› Sa¤lanan Sa¤l›k Hizmetleri Ve Süresi...144
8- Kurumca Finansman› Sa¤lanmayacak Sa¤l›k Hizmetleri...145
9- Sa¤l›k Hizmetlerinden Yararlanma fiartlar›...146
10- Kat›l›m Pay› Al›nacak Olan Sa¤l›k Hizmetleri...147
11- Hizmet Basamaklar› Ve Sevk Zinciri...147
12- Tüp Bebek Uygulamas›...148
Alt›nc› Bölüm 5763 Say›l› Kanunla Getirilen Baz› Önemli Teflvikler...151
1- Kad›n Ve Genç ‹flçi ‹stihdam›n› Teflvik...151
2- Özürlü iflçinin SSK primini iflveren hissesi Hazine'ce karfl›la nacak...168
3- ‹stihdam Teflviki ‹le ‹lgili Befl (5) Puanl›k Prim Katk›s›...168
4- Eski Hükümlü Ve Terör Ma¤duru Çal›flt›rma Zorunlulu¤u Kald›r›ld›...170
5- Özürlü ‹flçiler ‹fl-Kur'dan Sa¤lanacak...171
6- 500’den Fazla ‹flçi Çal›flt›ranlar Spor Tesisi Yapt›rmayacak...172
7- “‹flyeri Sa¤l›k Birimleri” “‹flyeri Sa¤l›k Ve Güvenlik Birimi”...172
8- A¤›r Ve Tehlikeli ‹fllerde E¤itim Zorunlulu¤u...173
9- Çal›flma Bakanl›¤› ‹flyeri Kurma ‹zni Kald›r›l›yor...173
10- Risk Tan›m Ve De¤erlemesi De Özellefltirilebilecek...174
11- ‹flverenin Ödeme Aczine Düflmesi...174
B‹R‹NC‹ BÖLÜM
SOSYAL GÜVENL‹K REFORMU SONRASINDA
KURUMSAL YAPI VE TEK ÇATI
B‹R‹NC‹ BÖLÜM
SOSYAL GÜVENL‹K REFORMU SONRASINDA KURUMSAL YAPI VE TEK ÇATI
1- Sosyal Güvenlik Reformu Neden Yap›ld› Ve Sosyal Güvenlik Reformunda Son Durum
Kamuoyunda sosyal güvenlik reformu olarak adland›r›lan de¤iflik- liklerden önce, Türkiye’ de çeflitli kanunlara tabi olarak, sosyal si- gortac›l›k ilkeleriyle sosyal güvenlik hizmeti veren farkl› sosyal güvenlik kurumlar› bulunmaktayd›. Bunlar;
1- T.C. Emekli Sand›¤›, 2- Sosyal Sigortalar Kurumu, 3- Ba¤-Kur,
4- Bankalar, Sigorta ve Reasürans fiirketleri, Ticaret Odalar›, Bor- salar veya bunlar›n teflekkül ettikleri birliklerinin personelinin sos- yal güvenli¤inin sa¤lanmas› amac›yla oluflturduklar› 17 emekli sand›¤› vakf›,
Olarak say›labilecektir.
Y›llard›r sosyal güvenlik sistemindeki yap›sal sorunlar› tart›fl›p, çö- züm yollar› aramaktay›z. Ciddi, kapsaml› ve gerçek anlamda bir sosyal güvenlik reformu yap›lmas› konusunda herkesin hemfikir oldu¤u söylenebilir. Ancak, reformun nas›l olmas› gerekti¤i konu- sunda farkl› görüfller bulunmaktad›r. Bir çok sendika, meslek oda- s›, dernek ve üniversite taraf›ndan çok say›da raporlar haz›rland›, hükümetler taraf›ndan çok say›da yasalar ç›kar›ld›, ama bugüne ka- dar sosyal güvenlik sistemimizdeki sorunlar maalesef çözülemedi.
Sosyal güvenlik sistemimizdeki sorunlar›n çözümü amac›yla k›sa
bir süre önce “5502 say›l› Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu” ve bu kurumun uygulayaca¤› “Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigorta- s› Kanunu” ç›kar›ld›.
5502 say›l› kanundan sonra Sosyal Sigortalar Kurumu Baflkanl›¤›, Ba¤-Kur Genel Müdürlü¤ü, T.C. Emekli Sand›¤› Genel Müdürlü-
¤ü ortadan kald›r›l›p bu kurumlar›n yerine, “Sosyal Güvenlik Ku- rumu Baflkanl›¤›” kurularak norm ve standart birli¤i sa¤lanmas›
yönünde önemli bir ad›m at›larak sosyal güvenlik kurumlar› tek ça- t› alt›nda toplanm›flt›r.
5502 say›l› Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu Anayasa Mahkemesi taraf›ndan iptal edilmedi¤i gibi, “Tek Çat›” olarak adland›r›lan ku- rumlar›n birleflmesi uygulamas›nda süreç tamamlanmak üzeredir.
506 say›l› Kanunun Geçici 20 nci maddesi kapsam›ndaki bankalar, sigorta ve reasürans flirketleri, ticaret odalar›, sanayi odalar›, borsa- lar veya bunlar›n teflkil ettikleri birlikler personeli için kurulmufl bulunan sand›klar›n ifltirakçileri ile ayl›k veya gelir ba¤lanm›fl olanlar ile bunlar›n hak sahipleri herhangi bir iflleme gerek kalmak- s›z›n 08.05.2008 tarihinden itibaren üç y›l içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna devredilerek 5510 say›l› Kanun kapsam›na al›nacak. Üç y›ll›k süre Bakanlar Kurulu karar› ile en fazla iki y›l daha uzat›la- bilir. Devir tarihi itibar›yla sand›k ifltirakçileri bu Kanunun 4 üncü maddesinin (a) bendi kapsam›nda sigortal› say›lacak. 5510 say›l›
Kanunun k›sa vadeli sigorta kollar› ve genel sa¤l›k sigortas› hariç di¤er hükümleri bak›m›ndan; vak›f senetlerinde bu Kanuna ayk›r›
hükümler bulunmas› halinde, bu Kanunun yürürlük tarihi itibariy- le 5510 say›l› Kanun hükümleri uygulan›r.
30/4/2008 tarihinden itibaren, bankalar, sigorta ve reasürans flirket- leri, ticaret odalar›, sanayi odalar›, borsalar veya bunlar›n teflkil et- tikleri birlikler personeli için kurulmufl bulunan sand›klarca ba¤- lanm›fl/ba¤lanacak olan gelir veya ayl›klara yap›lacak art›fllar, 506
say›l› Kanuna göre ba¤lanan gelir veya ayl›klara yap›lan art›fllar- dan fazla olamayacak.
Yine, sosyal sigortalar ile genel sa¤l›k sigortas› bak›m›ndan kiflile- ri güvence alt›na almak, bu sigortalardan yararlanacak kiflileri ve sa¤lanacak haklar›, bu haklardan yararlanma flartlar› ile finansman ve karfl›lanma yöntemlerini belirlemek; sosyal sigortalar›n ve genel sa¤l›k sigortas›n›n iflleyifli ile ilgili usûl ve esaslar› düzenlemek üzere haz›rlanan 5489 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Si- gortas› Kanunu 19.04.2006 TBMM’de kabul edilmiflti. Ancak Cumhurbaflkan› taraf›ndan yay›mlanmas› uygun bulunmayan, 3, 28, 29, 31, 40, 46, 55, 63, 80, 82, geçici 1, geçici 2, geçici 4, geçi- ci 6 ve geçici 9. maddelerinin bir kez daha görüflülmesi için, Ana- yasa'n›n de¤iflik 89. ve 104. maddeleri uyar›nca Türkiye Büyük Millet Meclisi Baflkanl›¤›'na geri gönderilmiflti. TBMM’de yeni- den görüflülen ve herhangi bir de¤ifliklik yap›lmadan aynen kabul edilen 5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Ka- nunu 16.06.2006 tarih ve 26200 say›l› Resmi Gazetede yay›nlan- m›flt›r.
5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanunu ile TC Emekli Sand›¤›, Sosyal Sigortalar Kurumu, Ba¤-Kur ve banka ve ticaret odas› sand›klar› taraf›ndan sigortal›lara verilen sa¤l›k ve sosyal güvenlik haklar›ndaki farkl›l›klar kald›r›larak, tüm vatan- dafllara eflit sa¤l›k ve sosyal güvenlik hakk› tan›nmas› amaçlanm›fl- t›. Reformun yürürlü¤e girmesiyle birlikte ilk defa memur, iflçi, köylü, esnaf ve ifladam› aras›nda sa¤l›k ve sosyal güvenlik yönün- den ayr›cal›kl› uygulamalar›n sona erdirilmesi düflünülmüfltü.
Ancak Anayasa Mahkemesinin 30.12.2006 tarihli ve 26392 say›l›
5. Mükerrer Resmi Gazete'de yay›mlanan 15.12.2006 tarihli E:
2006/111 ve K: 2006/11 say›l› karar› ile, yürüttükleri kamu hizme- tine ba¤l› olarak hukuksal konumlar› di¤er çal›flanlardan farkl› olan
kamu görevlileri ile bunlar d›fl›nda kalan sigortal›lar›n ayn› sisteme ba¤l› tutulmas›n› Anayasan›n 2, 10 ve 128 inci maddelerine ayk›r›
bulmufl ve kamu görevlileri için statülerine ve yapt›klar› görevin gereklerine uygun, emeklileri için de önceki statüleri ile uyumlu ayr› yasal düzenleme yap›lmas›n›n zorunlu oldu¤una karar vererek, yasan›n emeklilik ve sa¤l›k sigortas›na iliflkin hak ve yükümlülük- leri düzenleyen madde ve hükümlerini kamu görevlileri yönünden iptal etmiflti.
Anayasa Mahkemesinin 5510 say›l› Kanunun baz› maddelerini iptal etmesi, baz› maddelerinin de yürürlü¤ünü durdurmas›n›n ard›ndan 5510 say›l› kanunun yürürlük tarihi önce 01.07.2007 tarihine, sonra 01.01.2008 tarihine, bilahare 01.06.2008 tarihine ve nihayet en son olarak 5754 say›l› Kanun'la, 2008 Ekim ay› bafl› olarak belirlendi.
5754 say›l› Kanunla, 5510 say›l› Kanunda, adeta yasan›n neredey- se tamam›na yak›n maddelerinde de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. 5754 say›l› Kanun, 08.05.2008 tarih ve 26870 say›l› Resmi gazetede ya- y›nlanarak yürürlü¤e girmifltir.
Yine, 5763 ve 5797 say›l› Kanun’larla da 5510 say›l› Kanunda ba- z› de¤ifliklikler yap›lm›flt›r.
Di¤er bir deyiflle, sosyal güvenlik reformunun önemli bir bölümü 1 Ekim 2008’de yürürlü¤e girecektir.
2- Sosyal Güvenlik Kurumu’nun Kurumsal Yap›s›
Sosyal Güvenlik Kurumun organlar›;
a) Genel Kurul.
b) Yönetim Kurulu.
c) Baflkanl›k.
Olarak düzenlenmifltir. Sosyal Güvenlik Kurumu Baflkanl›¤›’n›n ana hizmet birimleri ise afla¤›da say›lm›flt›r;
a) Sosyal Sigortalar Genel Müdürlü¤ü.
b) Genel Sa¤l›k Sigortas› Genel Müdürlü¤ü.
c) Primsiz Ödemeler Genel Müdürlü¤ü.
ç) Hizmet Sunumu Genel Müdürlü¤ü.
d) Rehberlik ve Teftifl Baflkanl›¤›.
e) Aktüerya ve Fon Yönetimi Daire Baflkanl›¤›.
Her bir genel müdürlük bünyesinde, Yönetim Kurulu karar› ile en fazla 8 adet daire baflkanl›¤› kurulabilir.
Rehberlik ve Teftifl Baflkanl›¤› kurulmufl ve tüm kurumlardaki müfet- tifller tek çat› alt›nda toplanarak, Sosyal Güvenli¤in Denetimi etkin hale getirilmifltir. SSK’nun Sigorta Teftifl Kurulu ile Teftifl Kurulu, Ba¤-Kur Teftifl Kurulu ve T.C. Emekli Sand›¤› Teftifl Kurulu bünye- sinde çal›flan müfettifller, “Sosyal Güvenlik Teftifl ve Rehberlik Kuru- lu”na ba¤l› “Sosyal Güvenlik Müfettifli” olarak atanm›fllard›r.
Sosyal Güvenlik Müfettiflleri, sosyal güvenli¤e iliflkin hükümlerin uygulanmas›nda usûlsüzlükleri önleyici ve daha önceki uygulama- lar›n aksine e¤itici ve rehberlik yaklafl›m›n› ön plâna ç›karan bir an- lay›flla denetimlerde bulunacak, mükellef ve sigortal›lar› denetler- ken ayn› zamanda e¤iterek bilgilendireceklerdir.
3- Sosyal Güvenlik Sisteminin Denetimi Ve Teftifli
Sosyal Güvenlik Sisteminin denetim ve teftifli, Sosyal Güvenlik Kurumu Rehberlik ve Teftifl Baflkanl›¤› taraf›ndan yap›lmaktad›r.
Rehberlik ve Teftifl Baflkanl›¤›, müfettifl nitelik ve yetkisini haiz bir Baflkan ile baflmüfettifl, müfettifl ve müfettifl yard›mc›lar›ndan olu- flur. Rehberlik ve Teftifl Baflkanl›¤› do¤rudan Baflkana ba¤l› olup, müfettifller Baflkan ad›na görev yapar.
Rehberlik ve Teftifl Baflkanl›¤›, Baflkan ad›na afla¤›daki rehberlik ve teftifl görevlerini yapar;
* Sosyal güvenli¤e iliflkin hükümlerin uygulanmas›n›; usûlsüzlük- leri önleyici, e¤itici ve rehberlik yaklafl›m›n› ön plâna ç›karan bir anlay›flla denetlemek.
* Kay›td›fl› istihdam› önlemek, sosyal sigorta suiistimalleri ile mücadele etmek, bu amaçla sektörel analizlere dayal› denetimleri yürütmek ve bu konularda al›nmas› gerekli tedbirleri önermek.
* Prim ödeme yükümlülerini gruplar ve sektörler itibar›yla analiz etmek, denetlenecek sektörleri her y›l için belirlenecek risk de¤er- lendirme kriterlerine göre s›n›fland›rmak suretiyle riskli sektörlerin denetimine öncelik vermek.
* Görevleriyle ilgili her türlü kay›t ve belgeleri incelemek, ilgili- lerden bilgi istemek ve toplamak.
* ‹flin yürütümü aç›s›ndan gerekli olan asgarî iflçilik tutar›n› tespit etmek.
* Y›l boyunca müfettifller taraf›ndan düzenlenen raporlar›n sonuç- lar›n› de¤erlendirmek, raporlar hakk›nda istatistikî bilgiler ile bir- likte uygulamadaki sorunlara ve yap›lmas› gereken mevzuat de¤i- flikliklerine iliflkin öneriler sunmak.
* Kurumun merkez ve taflra teflkilât› ile personelinin idarî, malî ve hukukî ifllemleri hakk›nda teftifl, inceleme ve soruflturma yapmak, sosyal güvenlik mevzuat›n›n verdi¤i yetkiye dayan›larak Kurumla sözleflme yapm›fl gerçek ve tüzel kifliler hakk›nda ise inceleme ve soruflturma yapmak.
* Müfettifller taraf›ndan yap›lacak denetimlere iliflkin yöntem ve tek- nikleri gelifltirmek, standart ve ilkelerin oluflturulmas›n› sa¤lamak, denetim rehberleri haz›rlamak, denetimlerin etkilili¤ini ve verimlili¤i- ni art›r›c› tedbirleri almak, bu konuda görüfl ve öneriler sunmak.
* Baflkan taraf›ndan verilecek benzer nitelikteki di¤er görevleri yapmak.
‹K‹NC‹ BÖLÜM
SOSYAL GÜVENL‹K REFORMUNUN
‹fiVERENLER VE BA⁄IMSIZ ÇALIfiANLAR
AÇISINDAN GET‹RD‹KLER‹
‹K‹NC‹ BÖLÜM
SOSYAL GÜVENL‹K REFORMUNUN
‹fiVERENLER VE BA⁄IMSIZ ÇALIfiANLAR AÇISINDAN GET‹RD‹KLER‹
1- Sosyal Güvenlik Reformu Sonras›nda (5510 Say›l› Kanunda) Sigortal› Say›lanlar
5510 say›l› Yasa öncesinde, Türkiye’de, sigortal›lar›n hangi sosyal güvenlik kuruluflunun kapsam›nda bulunaca¤› statülerine göre be- lirlenmiflti.
* Ba¤›ms›z çal›flanlar, esnaf ve sanatkârlar ile flirket ortaklar›; Ba¤- Kur,
* Devlet Memurlar›; T.C. Emekli Sand›¤›,
* Bir ifl sözleflmesine dayanarak sigortal› olarak çal›flanlar ise SSK taraf›ndan sosyal güvenceye kavuflturulmaktayd›.
5510 say›l› yasa kapsam›nda sigortal› olanlar› 4/a, 4/b ve 4/c ola- rak s›n›fland›rmak mümkündür. Yap›lan düzenleme ile, daha önce SSK kapsam›nda sigortal› say›lanlar, Ba¤-Kur sigortal›lar› ve T.C.
Emekli sand›¤› ifltirakçilerinin hangi statüde sigortal› say›lacaklar›
5510 say›l› Kanunun 4. Maddesinde aç›klanm›flt›r.
4/A (SSK) S‹GORTALILARI;
SSK’l› olarak bilinen hizmet akdiyle çal›flanlar aynen bu maddeye de tafl›nm›fl olup 4/a sigortal›s› say›lacaklard›r. 506 say›l› kanun uy- gulamas›nda topluluk sigortas› kapsam›nda SSK sigortal›s› say›lan noter ve avukatlar 4/a kapsam› d›fl›nda tutulmufltur.
1) Hizmet akdi ile bir veya birden fazla iflveren taraf›ndan çal›flt›r›- lanlar,
2) Hizmet akdiyle çal›flmad›¤› halde özel düzenlemelerle 4/a sigor- tal›s› say›lanlar da bulunmaktad›r. Buna göre;
a) ‹flçi sendikas› yöneticileri b) Düflünürler, yazarlar ve sanatç›lar c) Yabanc› uyruklular
d) Çiftçi Mallar›n› Koruma Bekçileri, e) Genelev kad›nlar›,
f) Usta Ö¤retici.
4/B (BA⁄-KUR) S‹GORTALILARI;
Köy ve mahalle muhtarlar› ile hizmet akdine ba¤l› olmaks›z›n ken- di ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlardan ise;
1) Ticarî kazanç veya serbest meslek kazanc› nedeniyle gerçek ve- ya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar,
2) Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kay›tl›
olarak ba¤›ms›z faaliyetine devam edenler,
3) Anonim flirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklar›, serma- yesi paylara bölünmüfl komandit flirketlerin komandite ortaklar›, di¤er flirket ve donatma ifltiraklerinin ise tüm ortaklar›,
4) Tar›msal faaliyette bulunanlar,
5) 10/7/1953 tarihli ve 6132 say›l› At Yar›fllar› Hakk›nda Kanuna tabi jokey ve antrenörler,
4/b (Ba¤-Kur) sigortal›s› say›lm›fllard›r. Afla¤›da özellik arz eden baz› meslek gruplar›n›n durumu aç›klanm›flt›r.
Jokey ve antrenörler
Jokey ve antrenörler de 4/b (Ba¤-Kur) sigortal›s› say›lacak. Jokey ve antrenörlerin, çal›flmaya bafllad›klar› tarihten itibaren en geç bir ay içinde tescil eden kurulufl taraf›ndan Kuruma bildirilecek. Ku- rum bu bildirimden itibaren bir ay içinde tescili yap›lan kiflilere, si- gortal›l›k hak ve yükümlülüklerinin bafllad›¤›n› bildirecek.
Avukat ve Noterler
Esasen kendi bürosunda çal›flan avukatlarla noterler, ba¤›ms›z ça- l›flan serbest meslek erbab› olmalar›na ra¤men, 1186 say›l› Avukat- l›k Kanunu ile 1512 say›l› Noterlik Kanunu ile 506 say›l› Kanunun 86. maddesi gere¤ince Sosyal Sigortalar Kanununa tabi tutulmufl- lard›. Bu nedenle benzer flekilde serbest meslek faaliyetinde bulu- nan doktor, difl hekimi, mali müflavirler 9 bin gün prim ödeyerek emekli olurken, avukat ve noterler 5 bin gün prim ödeyerek emek- li oluyorlard›. 5510 say›l› Kanunla, bu husus düzeltilmifl ve avukat- larla noterlerin de di¤er serbest meslek erbab› gibi 4/b sigortal›l›¤›
sa¤lanm›flt›r.
Anonim flirketlerin kurucu ortaklar›
Anonim flirketlerin kurucu oraklar›ndan daha önce 1479 say›l› ka- nunun 24'üncü maddesine tabi olarak sigortal› olanlardan sigortal›- l›klar›n› devam ettirmek isteyenlerin 5510 say›l› kanunun yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde yaz›l› talepte bulunmalar› halinde si- gortal›l›klar› aynen devam ettirilecek. Bu süre içerisinde talepte bu- lunmayanlar›n sigortal›l›klar› ise 5510 say›l› kanunun yürürlük ta- rihi itibar›yla sona erecek.
Emniyet Genel Müdürlü¤ü hesab›na okumaya devam eden ö¤ren- ciler,
hakk›nda da uygulan›r.
Harp okullar› ile fakülte ve yüksek okullarda askerî ö¤renci olarak yada Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda Emniyet Ge- nel Müdürlü¤ü hesab›na okuyanlardan bu okullar› tamamlamadan ayr›lanlar ile bu okullar› tamamlamalar›na ra¤men görevlerine bafl- lamadan ayr›lanlar›n, bu okullarda geçen e¤itim süreleri sigortal›- l›klar›ndan say›lmaz.
5510 say›l› Kanunun k›sa vadeli sigorta kollar›na iliflkin hükümle- ri 4/ (c) bendi kapsam›nda sigortal› say›lanlara bu kapsamda olduk- lar› sürece uygulanmaz.
5510 say›l› Kanunla birlikte eski-yeni memur ayr›m› getirilmifltir.
Buna göre;
Yeni Memur
01.05.2008 tarihi ve öncesinde hiçbir sosyal güvenlik yasas› kapsa- m›nda çal›flmas› olmayanlardan Kamu idarelerinde iflçi ve sözlefl- meli personel statüsünde olmayanlar ile hizmet akdi kapsam›nda çal›flmayanlardan memurlar, askerler (subay-astsubay-uzman er- bafl), ö¤retim üye ve görevlileri, hakimler ve savc›lar, 4/(a) ve 4/(b) bentlerine tabi olmayanlardan sözleflmeli olarak çal›fl›p ilgili ka- nunlar›nda 4/(a) bendi kapsam›na girenler gibi sigortal› olmas› ön- görülmemifl olanlar ile 657 say›l› Devlet Memurlar› Kanununun 86 nc› maddesi uyar›nca aç›ktan vekil atananlar, 5510 say›l› kanuna göre 4/c sigortal›s› say›lacaklard›r.
Eski Memur
30.04.2008 tarihi ve öncesinde herhangi bir sosyal güvenlik yasas›
4/ (C) (MEMURLAR) SAYILANLARI Kamu idarelerinde;
1) 4/ (a) bendine tabi olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda sü- rekli olarak çal›fl›p, ilgili kanunlar›nda (a) bendi kapsam›na giren- ler gibi sigortal› olmas› öngörülmemifl olanlar,
2) 4/(a) ve 4/(b) bentlerine tabi olmayanlardan, sözleflmeli olarak çal›fl›p ilgili kanunlar›nda (a) bendi kapsam›na girenler gibi sigor- tal› olmas› öngörülmemifl olanlar ile 657 say›l› Devlet Memurlar›
Kanununun 86 nc› maddesi uyar›nca aç›ktan vekil atananlar, Sigortal› say›l›rlar. . . . . a) Kurulufl ve personel kanunlar› veya di¤er kanunlar gere¤ince se- çimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde göreve gelenlerden;
bu görevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlar›nda Devlet me- murlar› gibi emeklilik hakk› tan›nm›fl olanlardan hizmet akdi ile ça- l›flmayanlar,
b) Baflbakan, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, be- lediye baflkanlar›, il encümeninin seçimle gelen üyeleri,
c) Birinci f›kran›n (c) bendi kapsam›nda iken, bu kapsamdaki kifli- lerin kurdu¤u sendikalar ve konfederasyonlar› ile sendika flubeleri- nin baflkanl›klar› ve yönetim kurullar›na seçilenlerden ayl›ks›z izne ayr›lanlar,
d) Harp okullar› ile fakülte ve yüksek okullarda, Türk Silâhl› Kuv- vetleri hesab›na okuyan veya kendi hesab›na okumakta iken askerî ö¤renci olanlar ile astsubay meslek yüksek okullar› ve astsubay naspedilmek üzere temel askerlik e¤itimine tâbi tutulan adaylar, e) Polis Akademisi ile fakülte ve yüksek okullarda, Emniyet Genel Müdürlü¤ü hesab›na okuyan veya kendi hesab›na okumakta iken
kapsam›nda çal›flmas› olanlar ile halen memur olanlar›n, ilerde 5510 say›l› Kanunun 4/c sigortal›s› say›lmas›n› gerektiren bir faali- yette bulunmas› halinde (Anayasa Mahkemesinin 15.12.2006 tarih ve E:2006/111 ve K:2006:11 say›l› karar› gere¤ince) 5434 say›l›
Kanun hükümlerine tabi olurlar.
2- 5510 Say›l› Kanunda Haklar›nda Baz› Sigorta Kollar› Uygu- lanacak Sigortal›lar (K›smi Sigortal›lar)
K›smi istisna kapsam›nda sigortal›lar hakk›nda, baz› sigorta kolla- r› hükümleri uygulan›r ve baz› sigorta kollar› da uygulanmaz. Hak- lar›nda baz› sigorta kollar› uygulanacak sigortal›lar ve sigorta kol- lar›;
a) Hizmet akdi ile çal›flmamakla birlikte, ceza infaz kurumlar› ile tutukevleri bünyesinde oluflturulan tesis, atölye ve benzeri üniteler- de çal›flt›r›lan hükümlü ve tutuklular hakk›nda, Kanunun ifl kazas›
ve meslek hastal›¤› ile anal›k hükümleri,
b) 5/6/1986 tarihli ve 3308 say›l› Meslekî E¤itim Kanununda be- lirtilen aday ç›rak, ç›rak ve iflletmelerde meslekî e¤itim gören ö¤- renciler hakk›nda ifl kazas› ve meslek hastal›¤› ile hastal›k sigorta- s›, meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek ö¤renimleri s›ra- s›nda zorunlu staja tabi tutulan ö¤renciler hakk›nda ise ifl kazas› ve meslek hastal›¤› sigortas› hükümleri,
c) 1) Harp malûlleri ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 say›l› Terörle Mücadele Kanunu, 3/11/1980 tarihli ve 2330 say›l› Nakdi Tazmi- nat ve Ayl›k Ba¤lanmas› Hakk›nda Kanuna göre vazife malûllü¤ü ayl›¤› ba¤lanm›fl malûllerden, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) ve (b) bentleri kapsam›nda sigortal› olarak çal›flmaya bafllayanlar hakk›nda ifl kazas› ve meslek hastal›¤› sigortas› hü- kümleri uygulan›r, ancak uzun vadeli sigorta kollar›na tabi olmay›
istemeleri halinde bu isteklerini Kuruma bildirdikleri tarihi takip
eden ay bafl›ndan itibaren, haklar›nda uzun vadeli sigorta kollar›
uygulan›r.
2) 4 /(c) bendi kapsam›nda bir göreve bafllayan tüm vazife malûl- leri hakk›nda uzun vadeli sigorta kollar› hükümleri uygulan›r.
3) 4 / (a), (b) ve (c) bentleri kapsam›nda sigortal› olarak çal›flmaya bafllad›klar› halde, ayl›klar› kesilmeyen harp ve vazife malûllerin- den genel sa¤l›k sigortas› primi al›nmaz.
ç) Türkiye ‹fl Kurumu taraf›ndan düzenlenen meslek edindirme, ge- lifltirme ve de¤ifltirme e¤itimine kat›lan kursiyerler hakk›nda Kanu- nun ifl kazas› ve meslek hastal›¤› hükümleri,
d) Ülkemiz ile uluslararas› sosyal güvenlik sözleflmesi bulunmayan ülkelerde ifl üstlenen iflverenlerce yurt d›fl›ndaki iflyerlerinde çal›fl- t›r›lmak üzere götürülen Türk iflçileri hakk›nda k›sa vadeli sigorta kollar› ile genel sa¤l›k sigortas› hükümleri, bu sigortal›lar›n uzun vadeli sigorta kollar›na tabi olmak istemeleri halinde ise Kanunun 50 nci maddesinin ikinci f›kras›n›n Türkiye’de yasal olarak ikamet etme flart› ile ayn› f›kran›n (a) bendinde belirtilen flartlar aranmak- s›z›n haklar›nda genel sa¤l›k sigortas› primi hariç iste¤e ba¤l› si- gorta hükümleri,
uygulan›r.
3- 5510 Say›l› Kanunda Sigortal› say›lmayanlar (Tam Sigortal›lar) 5510 say›l› Kanunun k›sa ve uzun vadeli sigorta kollar› hükümleri- nin uygulanmas›nda;
a) ‹flverenin iflyerinde ücretsiz çal›flan efli,
b) Ayn› konutta birlikte yaflayan ve üçüncü derece dahil bu derece- ye kadar h›s›mlar aras›nda ve aralar›na d›flardan baflka kimse kat›l- maks›z›n, yaflad›klar› konut içinde yap›lan ifllerde çal›flanlar,
c) Ücretle ve sürekli olarak çal›flanlar hariç ev hizmetlerinde çal›- flanlar,
ç) Muvazzaf askerlik hizmetlerini er ve erbafl olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu ö¤rencileri,
d) Yabanc› bir ülkede kurulu herhangi bir kurulufl taraf›ndan ve o kurulufl ad›na ve hesab›na Türkiye'ye bir ifl için gönderilen ve ya- banc› ülkede sosyal sigortaya tâbi oldu¤unu belgeleyen kifliler ile Türkiye'de kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlardan, yurt d›- fl›nda ikamet eden ve o ülke sosyal güvenlik mevzuat›na tâbi olan- lar,
e) Resmî meslek ve sanat okullar› ile yetkili resmî makamlar›n iz- niyle kurulan meslek veya sanat okullar›nda ve yüksek okullarda fiilen normal e¤itim süreleri içinde yap›lan, tatbikî mahiyetteki ya- p›m ve üretim ifllerinde çal›flan ö¤renciler,
f) Sa¤l›k hizmet sunucular› taraf›ndan ifle al›flt›r›lmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malûller,
g) 4/(b) ve 4/(c) bentleri gere¤i sigortal› say›lmas› gerekenlerden 18 yafl›n› doldurmam›fl olanlar1,
¤) Kamu idareleri hariç olmak üzere, tar›m ifllerinde veya orman ifl- lerinde hizmet akdiyle süreksiz ifllerde çal›flanlar,
h) Tar›mda kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlardan; tar›m- sal faaliyette bulunan ve y›ll›k tar›msal faaliyet gelirlerinden, bu fa- aliyete iliflkin masraflar düflüldükten sonra kalan tutar›n ayl›k orta- lamas›n›n, Kanunda tan›mlanan prime esas günlük kazanç alt s›n›-
r›n›n otuz kat›ndan az oldu¤una dair beyanlar›n› içeren baflvurular›
dikkate al›narak ziraat odalar›ndan, bunlar›n bulunmad›¤› yerlerde tar›m il/ilçe müdürlüklerinden alacaklar› muafiyet belgesi ile bel- geleyenler,
›) Kendi ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlardan gelir vergisin- den muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kay›tl› olanlardan, ayl›k faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine iliflkin masraflar düflüldükten sonra kalan tutar›, prime esas günlük kazanç alt s›n›r›n›n otuz ka- t›ndan az oldu¤una dair beyanlar›n› içeren baflvurular› dikkate al›- narak, Esnaf ve Sanatkarlar Odalar› Birli¤i’nden, bunlar›n bulun- mad›¤› yerlerde meslek odalar›ndan alacaklar› muafiyet belgesi ile belgeleyenler.
i) Kamu idarelerinin d›fl temsilciliklerinde istihdam edilen ve tem- silcili¤in bulundu¤u ülkede sürekli ikamet izni veya bu devletin va- tandafll›¤›n› da haiz bulunan Türk uyruklu sözleflmeli personelden, bulundu¤u ülkenin sosyal güvenlik kurumunda sigortal› oldu¤unu belgeleyenler ile kamu idarelerinin d›fl temsilciliklerinde istihdam edilen sözleflmeli personelin uluslararas› sosyal güvenlik sözleflme- leri çerçevesinde ve temsilcili¤in bulundu¤u ülkenin ilgili mevzu- at›n›n zorunlu k›ld›¤› hallerde, iflverenleri taraf›ndan bulunulan ül- kede sosyal sigorta kapsam›nda sigortal› yap›lanlar,
sigortal› say›lmazlar.
4- ‹flyerlerinin SGK’ya Bildirilmesi ve Tescili
‹flveren, iflyeri bildirgesini en geç sigortal› çal›flt›rmaya bafllad›¤› ta- rihte, Kuruma vermekle yükümlüdür. fiirket kuruluflu aflamas›nda, ça- l›flt›raca¤› sigortal› say›s›n› ve bunlar›n ifle bafllama tarihini, ticaret si- cili memurluklar›na bildiren iflverenlerin, bu bildirimleri Kuruma ya- p›lm›fl say›l›r. Ticaret sicili memurluklar›, kendilerine yap›lan bu bil- dirimi en geç on gün içinde Kuruma bildirmek zorundad›r.
1 Bir meslek veya sanat okulunu bitirenlerden, 22/11/2001 tarihli ve 4721 say›l›
Türk Medenî Kanunu hükümlerine göre mahkemece ergin k›l›nmak suretiyle, ö¤ren- imleriyle ilgili görevlerde çal›flanlar hakk›nda 18 yafl›n bitirilmifl olmas› flart› aran- maz.
5510 say›l› Kanun uyar›nca iflyerlerinin tescili 4 flekilde yap›lmak- tad›r;
1) ‹flyeri bildirgesiyle,
2) fiirket ilk kuruluflunda ticaret sicil memurlu¤unca yap›lan bildi- rim üzerine tescil,
3) SGK Müfettiflleri, SGK Yoklama memurlar› ve genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idarelerin denetim elemanlar›nca yap›lan tespit üzerine tescil,
4) ‹hale makamlar›, ruhsata tabi ifllerde (maden arama, inflaat, tafl oca¤› vs.) ruhsat veren merciler ve di¤er resmi kurulufllardan al›nan bilgilere istinaden tescil.
‹flveren taraf›ndan iflyeri bildirgesinin verilmemifl olmas› halinde, iflyeri;
a) Kurum veya kamu kurum ve kurulufllar›n›n denetim ve kontrol- lerinde düzenlenen, iflyeri bildirgesinde bulunmas› gerekli bilgileri ihtiva eden durum tespit tutana¤›na,
b) ‹hale makamlar›, ruhsata tabi ifllerde ruhsat› veren merciler (va- lilikler, kaymakaml›klar, belediyeler, maden arama ve iflletme, in- flaat, tafl oca¤› ruhsat› verenler ve benzeri), çal›flma müdürlükleri, vergi daireleri, liman reislikleri, trafik müdürlükleri gibi resmi ku- rulufllardan ve bankalardan al›nan bilgilere,
c) Mahkeme kararlar›na veya ilk flirket kuruluflunda ticaret sicil memurluklar›nca yap›lan bildirimlere,
Dayan›larak resen tescil edilecektir.
‹flyerinde sigortal› çal›flt›ran, böyle bir iflyerini devir alan veya bu nitelikte iflyeri kendisine intikal eden iflveren, yasal sürede vermek- le yükümlü oldu¤u iflyeri bildirgesini düzenleyerek göndermek zo- rundad›r.
Ayn› iflverenin, birden fazla iflyeri kurmas› veya devir almas› yahut kendisine intikal etmesi halinde her iflyeri için ayr› iflyeri bildirge- si düzenlenecektir.
506 say›l› Kanuna iliflkin geçifl hükümleri belirtilmifltir.
‹flyeri bildirgesi ile birlikte verilecek di¤er belgeler
‹flverenler, iflyeri bildirgesi ekinde Kuruma vermesi gereken;
a) Yerleflim belgesi ile imza sirkülerini,
b) Varsa iflveren vekiline ait noterden onayl› vekaletname ve imza sirkülerini,
c) Di¤er kanunlar uyar›nca tutmak zorunda olduklar› defterin türü- nü gösteren resmi nitelikteki belgesini,
bir ay içinde Kuruma elden vermek veya posta yoluyla göndermek zorundad›r. ‹flyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde sosyal güvenlik kontrol memurlar›nca yerinde durum tespiti yap›larak ifl- yeri bildirgesinde yer alan bilgilerin do¤rulu¤u kontrol edilebilir.
‹flverenden ifl alan alt iflverenler, iflyeri bildirgesi hariç yukar›da sa- y›lan belgeleri Kuruma elden verir veya posta yoluyla gönderirler.
Eskiden Tescil Edilmifl ‹flyerlerinin Yeniden Tescili Yap›lma- yacak
Halen 506 say›l› Kanun hükümlerine göre SSK sigorta müdürlük- lerinde yap›lm›fl olan iflyeri tescilleri, 5510 say›l› Kanun hükümle- rine göre yap›lm›fl say›lacak. Yani, halen tescilli olan iflyerleri için herhangi bir ifllem yap›lmas›na gerek olmadan reforma göre bildi- rim yap›lm›fl say›lacak. Ancak, 1 Ekim 2008 tarihinden sonra iflye- ri tescili yap›lacak iflyerleri 5510 say›l› Kanuna göre tescil edile- cek.
5- ‹flyerinin Nakli, Devri Ve ‹ntikalinin Bildirilmesi Sigortal› çal›flt›r›lan bir iflyerinin;
(a) Faaliyette bulundu¤u adresten baflka bir ildeki adrese nakledil- mesihalinde nakleden iflverence, baflka bir iflverene devredilmesi halindedevralan iflverence; nakil veya devir tarihini takip eden on gün içinde;
(b) ‹flverenin ölümü ile iflyerinin mirasç›lar›na intikali halinde ise mirasç›lar›nca ölüm tarihinden itibaren üç ay içinde,
iflyeri bildirgesi verilir.
‹flyerinin ayn› il içinde baflka bir ünitenin görev bölgesine nakledil- mesi halinde iflyeri bildirgesi verilmez, ancak nakil tarihinden iti- baren 10 gün içinde durum yeni üniteye bir yaz› ile bildirilir.
Eski ünitedeki iflyeri dosyas›ndaki tescile esas bilgi ve belgelerin birer örne¤i yeni ünitede aç›lan dosyaya konulur. Yeni ünite nakil bilgilerine dayanarak bu dosyaya yeni bir iflyeri numaras› verir.
Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi flirketlerin nevilerinin de-
¤iflmesi, birleflmesi, bölünmesi veya di¤er bir flirkete kat›lmas›
durumunda, bu hususlar›n ticaret siciline tesciline iliflkin ilân tari- hini; adi flirketlerde ise flirkete yeni ortak al›nmas› durumunda en geç yeni orta¤›n al›nd›¤› tarihi takip eden 10 gün içinde, iflveren- lerce iflyeri bildirgesi ile Kuruma bildirilmek zorundad›r. ‹flvereni gerçek kifli olan iflyerlerinde, isim de¤iflikli¤i, tüzel kifli olan iflyer- lerinde ise ünvan de¤iflikliklerinde iflyeri bildirgesi verilmesine ge- rek olmay›p durumun de¤iflikli¤in yay›nland›¤› Ticaret Sicil Gaze- tesinin de ekli oldu¤u bir yaz› ile bildirilmesi yeterlidir.
6- ‹flyeri Dosyalar›n›n ‹fllemden Kald›r›lmas›
‹flyerinin yanl›fl veya yersiz olarak tescil edildi¤inin tespiti halinde, ünitece tescil iflleminin iptali yap›l›r.
Ayn› ifl veya iflyerine birden fazla sicil numaras› verilmifl oldu¤u- nun anlafl›lmas› halinde, sonradan verilen numaralar ünitece resen iptal edilir. ‹ptal edilen numaralar baflka iflyerine verilmez. Ancak ifllemler sonradan verilen numaradan yürütülmüflse geriye dönük ifllem yapmamak için di¤er numaralar, ifllem gören iflyeri dosyas›- n›n numaras›nda birlefltirilir.
‹nflaat ve ihale konusu iflyerleri hariç olmak üzere, kapanma, terk veya tasfiye olmad›¤› halde, iflyerinde en az iki y›ll›k bir süreden beri sigortal› çal›flt›r›lmad›¤›, iflverenler taraf›ndan bildirilen veya Kurumca tespit edilen iflyeri dosyalar›, sigortal› çal›flt›r›lmaya son verilen tarih itibariyle ünitece Kanun kapsam›ndan ç›kar›l›r ve ta- ahhütlü bir yaz›yla iflverene bildirilir.
7- 4/A (SSK) Sigortal›lar›n›n SGK’ya Bildirimi
SGK kapsam›ndaki sigortal›lar›n, çal›flt›r›lmaya bafllanmas› halin- de bu durumun sigortal› ifle girifl bildirgesi ile SGK’na bildirilmesi gerekmektedir.
Sigortal›lar›n bildirimleri afla¤›daki sürelerde sigortal› ifle girifl bil- dirgesiyle SSK’na bildirilecektir.
a) Herhangi bir istisna kapsam›na girmeyen sigortal›lar›n, ifle bafl- lat›lmadan öncesigortal› ifle girifl bildirgesiyle bildirilmesi, b) ‹nflaat, bal›kç›l›k ve tar›m iflyerlerinde ifle bafllat›lacak sigortal›- lar için, en geç çal›flmaya bafllat›ld›¤› gün, sigortal› ifle girifl bildir- gesiyle SGK’na bildirilmesi,
c) Yabanc› ülkelere sefer yapan ulaflt›rma araçlar›na sefer esnas›n- da al›narak çal›flt›r›lanlar için, çal›flmaya bafllad›klar› tarihten itiba- ren en geç bir ayl›k sürenin doldu¤u tarihe kadar,
d) Kuruma ilk defa iflyeri bildirgesi verilecek iflyerlerinde; ilk defa sigortal› çal›flt›rmaya bafllan›lan tarihten itibaren bir ay içinde çal›fl-
maya bafllayan sigortal›lar için, çal›flmaya bafllad›klar› tarihten iti- baren en geç söz konusu bir ayl›k sürenin doldu¤u tarihe kadar, e) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 say›l› ‹flsizlik Sigortas›
Kanununa göre iflsizlik sigortas›na tabi olmayan sözleflmeli perso- nel ile kamu idarelerince yurt d›fl› görevde çal›flmak üzere ifle al›- nanlar›n, çal›flmaya bafllad›klar› tarihten itibaren bir ay içinde, Kuruma verilmesi halinde, sigortal›l›k bafllang›c›ndan önce bildiril- mifl say›lacakt›r. Böylece yürürlükteki uygulamaya benzer bir dü- zenleme getirilmifl olacak.
Belirtilen sürenin d›fl›nda Kuruma bildirildi¤i yada hiç bildirilme- di¤i tespit edilen sigortal›lar için idari para cezas› uygulanmaktad›r.
8- 4/B (Ba¤-Kur) Sigortal›lar›n›n SGK’ya Bildirimi
5510 say›l› Kanunla birlikte önemli bir de¤ifliklikte, 4/b (Ba¤-Kur) sigortal›lar›n›n tesciline iliflkin yap›lm›flt›r. 1479 say›l› Ba¤-Kur Kanununda sigortal›lar›n kendilerinin 3 ayl›k bir süre içinde kay›t ve tescil yapt›rmakla yükümlü olmas›na ra¤men, reformla birlikte Köy ve mahalle muhtarlar› ile hizmet akdine ba¤l› olmaks›z›n ken- di ad›na ve hesab›na ba¤›ms›z çal›flanlardan ise; ticarî kazanç veya serbest meslek kazanc› nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olanlar, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sa- natkâr siciline kay›tl› olanlar, anonim flirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklar›, sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirket- lerin komandite ortaklar›, di¤er flirket ve donatma ifltiraklerinin ise tüm ortaklar› için sigortal›l›k bafllang›c›ndan itibaren en geç 15 gün içinde kendi mevzuat›na göre kay›t veya tescili yapan ilgili ku- rum, kurulufl ve birlikler, vergi daireleri ve esnaf sicil memur- lu¤u taraf›ndan SGK’na bildirilecek.
Tar›msal faaliyette bulunmas›ndan dolay› sigortal› say›lanlar için ise kanunla kurulu meslek kurulufllar›na kay›t tarihinden itibaren
kendi mevzuat›na göre kay›t veya tescili yapan ilgili kurum, kuru- lufl ve birlikler, vergi daireleri ve esnaf sicil memurlu¤u sigortal›
ifle girifl bildirgesi düzenleyerek ise en geç bir ay içinde Kuruma vermekle yükümlüdür.
9- 4/C (Kamu Görevlileri) Sigortal›lar›n›n SGK’ya Bildirimi Sosyal güvenlik reformunda en büyük s›k›nt›y› kamu kurum ve ku- rulufllar›n›n çekece¤i görülmektedir. Zira, kamu kurumlar› reform- la birlikte iflyeri bildirimi, sigortal› bildirimi, ayl›k prim ve hizmet belgesi bildirimi gibi konularla karfl›laflacakt›r.
4 / (c) bendi kapsam›nda sigortal› say›lan kiflileri çal›flt›racak iflve- renler, bu kapsamda ilk defa veya tekrar çal›flt›rmaya bafllatt›klar›
kiflileri, göreve bafllad›klar› veya fakülte ve yüksek okullarda TSK ve Emniyet hesab›na yada askeri ve polis okullar›nda ö¤renime bafllad›klar› tarihten itibaren, onbefl gün içinde sigortal› ifle girifl bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlüdürler.
Ayn› kamu idaresinin farkl› birimleri aras›ndaki naklen tayin ve görevlendirmelerde bildirim yap›lmayacakt›r.
10- Kurum Ve Kurulufllar ‹le Bankalar›n Sorumluluklar›
Di¤er taraftan, kamu kurum ve kurulufllar› ile bankalara flayet yap- t›klar› ifllem, ifllemi yapt›klar› kiflinin sigortal› olmas›n› gerektiri- yorsa, bu kiflilerin sigortal›l›k durumlar›n› Kurum veri taban›ndan araflt›rmalar›, sigortas›z oldu¤u anlafl›lan kiflileri Kuruma bildirme yükümlülü¤ü getirilmifl, bu suretle kay›t d›fl› sigorta ile mücadele- de yeni bir araç tan›mlanm›flt›r. Kamu idareleri ile bankalar taraf›n- dan yap›lacak kontrol ve bildirim yükümlülü¤ünün Kurumca belir- lenecek ifllemlerle s›n›rlamak amac›yla haz›rlanm›flt›r.
Örne¤in, bir bankadan kredi almak için baflvuran müflterinin ibraz etti¤i belgelerden çal›flmas›na ra¤men SGK’na bildiriminin yap›l- mad›¤›n›n tespiti halinde bu durumu SGK’na bildirecekler.
11- Herkese Tek Sosyal Güvenlik Numaras›
SSK, Ba¤-Kur ve Emekli Sand›¤› taraf›ndan farkl› sicil numaral›
kullan›lmakta, bazen ayn› kurumun birden fazla sicil numaras› ver- di¤i de görülmektedir. Farkl› sosyal güvenlik numaralar›n›n kulla- n›lmas› sigortal›lar›n günlerinin tespitinde zorluklara yol açt›¤› gi- bi, kurumlar›n da ifl yükünü artt›r›yordu.
5510 say›l› Kanun yürürlü¤e girmeden önce mevcut sosyal güven- lik kurumlar›nda tescili yap›lan sigortal›lar ve ilk defa tescili yap›- lacak sigortal›lar ile bunlar›n hak sahipleri için ortak bilgi bankas›
oluflturulacak. Bu sigortal›lar ile sisteme yeni kat›lacak sigortal›la- r›n tescilinde, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numaralar› sosyal gü- venlik sicil numaras› olarak esas al›nacak. Sigortal›lar, iste¤e ba¤- l› sigortal›lar ile bunlar›n hak sahiplerinin; genel sa¤l›k sigortal›la- r› ve bunlar›n bakmakla yükümlü oldu¤u kiflilerin tescil ve di¤er tüm ifllemlerinde sosyal güvenlik sicil numaras› olarak Türk vatan- dafllar› için T. C. kimlik numaras›, yabanc› uyruklu kifliler için ise Nüfus ve Vatandafll›k ‹flleri Genel Müdürlü¤ünce verilen kimlik numaras› “sosyal güvenlik sicil numaras›” olarak kullan›lacakt›r.
Sigortal›lar›n eski sigorta sicil numaralar›, 5510 say›l› Kanuna gö- re tescil edilecekleri tarihe kadar kullan›lmaya devam edilecek.
12- Sigortal› ‹flten Ayr›l›fl Bildirgesi
Sigortal›l›¤›n›n sona ermesine iliflkin bildirimler, sigortal› iflten ay- r›l›fl bildirgesi ile ilgili üniteye e-Sigorta ile yap›lacak. Sigortal› ifl- ten ç›k›fl bildirgesine kaydedilen bilgiler, ayr›ca ilgili ayl›k prim ve hizmet belgesinde de gösterilecek. Ayl›k prim ve hizmet belgesi ile sigortal› iflten ç›k›fl bildirgesi aras›ndaki mutabakats›zl›k, iflverenle yap›lacak yaz›flma sonucunda giderilecek.
4/(b) sigortal›lar› için 2 nüsha düzenlenecek. Biri ünitede, di¤eri bildirgenin düzenlendi¤i kurulufla iade edilecek. Sigortal›ya iflten ayr›ld›¤› yaz› ile bildirilecek. Bu da özellikle iflçilerin bilgi ve ira-
deleri d›fl›nda iflverenler taraf›ndan girifl-ç›k›fl ifllemi yap›lmas› su- retiyle ma¤duriyetlerini önlenecek.
Yasal süresi dolmad›¤› için henüz Kuruma verilmeyen ayl›k prim ve hizmet belgesinde yer alacak sigortal› çal›flmalar›n›n Kurumca bilinmesini gerektiren di¤er hallerde de, bu madde gere¤ince ifllem yap›lacak.
4/c’li olarak sigortal› say›lanlar›n, yer de¤ifltirme suretiyle farkl› ifl- yerine atananlar ile bir kurumdan di¤er kuruma veya ayn› kurum- da farkl› birim veya ünitelerde farkl› iflyerine nakledilenler hakk›n- da sigortal› ifle girifl bildirgesi ve sigortal› iflten ayr›l›fl bildirgesi ile gerekli bildirimler yap›lacak. Bu sigortal›lar›n, malullük, yafll›l›k tahsis taleplerinde aranan sigortal› iflten ayr›l›fl bildirgesi yerine emekliye sevk onay› gönderilmesi yeterlidir.
13- ‹flveren, ‹flveren Vekili, Geçici ‹fl ‹liflkisi Kurulan ‹flveren Ve Alt ‹flverenlerin Sorumluluklar›
4/(a) ve 4/(c) bentlerine göre sigortal› say›lan kiflileri çal›flt›ran ger- çek veya tüzel kifliler ile tüzel kiflili¤i olmayan kurum ve kurulufl- lar iflverendir.
‹flveren ad›na ve hesab›na, iflin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse, iflveren vekilidir. Bu Kanunda ge- çen iflveren deyimi, iflveren vekilini de kapsar. ‹flveren vekili ve 4857 say›l› ‹fl Kanununda tan›mlanan geçici ifl iliflkisi kurulan iflve- ren, bu Kanunda belirtilen yükümlülüklerinden dolay› iflveren ile birlikte müfltereken ve müteselsilen sorumludur.
Bir iflverenden, iflyerinde yürüttü¤ü mal veya hizmet üretimine ilifl- kin bir iflte veya bir iflin bölüm veya eklentilerinde, ifl alan ve bu ifl için görevlendirdi¤i sigortal›lar› çal›flt›ran üçüncü kifliye alt iflveren denir. Sigortal›lar, üçüncü bir kiflinin arac›l›¤› ile ifle girmifl ve bun- larla sözleflme yapm›fl olsalar dahi, as›l iflveren, bu Kanunun iflve-
rene yükledi¤i yükümlülüklerden dolay› alt iflveren ile birlikte so- rumludur.
14- Sigortal›l›k Hallerinin Birleflmesi Veya Çak›flmas›
Sosyal güvenlik reformu olarak adland›r›lan 5510 say›l› kanunun sigortal›l›k hallerinin birleflmesi bafll›kl› 53. Maddesinde, 5754 sa- y›l› kanunla baz› de¤ifliklikler yap›lm›flt›r. Buna göre; sigortal›n›n, 4/(a), (b) ve (c) bentlerinde yer alan sigortal›l›k hallerinden birden fazlas›na ayn› anda tabi olmas›n› gerektirecek flekilde çal›flmas› ha- linde; öncelikle 4/(c) bendi kapsam›nda, 4/(c) bendi kapsam›nda çal›flmas› yoksa ilk önce bafllayan sigortal›l›k iliflkisi esas al›narak sigortal› say›lacak.
Yine, ayn› madde uyar›nca 4/(b) bendi kapsam›nda say›lanlar, ken- dilerine ait veya ortak olduklar› iflyerlerinden dolay›, 4/(a) bendi kapsam›nda sigortal› olarak bildirilemeyecekler. Ancak, Kanunun 4/(a) bendi kapsam›nda sigortal› olup sigortal›l›¤› kesintisiz devam ederken, anonim flirket kurucu ortak ve yönetim kurulu üyesi olan ortaklar›ndan, esas görevlerine ilaveten baflka bir kiflinin yapabile- ce¤i görevlerden birini yapan ve karfl›l›¤›nda ücret alanlarla, Kanu- nun 4/(a) bendi kapsam›nda sigortal› olarak çal›flt›¤› limited flirke- te sonradan ortak olanlar kanunun 4/(a) bendi kapsam›nda sigorta- l› olabilirler.
Yap›lan bu düzenleme ile, zaten mevcut uygulamaya paralel bir düzenleme getirilmektedir. Zira, halen yürürlükte olan uygulamada da, flirket ortaklar› kendi flirketlerinden sigortal› olamamaktad›r.
Uygulamada s›kça görüldü¤ü üzere, limited flirket ortaklar› kendi kurucu orta¤› olduklar› flirketlerinden, kendilerini de 4/a sigortal›s›
olarak göstermek suretiyle prim ödemektedirler. Bu bildirim geçer- li kabul edilmeyecektir.
Anonim flirket yönetim kurulu ve murahhas azalar›ndan öteden be- ri SSK sigortal›s› olup esas görevlerine ilaveten üçüncü bir kiflinin
yapabilece¤i görevlerden birini de yapan ve karfl›l›¤›nda ücret alan- larla, sigortal› olarak çal›flt›¤› limitet flirkete sonradan ortak olanlar 4/(a) bendi (SSK'l›) kapsam›nda sigortal› olabileceklerdir. Zira, ön- ce bafllayan sigortal›l›k hali devam ettirilmektedir.
Sigortal›n›n, bu madde hükmüne göre sigortal› say›lmas› gereken sigortal›l›k halinden baflka bir sigortal›l›k hali için prim ödemifl ol- mas› durumunda, ödenen primler birinci f›kraya göre esas al›nan sigortal›l›k hali için ödenmifl ve esas al›nan sigortal›l›k halinde geç- mifl kabul edilecek.
15- Alt ‹flveren Ve Sigortal›y› Devir Alan›n Bildirilmesi
‹flveren, kendisinden ifl alan alt iflveren ile baflka bir iflverene ifl gör- me edimini yerine getirmek üzere geçici olarak sigortal›s›n› devret- ti¤i iflverenin bilgilerini tafl›yan örne¤i Kurumca haz›rlanan ek bel- geyi, alt iflverenin ifle bafllad›¤›; geçici olarak sigortal›s›n› devretti-
¤i tarihten itibaren, sözleflmeyi ibraz etmeleri kofluluyla, en geç 15 gün içindeilgili üniteye, bildirmek zorundad›r.
16- ‹fl Kazalar›nda ‹dari ‹fllemler
• ‹fl kazas›na u¤rayan personele derhal gerekli sa¤l›k yard›mlar› yap›l›r.
• ‹flyeri kaza raporu düzenlenir. fiahitlerin ifadesi al›n›r.
• Kaza o yer yetkili kolluk kuvvetlerine (Jandarma veya Polise) derhal bildirilir.
• Kaza, ilgili SGK sigorta/sosyal güvenlik merkezi müdürlü¤üne dilekçe ekindeki ‹fl kazas› ve meslek hastal›¤› bildirgesi ile en geç kazadan sonraki üç iflgünü içinde bildirilir. (5510 say›l› Kanun)
• Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤› bölge müdürlü¤üne bildi- rim formu ile en geç iki ifl günü içinde haber verilir. (4857 say›l›
Kanun)
• Kazayla ilgili bir dosya haz›rlan›r. Evraklar burada muhafaza edi- lir. Dosyada ayr›ca; iflçinin sigortal› ifle girifl bildirgesi, ifle girifl sa¤l›k raporu, kaza tarihinden önceki dört aya ait ücret hesap pusu- lalar›n›n sureti, iflçi çizelgesi, e¤itim belgesi ile di¤er sertifakalar ve kiflisel koruyucular› teslim belgeleri de yer al›r.
17- ‹flkazalar›nda ‹flverenin Ve Üçüncü Kiflilerin Sorumlulu¤u
‹fl kazas› ve meslek hastal›¤›, iflverenin kast› veya sigortal›lar›n sa¤l›¤›n› koruma ve ifl güvenli¤i mevzuat›na ayk›r› bir hareketi so- nucu meydana gelmiflse, Kurumca sigortal›ya veya hak sahiplerine bu Kanun gere¤ince yap›lan veya ileride yap›lmas› gereken ödeme- ler ile ba¤lanan gelirin bafllad›¤› tarihteki ilk peflin sermaye de¤eri toplam›, sigortal› veya hak sahiplerinin iflverenden isteyebilecekle- ri tutarlarla s›n›rl› olmak üzere, Kurumca iflverene ödettirilir. ‹flve- renin sorumlulu¤unun tespitinde kaç›n›lmazl›k ilkesi dikkate al›n›r.
‹fl kazas›, meslek hastal›¤› veya hastal›k, üçüncü bir kiflinin kusuru yüzünden olmufl ise, Kurumca yap›lan ödemeler ve ba¤lanan gelir- den dolay›, sorumlulara ödemeler ile ba¤lanan gelirin bafllad›¤› ta- rihteki ilk peflin sermaye de¤eri toplam› kadar rücû edilmesi düzen- lenmifltir.
‹fl kazas› veya meslek hastal›¤› iflverenin kast› sonucunda meydana gelmiflse, iflveren Kuruma karfl› sorumlu hale gelir. Kas›t, iflverenin bilerek yapt›¤› hukuka ayk›r› eylemiyle ifl kazas› veya meslek has- tal›¤›na neden olmas› halidir. Zarara neden olan eylemin bilinçli olarak yap›lmas› kas›t için yeterli olup, sonuçlar›n›n istenmemesi kast› ortadan kald›rmaz. ‹flverenin eylemi hukuka ayk›r› olmamak- la birlikte, yapt›¤› hareketin hukuka ayk›r› sonuç do¤urabilece¤ini öngörmesi veya ihmali de sorumluluk için yeterlidir.
‹fl kazas› veya meslek hastal›¤› iflverenin, sigortal›lar›n sa¤l›¤›n›
koruma ve ifl güvenli¤i ile ilgili mevzuat hükümlerine ayk›r› hare- keti sonucunda oluflmuflsa iflveren Kuruma karfl› sorumlu olur.
Mevzuat, yasal olarak yürürlü¤e konulmufl ve yürürlü¤ünü muha- faza eden, sigortal›lar›n sa¤l›¤›n›n korunmas› ve ifl güvenli¤i ala- n›nda, yasa koyucu ile yasa koyucunun yürütme veya idareye ver- di¤i yetkiye dayan›larak, bu organlarca kabul edilen genel, objek- tif kural veya hükümlerin tümüdür.
‹flverenin sorumlulu¤unun tespitinde kaç›n›lmazl›k ilkesi dikkate al›n›r. Kaç›n›lmazl›k, olay›n meydana geldi¤i tarihte geçerli bilim- sel ve teknik kurallar gere¤ince al›nan tüm önlemlere ra¤men, k›s- men ya da tüm olarak ifl kazas› veya meslek hastal›¤›n›n meydana gelmesi durumudur. ‹flveren al›nmas› gerekli bir önlemi almam›fl ise olay›n kaç›n›lmazl›¤› ileri sürülemez.
‹fl kazas›, meslek hastal›¤› ve hastal›k, üçüncü bir kiflinin kusuru nedeniyle meydana gelmiflse, sigortal›ya ve hak sahiplerine yap›lan veya ileride yap›lmas› gereken ödemeler ile ba¤lanan gelirin baflla- d›¤› tarihteki ilk peflin sermaye de¤erinin yar›s›, zarara sebep olan üçüncü kiflilere ve flayet kusuru varsa bunlar› çal›flt›ranlardan tahsil edilir.
‹flkazas› ve meslek hastal›klar›nda rücu
‹fl kazas›, meslek hastal›¤› ve hastal›k, üçüncü bir kiflinin kusuru nedeniyle meydana gelmiflse, sigortal›ya ve hak sahiplerine yap›lan veya ileride yap›lmas› gereken ödemeler ile ba¤lanan gelirin baflla- d›¤› tarihteki ilk peflin sermaye de¤erinin yar›s›, zarara sebep olan üçüncü kiflilere ve flayet kusuru varsa bunlar› çal›flt›ranlara rücû edilecek. Bugüne kadar iflverenlerin en fazla yak›nd›¤› konulardan birisi olan rücu sorunu da çözülmüfl olacak.
18- Sigortas›z Çal›flt›r›lan ‹flçinin U¤rad›¤› ‹flkazas›nda ‹flve- renlerin Sorumlulu¤u
Sigortal› çal›flt›rmaya baflland›¤›n›n süresi içinde sigortal› ifle girifl bildirgesi ile Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirgenin sonradan
verildi¤i veya sigortal› çal›flt›r›ld›¤›n›n Kurumca tespit edildi¤i ta- rihten önce meydana gelen ifl kazas›, meslek hastal›¤›, hastal›k ve anal›k halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurumca öde- nir.
Yukar›daki f›krada belirtilen hallerde, Kurumca yap›lan ve ileride yap›lmas› gerekli bulunan her türlü masraflar›n tutar› ile gelir ba¤- lan›rsa bu gelirin bafllad›¤› tarihteki ilk peflin sermaye de¤eri tuta- r›, sorumluluk halleri aranmaks›z›n, iflverene ayr›ca ödettirilir.
506 say›l› Kanunun 10 uncu maddesinde yer alan, iflverenlerin sü- resinde bildirilmeyen sigortal›l›ktan do¤an sorumluluklar› devam ettirilmifltir.
19- Emekli Olduktan Sonra Çal›flmaya Devam Edenlerin Sos- yal Güvenlik Destek Primi (SGDP) Uygulamas›
Reformdan Önce Sigortal› Olanlarda 5510 say›l› Yasan›n Yü- rürlü¤e Girmesinden Sonra SGDP Uygulamas›
5510 say›l› Kanunun yürürlü¤e girdi¤i tarihten önce ifltirakçi veya sigortal› olanlar, vazife malullü¤ü, malûllük ve yafll›l›k veya emek- li ayl›¤› ba¤lananlar ve 5510 say›l› Kanunun yürürlü¤e girdi¤i ta- rihte sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çal›flmaya devam edenler hakk›nda sosyal güvenlik destek primine tabi olma bak›- m›ndan 5510 say›l› Kanunla yürürlükten kald›r›lan ilgili kanun hü- kümlerinin uygulanmas›na devam edilecek.
Ancak 5510 say›l› Kanunun 4/(a) bendi kapsam›nda (SSK’l›) çal›- flanlar için sosyal güvenlik destek primi prime esas kazançlar üze- rinden k›sa vadeli sigorta kollar› prim oran›na yüzde 30 oran›n›n eklenmesi suretiyle (en düflük yüzde 31, en yüksek yüzde 36,5) ola- rak bulunan toplamd›r. Yüzde 30 oran›n›n dörtte biri sigortal›, dört- te üçü iflveren hissesidir. Bu kapsamda say›lan kiflilerden sosyal güvenlik destek primine tabi olanlar›n prim ödeme yükümlüsü
bunlar›n iflverenleridir. Bunlar hakk›nda sadece ifl kazas› ve meslek hastal›¤› sigortas› hükümleri uygulan›r.
Yani, kamuoyunda bilindi¤inin aksine, 5510 say›l› Kanunun yürür- lük tarihinden önce sigortal› olanlar, emekli olduktan sonra sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çal›flabileceklerdir. Bu sigortal›la- r›n ne zaman emekli olduklar›n›n/olacaklar›n›n bir önemi yoktur.
Ancak, ilk defa 5510 say›l› Kanunun yürürlük tarihinden sonra si- gortal› olanlar›n sosyal güvenlik destek primine tabi çal›flmas›
mümkün olmayacakt›r.
‹lk Defa Reformdan Sonra Sigortal› Olanlarda 5510 say›l› Ya- san›n Yürürlü¤e Girmesinden Sonra SGDP Uygulamas›
5510 say›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununun yürürlü¤e girdi¤i tarihten sonra ilk defa sigortal› olan kiflilerden yafll›l›k ayl›¤› ba¤land›ktan sonra;
Tar›msal faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere 5510 say›l› Kanu- na göre veya yabanc› bir ülke mevzuat› kapsam›nda çal›flmaya bafl- layanlar›n yafll›l›k ayl›klar›, çal›flmaya bafllad›klar› tarihi takip eden ödeme dönemi bafl›nda kesilecektir.
Di¤er bir deyiflle emeklilik sonras› çal›flma yasa¤› sadece 5510 sa- y›l› Sosyal Sigortalar ve Genel Sa¤l›k Sigortas› Kanununun yürür- lü¤e girdi¤i tarihten sonra ilk defa sigortal› olan kifliler için geçer- lidir.
Bunlardan 5510 say›l› Kanuna tabi çal›flt›klar› süre zarf›nda, di¤er normal sigortal›lar gibi 5510/80 inci maddeye göre belirlenen pri- me esas kazançlar› üzerinden 5510/81 inci madde gere¤ince k›sa ve uzun vadeli sigorta kollar› ile genel sa¤l›k sigortas›na ait prim al›- nacakt›r.
Yafll›l›k ayl›¤› kesilenlerden, iflten ayr›larak veya iflyerini kapatarak yeniden yafll›l›k ayl›¤› ba¤lanmas› için yaz›l› istekte bulunanlara ya
