İKTİSADA GİRİŞ I DERS 7
Doç.Dr.Emel Memis
Slaytlari hazirlayan: Umut Ones
BÖLÜM 6/ PİYASA BAŞARISIZLIĞI
• EKSİK REKABET: Piyasa başarısızlığının nedenlerinden birincisi, bir malın satıcılarının malın piyasa fiyatını
etkileme gücüne, kısaca piyasa gücüne sahip olmalarıdır.
Bir malın satıcılarının malın piysa fiyatını etkileme gücüne sahip oldukları duruma eksik rekabet denir. Piyasa
mekanizmasının eksik rekabette etkinliği
sağlayamamasının nedeni toplumsal yarar açısından
gerekli olandan daha az malın üretilmesi olduğuna göre, böyle bir durumda hükümetlerin piyasaya müdahale
ederek firmaların daha fazla mal üretmelerini-tam
rekabet durumundaki kadar mal üretmelerini sağlaması gerekir.
• DIŞSALLIKLAR: Bir malın üretiminin ve tüketiminin o malın satıcıları ve alıcıları dışındaki üçüncü kişilere bir maliyet yüklemesine veya yarar sağlamasına dışsallıklar denir. Bunlar olumlu ve olumsuz dışsallıklar biçiminde olabilir. Üretimde olumsuz dışsallık durumunda ilave birim mal üretiminin topluma yüklediği maliyet, artık ilave birim mal üretiminin üreticiye yüklediği maliyete eşit değildir. İlave birim mal üretiminin topluma
yüklediği maliyet veya kısaca sosyal marjinal maliyet, ilave birim mal üretiminin üreticiye yüklediği maliyet ile üçüncü kişilere yüklediği maliyetin toplamına eşittir:
İlave birim mal üretiminin tüketiciye yüklediği maliyet özel marjinal maliyet ve ilave birim mal üretiminin
üçüncü kişilere yüklediği maliyet marjinal dışsal maliyet diye nitelendirilir.
• KAMU MALLARI: Özel firmalar tarafından üretilen malların iki önemli özelliği vardır. Özel firmalar tarafından üretilen bir
mal bir tüketici tarafından kullanılınca, diğer tüketicilerin o maldan kullanacakları miktar azalır. Bu özellik rakiplik diye nitelendirilir. Ayrıca özel sektör tarafından üretilen bir
maldan sadece o malı satın alan kişi kullanır. Bir başka
deyişle, özel sektör tarafından üretilen bir malın satın alan kişi dışındaki kişiler tarafından kullanılması önlenebilir. Bu özellik dışarıda tutulabilme diye nitelendirilir. Dışarıda
tutulabilme ve rakiplik özelliklerine sahip olan mallara özel mallar denir. Buna karşılık bazen bir mal bir kişi tarafından kullanılınca, diğer kişilerin o mallardan kullanacakları miktar azalmaz. Kısaca rakipsizlik olarak nitelendirilen bu hususun klasik örneği, ulusal savunma hizmetidir. Benzer biçimde bazı mallar sadece o malı satın alan kişiler tarafından değil diğer kişiler tarafından da kullanılır. Bir başka deyişle, bazı malların satın alan kişiler dışındaki kişiler tarafından kullanılması
önlenemez. Bu husus dışarıda tutulamama olarak
nitelendirilir. Rakipsizlik ve dışarıda tutulamama özelliklerine sahip olan mallara kamu malları denir.
• ASİMETRİK BİLGİ: Tam rekabet piyasasının tanımlayan özelliklerden bir tanesi, üreticilerin alıcıların ve
tüketicilerin-satıcıların mükemmel bilgiye sahip
olmalarıdır. Bu özellik, alıcıların ve satıcıların piyasada işlem konusu olan şeyin örneğin malın niteliği
konusunda mükemmel ve dolayısıyla da simetrik bilgiye sahip oldukları hususunu içerir. Oysa gerçek hayatta
satıcılar ve alıcılar piyasada işlem konusu olan şeyin niteliği konusunda asimetrik bilgiye sahip olabilirler ve bu husus kısaca asimetrik bilgi diye nitelendirilir.
