ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLAR
• Zeka, zihnin birçok yeteneğinin uyumlu çalışması sonucu ortaya çıkan yetenekler bileşimi olup, zihnin
algılama, bellek, düşünme, akıl yürütme, öğrenme gibi işlevlerini içermektedir. Çeşitli nedenlere bağlı olarak, zihinsel yeteneklerin yavaş gelişmesiyle ortaya
çıkmaktadır.
• Dünya Sağlık Örgütü (WHO) zihinsel engeli, bir yetersizlik ya da engel nedeniyle yaşa, cinsiyete sosyal ve kültürel faktörlere bağlı
olarak bireyden beklenen rollerin kısıtlanması ve yerine getirilmemesi
şeklinde tanımlanmaktadır.
• Zihinsel engellilik durumu pek çok etmenin ya da özelliğin bir araya gelmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Zihinsel engelin nedenleri;
• doğum öncesi
• doğum anı
• doğum sonrası gelişim aşamasına ait problemler olarak
sıralanabilir
• Doğum Öncesi Nedenler
• Bu döneme ait nedenler genetik, biyokimyasal hastalıklar veya
bozukluklar, beyinle ilgili problemler ve çevre olmak üzere dört
grupta incelenebilir.
• Doğum Anı Nedenler
• Prematüre doğumlar,
• doğum travmaları,
• doğumda çocuğun geliş pozisyonu,
• uzun süren zor olan doğumlar,
• forseps,vakum gibi araçların yanlış kullanımı,
• bebeğin doğum kanalında uzun süre kalması,
• nedeniyle bebeğin beynine yeterince oksijen gitmemesi,
• doğum kanalının küçük ve dar olması baş–pelvis uyuşmazlığı,
• solunum güçlüğü,
• plesentaya ait anormallikler, kordon dolanması,
• hipertansiyon veya makat gelişlerinde başın gelişinin gecikmesi,
• erken doğum ve geç doğum gibi gebelik süresinden sapmalar zihinsel engele neden olmaktadır.
• Doğum Sonrası Nedenler
• Doğum öncesi ve doğum anında her hangi bir sorunla
karşılaşılmamasına rağmen doğum sonrası dönemde çeşitli
enfeksiyonlar, hastalıklar, kazalar, zehirlenmeler, beslenme
bozuklukları ve olumsuz çevre koşulları nedeniyle çocuklarda zihinsel
engel durumu görülebilmektedir.
• Amerika Zihinsel Engelli Çocuklar Derneği, zihinsel engelli çocukları;
standart zeka testlerinden elde edilen puanlarla belirlenen zeka
bölümüne göre hafif, orta, ağır ve çok ağır derecede zihinsel engelli
olmak üzere dört grupta toplamıştır.
• Bu gruplar bu şekilde sıralanmaktadır:
• 70-50/55 Hafif derecede zihinsel engelliler ( Eğitilebilir)
• 50/55-35/40 Orta derecede zihinsel engelliler (Öğretilebilir)
• 35/40-20/25 Ağır derecede zihinsel engelliler (Ağır ya da çok ağır)
• 20/25-0 Çok ağır derecede zihinsel engelliler
• Eğitimciler ise zihinsel engelli çocukları, zeka düzeylerine uygun eğitim verebilmek amacı ile eğitim ihtiyaçlarına göre;
• eğitilebilir,
• öğretilebilir
• ağır ya da çok ağır olmak üzere üç grupta sınıflandırmaktadır
• ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ
• Zihinsel engelli çocuklar normal gelişim gösteren çocuklar gibi
temelde aynı psikolojik, fizyolojik, sosyal, duygusal gereksinimlere
sahiptirler. Ancak gelişimsel özellikler öğrenme açısından normal
gelişim gösteren çocuklardan farklılık gösterirler
• Bilişsel Gelişim
• Bu çocuklar da pek çok beceriyi normal gelişim gösteren çocuklar gibi öğrenebilirler, ancak öğrenmeleri daha yavaş ve güçtür.
• Zihinsel yetersizlik düzeyi arttıkça öğrenme yavaşlar ve zorlaşır.
Zihinsel fonksiyonlardaki gerilikleri kısa sürede fark edilen bu çocukların dikkat süreleri ve ilgileri kısadır.
• Etkinliklerde çabuk yorulurlar, bir işi sonuna kadar sürdürmede güçlük çekerler. Yönergeleri kolayca anlayamaz ve bunlara
uyamazlar.
• Kendilerine bir şey söylendiğinde dinlemiyormuş, bir şey gösterildiğinde görmüyormuş gibi davranabilirler.
• Algılamaları basit düzeyde olup, kavramları anlamakta güçlük çekerler, soyut kavramları çok geç ve güç anlar ve kavrarlar.
• Somut kavramları ise daha kolay ve iyi kavrarlar.
• Kavramların somutlaştırılması anlamalarını kolaylaştırır
• Fiziksel ve Psiko-Motor Gelişim
• Zihinsel yetersizliği olan çocukların fiziksel görünümleri ve sağlık durumları, engelin derecesine göre değişmektedir.
• Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan çocukların görünüş ve motor becerileri genelde normal gelişim gösteren akranlarından farklı
değildir. Dolayısıyla zihinsel engelli çocuklar okulöncesi dönemde
akranlarından ayırt edilemezler
• Zihinsel engelli çocukların fiziksel gelişimi ilk yılda oldukça yavaştır. Bu çocuklarda her geçen ay motor gelişimde gerilik belirgin olarak ortaya çıkmaya
başlar. Örneğin; başlarını zamanında dik tutamazlar,
dişlerini zamanında çıkartamazlar, diş deformasyonları
fazladır ve zamanında yürüyemezler.
• Zihinsel engelli çocuklar, ellerini de yeterince
fonksiyonel olarak kullanamazlar. Yetersiz el-göz, el- ayak koordinasyonu ve denge kurmada, küçük büyük kasları kullanmada yetersizlikler görülür. Eline aldığı nesneyi tutma, sallama, elden ele geçirme, birbirine vurma gibi becerilerde zorlandıkları ve başarılı
olamadıkları görülür.
• Dil Gelişimi
• Zihinsel engelli çocuklarda diğer gelişim alanlarında olduğu gibi dil gelişiminde de gerilik görülmektedir.
• Dil gelişimi, anlama ve ifade etmeyi içermektedir.
• Zihinsel yönden problemi olan çocuklar anlama ve ifade etmede
zorlandıkları için dil gelişimi açısından problem davranışlar ortaya
koyarlar
• Sosyal ve Duygusal Gelişim
• Zihinsel engelli çocukların sosyal gelişimleri zihinsel gelişimlerinden daha ileridir. Fakat zihinsel yetersizliği olan çocuklar normal
yaşıtlarına göre daha fazla sosyal ve duygusal problemler
göstermektedirler
• ZİHİNSEL ENGELLİ ÇOCUKLARDA TANI VE DEĞERLENDİRME
• Zihinsel engelli çocukların uygun eğitim programlarına yerleştirilmelerinde tanılama önem taşımaktadır. Zihinsel engelli çocukların tanılandıktan sonra, özel eğitim hizmetlerinden yararlanmaları sağlanmalıdır.
• Zihinsel engellilerin tanılanması;
• Tıbbi
• Eğitsel olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.
• Zihinsel engelli çocuklar için eğitim ortamları arasında normal okul düzenlemeleri içinde
• özel araç ve gereçlerle özel eğitim hizmeti,
• özel eğitim danışmanlığı,
• gezici öğretmenlik,
• kaynak oda,
• yarım günlük özel sınıflar,
• normal okulda özel sınıf,
• özel ve normal okul düzenlemeleri bulunmaktadır.
• Ayrıca yatılı okullar, hastanede eğitim ve eve dayalı eğitim düzenlemeleri de, zihinsel engelli çocukların yararlanabilecekleri eğitim ortamlarıdır.
KAYNAKLAR
• Aral,N., 2011. Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma, İstanbul: Morpa Yayınları.
• Aral, N. ve Gürsoy, F. 2007. Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş. İstanbul:
Morpa Kültür Yayınları.