FELSEFENİN MENŞEİ
HİNT, ÇİN VE TÜRKLERDE FELSEFE
Felsefenin Menşei Meselesi
Hikmetin menşei nedir?
1.Görüş: Grek mucizesidir.
2.Görüş: Tüm kültürlerde hikmet mevcttr 3.Görüş: Hikmet ilahi kaynaklıdır.
KADİM KÜLTÜRLERDE FELSEFE
DOĞUNUN BİLGELİĞİ ESKİ HİNT FELSEFESİ Vedalar – mö.1500-500
Efsanevi ve dini düşünce eserleri mevcuttur.
Mö 1500-1000 arası eski veda yahut medhiye çağı Mö 1000-750 kurban mistiği dönemi
Mö 750-500 upanişad çağı
HİNT FELSEFESİ-UPANİŞADLAR Atman ve brahman
Ruh göçü ve kurtuluş düşüncesi
HİNT FELSEFESİ
HİNT FELSEFESİNİN ORTODOKS OLMAYAN SİSTEMLERİ–
Mö 500-Ms 1000 klasik dönem
Ortodox olmayan sistemler, Veda öğretisinin dışına çıkan sistemlerdir.
// Artık anonim değil belli kişiler şahıslar öne çıkmaya başladı.
// Felsefe önceki dönemde gizli bir öğreti gibiyken ve sadece belli
kişilerin tekelindeyken yayılmaya başladı bu dönemde.düşük kastlara da yayıldı.
// Sanskritçe yerine halkın kullandığı dil esas alınmaya başlandı.
II-HİNT FELSEFESİNİN ORTODOKS OLMAYAN SİSTEMLERİ
-Carvaka Materyalizmi: Her şeyin maddeye indirgenebileceğini ve tözün bu olduğunu savunan, tinsel her şeyin madde üzerinden açıklanabileceğini savunan bir düşünce.
-Jaynizm:Mahavira tarafından kuruluyor. Onlara göre de dünya canlı ruhlardan ve cansız tözlerden oluşuyor. Baştan beri cansız töz içerdiği için kendi kabiliyetlerini gerçekleştiremiyorlar.
Mükemmel ve ölümsüz olan ruhlar ölümlü ve tözsel bedenlere sahip canlılar haline gelirler. Bu durumdan ruhu kurtarmak için erdemli yaşam, çilekeş tevbeler.
Dünyevi hazlardan vazgeçecek vs. canlı hiçbir şey öldüremez Mantıkta karmaşık bir tanıtlama ve çürütme sanatı ortaya
koymuşlardır. Ahlaki talepleri çok katı olduğu için çok geniş kitlelere yayılamadı.
II-HİNT FELSEFESİNİN ORTODOKS OLMAYAN SİSTEMLERİ
-Budizm: Budizmin sunduğu metafizik görüşler: Dharma:
var olan herşeyi oluşturan unsurlardır dharma. Sonsuz dharma vardır.
Yeniden doğuş söz konusudur.
Döngü nasıl kesilebilir, bu çemberden nasıl çıkılır?
Açgözlülüğü nefreti, istekleri sıyırabilirsek mümkün olabilir. Çıkınca nirvanaya erişir.
Pratik bir ahlak anlayışları var. Canlıyı öldürme/yalan söyleme / iffetsiz olma / sana verilmeyeni alma gibi
kuralları var. Pratik etikte jaynizme benzer. Tüm sınıflara tüm halklara seslenir. Kastlar buda için önemli değildir.
ESKİ ÇİN FELSEFESİ
Çin Felsefesi 3 ana dönemde ele alınır.
M.ö. 6.yy İle 2.yy arası.1.dönemdir M.ö. 2.yy ile M.s. 1000 2.dönemdir 1000- günümüze 3.dönemdir.
Özellikle 1. Dönem felsefe için önemlidir. Çin düşüncesinde de iki önemli figür var konfüçyus ve Lao Tse
ESKİ ÇİN FELSEFESİ
KONFÜÇYÜS
-mö 551 yılında doğmuştur. Öğrencilerine tarih, şiir görgü kurallarına dair dersler vermiştir. 3000den fazla öğrencisi olmuş ve öğretisi yayılmıştır.
-Konfüçyüs’ün dokuz klasik kitabı vardır ve bunlar Konfüçyüs geleneğinin temelini oluştururlar.
-Konfüçyüs felsefesinin öne çıkan karakteri, insana ve günlük hayata yönelmiş olmasıdır.
–Düşünmenin genel kurallarını öğretmek yerine bağımsız ve doğru düşünmeye yönlendirmiştir.
--Geliştirilmiş bir metafizik sistem bırakmamıştır. Metafizik meselelerden ziyade yaşamı önemsiyordu.
–Öğretisi, davranış ilkeleri ve ahlak kurallarından oluşan bir
koleksiyondur, eas olarak ahlak, toplum öğretisi veya siyasettir.
ESKİ ÇİN FELSEFESİ
LAO TSE
Mö 600 lerde doğduğu kabul edilir. Felsefesinin temel kavramı
Tao’dur. Yol ve akıl anlamlarına gelir. Bu öğretiye dayanana akım Taoizm diye adlandırılır.
Tao, kavranması mümkün olmayan, tüm kanunların kanunu ölçülerin ölçüsüdür. Konfüçyüsten farklı olarak metafiziksel yönü ağır basar.
Tao dokunlmaz ve ulaşılmaz olduğundan bilmediğini anlamak, en
yüce bilgidir. Tao kavranamasa da onun doğa kanunlarını mütevazı bir şekilde hissederek onu içselleştirebiliriz.
İnsan dünyada durmalı ve faaliyet göstermelidir. Ama içsel olarak da bu dünyaya ait değilmiş gibi hareket etmelidir.
İyiliğe de kötülüğe de iyilikle karşılık verme düşüncesi, merhamet esaslı bir Anlayış,..sade yaşam önemlidir, sahteliği, bencilliği hor görür.
DİĞER KÜLTÜRLER
Zerdüşt:
İlahi gerçeklik ve kötülük problemi konularına değindi. Yahudi
inançlarından eski mısır tanrılarından vedalardan etkilendiği söylenir.
Dünyada karşıt metafiziksel güçler olduğunu belirtiyordu. Mutlak kötülük karanlığa, iyilik aydınlığa tekabül ediyordu. Hayatı anlamlandıranın bu iyilikle kötülük arasındaki mücadele olduğunu ifade ediyordu.
Bu çatışmanın sonunda iyi kötüye, aydınlık karanlığa üstün gelecektir.
Mısır ve Mezopotamya:
Milâttan aşağı yukan 4-5 bin yıl önce Mezopotamya'daki Dicle ve Fırat nehirleri boyunca, öteki de Mısır'da Nil nehri vadisinde kurulmuş olan Sümer ve Mısır devletleri ile başlar, Kültür tarihimizin başlangıcında
bulunan bu iki devlet, ekonomik, siyasal ve bilimsel bakımdan çok önemli şeyler yapmıştır. Bilim açısından gözlem rasathane matematik vs. ortaya koymuşlardır. Ama teorik tarzda değil.
TÜRKLERDE FELSEFE
Orhun Abideleri : Burada hayatın ve eylemlerin sorgulanmasına dair birkaç küçük ayrıntı bulunur. İnsanoğlunun ölmek için
yaratıldığı, gökteki tanrının dünya işlerine müdahale ettiği söylenir. Toplumsal düzen ve kağanın önemi adına yazılan bu kitabeler felsefe metinleri değildir. Ancak felsefece
değerlendirilebilir.
Yazılı Türk felsefe tarihi budist Uygurlar ile başlar.
Özgün bir felsefi anlayış ancak destanlarda, sözlü ürünlerde ve İslam sonrası yazılı metinlerde görülebilir. Türk felsefesinin İslam sonrası ilk önemli metni Karahanlıca yazılmış Kutadgu Bilig’tir.
Yusuf Has Hacib’in 1069’da yazdığı eser bir siyasetname ve ahlak kitabıdır.
İslamiyetten sonra Türk felsefesi hem akılcı, hem de tasavvufi çizgide devam etmiştir.
