BİR EĞİTİM VE ÖĞRENME ORTAMI OLARAK OKUL VE
SINIF
HALİSE KADER ZENGİN
GİRİŞ
• Okullar bir öğrenme yeridir.
• Etkili öğrenmeyi gerçekleştiremediğinde statü ve güven kaybına uğramakta; varlık nedenini kaybetmiş olmaktadır.
• Okulların gerçekleştirmeleri beklenen bazı amaç ve işlevleri vardır.
• Resmi okullar, sosyal adalet ve eğitimde fırsat eşitliği ilkelerine bağlı olarak ülkenin her yerinde, herkese eşit düzeyde eğitim ve öğrenme fırsatları sunmak durumundadır.
• «schole» kavramı insanların boş zamanlarında yaptıkları çalışma, inceleme anlamındadır. Eski dönemlerde ahlaki şekillendirmeyi ifade eden okul bugün için uygun iç ve dış fiziki mekana, mesleğinde uzman ve insan ilişkilerinde başarılı öğretmenlere sahip, toplumla iyi ilişkileri olan ve öğrenme-öğretmeyi dört duvar arasına hapsetmeden ve içinde bulunduğu toplumun sağladığı tüm fırsatları kullanarak aile ile işbirliğini en yüksek düzeyde gerçekleştiren kurum olarak tanımlanır.
OKUL IÇI VE DIŞI ÖGELER
Okul içi ögeler
- Eğitim programları
- Eğitimde görev alan personel - Öğrenciler
- Eğitimci olmayan personel - Okulun fiziksel olanakları - Rehberlik servisleri - Sağlık hizmetleri - Özel eğitim hizmetleri - Öğrenci velileri
- Okul-aile birliği - Öğrenci velileri - Okul-aile birliği
- Öğrenci kulüpleri ve sosyal etkinlikler
Okul dışı ögeler
- Sivil toplum kuruluşları ve grupları - Çevredeki kurum ve kuruluşlar - Basın ve yayın organları ve medya - Çevredeki diğer okullar
OKULUN AMAÇLARI VE GÖREVLERI
• Okul: Girdi- işlem- çıktı süreçlerinden oluşan açık bir sistem olarak tanımlanır.
• Okulun genel amacı: Eğitim hizmeti üretmektir.
• Bütün okullar eğitim hizmeti üretmek için çalışmakla birlikte, amaçlar üretilecek eğitimin ve okulun türüne bağlı olarak farklılık gösterir.
• Okulun örgütsel amacı varlığını sürdürmektir.
• Okulun yönetsel amacı, hizmeti daha geniş bir kesime yaymak ve daha nitelikli bir eğitim hizmeti sunmaktır.
• Eğitsel amaç ise eğitilen kişide değiştirilmesi gereken davranışları değiştirmektir.
• Okulun temel görevi, öğrencilerin istek ve heyecan kaybını önlemek ve öğrenme güdüsünü en üst seviyeye çıkarmaktır.
OKULUN FIZIKSEL DÜZENI
• Pedagojik kaygılar yanında bilimsel ve teknolojik gelişmeler de okul ortamlarının fiziksel düzeninin nitelik ve niceliğine ilişkin standartların geliştirilmesi çabaları etkilemektedir.
• Okula ilişkin fiziksel ortam kavramı, okulun bulunduğu coğrafi bölge, iklim koşulları, bitki örtüsü gibi, insan davranışlarını etkileyen çok çeşitli etkenleri de kapsayan geniş bir kavramdır.
Okul binaları için belirlenen özellikler arasında;
• Öğrencilerin gelişimsel düzeylerine uygunluk,
• Eğitim ve öğretim amaçlarına uygunluk
• Çevresel özelliklere ve mimari bütünlüğe uygunluk
• Eğitim öğretim programın gereklerine uygunluk
• Öğrenci sayısına uygunluk
• Doğal afetlere karşı güvenli olmalıdır.
OKULUN IŞLEVI
• Ekonomik (üretici-tüketici bireyler yetiştirmek)
• Sosyal (bireylerin toplumsal hayata uyumu)
• Politik (devlet sistemine bağlılık sağlama)
• Kültürel (kültürün aktarımını sağalma)
• Eğitsel (bireylerin nitelikli aranan ve kendini geliştirmiş eleman olabilmek için eğitim olanakları sağlama)
YENI NESIL OKUL
• Bir okulun etkililiğini doğru değerlendirebilmek için öğrencilerine bir bütün olarak bakıp bakmadığını bilmek gerekir.
• Yeni nesil okul geleneksel okuldan; amaç, yapı, kültür, süreç bakımından ayrılmaktadır. ( Bk. S.410-411)
ÖĞRENME ALANI OLARAK SINIF
• Sınıf bir kollektif varoluş alanıdır.
• Sınıf ortamı, çok boyutlu ve dinamik bir süreklilik içinde yaşanır.
• Sınıf yaşamı, sosyal yapının küçük bir kesitini oluşturur.
• Sınıf içi yaşam, toplumsal çevrenin sosyo-kültürel öğeleri tarafından etkilenen ve bir ölçüde onları etkileyen süreçler toplamıdır.
• Fiziksel ortam önemlidir. Sıra, masa, dolap vb. araçlarla, boş alanlar, mekanın ısı, ışık ve renk düzeni gibi bir dizi etken, ortamın fiziksel değişkenlerini oluşturur.
• Eğitim türü ve düzeyi, dersin amacı gibi değişkenlere göre yapılandırılmış sınıf ortamı, öğrencilerin güdülenmesini kolaylaştırır.
FIZIKSEL ORTAMIN DEĞIŞKENI
• Sınıfı oluşturan soyut ve somut ögeler vardır: soyut ögeler, her türlü eğitim öğretim faaliyetlerinde yer alan; sınıf kültürü, sınıf kuralları, öğretim yöntemleri, etik kurallar, örtük program, psikolojik ve sosyolojik sınıf özellikleridir.
• Somut ögeler; başta öğretmen ve öğrenci olmak üzere sınıfta kullanılan tüm eğitsel varlıklardır.
• Fiziksel ortamın değişkenleri; öğrenci sayısı, yerleşim düzeni, ısı ve ışık ve renk, gürültü ve temizlik olarak sıralanabilir.
• Öğrenci sayısı: 30’un üstünde olması istenmemektedir.
• Yerleşim düzeni: Eğitimin etkin ve akıcı bir şekilde sürdürülmesini sağlar.
SINIF YERLEŞIM DÜZENLERI
Geleneksel sınıf yerleşim düzeni
Bireyselleştirilmiş sınıf yerleşim düzeni Tek grup yerleşim düzeni
Çok grup yerleşim düzeni
Isı-ışık ve renk: ne çok sıcak ne çok soğuk, ideal olan 20 derecedir. Yeterli ışık olmalıdır. Tercih edilen renklerin öğrenci psikolojisini olumsuz etkilemeyecek öğrenmeye güdüleyecek tınlarda olmalıdır. Sarı bilginin simgesi iken turuncu hareket, enerji ve canlılık katar.
Gürültüsüz ve temiz bir ortam oluşturulmalıdır.
İYI BIR SINIF DÜZENI IÇIN ILKELER
• Öğretimsel hedef ve etkinliklerinize uyumlu bir sınıf düzenlemesi oluşturun.
• Hareketliliğin fazla olacağı alanların tıkanmasını engelleyin.
• Öğrenciler, öğretmen tarafından kolaylıkla görülebilecek olsun.
• Sık kullanılan materyallerin ulaşılabilir olmasına dikkat edin.
• Öğrencilerin yapılan sunum ve gösterimleri rahatlıkla gördüklerinden emin olun.
KAYNAK
• Adnan Taşgın, «Bir Eğitim ve Öğrenme Ortamı Olarak Okul ve Sınıf», ed: Özcan Demirel, Zeki Kaya, Eğitime Giriş, 14. baskı, Pegem A Yay., Ankara 2018, ss. 405-420.