Yerel bir kamu görevlisi size bir tavuk hediye ettiğinde verilecek en nazik karşılık ne olur?
Maden zengini Lulingu'ya bir günlük bir seyahat için henüz varmıştık ki, küçük, hafif çökmüş, kendisine şef diye seslenilen adam ortaya çıktı ve hediyesini İngiliz kameramanımızın kucağına bıraktı. Zayıf, halsiz görünen, kaderine teslim olmuş bir tavuk...
Bukavu kentinden, ülkenin ücra köşesindeki Lulingu'ya gelmek için kiraladığımız uçakta kendisine de bir yer bulduğumuz için 'şef'in minnettarlığını ortaya koyan, büyük bir onur gösterisi. Sahip olduğu maden zenginliğinin lanetinden olsa gerek, yıllardır savaşların mağdur ettiği bir bölge burası.
Biz aslında, tükettiğimiz nesnelerin nereden geldiğini pek düşünmeyiz. Bizi buraya getiren de bu konuda bir program hazırlama niyeti...
Güney Kivu bölgesindeki, yasadışı maden ticaretini araştırmak üzere buradayız.
Ama özellikle de koltan ve kasiterit maden cevherleri, eritilerek metale dönüştürülen daha sonra da, elektronik sektöründe, DVD oynatıcılarda ve diğer tüketim araçlarında kullanılan madenlere ilişkin yasadışı faaliyetleri izliyoruz.
Tek geçim kaynağı: madencilik
Geçmişte, örgütlü maden şirketleri ticari faaliyette bulunuyordu buralarda. Ama dört milyon kişinin hayatını kaybettiği Kongo'nun iç savaşından sonra, bu şirketler kapandı ve madencilik işleri, serbest çalışarak geçimini sağlayan
madencilere kaldı.
Madencilik kasabadaki tek geçim kaynağı. Başka bir istihdam alanı yok.
Zanaatkârlar ise, ordunun ve milislerin insafına terkedilmiş durumda. Bu silahlı gruplar, yasadışı vergi tahsilâtı yapıyor, milyonlarca dolar değerindeki cevherin ülke dışına kolaylıkla çıkarılmasını sağlayan geçiş yollarını kontrol ediyor.
Lulingu'nun çevresi ücra ve pek de misafirperver değil. Otomobil yok, yol yok.
Maden sahalarına erişmek için kullanılabilecek tek araç motosiklet.
Benim sürücümün adı Bonne. Bana baktı ve belli belirsiz bir hırıltıyla hadi atla dedi. 2.5 saat süren yolculuk ise, ağrı ve sızıya direnme çabalarıyla geçti.
Taşlık ve çamur yollarda savrularak Niyabembe'ye ulaşabildik.
Yakın zamana kadar, bu maden, bölgenin isyancı gruplarından Ruanda Demokratik Özgürlük Güçleri FDLR'nin önemli finans kaynaklarından biriydi.
Özellikle de silah satın almak için. 1994 yılındaki soykırımdan kaçan eski Hutu savaşçılarının oluşturduğu silahlı bir grup FDLR.
Şimdilerde ise, bu grupları silahsızlandırmak için büyük bir askeri operasyon yürütülmekte.
Yolda, çalıların arasındaki dar patikalardan ilerlerken, yalnız başlarına, kucaklarında sepetler, sırtlarına sardıkları bebekleriyle, bize kaçamak bakışlar fırlatan kadınların yanından geçtik.
Bir anda, aklıma ''acaba bu kadınların kaçı tecavüz mağduru'' sorusu düştü.
Daha sonra ise, benim arkamdaki bir motosikletle aynı konvoyda bulunan bir kadın yapımcı arkadaşımın da, aklından, aynı rahatsız edici sorunun geçmiş olduğunu öğrendim.
Kongolu askerler Tecavüzün boyutları
Doğu Kongo'da tecavüz dehşet verici boyutlarda.
Ruanda Demokratik Özgürlük Güçleri, saldırıların çoğunda suçlamaların odağında. Ama ordunun isyancıları püskürtmesinden sonra da çok sayıda kadın tecavüze uğramış. Bu kez, suçlananlar ulusal ordunun askerleri.
Silah zoruyla tecavüze uğrayan kadınlarla konuştum, çocuklarının gözleri önünde, tarlada çalışırken, geceleri derme catma evlerinde toplu tecavüze uğrayan kadınlarla.
Bir kadın olarak, neredeyse karşılaştığınız her kadının, yaşadıkları korkunç cinsel şiddet saldırılarına ilişkin öyküleri karşısında, inanamamazlık duygusuna kapılıyorsunuz.
Madene yaklaşırken, bölgeyi kontrol eden bir grup asker tarafından durdurulduk.
Çok iyi beslenmiş olduğu anlaşılan düzgün konuşan komutanları, askerlerinin her yeri kontrol altında tuttukları konusunda bana güvence verdi.
Oradan ayrıldıktan beş dakika sonra da, omuzlarında kalaşnikoflarıyla, aynı komutanın askerlerini bir köprüde gördük. Yerel madencilerden, aynen milislerin yaptığı gibi ''vergi'' topluyorlardı.
Keskin bir yamacın tepesinde, derin bir kraterde koltan ve kasiterit madeni bulmak için kazı yapan kişilere ulaştık sonunda. Yoğun emekleri karşılığında günde bir dolar kazanacaklar muhtemelen. Ama çıkarmaya çalıştıkları madenin ne işe yaradığı konusunda hiçbir fikirleri yoktu.
Kendilerine giderek büyümekte olan küresel elektronik pazarından bahsedip, cep telefonlarını gösterdiğimizde, güldüler, acı acı güldüler.
Bizim bunlara ihtiyacımız yok, buralarda...
Öncelikle verici yok, dolayısıyla çalışmaz. Ama dahası, ''şarjları bittiğinde'', cep telefonlarının pillerini doldurabilecekleri, cihazları takabilecekleri prizleri, elektrikleri bile yok.
Milyonlarca dolarlık bir sektör burada işbaşında.
Ancak elde edilen gelir yerle bir olmuş, yoksul ülkeyi ayağa kaldırıp canlandırmak yerine, ordular ve milislerin silahlanmasına kaynak sağlıyor.
Bu belki, bir dahaki sefere cep telefonumuzu kullandığımızda düşünmemiz gereken bir şey olur, kim bilir? Karen Allen
Demokratik Kongo Cumhuriyeti www.bbc.co.uk 4.9.09
