Radyoterapi ve Radyasyon Onkolojisi

(1)

Radyoterapi ve Radyasyon

Onkolojisi

(2)

Radyasyon

• Maddenin yapı taşı atomdur. Atom ise proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ve çekirdeğin etrafında dönen elektronlardan oluşmaktadır.

• Eğer herhangi bir maddenin atom çekirdeğindeki

nötronların sayısı proton sayısından fazla ise

çekirdekte kararsızlık oluşur ve fazla nötronlar

parçalanır. Bu parçalanma sırasında ortaya alfa, beta,

gama adı verilen ve çıplak gözle görülmeyen ışınlar

çıkar. Bu ışınlara “radyasyon” denir.

(3)

Radyasyon

• Günümüzde doğal olarak ya da teknolojik gelişmeler sonucu üretilen bir çok madde radyasyon yaymaktadır. Radyasyon yayan bu maddelere ise radyoaktif madde denir

• Radyasyon, dalga, parçacık veya foton olarak adlandırılan enerji paketleri ile yayılan enerjidir ve daima doğada var olan, birlikte yaşadığımız bir olgudur.

• Radyo ve televizyon iletişimini olanaklı kılan radyodalgaları, endüstride kullanılan x-ışınları ve güneş ışınları günlük hayatımızda alışkın olduğumuz radyasyon çeşitleridir

(4)

• Radyasyonu iki gruba ayırabiliriz

“iyonlaştırıcı” ve “iyonlaştırıcı olmayan”

• İyonlaştırıcı radyasyon, çarptığı maddede yüklü parçacıklar (iyonlar) oluşturabilen radyasyon demektir. İyon meydana gelmesi yani iyonizasyon olayı herhangi bir maddede meydana gelebileceği gibi insanlar dahil tüm canlılarda da oluşabilir.

• Başlıca beş iyonlaştırıcı radyasyon çeşidi vardır.

Alfa parçacıkları,

Beta parçacıkları, --- Parçacık şeklinde Nötronlar.

Xışınları,

Gama ışınları --- Elektromagnetik dalga şeklinde

(5)

TEDAVİDE KULLANILAN RADYASYON TÜRLERİ

Elektromanyetik Radyasyonlar 1) Gama ışınları

2) X ışınları

Partiküler (Parçacık) Radyasyonlar 1) Elektronlar

2) Protonlar

3) Alfa partikülleri 4) Nötronlar

5) Ağır yüklü iyonlar (Karbon, Neon, Argon,

Demir)

(6)

GAMA IŞINLARI (γ)

:

Radyoaktif bir çekirdeğin kararlı hale geçmesi için parçalanması sırasında açığa çıkan fazla enerjinin çekirdekten dışarı atılması sonucunda gama ışınları elde edilir.

Gama ışınlarının kaynağı atomun çekirdeğidir.

(7)

X IŞINI Nedir??

• 1895 yılında Prof. Dr. Wilhelm Konrad Roentgen tarafından keşfedilen X-ışınları, 20. yüzyıla damgasını vuran önemli keşiflerden birisi olmuştur.

• X- ışınlarının radyolojide tanısal amaçla kullanılmaya

başlanması ile bir çok hastalıkların tanı ve tedavisinde

de önemli gelişmeler olmuştur.

(8)

 Elektromanyetik bir dalgadır. (ışıma)

 Hızı, görünür ışık ile aynıdır.

c = 3 × 10¹⁰ cm/s

 Gözle görülemezler

 Duyulamaz ve koklanamazlar.

 Bu ışınların dalga boyu 10^-9ile 10^-11cm arasındadır

 Serbest uzayda düz bir çizgi üzerinde yayılırlar

X-ışını Özellikleri

(9)

• Canlı hücrelerde biyolojik etkilere sahip olup kromozom yapısında değişikliklere neden olabilirler.

• Maddeden geçişleri sırasında enerjileri ile ters, maddenin yoğunluğu ile doğru orantılı olarak absorbe olurlar.

• X-ışınları çok giricidirler.

• Çelik ve kurşun gibi ağır atomları ve molekülleri olan malzemeler x- ışını radyasyonu için en etkin zırhlamayı sağlar.

X-ışını Özellikleri

(10)

• Radyasyon: Fiziksel- Kimyasal- Biyolojik etki ( snler- dk saatler-aylar- yıllar içinde)

• Radyasyon: DNA hasarı (tek veya çift sarmal kırığı- direk veya indirekt etki ile)

• Biyolojik etki : Karsinogenez, Hücre Ölümü,

Mutasyon

(11)

• Radyoterapi kanser tedavisinde kullanılan ana yöntemlerdendir.

• Bir çok kanserde etkili olarak uygulanmaktadır.

• Yüksek enerjili iyonizan radyasyon tedavide kullanılır

• Eksternal veya internal olarak uygulanabilir

(12)

• Eksternal RT de en sık kullanılan ışınlar, Lineer hızlandırıcı adı verilen radyasyon aygıtlarında elde edilen x ve elektron ışınları ilei, radyoaktif radyasyon aygıtlarında (Kobalt-60) elde edilen (Kobalt-60) gama ışınlarıdır.

• İnternal RT=Brakiterapi de radyasyon kaynağı hedef içine veya hemen yakınına yerleştirilerek tedavi edilir.

• Serviks, endometriyum kanserleri gibi jinekolojik

malignitelerde;oral kavite, nazofarinks kanseri gibi baş

boyun kanserlerinde; veya meme, prostat, akciğer, özefagus

kanserlerinde uygulanabilmektedir.

(13)

• Brakiterapi de kullanılan kaynaklar: iridyum

192, sezyum 137,iyot 125, iyot 131, paladyum

103, altın 198, stronsiyum 89-90, samaryum

153 gibi olmak üzere geçici veya kalıcı olarak

uygulanabilmektedir.

(14)

• Radyoterapi hastalara fraksiyon olarak adlandırılan toplam dozun bölündüğü günler şeklinde uygulanmaktadır. Genellikle haftada 5 gün ve günde 1 kez uygulanan bu şemada amaç dozu olabilen minimum toksisite ile en etkin olarak uygulayabilmektir.

Radyoterapi ve Radyasyon Onkolojisi