ANT 114 GENETİK
Prof.Dr. Timur GÜLTEKİN
email: tgultekin@ankara.edu.tr
Beklentiler
• Derslere düzenli olarak devam etmek ve verilen notları düzenli okumak
• İşlenen konulardan geri kalmamak
• Her ders sonunda ne öğrendiğinizi sorgulayın
• Derse düzenli devam ve çalışmanız size geri dönecektir
• Derste genel ahlak konularına dikkat
edelim
• Bilim dogmatik değildir. Bir şeyin doğru olduğunu kabul etmek için; sorgular,
dener ve değerlendirir.
NİÇİN GENETİK
ÖĞRENİYORUZ?
GIDALAR & AÇLIK
HAYATI ANLAMAK İÇİN
GEREKLİ OLAN ARAÇ
İLAÇLAR
TOPLUM İÇİN
• BAZI DAVRANIŞLARIN KÖKENİNDE GENLER ETKİLİ Mİ?
• TOPLUMLAR ARASINDA GENETİK BAKIMINDAN ÇEŞİTLİLİK VE
AKRABALIK İLİŞKİLERİ
GENETİK ve ANTROPOLOJİ
• İNSANIN YAKIN AKRABALARI KİMLER?
• İNSAN IRKLARININ GENETİK BİR ALTYAPISI VAR MIDIR?
• BİZİ İNSAN YAPAN VE DİĞER
CANLILARDAN AYIRAN ÖZELLİKLERİMİZ NELERDİR?
• İNSANIN EVRİMİ
• İNSANIN İLK NEREDE ORTAYA ÇIKTIĞI
• İNSANIN DÜNYAYA YAYILIŞI
---Cinsiyet
---Mitochondrial Eve ---Adem?
---Kültür
---Homo sapiens - - - Neanderthal
Kaynak: Shriver, M.D. & Kittles, R.A. (2004). Genetic
ancestry and the search for personalized genetic histories.
Nature Genetics, 5, 611-618.
Stix, G. (2008). Traces of a distant past. Scientific American, July, pp 57-63.
GENETİK ANTROPOLOJİ
Genetik Bilgiyi Antropolojide Nerede Kullanabiliriz?
• Biyolojik Yapı
• Türleşme
• Hastalıklar
• Populasyon tarihleri ve Göçler
• Adaptasyonlar
Antropoloji ve Genetik
• İnsan Genetik
çeşitliliğinin Yapısı
• İnsanın Türleşmesi
• Değişik grupların
populasyon tarihi ve
birbirleri ile olan ilişkileri
• İnsanların
Adaptasyonları
• Kültürler, diller ve genler
arasındaki ilişki
Türler arasında
DNA dizi karşılaştırmaları.
% 98 insan DNA dizisi şempanze ile aynıdır.
İnsandaki genlerin çoğu fare, balık, Drosophila, maya, bitki ve
bakterilerde de bulunur.
İnsanlar birbirine çok benzerdir.
% 99.9 genom benzerliği vardır..
Afrika’da ortaya çıkan ve göçlerle dağılan insanda çok minimal değişimler olmuştur.
Bizler ayni zamanda çok farklıyız.
Ortalama 3 milyon kadar (1000 nukleotidde bir
farklılık vardır).
Zor Bir soru daha...
• Genetik bilgiyi nasıl kullanırız ve çalışırız?
• İpucu soruları:
– Bir bireyde genetik hastalık olduğu kesinse, bu hastalığa yol açan
genetik bozukluğu nasıl bulabiliriz?
• Moleküler tıp
• Tanı yöntemlerinin geliştirilmesi.
• Hastalıklara genetik yatkınlığın belirlenmesi.
• Genetik yapıya özgün ilâçların geliştirilmesi.
• Gen tedavisi yöntemlerinin geliştirilmesi.
• Çevre ve enerji
• Yeni enerji kaynaklarının geliştirilmesi.
• Çevre kirleticilerin saptanması ve kontrolü.
• Biyolojik ve kimyasal ajanlara karşı koruma
– yöntemlerinin geliştirilmesi.
• Zehirli atıkların güvenli olarak etkisizleştirilmesi.
• Risk değerlendirmesi
• Radyasyon ve toksik ajanların kanserojen ve
– diğer zararlı etkilerinin mekanizmalarıyla birlikte aydınlatılması.
• Biyoarkeoloji, antropoloji, evrim ve tarih
• Evrimin moleküler düzeyde gösterilmesi.
• Değişik toplumların göç yollarının ve
– akrabalıklarının araştırılması.
• Y kromozom mutasyonlarının incelenmesiyle
– erkek dağılımının ve göçlerinin araştırılması.
• DNA tanımlama
• Adli tıpta suçluların belirlenmesi.
• Kan bağlarının saptanması.
• Çevre kirletici bakteri ve benzeri organizmaların
– saptanması.
• Organ nakillerinde doku uyumunun kesin olarak
– saptanması.
• Soy ağaçlarının geliştirilmesi.
• Tarım, hayvancılık ve biyoişlem
• Kuraklığa, zararlılara, hastalıklara dirençli
– bitkilerin geliştirilmesi.
• Daha sağlıklı ve kaliteli çiftlik hayvanlarının
– geliştirilmesi.
• Besin değeri yüksek ürünlerin geliştirilmesi.
• Biyopestisitlerin üretilmesi.
• Yenilebilir aşılar (meyve ve sebzelerin içinde)
– üretilmesi.
• Çevre temizlemede kullanılacak ağır metal
– toplayıcı bitkiler geliştirilmesi.
