CANLILARIN YAPISINDAKİ İNORGANİK BİLEŞİKLER 10 BİO 0131 SR ÇZM

(1)

BİYOLOJİ CANLILARIN YAPISINDAKİ İNORGANİK BİLEŞİKLER 10 BİO 0131 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C)

İnorganik bileşiklerle ilgili;

I. Düzenleyicidirler. Kanın osmotik basıncı ve asit, baz dengesini ayarlarlar.

II. Enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılırlar.

III. Mineraller inorganik yapılıdırlar. Tüm canlılar dışa- rıdan hazır alırlar.

IV. Enerji vermezler. Sadece karbonhidratlar, yağlar, proteinler enerji verirler.

2. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B)

 Protein, ATP, DNA ve RNA'nın yapısına katılma 

"P" fosfor, "N" azot

 Hemoglobinin yapısına katılma  "Fe" (demir)

 Kemik ve dişlerin yapısına katılma  Ca^ (Kalsi- yum)

 Tiroksin hormonunun yapısın katılma  İyot CI (Klor) belirtilmemiştir.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A)

I. Su zehirli atıkları seyreltir ve az zehirli hale getirir.

II. Maddelerin kan yoluyla taşınması için suda çö- zünmesi gerekir.

III. Bazı böceklerin suyun üstünde yürümesi kohezyon kuvvetine örnektir.

IV. Vücut sıcaklığının düzenlenmesi terleme yoluyla ısı atılması ile gerçekleşir. Buda suyun buharlaş- ma ısısını yüksek olmasından kaynaklanır.

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D)

 Enzimler %15 ve üzeri su bulunan ortamlarda çalışabilirler.

 Su donduğunda hacmi artar. Yoğunluğu azalır. Bu yüzden buz suyun üzerinde yüzer.

 Hidroliz reaksiyonlarında su kullanılır.

 Terleme ile bitki yapraklarının ısınması önlenir.

 Yağlar suda çözünmez. Aseton, alkol, eter gibi

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E)

 Mineraller yapıya katılabilirler.

 Hücre zarından geçebilirler.

 Enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılırlar.

 Doku onarımında kullanılabilirler.

 Mineraller inorganik moleküllerdir. Canlılar tarafın- dan sentezlenemezler.

I. İnorganik bileşikler su, mineraller gibi hücre zarın- dan geçebilirler.

II. Yapılarında C, H, O bulunan moleküller organik bileşiklerdir.

III. İnorganik bileşikler canlılar tarafından sentezlenemezler.

IV. Enerji vermezler. Sadece karbonhidrat, yağ ve proteinler enerji verirler.

(2)

BİYOLOJİ CANLILARIN YAPISINDAKİ İNORGANİK BİLEŞİKLER 10 BİO 0132 SR ÇZM

Su moleküllerinin birbirini çekmesi  Kohezyon Su moleküllerinin başka bir molekülü çekmesi 

Adhezyon

Suyun en üst kısmında oluşan kuvvet  Yüzey gerilimi

Üzerinde bulunduğu yüzeyi serinletme  Buharlaşma ısısının yüksek omasıdır.

I. Kanın O taşımasını "Fe" bulunduran hemoglobin ₂ sağlar.

Kas ve sinirlerin çalışması, kanın pıhtılaşması ve enzimlerin yapısında kofaktör olmak Ca^ (Kalsi- yum)'un görevlerindendir.

I. Raşitizm  Kemik yumuşaması Ca^ eksikliği II. Guatr  Tiroid bezinin iyot eksikliği ile şişmesi III. Anemi  Kansızlık "Fe" eksikliği ile ortaya çıkar.

I. İnorganik maddeler sindirilmez doğrudan kana karışır.

II. Enzimlerin yapısına katılarak kofaktörü oluşturur- lar.

III. Enerji üretiminde kullanılmazlar. (Yanlış)

A) Yapıcı – onarıcıdır. Mineraller enzim ve hormon yapısına katılırlar.

B) Enerji vermezler, solunumda kullanılmazlar. (Yan- lış)

C) Enzimlerin kofaktörünü oluştururlar.

D) Sindirilmezleri küçük yapılıdırlar.

E) Düzenleyicidirler.

Suyun vücut sıcaklığını düzenlemedeki görevi terleme ile fazla ısıyı uzaklaştırmasıdır. Buda suyun buhar- laşma ısısının yüksek olması ile, buharlaşırken etraf- tan ısı alması ile sağlanır.

(3)

BİYOLOJİ CANLILARIN YAPISINDAKİ İNORGANİK BİLEŞİKLER 10 BİO 0133 SR ÇZM

Nükleotit, ATP, fosfolipid yapısında bulunan mineral P (fosfor) dur. Kemik ve dişlerin yapısına katılır. Asit baz dengesinde de etkilidir.

Kalsiyum ve fosfor eksikliği en fazla iskelet ve kas sisteminde etki gösterir.

Çünkü Ca, P kemiklerin yapısına katılır ve sertleşme- sini sağlar. Kaslarda ise kasılma için Ca^gereklidir.

İkisininde ortak kullanıldığı ATP'nin yapısında "P" bulunur.

Su moleküllerinin birbirini çekmesi sonucu suyun yüzeyinde bir katman oluşur. Bu suyun yüzey gerilimi ile açıklanır.

I. Mineraller ve enzimlerin yapısına kofaktör olarak katılır. Bir enzim sadece bir çeşit kofaktör ile çalı-

şır. Bu yüzden bir mineralin eksikliği diğer mineral ile giderilemez.

II. Enzim gibi organik moleküllerin yapısına katılabilir.

III. Mineraller idrar, dışkı, ter ile vücut dışına atılabilir.

Kuru tohumların çimlenmeyip, sulandığında çimlen- mesinin nedeni: Tohumda bulunan enzimlerin ortam su yoğunluğu %15'in altında olduğu için çalışmaması- dır.

Suyun buz haline geçerken hacminin artması yoğun- luğunun azalmasına sebep olur. Bunun sonucu olarak ta buz kütleleri suyun üzerinde yüzebilirler. Bu durumda buz tutmuş bir gölde buzun altında canlıların ya- şamasına olanak verir.

(4)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 1, KARBONHİDRATLAR 10 BİO 0141 SR ÇZM

 Monosakkaritler

3C'lular 5C'lular 6C'lular

 Riboz  Glikoz

 Deoksiriboz  Fruktoz

 Galaktoz

I. ATP'nin yapısında 5C'lu  Riboz şekeri bulunur.

II. Solunumda enerji verici olan moleküller 6C mono - sakkaritlerdir.

III. Monosakkaritler hücre zarından geçebilirler. Ortak- tır.

5C'lular 6C'lular Solunumda enerji verici

olarak kullanılma  

ATP yapısında katılma   Nükleik asitlerin yapısına

katılma  

Karbonhidratların yapı taşları monosakkaritlerdir.

 Genel formülleri C H O 'dir. (A doğrudur) _{n 2n n}

 5C  Riboz  RNA

Deoksiriboz  DNA yapısında bulunur. (E doğru dur)

 Hücre zarından geçerler. (C doğrudur)

 Birbirine bağlanırken monosakkaritler glikozit bağı kurulur. (D doğrudur)

 Monosakkaritler birbirine bağlanırken dehidrasyon tepkimesi görülür. Monosakkaritler dehidrasyon tepkimesiyle oluşmaz. (B yanlış)

I. DNA'nın yapısında 5C Deoksiriboz şekeri bulunur.

II. Kan şekeri ve üzüm şekeri  glikozdur. 6C III. Meyve şekeri  Fruktoz 6C

I.

 

n glikozpolisakkaritler



n 1 H O



2

II. Glikozun yapısı C H O 'dır. _{6 12 6} C, H, O bulunur.

III. Monosakkaritler monomerdir. Sindirilemezler.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I. Riboz  C H O _{5 10 5}

Deoksiriboz  C H O yapısındadırlar. _{5 10 4} Deoksiriboz 1 "0" daha az bulundurur.

II. Riboz  ATP ve RNA'da Deoksiriboz  DNA'da bulunur.

III. İkiside nükleotit sentezinde kullanılır.

Glikozit bağı oluşur.

Fosfat 5C

N'lu organik baz Riboz

RNA nükleotiti

Fosfat 5C

Azotlu organik

baz Deoksiriboz

DNA nükleotiti

(5)

BİYOLOJİ CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 1, KARBONHİDRATLAR 10 BİO 0142 SR ÇZM

         olduğuna göre,

 Tepkimeye girip değişmeden çıkar : Enzimdir.

 Tepkimeye giren molekül  disakkarit olduğuna göre, tepkime sonucu oluşan  monosakkarittir.

Disakkaritler;

 Maltoz  Glikoz  Glikoz (Bitkisel

disakkarit)

 Sükroz  Glikoz  Fruktoz (Bitkisel

disakkarit)

 Laktoz  Glikoz  Galaktoz

(Hayvansal

disakkarit) Bu durumda;

: Maltoz

: Glikozdur.

I. Maltoz bitkisel bir disakkarittir. (Doğru) II.  şeklindeki monosakkarit glikozdur. (Doğru)

III. Disakkarit olan maltozun monosakkarit olan gli- koza parçalanması bir hidroliz olayıdır. (Doğru)

          Su

şeklinde  bir disakkarit olduğuna göre;

Disakkaritler;

 Glikoz  Glikoz  Maltoz  Su Glikoz  Fruktoz  Sükroz  Su Glikoz  Galaktoz  Laktoz  Su

şeklinde iki monosakkaritin birleşmesiyle oluşur.

A) : fruktoz ise,

: glikoz

: sükroz'dur. (Doğru

B) Tepkimeye girip değişmeden çıkan : Enzimdir.

(Doğru)

C) İki monosakkarit su açığa çıkararak birleşip bir disakkarit oluşturmuştur. Su açığa çıkararak bir- leşme olayı dehidrasyondur. (Doğru)

D)  maltoz olabilmesi için iki tane glikozun birleş- mesi gerekir. Bu tepkimede  ve  birbirinden farklı iki monosakkarittir. Bu nedenle D şıkkı yan-

lıştır.

E) , disakkarit olduğu için iki monosakkaritin glikozit

X

Glikoz Fruktoz Y Sükroz Su

X: İki monosakkaritin birleşerek bir disakkarit oluş- turmasıdır. Bu olay dehidrasyon olayıdır.

Y: Disakkaritin parçalanarak iki monosakkarit oluş- turmasıdır. Bu olay hidroliz olayıdır.

I. Sükroz sentezi sadece bitki hücrelerinde gerçekle- şir. Hayvan hücrelerinde gerçekleşmez. Bu nedenle Sükrozun hidrolizi insanda hücre dışında ger- çekleşir. (I. öncül yanlış)

II. Dehidrasyon (X)'da iki monosakkarit arasında glikozit bağı oluşarak bir disakkarit oluşur. (II. ön- cül doğru)

III. Sükroz, çay şekeridir. Bitkisel bir disakkarittir. Bu olay bu nedenle bitki hücrelerinde gerçekleşebilir.

(III. öncül doğru)

Disakkaritler;

Maltoz  Glikoz  Glikoz Sükroz  Glikoz  Fruktoz Laktoz  Glikoz  Galaktoz

şeklinde iki monosakkaritten oluşur.

A) Maltoz'un yapısında tek çeşit monosakakrit olan glikoz bulunur.

Sükroz'un yapısında; glikoz ve fruktoz olmak üzere iki çeşit monosakkarit bulunur.

Laktoz'un yapısında; glikoz ve galaktoz olmak üzere iki çeşit monosakkarit bulunur.

 ¹  ²  ²

Maltoz Laktoz Sükroz  (A doğrudur)

B) Maltoz; Arpa şekeri Sükroz; Çay şekeri

Laktoz; Süt şekeridir. (B doğrudur)

C) İki monosakkarit glikozit bağı ile bağlanarak bir disakkariti oluşturur. (C doğrudur)

D) Glikoz, Fruktoz, Galaktoz birbirinin izomeridir.

Yapılarındaki karbon atom sayıları aynıdır. (D yan- lıştır)

E) İki monosakkaritin birleşmesiyle bir disakkarit oluşur, bir su açığa çıkar. (E doğrudur)

(6)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 1, KARBONHİDRATLAR 10 BİO 0142 SR ÇZM

 Monosakkaritlerden disakkarit oluşumu;

Glikoz  Glikoz  Maltoz  Su Glikoz  Fruktoz  Sükroz  Su Glikoz  Galaktoz  Laktoz  Su

şeklindedir.

I. X, Y, Z disakkaritleri oluşturan monosakkaritlerdir.

Altı karbonludurlar. (Doğrudur)

II. Disakkaritlerden sadece laktoz hayvansaldır, sükroz ve maltoz bitkiseldir. Bu nedenle, D mal-₁ toz olduğu için bitkiseldir. D sükroz ise bitkisel ₂

laktoz ise hayvansaldır. (Yanlıştır)

III. X, Y, Z monosakkarittir. Monosakkaritler'in yapı- sında glikozit bağı yoktur. (Yanlıştır)

 Maltaz, maltozun parçalanmasını sağlayan bir sindirim enzimidir. Bu nedenle deney tüpünde;

Maltaz 25 Co

Maltoz Su Glikoz Glikoz gerçekleşir.

I. Deney tüpünde maltozun hidrolizi gerçekleştiği için glikoz miktarı artar. (Doğrudur)

II. Maltozun hidrolizi sırasında ATP açığa çıkmaz. (II.

öncül yanlıştır)

III. Monosakkaritler glikozit bağı ile birleşerek disakkaritleri oluşturur. Bu nedenle disakkaritlerin hidrolizi sırasında glikozit bağı koparıldığı için glikozit bağı azalır. (III. öncül doğrudur)

* Maltoz

* Su

*25 C^o

Maltaz

(7)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 1, KARBONHİDRATLAR 10 BİO 0143 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I. Laktoz : Süt şekeridir.

II. Maltoz  Glikoz  Glikoz

İki glikozun birleşmesiyle oluşan yapısında tek çeşit monosakkarit olan disakkarit maltozdur.

III. Sükroz: Çay şekeridir.

I. Monosakkaritler C, H, O atomlarından oluşur.

Monosakkaritlerin birleşmesiyle disakkaritler oluş- tuğu için disakkaritlerin yapısında da C, H, O atomları bulunur.

II. İki monosakkarit bir glikozit bağı ile bağlanarak disakkariti oluşturur.

III. Maltoz

Sükroz

Laktoz  Hayvansal disakkarittir.

Hepsi hayvan hücrelerinde üretilmez.

I. ATP yapısına 5C monosakkarit olan riboz katılır.

II. Monosakkaritler organik yapılıdırlar. C, H, O bulundururlar.

III. Glikozit bağı monosakkaritleri bağlamak için kulla- nılır. Monosakkaritlerin yapısında bulunmazlar.

I ve III yanlış, II. öncül doğrudur.

 Monosakkaritlerde glikozit bağı bulunmaz.

 Karbonhidratların yapı taşlarıdır. Hücre zarından sindirilmeden geçerler. Hidrolize uğramazlar.

 Yapılarında C, H, O bulunur.

 Glikozlar, glikojen sentezinde kullanılır.

 

n glikozGlikojen



n 1 H O



2

     X  H O ₂

 Y memeli sütünde bulunuyorsa, Laktozdur.

 Z  Sükrozdur.

    Y  H O ₂

    Z  H O ₂

Tepkimelerin tümü dehidrasyondur.

  Galaktozdur.

  Fruktoz olur.

Bitkilerde hücre çeperinin yapısına katılan polisakkarit selülozdur. (A seçeneği yanlıştır)

II  Kitin III  Glikojen IV  Glikojen V  Riboz olur.

Bitkisel Disakkarit

glikoz glikoz maltoz

glikoz galaktoz Laktoz

glikoz fruktoz Sakkaroz (Sükroz)

(8)

BİYOLOJ

İ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 1, KARBONHİDRATLAR 10 BİO 0143 SR ÇZM

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Deoksiriboz  DNA yapısına katılır.

Glikoz  Monosakkarittir. Aynı zamanda monomerdir.

Yapısında glikozit bağı bulunmaz.

Maltoz  Bitkiseldir. Yani sentezi bitkilerde olur.



glikozit bağı



²

bulunur

Glikoz Glikoz Maltoz H O

 

    

 

 

Nişasta  Bitkilerdeki depo polisakkarittir.

Maltoz iki glikozun dehidrasyon sentezi ile birleşmesi sonucu oluşur.

 Her üç polisakkaritte çok sayıda glikoz molekülü- nün birleşmesi ile oluşur. (A doğrudur)

 Dehidrasyon senteziyle üretilirler. (B doğrudur)

 Oluşumunda glikozlar glikozit bağı ile birbirlerine bağlanırlar. (C doğrudur)

 Yapılarında C, H, O atomlarını bulundururlar. (D doğrudur)

 Azot sadece kitinin yapısında vardır. (E yanlıştır)

9. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) I.   glikoz ise

    I  H O ₂

reaksiyonundaki I Maltozdur. Arpa şekeri olarak bilinir.

II.   fruktoz  II  H O , ₂

reaksiyonundaki II Sükroz'dur. Hayvanlarda sentezlenemez.

III.   galaktoz    H O , ₂ reaksiyonundaki  Laktozdur.

Bitkilerde sentezlenemez.

II ve III. öncüller doğrudur.

(9)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 2, YAĞLAR

10 BİO 0151 SR ÇZM

Dehidrasyon sentezi ile nötral yağ üretimi;

3 yağ asiti  1 Gliserol  Nötral yağ  3H O ₂ şeklindedir.

X: Yağ asidi Y: Gliserol Z: H O (su) ₂

C seçeneği doğrurudr.

I. Doymuş ve doymamış yağ asitlerinin yapısında karbon (C), hidrojen (H), oksijen (O) elementleri

bulunur. (I. öncül doğrudur)

II. Trigliseritlerin (nötral yağların) yapısına 3 yağ asiti katılır. Bu yağ asitleri doymuş yağ asiti de doy- mamış yağ asiti de olabilir. (II. öncül doğrudur) III. Karbon (C) atomları arasında tek bağ bulunuyorsa doymuş yağ asiti, karbon (C) atomları arasında çift bağ bulunuyorsa doymamış yağ asitidir. (III. öncül yanlıştır)

D seçeneği doğrudur.

A) Temel yağ asitleri bitkiler tarafından sentezlenir.

İnsanlar temel yağ asitlerini sentezleyemez. Bitki- sel ve hayvansal besinlerle beslendiğinde temel yağ asitlerini dışarıdan hazır olarak alırlar.Bu nedenle insanlar bitkisel ve hayvansal kaynaklı be- sinlerden temel yağ asidi ihtiyacını karşılayabilir.

B) Temel (esansiyel) yağ asitleri vücutta sentezlen- mediği için dışarıdan hazır alınmak zorundadır.

C) Temel yağ asitleri nötral yağların yapısına katılır- lar.

D) Temel (esansiyel) yağ asitleri insan vücudunda, dönüşüm tepkimesiyle temel olmayan yağ asitlerine dönüşebilirler.

E) Temel olmayan yağ asitleri, temel (esansiyel) yağ asitlerine dönüşemez. Çünkü temel yağ asitleri vü- cutta dönüşüm tepkimeleriyle üretilemez.

 Bu durumda A, B, D, E doğru C seçeneği yanlıştır.

A) Kış uykusuna yatan hayvanlarda, çölde yaşayan hayvanlarda veya göçmen kuşlarda yağların oksijenli solunumda kullanılmasıyla çok miktarda metabolik su açığa çıkar. Açığa çıkan metabolik

suyla, su ihtiyacının bir kısmı karşılanabilir.

B) Steroitler, çeşitli hormonların ve vitaminlerin yapı- sına katılarak canlı vücudunda düzenleyici olarak işlev görür.

C) Yağlar, bazı hayvanlarda deri altında kalın bir tabaka oluşturarak vücudun ısı kaybını engeller.

D) Vücuda alınan yağda çözünen A, D, E, K vitaminlerinin ince bağırsakta emilmesini kolaylaştırır.

E) Bitkilerde hücre çeperi selüloz yapılıdır. Yağlar bitkilerde hücre çeperi yapısına katılmaz. E seçe- neği yanlış verilmiştir.

A) Fosfolipit, hücre zarında çift katlı bir tabaka şek- linde hücre zarının temel yapısını oluştururlar.

B) Kolesterol, hayvan hücrelerinde bulunur. Hücre zarının yapısına katılarak akışkanlığı ayarlar. Zarın dayanıklılığını arttırır. Bitki hücre zarında kolesterol yoktur.

C) Steroit, D vitamini yapısına katılır.

D) Nötral yağlar, hayvanlarda yağ dokuda, bitkilerde tohumlarda yedek besin deposudur.

E) Yağ asitleri, doymuş ve doymamış yağ asitleri tri- gliseritlerin (nötral yağların) yapısına katılır.

(B yanlış verilmiştir)

(10)

BİYOLOJİ

10 BİO 0151 SR ÇZM

Bu durumda D seçeneğinde verilen bilgi her iki yağ çeşidi için ortaktır.

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) Steroitler;

 D vitamini,

 Eşey hormonları (östrojen, testosteron),

 Böbrek üstü bezi hormonları,

 Safra tuzları,

 Sinir hücrelerinde miyelin kılıf yapısına katılır.

– Steroitler enerji verici olarak kullanılmazlar. Depo edilen nötral yağın (trigliserit) oksijenli solunumda kullanılmasıyla enerji sağlanır.

(I ve II. öncüller doğru, III. öncül yanlıştır)

 Yapısında fosfor bulundurur.

 Hücre zarının yapısında çift katlı tabaka şeklinde bulunur.

 Baş kısmı, hidrofilik (suyu seven), kuyruk kısmı, hidrofobiktir.(suyu sevmeyen).

(A doğrudur) Gliserol

Yağ asitleri

Yağ asitleri Gliserol ve fosfat Nötral Yağ Fosfolipit

A) 3 yağ asidine sahiptir.

D) Dehidrasyon tepkimesi ile oluşur.

E) 3 ester bağı oluşturur.

 2 yağ asidine sahiptir.

B) Hücre zarının yapısına katılır.

C) Yapısında fosfat bulun -

durur.

 2 ester bağı oluşturur.

D) Dehidrasyon tepkimesi ile oluşturur.

Gliserol ve fosfat

Yağ asitleri Baş

Kuyruk

(11)

BİYOLOJİ

10 BİO 0152 SR ÇZM

 Baş kısmı, hidrofiliktir (suyu seven). Suda çözünür.

Gliserol ve fosfattan oluşur.

 Kuyruk kısmı, hidrofobiktir. (suyu sevmeyen).

Kuyruk kısmı yağ asitlerinden oluşur.

 Fosfolipitler hücre zarının yapısını oluşturur. Bu nedenle bitki hücrelerinde bulunur.

 

DEHİDRASYON

HİDROLİZ Trigliserit 2

Gliserol 3 yağ asiti Nötral yağ H O

 Trigliseritler, dehidrasyon tepkimesi ile oluşurlar.

 Hidroliz edilip, yağ asitleri ve gliserol açığa çıkara- bilirler.

 Sentezleri sırasında üç yağ asitine bir gliserol, üç ester bağı ile bağlanır ve üç mol su açığa çıkar.

 Trigliseritlerin yapısına katılan yağ asitleri, doymuş veya doymamış yağ asiti olabilir. Doymamış yağ asitleri bitkisel kaynaklıdır. İnsanlar tarafından sentezlenemezler.

 Hidrojen oranları karbonhidrat ve proteinlere göre fazla olduğu için bu moleküllerden daha çok enerji verirler.

I. 1 nolu kısım hidrofilik olup, gliserol ve fosfat içerir.

(Doğru)

II. 2 nolu kısım yağ asitlerinden oluşur. Bu yağ asitleri doymuş veya doymamış yağ asiti olabilir. (Yanlış) III. 1 ve 2 nolu kısımlar dehidrasyon sentezi ile oluşur.

Aralarında 2 ester bağı kurulur ve 2 mol su açığa çıkar. (Doğru)

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Doymuş yağlar;

 Doymuş yağ asitlerinden oluşur.

 Doymuş yağ asitlerinde karbon (C) atomları ara- sında tek bağ bulunur.

 Hayvansal yağların çoğu doymuş yağlardır.

 Oda sıcaklığında genellikle katı haldedirler.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Nötral yağlar (trigliseritler)

I. Hayvanlarda yağ dokuda, bitkilerde tohumlarda yedek besin deposu olarak kullanılır.

II. 3 yağ asiti  1 Gliserol  Nötral yağ  3H O ₂ Üç yağ asidi, bir gliserol molekülünden oluşur.

III. Fosfolipitler, hücre zarının yapısını oluşturur.

Nötral yağlar besin deposudur.

Gliserol ve Fosfat

Yağ Asitleri Fosfolipit

Baş

Kuyruk

Gliserol ve Fosfat

Yağ Asitleri Baş

Kuyruk

1

2 HİDROFİLİK

HİDROFOBİK

(12)

BİYOLOJİ

10 BİO 0152 SR ÇZM

I nolu grafik hayvansal bir hücrede yağ miktarındaki artışı göstermektedir. Buna göre;

3 yağ asiti  1 Gliserol  Nötral yağ  3H O ₂ II nolu grafikte,

 Yağ asiti miktarı

 Gliserol miktarını gösteriyor olabilir.

Ester bağı ve su miktarı artacağından II nolu grafik çizilemez.

HİDROLİZ 2 DEHİDRASYON

Nötral yağ 3H O 3 Yağ asiti 1 Gliserol

I. Nötral yağın hidrolizinde K ve L molekülleri arasın- daki ester bağları kopmuştur.

II. K, organik bir moleküldür.

III. L, organik bir moleküldür.

IV. Tepkime hidroliz olayıdır.

Önemli bir steroit olan kolesterol sadece hayvanlarda bulunur. Hücre zarının yapısına katılarak, zarın akış- kanlığını ayarlar. Zarın dayanıklılığını arttırır.

Nötral yağlar (trigliseritler) eneji ham maddesi olarak kullanılırlar.

K L

(13)

BİYOLOJİ

10 BİO 0153 SR ÇZM

I. Fosfolipitler, hücre zarının yapısına katılır. Yapı- saldır. Enerji verici değildir.

II. Kolesterol, hayvan hücrelerinde hücre zarının akışkanlığını ayarlar.

III. Nötral yağlar, bazı hayvanlarda deri altında kalın bir tabaka oluşturarak vücudun ısı yalıtımını sağ- lar.

IV. Fosfolipitler, hücre zarının yapısında çift sıralı olarak bulunurlar. Steroitler bazı hormonların yapı- sına katılır.

Trigliseritler (nötral yağlar) üç yağ asiti ve bir gliserolun dehidrasyon sentezi ile ester bağlarıyla bir- leşmesiyle oluşur.

Trigliseritlerin yapısına katılan yağ asitleri doymuş yağ asitleri veya doymamış yağ asitleri olabilir. Bu nedenle trigliseritlerin birbirinden farklı olmasını yapısına katı- lan yağ asitlerinin çeşitleri belirler.

I. Karbonhidrat ve yağlar karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) elementlerinden oluşur.

II. Karbonhidratlar, birinci derecede enerji verici olarak kullanılabilirler.

III. Karbonhidratlar ve yağlar solunumda hammadde olarak kullanılır.

A) Yağların yapılarını karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) elementleri oluşturur.

B) Suda çok az çözünürler ya da hiç çözünmezler.

Lipitler (yağlar) eter, kloroform, benzen ve aseton gibi organik çözücülerle çözünürler.

C) Yağ asitleri ve gliserol ester bağları ile dehidrasyon tepkimesi sonucunda yağları (lipitleri) oluşturur.

D) Hidrojen oranları karbonhidrat ve proteinlere göre fazla olduğu için bu moleküllerden daha çok enerji verirler.

E) Proteinler, DNA'dan şifre alarak sentezlenirler.

Fosfolipitlerin fosfat bulunan bölümü hidrofiliktir (suyu seven), suda çözünür. Yağ asitleri olan kısım hidrofobiktir (suyu sevmeyen), suda çözünmez. Dola- yısıyla fosfolipitler iki yüzlü moleküllerdir. Su içerisine atıldıklarında suyu sevmeyen yağ asitlerinden oluşan kuyruk kısımları içte, suyu seven fosfat bağlı baş bö- lümleri ise dışta kalacak şekilde kümelenebilirler.

Gliserol ve Fosfat

Yağ Asitleri Baş

Kuyruk

(14)

BİYOLOJİ

10 BİO 0153 SR ÇZM

 

HİDROLİZ Trigliserit 2

Nötral yağ 3H O 3 Yağasiti 1Gliserol

Trigliserit hidroliz edildiğinde;

 Gliserol miktarı

 Su miktarı

 Ester bağ sayısı

Kış uykusuna yatan hayvanlarda, çölde yaşayan hayvanlarda veya göçmen kuşlarda yağların oksijenli solunumda kullanılmasıyla çok miktarda metabolik su açığa çıkar. Açığa çıkan metabolik suyla, su ihtiyacı- nın bir kısmı karşılanır.

8 SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A)

Hücre zarının yapısına katılan yağ molekülü fosfolipit hidroliz edilmiştir.

Hidroliz sonucunda;

 Gliserol miktarı

 Fosfat miktarı

 Ester bağ sayısı

 Su



H O miktarı 2



artar

azalır

Gliserol ve Fosfat

Yağ Asitleri Baş

Kuyruk

artar

azalır

(15)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 3, PROTEİNLER

10 BİO 0161 SR ÇZM

Selüloz, çok sayıda glikoz molekülünden oluşan yapı- sal bir polisakkarit çeşididir.

Protein yapılı değildir.

Polipeptit çok sayıda aminoasitin peptit bağı ile bağ- lanması sonucu oluşur. Hidroliz yıkım demektir.

Polipeptit hidroliz edildiğinde, polipeptit sayısı azalır, aminoasit sayısı artar, peptit bağları koparıldığı için peptit bağı sayısı azalır, hidrolizlerde su kullanıldığı için ortamdaki su miktarı azalır.

Antikorlar protein yapılıdır ve vücut savunmasında görev alır. Bu nedenle protein eksikliğinde vücut direnci azalır. (I. öncül doğru)

O ve 2 CO molekülünün taşınmasında görevli olan ₂ hemoglobin molekülünün yapısında protein bulunur, protein eksikliğinde O ve ₂ CO taşınması aksar. (II. ₂ öncül doğru)

Kanın pıhtılaşmasında proteinler görev alır, protein eksikliğinde kanın pıhtılaşma süresi uzar. (III. öncül doğru)

Protein  Organik yapılı, düzenleyici canlı vücu- dunda sentezlenir.

Mineral  İnorganik yapılı, düzenleyici, dışarıdan hazır alınır.

Düzenleyici olma, protein ve minerallerde ortaktır.

a  Karboksil gruptur, moleküle asit özellik ka- zandırır. (I. öncül doğru)

d  Radikal gruptur, aminoasit çeşitliliğini sağlar.

(II. öncül)

c  Tüm aminoasitlerde ortak olarak bulunur. (III.

öncül doğru)

Peptit bağı bir aminoasitin COOH grubu ile diğer aminoasitin NH grubu arasında kurulur. ₂

Yani a ile b arasında kurulur. (IV. öncül yanlış)

Yüksek sıcaklık proteinleri denatüre eder, bu olay sırasında proteinlerin üç boyutlu yapısı bozulur ve protein işlevini kaybeder.

Ancak denatürasyon sırasında proteinin birincil yapısı bozulmadığı için aminoasitler arasındaki peptit bağları kopmaz ve aminoasit dizilimi değişmez.

Temel aminoasitlerin tümü bitkiler tarafından sentezlenir. (III doğru)

Bitkisel ve hayvansal besinler aracılığı ile insanlarda temel aminoasit ihtiyacı karşılanabilir. (I yanlış)

Eksikliğinde protein sentezinde aksama görülür. (II doğru)

Hayvanlarda depo protein miktarı yapısal protein miktarından daha azdır. (I. öncül doğru)

Yapılarında C – H – O – N bulunur. Ancak bazı proteinlerde P ve S bulunabilir. (II. öncül yanlış)

Canlıda en fazla 20 çeşit aminoasit bulunduğu için bir proteinde en fazla 20 çeşit aminoasit bulunabilir. (III.

öncül doğru)

(16)

BİYOLOJİ

10 BİO 0162 SR ÇZM

Protein çok sayıda aminoasitten oluşur, farklı canlılar- da farklı proteinler bulunabileceğinden aminoasit sayı- ları dolayısıyla karbon sayıları da farklılık gösterebilir.

Protein sentezi, aminoasitlerin peptit bağı ile bağlan- dığı ATP harcanan enzimatik bir dehidrasyon tepki- mesidir. Ribozom organelinde gerçekleşir.

   

2

n aminoasit protein n 1 H O

Protein hidroliz edilirken, oluşan aminoasit sayısının 1 eksiği kadar su kullanır. Peptit bağları koparılır.

Hidroliz tepkimelerinde ATP harcanmaz.

Proteinlerin yapısı yüksek sıcaklık ve pH değişimleri ile bozulur. Düşük sıcaklık proteinlerin yapısını boz- maz.

Proteinler DNA'da bulunan genlerin kontrolünde sentezlenir. Farklı canlılarda gen yapıları farklı olduğun- dan farklı çeşitte proteinler bulunabilir. Tüm canlılarda aynı çeşitte bulunmayabilir. Monomerleri aminoasittir.

Yapıya katılabilirler. (E yanlıştır)

Proteinin çeşidi ne olursa olsun içerdiği bağ peptit bağıdır.

Proteinlerde peptit bağı bulunur. Proteinin çeşidine göre bağ çeşidi değişmez.

Proteinler, yaraların iyileşmesi kanın pıhtılaşması ve bağışıklıkta görevlidir. Protein eksikliğinde, yaralar geç iyileşir, kanın pıhtılaşması gecikir, bağışıklık sistemi zayıflar.

Bağışıklık sisteminde zayıflama  Antikor Yaraların geç iyileşmesi  Fibrinojen

Kanın pıhtılaşmasının güçleşmesi  Fibrinojen

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) Savunma  Antikor Taşıma  Hemoglobin

a ve b yer değiştirirse tablodaki sıralama doğru olur.

Hidroliz

Dehidrasyon

(17)

BİYOLOJİ

10 BİO 0163 SR ÇZM

Ette protein bulunur. Öğrenci en fazla miktarda et tükettiği için kanına en fazla karışan monomer aminoasittir.

Enzimler protein yapılıdır. Protein molekülü C, H, O ve N atomlarından oluşur. NH molekülünde de azot bu-₃ lunur. Ancak glikojen karbonhidrattır; karbonhidratlar- da (kitin hariç) azot atomu bulunmaz.

Aynı sayıda aminoasit içeren iki protein molekülünde farklılığı sağlayan aminoasitlerin çeşidi ve dizilişidir.

Peptit bağı sayısı proteini oluşturan aminoasit sayısı- nın bir eksiğidir. Aynı sayıda aminoaside sahip iki proteinde peptit bağı sayısı da aynı olur. Her zaman bir aminoasidin amino grubu ile diğer aminoasitin karboksil grubu arasında peptit bağı kurulur. Dolayısıyla protein molekülünün çeşidine göre bağlanma biçimi de- ğişmez.

Proteinlerin solunumda kullanılması, enerji vermeleri ile ilgilidir.

Bağışıklığı güçlendirmeleri savunmada rol oynamaları ile ilgilidir.

Enzim ve hormon yapısına katılmaları düzenleyici olmaları ile ilgilidir.

Verilen özelliklerin içinde depolanmaları ile ilgili bir bilgi yoktur.

Proteinler ribozomda sentezlenir, aminoasitler ribozomda sentezlenmez. Aminoasitler birbirine peptit ba- ğı ile bağlanır. Aminoasitin kendi yapısında peptit bağı bulunmaz. Tüm aminoasitler de karboksil grubu ve amino grubu bulunur.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) Proteinler;

enerji verici, yapıcı, onarıcı ve düzenleyicidirler.

Bu nedenle canlılarda,

solunum, büyüme gelişme, düzenleme gibi olaylarda rol oynar.

t zaman aralığında protein miktarı artmış yeni prote-1

in sentezlenmiştir. Bu nedenle t zaman aralığında ₁ aminoasit sayısı azalır, aminoasitler peptit bağı ile bağlanacağı için peptit bağı sayısı artar. ATP harcanır ve su oluşur. Protein sentezi ribozomda gerçekleşir.

t zaman aralığında protein miktarı azalmış yani 2

protein hidroliz edilmiştir. Bu nedenle t zaman aralı-₂ ğında proteinlerin yapıtaşı olan aminoasit sayısı artar, asitlik artacağı için pH azalır. Hidroliz olaylarında su kullanıldığı için su miktarı azalır.

 Yapıtaşı aminoasit olan ve DNA kontrolünde sentezlenen organik bileşik proteindir. Bu özellik sa-

dece proteinlere aittir.

 Enerji verme karbonhidrat, yağlar ve proteinler için doğrudur.

 Yağlar ve proteinler düzenleyicidir.

(18)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 4, VİTAMİNLER

10 BİO 0171 SR ÇZM

I. Vitaminler, düzenleyicidirler. Yapıya katılmazlar.

(Öncül yanlış)

II. Hücre zarından geçebilecek kadar küçük molekül- lerdir. Sindirilemezler. (Öncül doğru)

III. Organik bileşiklerdir. Ototrof canlılar tarafından sentezlenirler. (Öncül doğru)

2. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) I. Vitaminler yapıya katılmazlar.

II. Bileşik enzim ve bazı hormonların yapısına katıl- dıkları için vitaminler düzenleyicidirler.

III. İnsanlar vitaminleri sentezleyemez. Hazır olarak alırlar veya öncüllerini (pro-vitamin olarak) alıp vü- cutta dönüştürebilirler.

IV. Vitaminler, organik yapılı bileşiklerdir.

II ve III doğrudur.

3 SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C)

Kalın bağırsağımızda yaşayan bazı mikroorganizmalar. B ve K vitaminlerini üretirler.

Uzun süreli antibiyotik kullanımını da mikroorganizmalar yok olacağından B ve K vitaminlerinin eksikliği gö- rülebilir.

C vitamini  Diş ve diş eti sağlığı ve vücudun direnci için gereklidir. Kanın pıhtılaşmasında ise K vitamini görev alır.

Safra; ince bağırsaktan yağ ve yağda çözünen vitaminlerin emilimini kolaylaştırır.

Yağda çözünen vitaminler: A, D, E, K

Vitaminler; enzimlerin yapısına katılarak tepkimelerde görev alırlar.

Enzim ve vitaminler tepkimeye özgüdür. Bundan dola- yı bir vitaminin eksikliği başka bir vitaminle giderilemez.

7 SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C)

Suda çözünen vitaminlerin fazlası vücutta depolanmaz. İdrarla atılır.

Bundan dolayı idrarda B veya C vitaminine rastlanabilir.

Vitaminler

Yağda çözünenler Suda çözünenler

 A vitamini

 D vitamini

 E vitamini

 K vitamini

 B vitamini

 C vitamini

(19)

BİYOLOJİ

10 BİO 0172 SR ÇZM

I. Suda çözünen vitaminlerin fazlası idrarla atılır.

Depolanmadığı için eksikliği kısa sürede ortaya çı- kar.

II. Tüm vitaminler bitkiler tarafından sentezlenebilir.

III. Karaciğerde provitamin A'dan A vitamini sentezlenir.

2. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (C) Proteinlerin yapısı;

Yüksek ısı, farklı ph v.s ortamlarda bozulur.

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Vücudumuzda;

Provitamin A'dan A vitamini (karaciğerde) Provitamin D'den D vitamini (Deride) B ve K vitaminleri (kalın ba- ğırsaktaki mikroorganizmalar üretir) üretilir.

Suda çözünen vitaminlerin (B ve C vitamini) fazlası idrarla atılır.

Vücutta üretilen dediği için B vitamini olur.

D vitamini kolesterolden sentezlenen vitamindir.

A, D, E, K vitaminleri, yağda çözünen vitaminlerdir.

İnce bağırsaktan emiliminde yağların etkisi olur.

Kanda Ca^ azalınca; böbrekler D vitaminini aktifleşti- rir. D vitamini Ca^ emilimini sağlar.

B ve C vitaminleri suda çözünür. Fazlası depolanmaz, idrarla atılır.

Diyet halinde ilk olarak B ve C vitamini eksikliğine bağlı hastalıklar (Beriberi, skorbüt) oluşur.

Solunumda enerji ihtiyacında kullanılan besinler;

 Karbonhidrat

 Yağ

 Proteinlerdir

Vitaminler düzenleyicidirler.

(20)

BİYOLOJİ

10 BİO 0173 SR ÇZM

 Vitaminler organik yapılıdırlar. (I doğru)

 Vitaminler enzimlerin yapısına katıldığı için düzen- leyicidirler. (II doğru)

 Vitaminler hücre zarı yapısına katılmaz. (III. öncül yanlış)

I. Bileşik enzimlerin yapısında koenzim olarak bulunurlar. (I doğru)

II. Apoenzim, enzimin protein kısmıdır. (II yanlış) III. Vitaminler enerji verici olarak kullanılmazlar. (III yanlış)

Provitamin A  A vitamini (Karaciğerde) Provitamin D  D vitamini (Deri)

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (E) I. Provitamin D Güneş ışığı

 D vitamini Deri

II. Ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe ışıklanma süresi azalacağı için D vitamini üretimi de aksaya- bilir.

III. Hayvansal besinlerde tüm vitaminler vardır. Çünkü onlarda temelde bitkilerden almışlardır.

IV. Organiklerdir. Yapılarında C, H, O vardır. Bazı çeşitlerinde N'da vardır.

I. Bileşik enzimler, vitamin veya mineralle aktifleşir.

İlgili vitamin veya mineral olmazsa çalışmaz.

II. Yağda çözünen vitaminler karaciğerde depolanır.

III. Vitaminleri ototrof canlılar sentezler. Ancak canlılar hem ototroflardan hem de heterotroflardan alabilir- ler.

6. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) I. Sinir sistemi bozukluğu  B vitamini II. Kanın pıhtılaşmaması  K vitamini III. Gece körlüğü  A vitamini IV. Kemik yumuşaması  D vitamini

X tüpündeki vitaminler  Yağda çözünür.

Y tüpündeki vitaminler  Suda çözünür.

I. Vitaminlerin fazla alınması zehir etkisi oluşturabilir.

II. Suda çözünen vitaminlerin fazlası idrarla atıldığı için idrarda organik maddeye rastlanabilir.

III. Bakterilerin kalın bağırsağımızda ürettiği vitaminler B ve K vitaminleridir. Suda çözğnen ve bakterilerin ürettiği B grubu vitaminlerdir.

I. Bazı vitaminler insanlarda bağırsaktaki bakteriler tarafından sentezlenir. (I doğrudur)

II. Polimer oluşturmazlar. (II doğrudur) III. Enerji vermezler. (III yanlıştır)

IV. Hücre zarından geçer sindirilmezler. (IV doğrudur)

(21)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 5, ENZİMLER

10 BİO 0181 SR ÇZM

I. Kofaktör  Mineral (Tüm canlılar dışarıdan hazır olarak alırlar.)

II. Koenzim  Vitamin (Genelde fotosentezle

üretilir.)

III. Apoenzim  Protein (Genetik (DNA) şifreye göre sentezlenir.)

Enzimler tepkimeye girer ve tepkimeden etkilenmeden çıkarlar. Bundan dolayı tekrar tekrar kullanılırlar.

Enzimler protein yapılı oldukları için protein yapısını bozan herşey enzim yapısını da bozar.

 Sıcaklığın aşırı artması

 pH'ın değerinin artması veya düşmesi enzim yapısını bozabilir.

 Substrat artması enzimin çalışma hızını arttırır.

 Su miktarının artması enzim çalışmasını olumlu etkilerken; düşmesi olumsuz etkiler. Ancak kalıcı olarak engellemez.

Bileşik enzim;

Apoenzim  yardımcı kısım

kofaktör veya koenzim olabilir.

Apoenzim  proteindir. Substratı tanır/belirler.

DNA şifresine göre sentezlenirler.

Koenzim  Vitamin, organik, enzimi aktifleştirir.

Kofaktör  Mineral, inorganik, enzimi aktifleşti- rir.

Bir apoenzim sadece tek çeşit koenzim veya kofaktörle aktifleşir. Bir koenzim veya kofaktör çeşidi farklı apoenzimleri aktifleştirebilir.

A) Enzimler protein yapılı ve substrata özeldir. Bun- dan dolayı her enzim bir gen tarafından sentezlenir.

B) Aynı çeşit bileşik enzim aynı kofaktörle çalışır. (Bu şık yanlış)

C) Enzimler tepkimeye girer ve tepkime bitince etkilenmeden çıkarlar.

D) Sindirim enzimleri hücre dışında çalışabilir.

E) Tüm enzimler, protein yapılıdır. Bileşik enzimlerde protein  yardımcı kısım vardır.

Enzimler substratlarına özgü olduğu için bir enzimin eksikliğini diğer bir enzimle giderilemez.

Tersinir çalışan enzime örnek olarak;

karbonikanhidraz

2 2 karbonikanhidraz 2 3

CO H OH CO

Karbonik anhidrazın tepkime çeşidine göre substratı değişmiştir.

 B maddesine E ve ₁ E etki etmiştir. (A şıkkı doğ-₂ ru)

 Gen mutasyona uğrarsa ₃ E sentezlenemez. D ₃ oluşmaz. C oluşumu devam eder. (B şıkkı doğru)

 E , ₁ E ve ₂ E takım halinde çalışmıştır. (C şıkkı ₃ doğrudur)

 Farklı substrata aynı enzim etki edebilir. Ancak şekilde bu gösterilmemiştir. (D şıkkı yanlış)

 Gen mutasyona uğrarsa ₁ E sentezlenemez. ₁ E ₁ sentezlenemezse B oluşmaz. Bu oluşmazsa C ve D oluşmaz.

(22)

BİYOLOJİ

10 BİO 0182 SR ÇZM

1. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) Enzimler tepkimeye girip tepkimenin;

 Hızını arttırır.

 Aktivasyon enerjisini düşürür.

I. Enzimsel bir tepkimenin gerçekleştiği anda orta- mın pH'sının değişmesi tepkime hızını azaltır veya durdurur.

II. Ortam ısısının optimumdan yukarı çıkarılması enzim yapısını bozabilir. Tepkime hızı yavaşlar.

III. Enzimlerin çalışabilmesi için en az %15 su gereklidir. Su seviyesi düşerse tepkime hızı yavaşlar.

IV. Enzim miktarı artarsa tepkime hızı da artar.

I. Şekil incelendiğinde enzim tepkime sonucunda etkilenmeden çıkmış ve tekrar kullanılmıştır. (Bu öncül doğru)

II. Enzimler substratla tepkimeye girer. Tepkime bitince serbest kalır. (Bu öncül yanlış)

III. Şekilde enzim çift yönlü tepkime gerçekleştirmiştir.

(Bu öncül doğru)

IV. Şekilde enzimle substrat arasında bir uyum vardır.

Buna anahtar  kilit uyumu denir. (Bu öncül doğru)

Enzim şifresini 3 Gen verir. ₃ Gen mutasyona uğ-₃ rarsa E sentezlenemez. ₃ E sentezlenemezse; ₃ I. Hücrede C birikir. (Doğru)

II. E çalışmaya devam eder. (Yanlış) ₂

III. Gen ve ₁ Gen enzim üretmeye devam eder. ₂ (Yanlış)

Grafikte t anından itibaren enzim aktivitesi azalmış-₁ tır.

A) Ortamda H^ verilirse pH düşer ve enzim aktivitesi düşer.

B) Ortam ısısı azalırsa enzim aktivitesi düşer.

C) Ortama inhibitör eklenirse enzimin çalışması hızı düşer.

D) Ortama substrat eklenmesi enzim aktivitesini azaltmaz. (Yanlış)

E) Su oranı azalırsa enzim aktifliği de azalır.

(23)

BİYOLOJİ

10 BİO 0182 SR ÇZM

Tüp içine protein, su ve protein sindirici enzim bırakıl- mıştır. Ayrıca aminoasit ayıracı da bırakılmıştır.

Tüp içinde;

 

2 ^Protein^sindiricienzim

 

Protein n 1 H O  n aminoasit tepkimesi sonucu aminoasitler oluşur.

Ayrıca aminoasitlerle renk değişimi verir. Renk deği- şiminin daha hızlı olması için aminoasit oluşumunda daha hızlı olması gerekir.

I. Ortam ısısını 30 C 'ye yükseltilmesi tepkimeyi ^o hızlandırır.

II. Etin küçük parçalara ayrılması, substrat yüzeyini arttırdığı için tepkime hızını arttırır.

III. Ortama ayraç eklenmesinin tepkime hızına etkisi yoktur.

IV. Su azalırsa tepkime hızı da yavaşlar.

A) Enzimler substrata göre çok az miktarda bile olsa etkisini gösterir. (Bu seçenek yanlış)

B) Sindirim enzimleri çalışırken ATP kullanılmaz. (Bu seçenek yanlış)

C) Bazik veya nötr ortamda çalışabilen enzimler var- dır. Bu enzimler için asidik ortam olumsuz etki ya- par. (Bu seçenek yanlış)

D) Enzimin çalışabilmesi için en az %15 su gereklidir.

Su miktarı artarsa belli bir aşamaya kadar tepkime hızı da artar. (Bu seçenek yanlış)

E) Enzimler tepkimenin; hızını arttırıp aktivasyon enerjisini düşürürler. Sindirimi sentez veya sentezi

sindirim yapamazlar. (Bu seçenek doğru)

I. öncüldeki apoenzimin yardımcı kısmı C vitaminidir.

(Koenzim)

III. öncülde apoenzim B vitamini ile çalışmıştır. ₁ Bu öncüller her bir bileşik enzimin kendine özgü bir koenzim veya kofaktör çeşidiyle çalıştığını kanıtlar.

(24)

BİYOLOJİ

10 BİO 0183 SR ÇZM

Hipoteze göre C seçeneğinde;

Maltoz, protein ve yağ bulunan ortama maltoz enzimi eklenmiş. Protein ve yağa etki etmemiş. Ancak malto- zu sindirmiştir. Bir enzimin sadece bir çeşit substrata etki ettiğini gösterir.

Ortamda sadece glikoz oluşması da tek çeşit ürün oluştuğunu gösterir.

Ortama ornitin eklenince tepkime devam ediyorsa Gen ve 2 Gen 'te sıkıntı yoktur. ₃

Gen 'de problem olmuştur. Çünkü ornitin oluşmamış-1

tır.

B) DNA, çekirdekte (ökaryotlarda) olduğu için DNA polimeraz çekirdekte kullanılır.

C) DNA'nın zarar gören kısmının sadece DNA polimerazla düzeltilmesi, enzimin substrata özgü olduğunu gösterir.

D) Tüm sentez, yapım, onarım işlemlerinde enerji ve enzim kullanılır.

E) Enzim (DNA polimeraz) DNA'yı onarmıştır.

A) Enzimlerin grup halinde çalışması ile alakalı bir bilgi yoktur.

Mide asidik, ince bağırsak bazik pH'ya sahiptir. Bun- dan dolayı mide enzimlerinin bağırsakta çalışamaması uygun pH aralığının olmamasından kaynaklanır.

I. zaman aralığında; reaksiyon hızının artması,

 Enzim miktarının artması

 Uygun pH

 Substrat miktarının artması

 Uygun ortam sıcaklığı

 Ortama aktivatör ekleme

II. zaman aralığında; reaksiyon hızının azalması,

 Ortama inhibitör ekleme

 Farklı pH ortamları

 Ortam ısısını aşırı yükseltme veya düşürme gibi sebeplere bağlıdır.

I. Su miktarı önce arttırılıp sonra azaltılırsa grafiğin tam tersi olur. Yani reaksiyon hızı önce artar sonra azalır. (Bu öncül yanlış)

II. 85 C sıcaklıkta enzimin yapısı bozulur. ^o 37 C 'ye ^o düşürülse bile tepkime artık gerçekleşmez.

III. t 'de substrat bitmiş, ₁ t 'de ortama tekrar substrat ₂ eklenmiş ve reaksiyon tekrar başlamış olabilir.

I. Apoenzim, protein yapılıdır. Proteinler DNA şifre- sine göre ribozomda sentezlenir. (Bu öncül doğru) II. Bileşik enzimler, yardımcı kısım olmazsa aktifle-

şemez. (Bu öncül yanlış)

III. Yardımcı kısım vitamin ise koenzim, mineral ise kofaktör adını alır. (Bu öncül yanlış)

Enzimler tepkimeyi başlatmazlar. Başlamış olan tepkimeye girip, tepkimenin hızını arttırıp aktivasyon enerjisini düşürürler.

Tepkimeyi başlatan enerji aktivasyon enerjisidir.

(25)

BİYOLOJİ

CANLILARIN YAPISINDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER 6, NÜKLEİK ASİTLER

10 BİO 0191 SR ÇZM

 DNA molekülü çift nükleotit zincirinden oluşur.

I. İplik II. İplik Adenin  Timin Guanin  Sitozin

Karşılıklı gelir. Bu nedenle

 Adenin  Timin sayısı'dır.

(I. öncül doğrudur)

 Her nükleotitte bir fosfat ve bir deoksiriboz ve bir organik baz bulunur.

Nükleotit  Fosfat  Deoksiriboz  Organik

Toplamı sayısı sayısı baz

toplamı

(II. öncül yanlış, III. öncül doğrudur)

 A molekülü ribozom yapısına katıldığı için rRNA'dır. (II. öncül doğrudur)

 B molekülü, aminoasitleri taşıdığı için tRNA'dır.

Yapısında hidrojen bağı bulunur. (III. öncül doğru- dur)

 C molekülü protein sentezine kalıplık ettiği için mRNA'dır. Yapısında riboz bulunur. (IV. öncül yan-

lıştır)

 Bu mRNA, tRNA, rRNA için polinükleotit yapılı olma ortaktır. (I. öncül doğrudur)

Bu durumda;

Guanin

I. Karşı zincirdeki sitozin ile II. Aynı zincirindeki guanin ile III. Aynı zincirdeki timin ile bağ oluşturabilir.

Ancak karşı zincirde mutlaka sitozin ile bağ kurduğun- dan adenin ile bağ kuramaz.

DNA RNA

I. Pürin bazları  Adenin ve Guanin

Adenin ve Guanin II. Pirimidin  Sitozin ve

Timin

Sitozin ve Urasil III. Yapısındaki

fosfat

 Aynı Aynı

IV. Yapısındaki şeker

 Deoksiriboz Riboz

D A T D

D S G D

(26)

BİYOLOJİ

10 BİO 0191 SR ÇZM

DNA RNA

I. Pürin bazlarının çeşidi

Adenin Guanin

Adenin Guanin II. Pirimidin bazlarının

çeşidi

Sitozin Timin

Sitozin Urasil III. Yapısında fosfat

çeşidi ³ ⁴

H PO aynı

3 4

H PO aynı IV. Yapısındaki şeker Deoksiriboz Riboz

II ve IV farklılık gösterir.

Bir bireyin tüm vücut hücreleri mitoz bölünme ile olu- şur.

Bu nedenle vücut hücrelerinin;

I. Çekirdek DNA miktarları aynıdır.

II. Nükleotit çeşitleri aynıdır.

III. RNA çeşitleri aynıdır.

(rRNA, mRNA, tRNA bulunur.) (I, II, III. öncüller doğrudur)

I. Riboz yapısına katılır. (I. öncül doğru)

II. Tek nükleotit zincirinden oluşur. Çift sarmal yapı göstermez. (II. öncül yanlış)

III. Çekirdekçikte sentezlenir.

IV. Aminoasitleri ribozoma taşıyan tRNA'dır. (IV. öncül yanlış)

(I ve III doğrudur)

8. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (B) tRNA molekülelri;

I. Bir antikodon kısmı vardır. (I. öncül yanlış) II. Yonca yaprağı şeklini almıştır. (II. öncül doğru)

III. Aminoasitleri ribozoma taşır. (III. öncül doğru) IV. Ribozomun yapısına rRNA katılır. (IV. öncül yan-

lış)

Aminoasit bağlanan uç A U S

(27)

BİYOLOJİ

10 BİO 0192 SR ÇZM

tRNA DNA

A) Zayıf hidrojen bağı Var Var B) Azotlu organik baz Var Var C) Fosfodiester bağı

(nükleotitleri alt alta birbirine bağlar)

Var Var

D) Ester bağı ( Şeker ile fosfat arasında bulunur)

Var Var

E) Guanin deoksiribonükleotiti bulundurma. (Deoksiriboz şeker olan guanin nükleottir)

Yok Var

Hem DNA hem RNA'yı işaretlemek istiyorsa her ikisinde de ortak olan molekülü işaretlemek gerekir.

A) Adeninribonükleotit  RNA'da B) Deoksiriboz  DNA'da C) Urasil nükleotidi  RNA'da

D) Guanin azotlu organik bazı  DNA ve RNA'da ortak

E) Sitozindeoksiribonükleotidi  DNA'da

bulunur.

(D doğrudur)

DNA'da 1500 Hidrojen bağı, 300 Guanin var

 Guanin  Sitozin 300 Guanin

300 Sitozin var (A doğrudur)

 G S A T 3 hidrojen 2 hidrojen bağı bulunur. bağı bulunur.

300x3 900 Hidrojen bağı ile G ile S arasındadır.

1500 900 600  Hidrojen bağı A ile T arasında dır.

300 Adenin var, 600

300 Timin vardır . 2 

(B doğrudur)

 Toplam nükleotit sayısı

300A  300T  300G  300S  1200 nükleotit (D doğrudur)

 Toplam  Deoksiriboz  Fosfat nükleotit sayısı sayısı sayısı

1200 1200 1200

(E doğrudur) (C yanlıştır)

4. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) rRNA, mRNA,tRNA çeşitlerinde I. DNA'dan sentezlenme II. Dört çeşit nükleotit bulundurma

IV. Tekrar tekrar kullanılma ortaktır.

III. Zayıf hidrojen bağı mRNA'da yoktur. Ortak değil- dir.

(28)

BİYOLOJİ

10 BİO 0192 SR ÇZM

Aynı sayı olan nükleotit bulunduran DNA molekülle- rinde zayıf hidrojen bağlarının sayısının farklı olması G  S ile A  T sayılarının farklı olmasından kaynakla- nır.

Örnek;

DNA  1000 nükleotit 1 DNA  1000 nükleotit ₂

A 100 A300

T 100 T 300

G 400 G 200

S 400 S 200

Hidrojen Bağı

100x2 200 300x2 600

400x3 1200 200x3 600

1400 1200

Hidrojen bağı Hidrojen bağı

Aynı sayıda nükleotit bulunan DNA'ların fosfat ve deoksiriboz sayıları aynıdır.

Pürin bazlarının sayısı toplam nükleotit sayısının yarısıdır. Her ikisinde de aynıdır.

A G T S

500 500

  

a) Çift halkalı olanlar Pürin grubu organik bazlarıdır.

b) Organik olma tüm nükleotitlerin ortak özelliğidir.

c) Adenin ve guninden oluşma pürin organik bazları- nın özelliğidir.

d) Sitozin,timin ve urasil organik bazlarından oluşma pirimidin bazlarının ortak özelliğidir.

e) Tek halkalı olma pirimidin bazlarının ortak özelliği- dir.

Dolayısıyla;

Pürin  a, c Ortak olan  b Pirimidin d, e

7. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (A) DNA  1000 nükleotit sayısı

Toplam  Fosfat  Deoksiriboz  Organik

Nükleotit Sayısı Sayısı Baz

Sayısı Toplamı

1000 1000 1000

A iki hidrojen bağı T G S üç hidrojen bağı

bulunur.

I II III  doğrudur.

DNA ve RNA moleküllerinin toplam nükleotit sayıları ile Guanin sayıları aynı verilmiş.

 DNA molekülü çift nükleotit zincirinden oluşur.

A T

G olacak şekilde eşlenir. S Bu nedenle

A sayısı  T sayısına G sayısı  S sayısına eşittir.

 RNA molekülü tek nükelotit zincirinden oluşur.

A U

G eşleşmesi yoktur. S Bu nedenle

A U G S

 Bu durumda

DNA'da

 

Pürin Pirimidin bazı bazı

A G  T S  Pürin 1 Pirimidin olur.

 RNA'da

 

Pürin Pirimidin

A G  U S  Pürin 1 Pirimidin

Her zaman 1'dir diyemeyiz (II. öncül yanlıştır)

 Nükleotitler Baz  Şeker  Fosfattan oluşur. Bu nedenle hem DNA hem RNA'da

Baz  Şeker  Fosfat = Nükleotit sayısı sayısı sayısı sayısıdır.

RNA'da ve DNA'da aynı sayıda nükleotit olduğun- dan şeker ve fosfat sayıları da aynıdır. (I ve IV doğrudur)

 Adenin sayıları farklı olabilir.

A  G  500 nükleotit A  G  500

nükleotit

600

400

 

1000



^A^T

 

 ^{G S}



? 1000 olacak

(29)

BİYOLOJİ

10 BİO 0193 SR ÇZM

X  Fosfat

Y  Deoksiriboz veya Riboz şekeri olabilir.

Z ve K  Azotlu organik bazdır.

Z  Çift halkalı olduğundan pürin bazlarıdır.

(Adenin – Guanin) T  Guanindir.

K  Tek halkalı olduğundan pirimidin bazlarıdır.

(Sitozin, Timin, Urasil olabilir) R  Timin veya Urasil olabilir.

Bu durumda A, C, D, E doğru B seçeneği yanlıştır.

X:

Y:

X  Deoksiriboz olduğundan DNA'ya ait bir nükleo- titdir.

Y  Urasil bazı bulundurduğundan RNA'ya ait bit nükleotitdir.

 X'te çift halkalı, pürin bazlarından biri bulunduğun- dan;

Adenindeoksiribo nükleotit veya

Guanindeoksiribonükleotit olabilir. (A doğrudur)

 Y, urasilribonükleotittir. Şekeri ribozdur. (B doğru- dur.)

 X'in azotlu organik bazı çift halkalı olduğundan pürin'dir, pirimidin bazı olan sitozin olamaz. (C yanlıştır)

 X, DNA yapısına katılabilir. (D doğrudur)

3. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) (A) DNA  (B) DNA

nükleotit nükelotit

sayısı sayısı

A'nın hidrojen bağı sayısı  B'nin hidrojen bağı sayısı A'nın DNA'sının fiziksel B'nin DNA'sının fiziksel dayanıklılığı dayanıklılığı

Buna göre;

 A'nın DNA'sındaki  B'nin DNA'sındaki

G S G S

(A doğrudur)

 A'nın DNA'sındaki  B'nin DNA'sındaki A T A T (B doğrudur)

 Nükleotit  Fosfat  Deoksiriboz toplamı sayısı sayısı olduğundan

A'nın DNA'sının  B'nin DNA'sının fosfat sayısı fosfat sayısı (C doğrudur)

 A'daki  B'deki

GC GC

AT  AT

(D seçeneği yanlıştır)

 A'nın DNA ipliklerini  B'nin DNA ipliklerini ayırmak için gerekli ayırmak için gerekli

ısı ısı

(E doğrudur) O

II O P O

O

  Azotlu organik baz

X Y

Z K

Adenin T Sitozin R

P

Deoksiriboz P

Urasil



(30)

BİYOLOJİ

10 BİO 0193 SR ÇZM

DNA'nın hidrolizinden oluşan nükleotitlerde,

Zayıf hidrojen bağı DNA'nın iki nükleotit zincirini birbirine bağlar. Karşılıklı nükelotitler arasında kurulur.

Bir nükleotittin yapısında hidrojen bağı yoktur.

5. SORUNUN ÇÖZÜMÜ: (D) tRNA, rRNA, mRNA molekülleri için,

I. Tek zincirden oluşan polinükleotit yapılı olma II. Adenin, Guanin, Sitozin ve Urasil bazı içerme III. DNA şifresine göre çekirdekte sentezlenme ortak-

tır.

IV. Hidrojen bağları mRNA'da yoktur.

(I, II ve III. öncüller ortaktır.

DNA RNA

A) İki polinükleotit zincirinden oluşma

 

B) Kendini eşleme  

C) Adenin, guanin, sitozin bazları içerme

 

D) Ökaryot hücrelerde sitoplazmada bulunabilme

 

E) Yapısında Pürin  Pirimidin olma

 

(C seçeneği yoktur)

 Watson Crick modeline göre DNA iki zincirinden oluşan çift sarmal yapıdadır. (II. öncül doğru)

 A T

G gelir. (III. öncül doğru) S

 A sayısı  T sayısı G sayısı  S sayısı

 

Pürin Pirimidin bazları bazları

A G  T S

Pürin  Pirimidin olur.

(I. öncül doğrudur)

 DNA'da nükleotitler uç uca fosfodiester bağları ile bağlanmalıdır. Polinükleotit zincirlerini oluşturur.

(IV. öncül yanlıştır)

Azotlu

organik baz

Şeker Fosfat Glikozit

bağı

Ester bağı

Pürin Adenin Guanin

Pirimidin Sitozin

Timin veya

5C'lu

monosakkarittir Deoksiriboz

%50 Melez

%50 Ağır N14 N¹⁴

N14 N¹⁵ N ¹⁵ N ¹⁴ N15

ortam

N14 N¹⁵ N¹⁵ N¹⁵ N¹⁵ N¹⁵ N ¹⁵ N ¹⁴

I. bölünmede 2 DNA oluşur.

2 Melez olur.

II. bölünmede 4 DNA oluşur.

2 Melez 2 Ağır olur.

N15ortam N15ortam