DERS KİTAPLARI

(1)

DERS KİTAPLARI

(2)

•

^Etkili ^ve ^verimli ^bir dil-edebiyat öğretimi, eğitim felsefesi ve yaklaşımından başlayarak öğretim programı, programın şekillendirdiği ders kitabı ve eğitim-öğretim sürecinin doğru şekilde kurgulanmasıyla gerçekleştirilebilir.

(3)

•

Dil ve edebiyat öğretimi için metin ve onun özelliklerine yönelik seçimler, özellikle metin merkezli gerçekleştirilen öğretim süreci açısından oldukça önemlidir. Dolayısıyla Türk Edebiyatı ve Dil-Anlatım ders kitaplarında metin seçimine ve seçilecek metinler için belirlenmiş özelliklere bakmak faydalı olacaktır.

(4)

DERS KİTAPLARINA YÖNELİK HUSUSLAR

•

Ders kitapları, öğretim kavramlarını, stratejileri ve becerileri içeren bir araçtır. En kolay erişilebilir kaynaklardır ve bazı faydaları vardır.

•

Ders kitapları, her sınıf düzeyi için konular hakkında birtakım bilgiler sağlar.

(5)

•

Modeller, örnekler ve örnek aktiviteler sunar.

•

Yukarıda verilen tanımlardan da anlaşıldığı gibi ders kitapları, bir kılavuz niteliği gören öğretim materyalleridir.

(6)

•

Ders kitapları, öğretmene dersi nasıl işleyeceği konusunda yol gösterir, bir plan sunar ve zaman kazandırır.

•

Konunun öğretim sürecinde, öğretmene bilgiyi topluca sunması ve yol göstermesi bakımından önem arz etmektedir.

•

Öğrenci açısından faydaları ise ders kitabı sayesinde öğrenci, bilgiye en kısa yoldan ulaşır, bu bağlamda da ders kitabı bilginin kalıcılığını ve tekrarlanmasını sağlar.

(7)

•

Ders kitaplarının nasıl olması gerektiğine yönelik sorulara, gerek yapılan tezler gerekse akademik yayınlar yoluyla uzun zamandır cevap aranmaktadır.

(8)

•

İdeal bir ders kitabının niteliklerini belirleyebilmek için kendi kültürünü, dil ve edebiyatını iyi bilmenin yanı sıra başka ülke ders kitapları örneklerini görmek, incelemek, bu ülkelerin ders kitaplarına bakış açılarını, ders kitaplarını kullanma sıklığı, zorunluluğu durumlarını bilmek gerekir.

(9)

•

Türkiye’de ders kitapları, öğretmenler tarafından devletin önerdiği kitaplar arasından seçilmektedir. Almanya ve ABD’de okullarda hangi kitapların okutulacağı, seçimi tamamen okul ve öğretmen inisiyatifine bırakılmıştır. Öğretmenler tarafından kullanılıp kullanılmaması değişkenlik göstermektedir.

(10)

•

Türkiye’de ders kitaplarının yazar kadrosu, üzerinde durulması gereken bir diğer husustur. Zira Türkiye’de, ders kitaplarının yazar kadrosu, Batı ülkeleri ve ABD ders kitaplarına göre belirgin şekilde azdır.

(11)

•

^Ders kitaplarına yönelik sıklıkla yapılan eleştirilerden biri, çok fazla ve birbirini takip eden etkinliklerin, şablon ve tabloların olması ayrıca soruların da yaratıcılıktan uzak hazırlanmış olmasıdır.

•

^Türkiye ^ders kitaplarında dil ve edebiyat ders kitapları için gerçekleştirilmesi gereken yeniliklerden söz edebiliriz. Ders kitaplarında problemli görülen alanlara ait başlıklar şöyledir:

(12)

•

Kitaplarda bilgi verilmiyor olması,

•

Dört beceri alanına yönelik çalışmaların yüzeysel kalması,

•

Beceri alanlarına yönelik çalışmaların derinlikli ve tam anlamıyla gerçekleştirilememesi

•

Öğretmenlere kılavuzluk edebilecek kitabın, yöntem, teknik ve stratejilerinin eksikliği.

(13)

ÇOKLU OKURYAZARLIK VE

DERS KİTAPLARI

(14)

•

Okuryazarlık, toplumdaki bilgileri, becerileri ve sosyal normları anlama, birbiriyle paylaşma, yorumlayabilme ve sonraki nesillere aktarma aracıdır.

•

Özellikle 21. yüzyılın başından itibaren dijital ortamların önem

kazanması, okuryazarlık kavramını etkilemiş ve farklı okuryazarlık özelliklerini ön plana çıkarmıştır. Bu özellikler şu şekilde ifade

edilmektedir:

(15)

•

İşitsel, görsel ve dijital okuryazarlık yetenek ve becerilerinin birleşimini içermektedir.

•

İmge ve seslerin gücünü anlama, dijital ortamı yönetme ve değiştirme, dijital bilgiyi yayma ve bilgiyi yeniden yapılandırarak uygulama

becerilerine sahip olmayı gerektirmektedir.

(16)

•

Bilginin ve yayılım biçiminin gelişimiyle beraber ortaya çıkan çok işlevli okuryazarlık söz konusudur.

•

Bilgiyi üretmek, ifade etmek, değerlendirmek ve yorumlamak önemlidir.

•

Etkili iletişimi teşvik etmektedir.

(17)

•

Bu anlayış, beceri öğretimini ve çoklu okuryazarlık üzerine

odaklanmıştır. Bireylerin de bu becerilere uygun yetiştirilmeleri beklenmektedir.

•

Bu temel beceriler, eleştirel ve yaratıcı düşünme, iletişim kurma, problem çözme, araştırma, karar verme ve bilgi teknolojilerini kullanmadır.

(18)

•

Günümüzde sadece basılı metinler değil, görsel ve elektronik kaynaklar da okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesi için önem taşımaktadır.

(19)

GÖRSEL OKURYAZARLIK

(20)

•

Dilbilim, sanat, psikoloji ve felsefe gibi pek çok disiplini kapsayan ve bu disiplinlerden etkilenen görsel okuryazarlık kavramı, görsel imgelerin taşıdığı anlamları kavrayarak okumak, görsel imgeler kullanarak yazmak ve görsel dili kullanarak kendini etkili, anlamlı ve doğru bir şekilde ifade etmek olarak tanımlanmaktadır.

(21)

•

Nasıl ki dil, edebiyat ve bunların eğitimi güzel sanatların bir alanıdır.

Görsel okuryazarlık kavramı da sanat eleştirilerinden ve sanat eğitiminden doğmuştur.

•

^Bu bağlamda görsel imgeler de bir nevi metin vazifesi görür ve bireyin bilgiyi görmesi, alması, yorumlaması ve anlamlandırması manalarını taşır.

(22)

MEDYA VE MEDYA OKURYAZARLIĞI

(23)

•

^Bir başka okuryazarlık türü olan medya okuryazarlığı da en genel anlamda medya araçlarından gelen iletileri tüm boyutlarıyla anlamlandırmak ve medya ürünleri oluşturabilmektir.

•

^Medya okuryazarlığı, günümüzde hemen hemen okuma becerisiyle eşdeğer hale gelmiştir. Televizyon, bilgisayar gibi teknolojiler sayesinde tıpkı kitap okumada olduğu gibi medya ve teknoloji yoluyla görsellikler de okunmaya başlanmıştır. Çünkü medya okuryazarlığının amacı, okumadan farklı değildir.

(24)

•

^Medya okuryazarlığı sadece ürünleri tanımak, takip etmek veya izlemek değildir, bununla birlikte medyanın vermiş olduğu mesajları yorumlayabilmek, tartışabilmek ve her medya aracı ile mesaj iletmesini ve paylaşımını bilmektir.

•

^Bu bağlamda medya eğitimi, medya ile ilgili bir öğrenme ve öğretme sürecidir; medya okuryazarlığı sonuçtur.

(25)

•

Medya, okul olmadığı halde aynı işlevi gören bir kurumdur. Okul, çocuğa medyayı anlamak için fırsat vermelidir. Medyayı kullanma, reaksiyon gösterme, medyanın sunduğu bilgiyi araştırma ve yorumlama, medyaya karşı eleştirel tavır koyabilme ve medya karşısında otonomi içinde olabilmeyi kazandırılmalıdır.

(26)

BİLGİ OKURYAZARLIĞI

(27)

•

Türkiye ders kitaplarına yönelik çoklu okuryazarlık bağlamında tespit edilen bir diğer hususta bilgi okuryazarlığına yöneliktir.

•

^Bilgi okuryazarlığı kavramı, 1970’lerin başında ABD’de gelecek on yıl içerisinde ulusal eğitim programına entegrasyonu öngören bir raporla ilk kez gündeme gelmiştir.

(28)

•

^{Raporda ‘}işlerinde bilgiyi ve bilgi kaynaklarını kullanma becerilerine sahip olanlar bilgi okuryazarıdırlar. Bu becerilere sahip bireyler, sorunlarını bilgiye dayalı olarak çözebildiklerinden yaşam boyu öğrenebilen bireylerdir’ biçiminde açıklanan bilgi okuryazarlığı, daha sonraları gelişerek bilgi toplumunda başarılı birey olabilmenin anahtarı olarak görülmüştür.

(29)

•

^Bilgisayar okuryazarlığı, kütüphane okuryazarlığı, medya okuryazarlığı, görsel okuryazarlık, ağ okuryazarlığı ve dijital okuryazarlık gibi tüm okuryazarlık türleri ve bu türlerin gerektirdiği beceriler, bilgi okuryazarlığı kavramı ile doğrudan ilişkili ve bağlantılıdır.

•

^Bilgi okuryazarı bireyin yeterlilikleri ve özellikleri şöyledir:

(30)

•

Doğru ve yeterli bilginin karar verme için temel oluşturduğunun bilincindedir.

•

Bilgi gereksinimini fark eder.

•

Bilgi gereksinimine dayalı olarak soruları formüle eder.

•

Bilginin potansiyel kaynaklarını belirler.

•

Başarılı bir arama stratejisi geliştirir.

(31)

•

Bilgisayar ve diğer teknolojileri kullanarak bilgi kaynaklarına erişir.

•

^Bilgiyi değerlendirir.

•

Uygulamada kullanmak üzere bilgiyi düzenler.

•

Mevcut bilgi yapısı içerisinde yeni bilgiyi birleştirir.

•

^Bilgiyi eleştirel düşünme ve sorun çözmede kullanır.

(32)

DERS KİTAPLARI VE METİN SEÇİMİ

(33)

•

Liselerde ve lise dengi okullarda dil ve edebiyat öğretimi, ders kitaplarında yer alan metin çalışmaları yoluyla metinler üzerinden uygulamalı çalışmalar yapılarak gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla metin çalışmaları ve seçilen metinler hem dilin en güzel örneklerini sunması hem de öğrencilere edebiyat sevgisi ve estetiği aşılaması yönleriyle önemlidir.

(34)

•

^Türk Edebiyatı ve Dil ve Anlatım öğretim programlarında, ders kitaplarında yer verilecek metinlerin seçimi ile ilgili çok sayıda değişkene yer verildiğini ifade edebiliriz.

•

Bunlar, ders kitaplarının seviyeye, içeriğe uygun, zevk verici nitelikte, millî-manevi-ahlaki değerlere uygun olması, uzunluğu ve yazar seçimleri gibi özelliklerdir.

(35)

•

^Ders kitaplarının hazırlanması için Millî Eğitim Bakanlığınca bazı ölçütler belirlenmiştir. ‘Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği’nde ders kitaplarının temini ve yazımıyla ilgili çeşitli nitelikler belirlenmiştir. Kitapların yazımıyla ilgili esaslar; ‘mevcut anayasa ve yasalara uygun, bilimsel hatalardan uzak, temel insan hak ve özgürlüklerini destekleyen, ayrımcılığı reddeden’ temel düşünce üzerine inşa edilmesini esas alır.

(36)

•

Teknik olarak da programlarda belirlenen kazanımları karşılayan, görsel ve işitsel malzemeyle desteklenme gibi unsurların da dikkate alınması gerektiğine işaret etmektedir.