AKILCI İLAÇ KULLANIMI. Prof.Dr.Günay Aydın İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp F.Göğüs Hast AD

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

Prof.Dr.Günay Aydın

İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp F.Göğüs Hast AD

Akılcı ilaç kullanımı öncelikli olarak halkın sağlığını ve

toplumun çıkarını gözetir. Bu iki kavramın birbirini

desteklediği; örneğin:

toplumun çıkarı diye yapılan maliyet düşürücü önlemlerin;

sonuçta halkın-özellikle de en çok gereksinimi olan sosyo- ekonomik düzeyi düşük

kesimin- sağlığına katkıda

bulunacağı unutulmamalıdır.

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

• Günümüzde yaklaşık her önemli hastalığın

tedavisi için etkili ilaçlar mevcut hale gelmiştir.

Mevcut ilaç sayısını hızla artışı ,bir takım

problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu problemleri çözmeye yönelik olarak 1975

Dünya Sağlık Toplantısında “temel ilaçlar” ve

“ulusal ilaç politikası” kavramları gündeme getirilmiş

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

• Birçok ülkede piyasada bulunan ilaç sayıları binlerle ölçülürken WHO nun bir toplumun ilaç gereksinimlerinin büyük çoğunluğunu

karşılayabilecek olan “temel ilaçlar” listesinde yaklaşık üç yüz ilaç vardır. Bu da toplumlardaki bilinçsiz ve gereksiz ilaç kullanımın ne boyutta olduğunun bir kanıtıdır.

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

• Akılcı olmayan ilaç kullanım örneklerini araştıran çalışmalarda belirlenen temel sorunlar: gereğinden fazla ilaç

reçetelendirilmesi ,ilaçların bilinçsiz ve yanlış biçimde kullanılması, gereksiz yere pahalı

ilaçların kullanılması, gereksiz yere antibiyotik kullanımı ya da gereksiz yere enjeksiyon olarak gözlemlenmiştir.

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

• Akılcı ilaç kullanımının uygulanamamasının altında yatan sebeplerin temelinde iki başlık bulunmaktadır:

1)İyi eğitim almamış ve kendini yeterince

geliştirmemiş hekimlerimizin yazdığı uygunsuz reçeteler

2)Hekiminin verdiği reçeteye uymayan ya da hekime başvurmadan ilaç kullanan bilinçsiz yetişmiş halkımız

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

En çok satılan ilaçlar (Dünya genelinde)

•

•

•

•

•

En çok satılan ilaçlar (Türkiye’de)

•

•

•

•

•

http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-7771/akilci-ilac-kullanimi.html

9

• Hekim

• Eczacı

• Hemşire

• Diğer sağlık personeli

• Hasta/ hasta yakını

• Üretici

• Düzenleyici Otorite

• Diğer (Medya, Akademi vb.)

SORUMLULUK SAHİBİ TARAFLAR

• Çoklu ilaç kullanımı

• İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı

• Klinik rehberlere uyumsuz tedavi seçimi

• Piyasaya yeni çıkan ilaçların uygunsuz tercihi

• İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..)

• Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması

UYGUN OLMAYAN

İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ (1)

• Gereksiz yere antibiyotik tüketimi

• Gereksiz yere enjeksiyon önerilmesi

• Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı

• Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı

• İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi

UYGUN OLMAYAN

İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ (2)

Akılcı ilaç kullanımı tanımında yer alan

maddelerden herhangi birinin veya birkaçının karşılanamaması durumu,

•Hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına,

•İlaç etkileşimlerine,

•Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine,

•Hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına,

•Advers olay görülme sıklığının artmasına,

•Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur.

AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI

13

TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI (1)

• Hastanın sorununun tanımlanması,

• Hekim tarafından doğru tanının konulması,

• İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması,

• Tedavinin gerçekleşebilirliğinin ve maliyetinin değerlendirilmesi,

• Tedavinin başarısı ve hastanın uyuncunun

değerlendirilmesi,

14

TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI (2)

• Eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa uygun ilaçların seçimi,

• Çoklu ilaç kullanımlarında etkileşimlerin öngörülmesi,

• Her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama süresinin belirlenmesi ve uygun reçetenin yazılması gerekmektedir.

• Bu aşamada güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır.

• Hasta ve hasta yakını tedavi hakkında bilgilendirilmelidir.

AKILCI İLAÇ KULLANIMI

• Akılcı İlaç Kullanımına ilişkin çalışmaların derlenmesi, toplanması ve ülkenin ihtiyaçlarına, önceliklerine ve kaynaklarına uygun stratejik planlar haline getirilmesi için geniş kapsamlı ulusal politikalar belirlemek ve

hayata geçirebilmek amacıyla

• 12 Ekim 2010 tarihinde Sağlık Bakanlığı İlaç ve

Eczacılık Genel Müdürlüğü bünyesinde; “Akılcı İlaç Kullanımı Şube Müdürlüğü” kurulmuştur

Akılcı ilaç kullanımı

• Doğru endikasyonda, doğru hasta

• Doğru ilaç

• Doğru doz/doğru kullanım yolu

• Doğru ve yeterli bilgilendirme

• Tedaviyi sonlandırma veya değiştirme

açısından doğru zaman

AKILCI İLAÇ KULLANIMI İLKELERİ



Etkililik



Güvenlilik



Uygunluk



Maliyet

ETKİLİLİK

• Tedavi amaçlarını ve tedavide belirlenen

hedefleri sağlamada en etkili ilaç

GÜVENLİLİK

•

•

•

UYGUNLUK

• Aktif madde ve dozaj şekli uygun mu?

• Doz şeması uygun mu?

• Süresi yeterli mi?

• Kontrendikasyonlar?

• Özel durumlarda kullanım?

MALİYET

• Jenerik ürün olarak bulunabilen, en ucuz ilaç

• Kanıta dayalı güvenilir çalışmalarla

biyoyararlanımı (biyoeşdeğerliği) daha

yüksek bulunmuş olan ilaç pahalı da olsa

tercih edilir!

Özel durumlar

• Bebekler ve çocuklar

• Yaşlılar

• Gebeler

• Emzirme dönemindeki kadınlar

• Organ yetmezliği olanlar (böbrek, karaciğer)

• Kronik hastalığı olanlar

• İlaç ve besin allerjisi öyküsü olanlar

Hastayı Bilgilendirin

 Yan Etkileri

Hangi yan etkiler oluşabilir ?

Hasta bunları nasıl fark edecek ?

Ne yapmalı ?

Hastayı Bilgilendirin

 Talimatlar

İlaç ne zaman ve nasıl alınmalı ? Tedavi ne kadar devam etmeli ? İlaç nasıl saklanmalı ?

Kalan ilaçları ne yapmalı ?

Hastayı Bilgilendirin

 Uyarılar

İlaç ne zaman alınmamalı ? Azami doz nedir ?

Tedavinin tümünün uygulanması neden

gereklidir ?

Hastayı Bilgilendirin

 Kontrol

Hasta hekime ne zaman tekrar gelmeli ?

Hangi durumlarda daha önce gelmeli ?

Hastayı Bilgilendirin

 Her Şey Açık mı?

Hasta her şeyi anladı mı ?

TEDAVİ SEÇENEKLERİ

Ekonomik Etmenler

İlaç Endüstrisinin Etkileri

Alışkanlıklar

İş Yükü ve Personel

Sıkıntısı

Yasal Etmenler

Yetersiz ve Eksik Bilgi

Sosyo-Kültürel Etmenler

Diğer Etmenler

28

DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* -1

1. İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum

2. Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin

desteklenmesine yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma

3. İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma

4. Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma

5. Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama

6. Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi

*WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002

29

DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE* -2

7. Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi

8. İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını kullanma

9. Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi

10. Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması

11. Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme

12. İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması

*WHO Policy Perspectives on Medicines; September 200230

ÜLKEMİZDE

• Sağlık Bakanlığı bünyesinde, akılcı ilaç kullanımı ile ilgili çalışmalar, yaklaşık yıllardır sürmektedir.

• 12 Ekim 2010 tarihinde Bakan Oluru ile, Akılcı İlaç Kullanımı Birimi kurulmuştur.

• 19 Mart 2012 tarihinde Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç

Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur.

31

AKILCI İLAÇ KULLANIMI TEMSİLCİLERİ ve İŞBİRLİĞİ

• İllerde koordinasyonu sağlamak amacıyla 81 ilde İl Sağlık Müdürlüklerinde Akılcı İlaç

Kullanımı İl Temsilcisi bulunmaktadır.

• Hastane Hizmet Kalite Standartları

gereğince, hastanelerde planlama yapmak ve faaliyetlerde bulunmak amacıyla Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur.

32