Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığının
Görev ve Yetkileri
Mustafa YAVUZ
Gümrük ve Ticaret Uzmanı 03 Mayıs 2017
İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası
Sunum Planı
Genel Olarak Türk Ticaret Kanunu
TTK Kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Görev ve Yetkileri
Bakanlığın Bazı Konulara İlişkin Görüşleri
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
Başlangıç (md. 1-10).
I. Kitap-
Ticari İşletme (md. 11-123).
II. Kitap-
Ticaret Şirketleri (md. 124-644).
III. Kitap-
Kıymetli Evrak (md. 645-849).
IV. Kitap-
Taşıma İşleri (md. 850-930).
V. Kitap-
Deniz Ticareti (md. 931-1400).
VI. Kitap-
Sigorta Hukuku (md. 1401-1520).
Son Hükümler (md. 1521-1535).
Toplam madde sayısı: 1535
md. +
11 geçici md.6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
6102 sayılı TTK, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
30 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 6335 sayılı Kanun ile TTK’nın yüzden fazla maddesinde değişiklik yapılmıştır.
Ayrıca; 6353, 6462, 6495, 6552 ve 6728 sayılı
Kanunlarla TTK’nın bazı maddelerinde değişikliğe
gidilmiştir.
TTK Kapsamında Gümrük ve Ticaret
Bakanlığının Görev ve Yetkileri
TTK Kapsamında Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Görev ve Yetkileri
Ticaret Şirketlerinin Denetimi
Ticaret Siciline İlişkin Görevler ve Sicilin Denetimi
Ticaret Şirketlerine İlişkin Görevler İkincil Düzenleme Hazırlama ve
Yayımlama
“ Gümrük ve Ticaret Bakanlığı”
ibaresi, Türk Ticaret Kanununun ticari işletme ve ticaret şirketleri
kitapları ile başlangıç ve son
hükümleri bölümlerinde, toplam 26
maddede 42 kez tekrarlanmıştır.
Ticaret Şirketlerinin
Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca
Denetimi
Anayasanın “Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti” başlıklı 48.
maddesi;
“Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir.Özel teşebbüsler kurmak serbesttir.
Devlet, özel teşebbüslerin milli ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır.”
hükmünü havidir.
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
Madde 210- Ticaret şirketlerinin, bu Kanun kapsamındaki işlemleri,
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı denetim elemanları tarafından denetlenir. Bu denetimin ilkeleri ve
usulü ile denetime tabi işlemler Bakanlıkça hazırlanan
yönetmelikle düzenlenir.
Ticaret Şirketlerinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik
TTK’nın 210. maddesinde öngörülen
Yönetmelik, 28/08/2012 tarihli ve 28395
sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
TTK’nın 210.
maddesinde yapılan düzenleme ile
Bakanlığın denetim kapsamı genişletilmiştir.
Eski TTK’ya göre sadece sermaye şirketleri
(anonim ve limited şirketler) denetime tabi iken, TTK’da bu kapsam ticaret şirketleri (kollektif,
komandit, anonim ve limited şirketler ile kooperatifler) olarak
belirlenmiştir.
640 Sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK
Madde 2- (1) Gümrük ve Ticaret Bakanlığının görevleri şunlardır:
(…)
l) Şirketler, kooperatifler ve ticaret sicili
memurlukları ile esnaf ve sanatkâr sicil
kayıtlarıyla ilgili hizmetleri yürütmek ve
bunları denetlemek.
Denetimde Korunması Hedeflenen Menfaatler ve Öncelik Sırası
Şirket Tüzel Kişiliğinin
Menfaati
Şirket Ortaklarının
Menfaati
Şirket Alacaklılarının
Menfaati
İlgili Diğer Kimselerin
Menfaati
Kamunun Menfaati
Denetimin Amacı
Yönetmelikte denetimin amacı;
“Ticaret şirketlerinin TTK’ya ve bu Kanuna dayanılarak çıkarılan
düzenleyici işlemlere uygun işlem yapmalarını sağlamak”
şeklinde tarif edilmiştir.
Denetimin Amacı
Yönetmelikte belirtilen amaç dışında ayrıca denetimlerde, şirketlerin ekonomik sistem
içindeki özel konumları itibariyle ortaya
çıkacak bir bozulma çok ciddi olumsuzluklar oluşturacağı için bahsi geçen şirketlere olan
güvenin sağlanması, pekiştirilmesi, bu güvenin sarsılmasının önlenmesi, bu
şirketlerde yoğunlaşmış olan birçok menfaatin korunması ve dengelenmesi
hedeflenmektedir.
Ticaret Şirketlerinin Bakanlığın Denetimine Konu İşlemleri
a) Kuruluş işlemleri,
b) Ticaret siciline tescil ve ilan işlemleri,
c) Ticaret unvanına ve işletme adına ilişkin işlemler, ç) Ticari defterlere ilişkin işlemler,
d) Birleşme, bölünme ve tür değiştirme işlemleri,
e) Şirketler topluluğuna, bağlılığa ve hakimiyete ilişkin işlemler,
f) Genel kurulun çağrılmasına, toplanmasına, karar almasına, görevlerine ve yetkilerine ilişkin işlemler,
g) Yönetim organının oluşumuna, toplanmasına, karar
almasına, sorumluluğuna, görev ve yetkilerine yönelik
işlemler,
Ticaret Şirketlerinin Bakanlığın Denetimine Konu İşlemleri
ğ) Denetçinin seçilmesine ilişkin işlemler,
h) Şirket sözleşmesinin değiştirilmesine ilişkin işlemler, ı) Paya ve sermaye koyma borcuna ilişkin işlemler,
i) Menkul kıymet işlemleri,
j) Sermayenin artırılması, azaltılması ve tamamlanması işlemleri, k) Finansal tablolara, yıllık faaliyet raporlarına ve yedek akçelere yönelik işlemler,
l) Kâr, kazanç ve tasfiye payına ilişkin işlemler,
m) Elektronik ve bilgi toplumu hizmetlerine ilişkin işlemler, n) Sona erme ve tasfiyeye yönelik işlemler,
o) Kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere konu
işlemler.
18Ticaret Şirketlerinin Bakanlığın Denetimine Konu İşlemleri
Kuruluşları ve faaliyetleri diğer kanunlarla düzenlenen ticaret şirketlerinin, önceki slaytlarda sayılan ancak ilgili kanunları uyarınca münhasıran yetkili bakanlık, kurul, kurum veya kuruluş tarafından denetlenmesi hüküm altına alınmayan işlem veya işlemleri Bakanlığın denetimine tabidir.
Örneğin; halka açık şirketler, bankalar, sigorta ve emeklilik şirketleri, enerji alanında faaliyet gösteren şirketler bu kapsamdır.
Denetim İlkeleri
Ticaret şirketlerinin işlemleri; tarafsızlık, eşitlik, dürüstlük, gizlilik ve mesleki özen ilkeleri başta olmak üzere aşağıdaki esaslara göre denetlenecektir.
a) Denetim kanıtlarının toplanmasında, önyargısız ve tarafsız davranma,
b) Toplanan kanıtlar, adil ve nesnel şekilde değerlendirme,
c) Ulaşılan sonuçlar, yeterli ve uygun kanıtlara dayandırma ve bu konuda azami mesleki özen ve dikkat gösterme,
d) Gerektiğinde denetlenenlerin incelenen işlemler hakkındaki görüşleri alma,
e) Denetim faaliyetleri yerine getirilirken kanun önünde eşitlik ilkesine uygun hareket etme,
f) Denetim çalışmalarını dürüstlük ve sorumluluk duygusu içinde yürütme
g) Denetim faaliyetlerinin yürütülmesi ve raporlanması aşamalarında gizliliğe riayet etme,
20
Denetim Teknikleri
Varlık incelemesi
Gözlem
Doğrulama
Bilgi toplama Kayıt
sisteminin kontrolü Hesaplama
Belge incelemesi
Örnekleme
21
Denetim Usulü
Ticaret şirketlerinin işlemleri,
GÜMRÜK VE TİCARET BAŞMÜFETTİŞLERİ
GÜMRÜK VE TİCARET MÜFETTİŞLERİ GÜMRÜK VE TİCARET MÜFETTİŞ
YARDIMCILARI
tarafından denetlenmektedir.
22
Denetim Usulü
Bakanlık ticaret şirketlerinin denetimine, Resen veya
Ortakların yahut üçüncü kişilerin
• istem,
• ihbar,
• şikayetleri
üzerine karar verebilmektedir.
23
Denetim Sonrasında Düzenlenecek Raporlar
Teftiş Raporu: Ticaret şirketlerinin belli bir döneme ait işlemlerinin, örnekleme ve amaca uygun diğer denetim teknikleri kullanılarak, Kanuna ve Kanuna dayanılarak çıkarılan düzenleyici işlemlere uygunluğunun incelenmesi sonucunda düzenlenen rapordur.
Soruşturma Raporu: Denetim sırasında, kamu adına soruşturmayı ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğinin öğrenilmesi durumunda yetkili makamlara bildirilmek üzere düzenlenen rapordur.
İnceleme Raporu: Teftiş ve soruşturma raporlarına konu olmayan hususlarda düzenlenen rapordur.
24
Denetim Sonrasında Düzenlenecek Raporlar
Ticaret şirketlerinin, kamu düzenine veya işletme konusuna aykırı işlemlerde veya bu yönde hazırlıklarda ya da muvazaalı iş ve faaliyetlerde bulunduğunun Bakanlık denetim elemanlarınca tespit edilmesi halinde Bakanlıkça fesih davası açılabilmesi için inceleme raporu düzenlenir.
Denetim çalışmaları sonucunda aşağıdaki hususlara ilişkin yapılan tespit ve önerilere teftiş veya inceleme raporlarında yer verilir.
a) İlgililerin hukuki sorumluluğunu gerektiren durumların genel kurul gündemine alınarak ortakların bilgisine sunulması.
b) İdari para cezalarının uygulanması.
c) Diğer bakanlık, kurul, kurum ve kuruluşların görev alanına giren ve bunlar tarafından tedbir alınmasını veya denetim yapılmasını gerektiren durumların yetkili birimlere bildirilmesi.
25
Türk Ceza Kanunu Kapsamında İşlenebilecek Suçlar (Güveni Kötüye Kullanma)
Madde 155 - (1) Başkasına ait olup da, muhafaza etmek veya belirli bir şekilde kullanmak üzere zilyedliği kendisine devredilmiş olan mal üzerinde, kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunan veya bu devir olgusunu inkar eden kişi, şikâyet üzerine, altı aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun, meslek ve sanat, ticaret veya hizmet ilişkisinin ya da hangi nedenden doğmuş olursa olsun, başkasının mallarını idare etmek yetkisinin gereği olarak tevdi ve teslim edilmiş eşya hakkında işlenmesi hâlinde, bir yıldan yedi yıla kadar hapis ve üçbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
26
Türk Ceza Kanunu Kapsamında İşlenebilecek Suçlar
DOLANDIRICILIK
Madde 157 - (1) Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.
NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK
Madde 158 - (1) Dolandırıcılık suçunun;
(…)
h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında, işlenmesi hâlinde, iki yıldan yedi yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
Türk Ceza Kanunu Kapsamında İşlenebilecek Suçlar
ŞİRKET VEYA KOOPERATİFLER HAKKINDA YANLIŞ BİLGİ
Madde 164 - (1) Bir şirket veya kooperatifin kurucu, ortak, idareci, müdür veya temsilcileri veya yönetim veya denetim kurulu üyeleri veya tasfiye memuru sıfatını taşıyanlar, kamuya yaptıkları beyanlarda veya genel kurula sundukları raporlarda veya önerilerde ilgililerin zarara uğramasına neden olabilecek nitelikte gerçeğe aykırı önemli bilgiler verecek veya verdirtecek olurlarsa altı aydan üç yıla kadar hapis veya bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılırlar.
Şirket Yetkilileri Tarafından Türk Ceza Kanunu Kapsamında İşlenebilecek Suçlar
Hileli İflas (TCK Md. 161) Taksirli İflas (TCK Md. 162)
Özel Belgede Sahtecilik (TCK Md. 207) İhaleye Fesat Karıştırma (TCK Md. 235)
Edimin İfasına Fesat Karıştırma (TCK Md. 236)
Ticarî Sır, Bankacılık Sırrı veya Müşteri Sırrı Niteliğindeki Bilgi veya Belgelerin Açıklanması (TCK Md. 239)
vb.
Denetlenenlerin Yükümlülükleri
Ticaret şirketlerinin yönetim organlarının üyeleri, yönetimle görevlendirilen kişiler, komiteler ve şirket çalışanları;
Gizli dahi olsa yazılı veya elektronik ortamda tutulan her türlü defter, kayıt, dosya, tutanak ve belgeleri denetim elemanlarının talebi üzerine uygun süre içinde vermek,
Bunları incelemelerine hazır bulundurmakla veya gösterecekleri yere getirip denetim elemanınca gerekli görülmesi halinde tutanak karşılığında teslim etmek,
Onaylı örneklerini vermek,
Tutanakları imzalamak,
30
Denetlenenlerin Yükümlülükleri
Tüm bilgi işlem sistemini denetim amaçlarına uygun olarak açmak,
Elektronik ortamda tutulan kayıtları okunabilir hale getirmek,
Sözlü veya yazılı olarak sorulan hususlara ilişkin bilgileri ve cevapları vermek,
Para ve para hükmündeki evrakı ve ayniyatı ilk talep halinde göstermek, sayılmasına ve incelenmesine yardımcı olmak,
Denetimin gereği gibi yürütülebilmesi için denetim elemanlarına görevleri süresince uygun bir çalışma yeri sağlamak,
Gereken yardımı ve kolaylığı göstermek
Diğer önlemleri almak ile yükümlüdürler.
31
Denetlenenlerin Yükümlülükleri
Defterlerin teslim edilmesine ilişkin uygun süre iki iş gününden az on iş gününden fazla olamaz . Bu süre, ticaret şirketinin işlem hacmi, organizasyon yapısı ve denetimin kapsamı göz önünde bulundurularak denetim elemanınca belirlenecek ve yazılı veya sözlü olarak ilgililere bildirilir. Haklı sebeplerin varlığı halinde bu süre denetim elemanınca uzatılabilir.
32
Denetlenenlerin Yükümlülükleri
Denetim elemanlarınca istenilen defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgilerin belirlenen sürede verilmemesi veya eksik verilmesi ya da denetim elemanlarının görevlerini yapmalarının engellenmesi halinde bu fiillerden sorumlu olanlar denetim elemanlarınca yazılı olarak uyarılır .
Uyarı yazısında, verilen süre içinde yükümlülüklerin yerine getirilmemesinin Kanunun 562/4. maddesi uyarınca cezai sorumluluk gerektirdiği belirtilir. Söz konusu yazıyı tebellüğ etmekten kaçınan veya uyarı yazısına rağmen verilen süre içinde yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında ise kamu adına soruşturma ve kovuşturma yapılması için soruşturma raporu düzenlenir.
33
TTK md. 562 (Dördüncü Fıkra)
“Bu Kanun hükümlerine göre tutulmakla veya muhafaza edilmekle yükümlü olunan defter, kayıt ve belgeler ile bunlara ilişkin bilgileri, denetime tabi tutulan gerçek veya tüzel kişiye ait olup olmadığına bakılmaksızın, 210/1.
maddesine göre denetime yetkili olanlarca istenmesine rağmen vermeyenler veya eksik verenler ya da bu denetim elemanlarının görevlerini yapmalarını engelleyenler, fiilleri daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde üçyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılır.”
34
Bakanlığın Ticaret Siciline İlişkin Görevleri ve Sicilin Denetimi
35
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Ticaret Siciline İlişkin Görevleri
Ticaret sicili müdürlüklerinin kuruluşuna izin vermek ve faaliyetlerini denetlemek,
Ticaret sicili müdürlerinin ve yardımcılarının atanma ve görevden alınmasında uygun görüş vermek,
Ticaret sicili kayıtlarının elektronik ortamda tutulmasına ve sicil işlemlerinin elektronik ortamda yapılmasına ilişkin çalışmaları yürütmek, MERSİS (Merkezi Sicil Kayıt Sistemi)
36
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Ticaret Siciline İlişkin Görevleri
Bakanlık ticaret sicili müdürlüklerinin faaliyetlerini her zaman denetlemeye ve gerekli önlemleri almaya yetkilidir.
Ticaret sicili müdürlükleri, Bakanlıkça alınan önlemlere ve verilen talimatlara uymakla yükümlüdür.
Ticaret sicilinin tutulmasından doğan bütün zararlardan Devlet ve ilgili oda müteselsilen sorumludur.
Ticaret sicili müdürü ve yardımcıları ile diğer personeli, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı kamu görevlisi olarak cezalandırılır ve bunlara karşı işlenmiş suçlar kamu görevlisine karşı işlenmiş sayılır.
37
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞININ TİCARET ŞİRKETLERİNE İLİŞKİN
GÖREVLERİ
38
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Ticaret Şirketlerine İlişkin Görevleri
Kuruluşuna bakanlıkça izin verilecek şirketleri bir tebliğle belirlemek ve bu şirketlerin kuruluş ve esas sözleşme değişikliklerine izin vermek,
Yönetmelikle belirlenen olan anonim şirket genel kurul toplantılarına Bakanlık temsilcisi görevlendirmek,
Halka açık olmayan anonim şirketlerin kayıtlı sermaye sistemine girmesine ve çıkmasına izin vermek, sistemden çıkarmak,
39
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Ticaret Şirketlerine İlişkin Görevleri
Şirketi temsile yetkili tasfiye memurlarından hiçbiri Türk vatandaşı değilse ve hiçbirinin Türkiye'de yerleşim yeri bulunmuyorsa tasfiye memuru atanmasını istemek ve şirketin tasfiyesinde şirket alacaklılarının alacaklarının depo edileceği bankayı belirlemek,
Ticaret şirketlerinin işlemlerini TTK’nın 210. maddesi uyarınca denetlemek,
TTK'nın ticaret şirketlerine ilişkin hükümlerinin uygulamasıyla ilgili tebliğler yayımlamak ,
40
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Ticaret Şirketlerine İlişkin Görevleri
Kamu düzenine veya işletme konusuna aykırı işlemlerde veya bu yönde hazırlıklarda ya da muvazaalı iş ve faaliyetlerde bulunduğu belirlenen ticaret şirketleri hakkında fesih davası açmak,
Uzun süreden beri kanunen gerekli olan organlarından biri mevcut olmayan veya genel kurulu toplanamayan anonim şirketlerin feshi için mahkemeye başvurmak ,
41
GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞININ İKİNCİL DÜZENLEME HAZIRLAMA VE
YAYIMLAMAYA İLİŞKİN GÖREVLERİ
42
Yönetmelik ve Tebliğler
6
Yönetmelik 12 Tebliğ
43
Yönetmelikler
Ticaret Şirketlerinin Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik (28 Ağustos 2012 – 28395 RG)
Anonim Şirketlerde Elektronik Ortamda Yapılacak Genel Kurullara İlişkin Yönetmelik (28 Ağustos 2012 – 28395 RG)
Şirketlerin Yıllık Faaliyet Raporunun Asgari İçeriğinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik (28 Ağustos 2012 – 28395 RG)
Ticaret Sicili Yönetmeliği (Bakanlar Kurulu-27.01.2013-28541 RG)
44
Yönetmelikler
Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları İle Bu Toplantılarda Bulunacak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Temsilcileri Hakkında Yönetmelik
(28.11.2012-28481 RG)
Sermaye Şirketlerinin Açacakları İnternet Sitesine Dair Yönetmelik (31.05.2013-28663 RG)
45
Tebliğler
Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ (09.08.2012 – 28379 RG)
Halka Açık Olmayan Anonim Şirketlerin Genel Kurullarında Birikimli Oy Kullanımına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ (29.08.2012 – 28396 RG)
Ticaret Şirketlerinde Anonim Şirket Genel Kurulları Dışında Elektronik Ortamda Yapılacak Kurullar Hakkında Tebliğ (29.08.2012 – 28396 RG)
Anonim Şirketlerin Genel Kurullarında Uygulanacak Elektronik Genel Kurul Sistemi Hakkında Tebliğ
(29.08.2012 – 28396 RG)
46
Tebliğler
Şirketlerde Yapı Değişikliği ve Ayni Sermaye Konulmasında Siciller Arası İşbirliğine İlişkin Tebliğ
(31.10.2012 – 28453 RG)
Halka Açık Olmayan Şirketlerde Kayıtlı Sermaye Sistemine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ
(19.10.2012 – 28446 RG) Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ (19.12.2012 – 28502 RG)
Ticaret Unvanları Hakkında Tebliğ (14.02.2014 – 28913 RG)
47
Tebliğler
Münfesih Olmasına veya Sayılmasına Rağmen Tasfiye Edilmemiş Anonim ve Limited Şirketler ile Kooperatiflerin Tasfiyelerine ve Ticaret Sicili Kayıtlarının Silinmesine İlişkin Tebliğ
(30.12.2012 – 28513 RG)
Sermaye Şirketlerinin Tasfiyesinde Şirket Alacaklılarının Alacaklarının Yatırılacağı Bankanın Belirlenmesine İlişkin Tebliğ (30.03.2015 – 29301 RG)
48
Tebliğler
Anonim ve Limited Şirketlerin Sözleşmelerinin Türk Ticaret Kanununa Uyumlu Hale Getirilme Süresinin Uzatılmasına İlişkin Tebliğ
(29.06.2013 – 28692 RG)
Anonim ve Limited Şirketlerin Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Yükseltmelerine ve Kuruluşu ve Esas Sözleşme Değişikliği İzne Tabi Anonim Şirketlerin Belirlenmesine İlişkin Tebliğ
(15.11.2012 – 28468 RG)
49
Gümrük ve Ticaret Bakanlığının
Bazı Konulara İlişkin Görüşleri
Tutulacak Defterler
Gerçek veya tüzel kişi olup olmadığına bakılmaksızın her tacir;
- Yevmiye defteri, - Envanter defteri, - Defteri kebiri
tutmakla yükümlüdür.
Pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ve genel kurul toplantı ve müzakere defteri gibi işletmenin muhasebesiyle ilgili olmayan defterler de ticari defterlerdir.
Tutulacak Defterler
Gerçekkişi tacirler Donatmaiştiraki
Diğer tüzel kişi tacirler
1-Yevmiye defteri 2-Defteri kebir 3-Envanter defteri
Kollektifşirketler Komanditşirketler
1-Yevmiye defteri 2-Defteri kebir 3-Envanter defteri
4-Genel kurultoplantı ve müzakere defteri
Anonim şirketler Kooperatifler
Ser. Pay. Böl. Kom.Şti.
1-Yevmiye defteri 2-Defteri kebir 3-Envanter defteri 4-Pay defteri
5-Yönetim kurulu karar defteri
6-Genel kurultoplantı ve müzakere defteri
Limitedşirketler
1-Yevmiye defteri 2-Defteri kebir 3-Envanter defteri 4-Pay defteri
5-(*) Müdürler kurulu karar defteri
6- Genel kurul toplantı ve müzakere defteri
52 (*)Limited şirketlerde müdür veya müdürler kurulunun şirket yönetimi ile ilgili olarak aldığı kararlar genel kurul toplantı ve müzakere defterine kaydedilebileceği gibi ayrı bir
Ticari Defterlerin Onayları
Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticeleri, açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır.
Tacirler tarafından tutulmak zorunda olan fiziki defterlerin
açılış onayları kuruluş sırasında ve kullanmaya
başlanmadan önce, izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış
onayları ise defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk
ayından önceki ayın sonuna kadar noter tarafından yapılır.
Defterlere İlişkin İdari Para Cezaları
İdari yaptırım kararı verilinceye kadar fiilin birden çok işlenmesi hâlinde bir idari para cezası verilir ve ilgili hükme göre verilecek ceza iki kat artırılır (16.224 TL).
Cezaları verme yetkisi, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki en büyük mülki amire aittir.
Cezalar, şirket tüzel kişiliği hakkında uygulanır.
Ticari defterlerin açılış ve kapanış onayını yaptırmayanlar ve TTK’nın 65.
maddesine uygun olarak defterlerini tutmayanlar 4.000 TL (2017 yılı için 5.408 TL) idari para cezasıyla cezalandırılır.
Küçüklerin Şirket Ortaklığı
18 yaşından küçükler, yasal temsilcisinin rızasıyla şirketlerde kurucu ortak veya sonradan pay devri yoluyla ortak olabilir.
Velilerin hiçbirisi şirket ortağı değil ise çocuk, veli ya da vasisinin rızasıyla şirkete ortak olabilir. Ancak, şirket ortakları arasında çocuk ile velilerinden birisi birlikte bulunuyorsa veya velayet hakkını kullanan anne ve/veya baba şirkette müdür/yönetim kurulu üyesi ise çocukla menfaat çatışması olacağından, Medeni Kanunun 345. ve 426/2. maddeleri gereğince çocuk kayyım tarafından temsil edilir.
Çocuklar da dahil olmak üzere fiil ehliyetine sahip olmayanlar, yasal temsilcisinin rızası olsa dahi şirketlerin yönetim organında görev yapamazlar.
Ortağın Şirketten Olan Alacağının Sermaye Olarak Konulma Şartları
Anonim ve limited şirketlerde, üzerlerinde sınırlı ayni bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları ayni sermaye olarak konulabilir.
Anonim ve limited şirketlerde ortağın şirketten olan alacağının, YMM veya SMMM raporu ya da denetime tabi şirketlerde denetçinin bu tespitlere ilişkin raporu ile sermaye artırımına konu edilebilmesi için;
- Söz konusu alacağın yalnızca şirkete nakit olarak verilen borçtan kaynaklanması ve ibraz edilen raporda da bu alacağın nakdi borçlanmadan kaynaklandığının açıkça belirtilmesi,
- Bunun dışında kalan ortakların alacakları bakımından yapılacak tespitin ise TTK’nın 343. maddesi uyarınca şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesince atanan bilirkişilerce hazırlanacak raporla yapılması
gerekmektedir.
Şirket Merkezinin ve Adresinin Değişmesi
Bir ticaret şirketinin merkezinin aynı sicil bölgesi içerisinde başka bir adrese taşınması halinde, esas sözleşmenin değiştirilmesine gerek olmayıp, şirketin yönetim organınca alınacak adres değişikliği kararının ticaret siciline tescil ve ilan ettirilmesi yeterlidir.
Esas sözleşmede şirket merkezinin gösterilmesi
zorunludur. Dolayısıyla, şirketin sicil bölgesinin
değişmesi, şirket merkezinin naklini gerektirir. Merkez
nakli için de esas sözleşmede değişiklik yapılması icap
eder.
Şube Müdürünün Atanması ve Temsil Yetkisi
Bir ticari işletmeye bağlı olup ister merkezinin bulunduğu sicil çevresi içerisinde isterse başka bir sicil çevresi içinde olsun, bağımsız sermayesi veya muhasebesi bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kendi başına sınai veya ticari faaliyetin yürütüldüğü yerler ve satış mağazaları şubedir.
Temsil yetkisinin sınırlandırılması, iyiniyet sahibi üçüncü kişilere
karşı hüküm ifade etmez; ancak, temsil yetkisinin sadece
merkezin veya bir şubenin işlerine özgülendiğine ilişkin tescil ve
ilan edilen sınırlamalar geçerlidir.
Şube Müdürünün Atanması
Şubenin konusu içinde kalma koşuluyla şube faaliyetlerinin gerektirdiği bütün işlemleri yerine getirme yetkisini haiz olan en az bir temsilcinin şube müdürü olarak atanması şarttır.
Eğer ki, TTK’nın 371/7 nci maddesi uyarınca bir şube müdürü ataması yapılacaksa bununla beraber şirketi temsil ve ilzama yetkili olan en az bir kişinin, şubeyi sınırsız olarak temsil ve ilzam etmek üzere şube müdürü olarak atanması ve bu hususunda şubenin kayıtlı olduğu ticaret sicili müdürlüğü tarafından tescil edilmesi gerekir.
Öte yandan, şube açılışı ve kapanışı kararları yönetim organı kararıyla alınabilir.
Şirketin Sicilden Silinmesi
Bir işletmenin vergi kaydı resen silinmekle beraber, buna bağlı olarak ticaret odası kaydı kapatılmamakta ve şirket terkin edilmemektedir. Dolayısıyla, vergi kaydının terkin edilmesiyle, şirketin tüzel kişiliği sona ermiş olmaz.
Şirketlerde tüzel kişilik, şirketin ticaret siciline tescili ile
kazanılır ve ticaret sicilinden terkin edilmekle sona erer. Bu
bağlamda, şirket tasfiyeye girmekle beraber, tasfiye işlemleri
tamamlanıp sicilden terkin edilmedikçe tüzel kişilik devam
eder.
Limited Şirketlerde Pay Devri
Limited şirketlerde esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır.
Tarafların imzaları noterce onanır.
Devir şirkete bildirilir.
Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için ortaklar genel kurulunun onayı şarttır ve devir bu onayla geçerli olur. Genel kurulun başvuru tarihinden itibaren üç ay içinde devri reddetmemesi halinde onay verilmiş sayılır.
Devir pay defterine işlenir.
Limited Şirketlerde Pay Devri
Esas sermaye payının, miras, eşler arasındaki mal rejimine ilişkin hükümler veya icra yoluyla geçmesi hâllerinde, tüm haklar ve borçlar, genel kurulun onayına gerek olmaksızın, esas sermaye payını iktisap eden kişiye geçer.
Ortağın vefatı halinde şirkette sahip
olduğu sermaye payları, mirasçılık
belgesindeki paylara göre mirasçılar
arasında paylaşılır.
Limited Şirketlerde Pay Devri
Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velayeti altındadır.
Ana ve baba, velayetleri çerçevesinde üçüncü kişilere karşı çocuklarının yasal temsilcisidir.
Çocuk ile anne veya baba arasında miras payı üzerinde
sözleşme ile pay devrinin yapılabilmesi mümkündür. Ancak
ergin olmayan şirket ortağının, anne ve babasıyla ya da
bunlardan herhangi biriyle şirkete ortak olması halinde ergin
olmayan ortağın temsili için Medeni Kanunun ilgili hükümleri
çerçevesinde mahkeme tarafından kayyım atanması gerekir.
Pay Devrinin SGK’ya Bildirimi
İlgili mevzuat gereğince, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları ile limited şirketlerin tüm ortakları sigortalı sayılmaktadır.
Limited şirket ortaklarından paylarının tamamını devreden sigortalıların, pay devrinin yapılmasına genel kurulca karar verildiği tarihten, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının yönetim kurulu üyeliklerinin sona erdiği tarihten itibaren sigortalıkları sona erer ve bu tarih, sigortalılar ve şirket yetkililerince 10 gün içinde SGK’ya e-sigorta yoluyla bildirilir.
Söz konusu bildirimin ticaret sicili müdürlükleri tarafından yapılma zorunluluğu bulunmamaktadır.
Limited Şirketlerde Müdürlerin Görev Süresi
Limited şirketlerde müdürler süreli veya süresiz olarak atanabilir.
Limited şirketlerde müdür olarak atanan şirket ortağının
ya da üçüncü kişinin müdürlük yetki ve görevi, genel
kurul kararında gösterilen süre dolmadıkça veya genel
kurul kararı ile kaldırılmadıkça ya da ölüm, istifa gibi
nedenlerle sona ermedikçe devam eder.
Genel Kurulların Yapılma Süresi
Anonim ve limited şirketlerde genel kurullar olağan ve olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantı
her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içindeyapılır. Belirtilen süre içinde yapılmaması halinde TTK’da cezai yaptırım öngörülmemiştir.
Toplantı Türleri
- Çağrılı Toplantı - Çağrısız Toplantı
- Limited Şirketlerde Elden Dolaştırma Suretiyle Karar
Alma
Anonim Şirketlerde Pay Devri
Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder.
Kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir.
Mevzuatta anonim şirketlerde pay devrinin tesciline ilişkin herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak bazı kurumlarca yürütülen bir kısım işlemlerde anonim şirketlere ait son pay dağılımının yer aldığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi talep edilmektedir.
Anonim Şirketlerde Pay Devri
Şirket yetkililerinin mağdur olmamasını teminen anonim şirketlerde nama veya hamiline yazılı pay senedi ihraç edilmemiş ise imzaları noter tarafından tasdik edilmiş devir sözleşmesi ile devre muvafakat edildiğini gösteren yönetim kurulu kararının noter tasdikli bir örneğinin, nama yazılı pay senedi ihraç edilmiş ise devre muvafakat edildiğini gösteren yönetim kurulu kararının noter tasdikli bir örneğinin ticaret sicili müdürlüğüne verilmesi durumunda istisnai olarak pay devirlerinin ilanı gerçekleştirilebilmektedir.
Öte yandan, anonim şirketin tek pay sahipli olarak kurulması veya payların tek kişide toplanması halinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Dolayısıyla, tescil edilmiş tek pay sahibinin değişmesi durumunda da yeni tek pay sahibi veya şirketin tek pay sahipli olma durumu sona ermişse bu husus tescil edilir.
Yönetim Kurulu Üyeliğinde Boşalma
Anonim şirket yönetim kurulunda herhangi bir sebeple bir üyeliğin boşalması halinde yönetim kurulu, kanuni şartları haiz birini, geçici olarak yönetim kurulu üyeliğine seçip ilk genel kurulun onayına sunar.
Esas sözleşmede aksine ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde yönetim kurulu, üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır.
Ancak bir kurul olarak toplanarak karar alma yeteneğini sürdürdüğü ve Kanunun ve/veya esas sözleşmenin yönetim kurulu toplantıları için aradığı toplantı ve karar nisabı bulunduğu müddetçe yönetim kurulunca geçici yönetim kurulu üyesi seçimi yapılabilir.
Temsil Yetkisi
Temsil yetkisini haiz yönetim kurulu üyelerinin bu yetkileri ancak TTK’nın 371. maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında sınırlandırılabilir.
Yönetim kurulunun temsile yetkili olmayan yönetim kurulu üyeleri veya şirkete hizmet akdi ile bağlı olanların temsil yetkilerinin sınırlandırılması ise 371.
maddenin yedinci fıkrasında belirtilen esaslar dâhilinden gerçekleştirilebilir.
72
TTK md. 371/3-Temsil yetkisinin sınırlandırılması, iyiniyet sahibi üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmez; ancak, temsil yetkisinin sadece merkezin veya bir şubenin işlerine özgülendiğine veya birlikte kullanılmasına ilişkin tescil ve ilan edilen sınırlamalar geçerlidir.
Tasfiyede Kalan Varlığın Dağıtılması İçin Beklenecek Süre
6728 sayılı Kanunla tasfiyede kalan varlığın dağıtılabilmesi için alacaklılara üçüncü kez yapılan çağrı ilanından itibaren geçmesi gereken bir yıllık süre altı aya indirilmiştir.
Anılan Kanunun yürürlüğe girdiği 09.08.2016 tarihinden önce tasfiye halinde olduğu tescil edilen şirketlerde, kalan varlığın bir yıl geçmeden dağıtılmasına yetki tanıyan mahkeme kararı bulunmadıkça ve şirket sözleşmesinde aksine daha uzun süre öngörülmemişse üçüncü çağrı ilanından itibaren bir yıllık sürenin tamamlanmasının ardından kalan varlık dağıtılarak tasfiye sonlandırılabilir.
Belirtilen tarihten sonra tasfiye halinde olduğu tescil edilen şirketlerde ise şirket sözleşmesinde veya alacaklılara yapılan çağrı ilanında aksine daha uzun süre öngörülmemişse üçüncü çağrı ilanından itibaren altı aylık sürenin tamamlanmasının ardından kalan varlık dağıtılarak tasfiye
sonlandırılabilir. 73
