DEPREM
- afete dönüşen bir doğa olayı -
HALUK EYİDOĞANÖNSÖZ 7
1- GİRİŞ 11
2- SİSMİK KAYNAK VE SİSMİK DALGA 17
3- KITALAR KAYIYOR, YERKABUĞU KIRILIYOR, DEPREM OLUYOR 25
4- DEPREMLE İLGİLİ ÖZELLİKLER 39
KAYNAKLAR 81
TERİMLER SÖZLÜĞÜ 87
DİZİN 91 İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
Bizi barındıran ve hayat veren Dünyamız evrendeki milyarlarca gezegenden biridir. Dünyamız kendi eksenin- de ve Güneş çevresinde dönmekte, evrende hareketini sürdürmektedir. Oluşumundan bugüne kadar 4,6 milyar yılda çeşitli evrim süreçleri geçiren Yerkürenin canlılığı- nın kanıtlarını her gün gözlemliyoruz. Dağlar, ovalar, nehirler, denizler, mevsimler, birçok doğal ve canlı varlık- lar ile doğal olaylar yerküremizin canlı olduğunun göster- gesidir. Bu canlılığın ürünlerden biri de depremlerdir.
Depremler jeoloji, jeofizik ve inşaat mühendisliği başta olmak üzere birçok araştırma ve meslek disiplininin konusudur. Jeofizik bilimi içerisinde yer alan ve deprem- leri inceleyen ve 150 yıla yakın geçmişi olan bilim dalına Deprembilim (Sismoloji) denir.
Deprembilim, depremlerin oluşum ve fiziksel özel- liklerini, mekânsal ve zamansal dağılımlarını, deprem dalgalarının yer içerisinde yayılımını, yerin iki ve üç boyutlu sismik hız yapısı ve dalgayı soğurma özellikle- rini, depremin erken uyarı ve tahmin edilebilirliğini, deprem-jeoloji ve deprem-zemin ilişkilerini ve depre- min insan, yapı ve arazi üzerindeki etkilerini araştırır.
Deprembilim araştırmaları çeşitli ölçeklerde planlama
7
ve yerleşim kararlarında kullanılan deprem tehlikesi haritalarının oluşturulmasına ve dolayısıyla deprem risklerinin ve kayıplarının azaltılmasıyla ilgili çok disiplinli çalışmalara önemli katkılar sağlar.
Dünyamızın fiziğini ne kadar iyi tanırsak depremleri yaratan kuvvetleri, yer kabuğunun hangi koşullarda ve nerelerde deprem oluşturma eşiğine geldiğini daha ayrıntılı bilme şansımız artacaktır. Böylece deprem tehlikesinin belirlenmesinde arzu edilen başarı yüzde- sine ulaşmak daha kolay olacaktır.
Yıkıcı depremler gündüz veya gece herhangi bir zamanda uyarı olmadan aniden ve şiddetle gelen bir olaydır. Nüfusun yoğun olduğu yerlerdeki büyük dep- remler, çok sayıda insanın ölümüne ve yaralanmasına ve aynı zamanda büyük ekonomik kayıplara yol açabil- mektedir. Depremin tanınması, tehlikesinin belirlen- mesi ve yaratacağı risklerin akıllıca ve bilimsel strate- jilerle yönetilmesi ve azaltılması depremin neden ola- cağı ölümleri, yaralanmaları ve maddi kayıpları büyük oranda azaltacaktır. Risk azaltma için harcanan emek ve bütçe her zaman afet sonrası harcanandan çok daha azdır.
Depremle ilgili konuların çok kapsamlı olması ve bu cep kitabının sınırlı ölçeği nedeniyle kitapta ağırlıklı ola- rak depremlerle ilgili temel konulara yer verilmiştir. Bu bağlamda başlıkları ve içerikleri belirlerken daha çok jeoloji, jeofizik ve sismoloji konularının içerisinde kalma- ya çalışılmış, deprem risklerini azaltma strateji ve yöneti-
9
miyle ilgili konulara çok az değinilmiştir. Bu hedef doğ- rultusunda, kitaptaki başlıklar altında mesleki ve teknik terimler ve açıklamalar birçok okuyucunun anlayabilece- ği içerikte verilmeye çalışılmıştır.
Prof. Dr. Haluk Eyidoğan İstanbul, 2019
