Ulusal Kimya Kongresi ve 5-8 Temmuz ta-rihlerinde yine Atatürk Üniversitesi, Mil-li Eğitim Bakanlığı ve Türkiye Kimya Der-neği tarafından 2. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi Erzurum’da düzenlenecek.
Periyodik
Tablonuzu
Güncelleyin!
Emel Sungur Özen
D
ünyanın her tarafında sınıfların du-varlarına asılan ve kimya kitaplarının kapaklarını süsleyen elementlerin periyo-dik tablosu değişiyor! Biyolojik varlığımı-zın temelini oluşturan karbonun ve solu-duğumuz havadaki oksijenin de içlerinde bulunduğu on elementin atom ağırlığı de-ğiştirildi. Yeni periyodik tabloda hidrojen, lityum, bor, karbon, azot, oksijen, silis-yum, kükürt, klor ve talyum atomlarının ağırlıkları, tek bir sayı yerine bir sayı ara-lığı olarak gösterilecek. 12 Aralık’ta Pureand Applied Chemistry dergisinde
yayım-lanarak duyurulan bu değişikliklerin ne-deni, bazı elementlerin ağırlıklarının sabit olmaması. Bu farklılıklar, bazı atomların izotop adı verilen birden fazla formunun bulunmasına dayanıyor. Bir atoma ait izo-toplar aynı sayıda proton fakat farklı sayı-da nötron içeriyor, bu sayı-da izotopların ağır-lıklarının birbirinden farklı olmasına ne-den oluyor.
Bugüne kadar izotopların, kaynakla-rından bağımsız olarak belli bir sayıda ol-dukları kabul ediliyordu. Örneğin, oksijen atomlarının % 99’unu normal sekiz nöt-ronlu izotopların ve kalan % 1’lik kısmını ise daha ağır izotopların oluşturduğu ka-bul ediliyordu. Atom ağırlığı da bu dağılı-ma göre hesaplanan bir sayı ile belirtiliyor-du. Oysa oksijen atomunun izotop oran-ları, havada, yeraltı suyunda, bir meyve-de veya bir kemikte bulunmasına göre meyve- de-ğişebiliyor. Uluslararası İzotopik Bolluk ve Atom Ağırlıkları Komisyonu, yayımla-nan değişikliklerle ilgili yaptığı açıklama-da, kükürt atomunu örnek gösterdi. Atom ağırlığı eskiden 32,065 olarak kabul edilen kükürt atomunun ağırlığı, içinde bulun-duğu maddeye göre 32,059 ile 32,076 ara-sında değişiyor.
Modern kimyasal teknikler sayesinde bü-yük bir hassasiyetle belirlenebilen bu küçük ağırlık farklılıklarından çeşitli amaçlarla ya-rarlanılabiliyor. Örneğin, karbon atomunun izotop oranlarının ölçülmesiyle % 100 doğal portakal suyunu diğerlerinden ayırt etmek mümkün olabiliyor. Yine izotoplardan ya-rarlanılarak sporda doping kullanımı da sap-tanabiliyor. İnsan vücudunda bulunan doğal testosteron hormonu ile performans artır-mak için kullanılan yapay testosteron mo-lekülündeki karbonların atom ağırlıklarının farklı olması sayesinde yapay hormon sapta-nabiliyor. Ya da arkeolojik kazılarda bir fil di-şi ile bir mamut didi-şini ayırt etmek için izotop ölçümleri yapılabiliyor.
Sonunda izotoplar yeni periyodik tab-lo sayesinde hak ettikleri yeri buluyorlar!
Bilgisayar
Oyunuyla Karar
Verme Eğitimi
İlay Çelik
İ
nsanların hayatın her alanında karar verme yeteneğini geliştirmesine yar-dım edebileceği düşünülen bir bilgisayar oyunu prototipi üretildi. Queen’s Univer-sity Belfast’ta geliştirilen prototip, ticari oyun üreticileri tarafından profesyonelle-re ve halka yönelik bir elektronik öğprofesyonelle-renme ya da eğitim aracı haline dönüştürülebilir. Başka bir ihtimal de oyunun bazı özellikle-rinin strateji öğesine sahip mevcut bilgisa-yar oyunlarıyla bütünleştirilmesi.Araştırmacılar, insanların kendi öz-nel düşüncelerini ve yanlılıklarını tanıyıp dikkate alma ve bir kararın olası sonucu
üzerindeki belirsizliği doğru olarak hesa-ba katma yeteneklerinin geliştirilerek da-ha iyi kararlar verecek biçimde eğitilip eği-tilemeyeceğini araştırdı.
Örneğin bir trene geç kalmış durumda-sınız. Yakalama şansınız var mı yoksa ye-tişmeye çalışmak boşuna mı anlamak ve doğru kararı vermek için elinizdeki tüm verileri -ki geçen her dakikada değişmek-tedir- dikkate almanız gerekiyor. Ancak bu verileri değerlendirerek trene yetişme şansınızı kafanızda tartarken aynı zaman-da tecrübelerinize zaman-dayanarak bu tür verile-ri değerlendiverile-rirkenki eğilimleverile-rinizi bilmek de faydalı olabilir. Örneğin bu tip durum-larda kendinize güvenli mi yoksa güvensiz mi olduğunuzu bilmek.
Prototip oyun da benzer biçimde in-sanlara tereddütlerini dikkate almayı, ba-sit seçimlerle karşı karşıya kaldıkları dene-yimlerden ders çıkarmayı öğretiyor.
Projeyi yöneten David Newman, karşı karşıya olduğumuz seçimler ister basit is-ter karmaşık olsun, is-tereddütlerimizin ve yanlılığımızın daha fazla farkında olma-nın karar verme kalitemizi yükseltebile-ceğini, bilgisayar oyunlarının insanlara bu farkındalığı kazandırma potansiyeli oldu-ğunu söylüyor.
Gelecekte bu tür oyunların hem çeşit-li sektörlerdeki karar vericiler hem de bi-reyler tarafından karar verme yetenekleri-ni geliştirmek için kullanılabileceği düşü-nülüyor.
Proje ekibinden Jyldyz Tabyldy kyzy geliştirdikleri oyunun düşünme süreciyle ve karar verme sürecine dahil olan meka-nizmalarla ilgili daha fazla bilgi sağlayacak bir araştırma aracı da olduğunu söylüyor.
Prototip oyunda bir dizi çoktan seçmeli soru soruluyor (örneğin “Mısır’ın başkenti neresidir?”). Ancak amaç bilgi ölçmek de-ğil katılımcının, vereceği cevapla ilgili ne kadar tereddütlü olduğunu ya da cevaptan ne kadar emin olduğunu anlamak, ölçmek ve hesaba katmak üzere eğitilip eğitileme-yeceğini değerlendirmek.
Yenilenen tablo: Periyodik tablonun yeni versiyonunda, birden fazla sabit formu bulunan elementlerin (örneğin karbonun) atom ağırlıkları, bir sayı aralığıyla gösterilirken, tek bir sabit formu bulunan elementlerin (örneğin arseniğin) atom ağırlıkları ise tek bir sayı ile gösteriliyor.
Bilim ve Teknik Şubat 2011
