14 Aral›k 2001 B‹L‹MveTEKN‹K
B ‹ L ‹ M V E T E K N L O J ‹ H A B E R L E R ‹
Amerikal› ve Finli araflt›rmac›lar kal›t›msal faktörlerin beynin de¤iflik bölgelerinin büyüklü¤ü ve biçimi üzerindeki etkilerini belirlediler. Tek yumurta ve ayr› yumurta ikizlerinin beyin görüntülerini karfl›laflt›ran araflt›rmac›lar, IQ ve konuflma yeteneklerinin büyük ölçüde ana-babadan devral›nd›¤›n› ortaya koydu. Araflt›rmada uygulanan biliflsel testle de zeka ile beynin ön kabu¤undaki gri maddenin hacmi aras›nda "oldukça dikkat çekici" bir iliflkinin ortaya ç›kt›¤› aç›kland›. Gri madde, beyindeki sinir hücrelerinin gövdelerinden oluflurken, beyaz madde ise sinir hücrelerinin akson denen ve iletiflimde kullan›lan uzant›lar›n›n oluflturdu¤u madde. California Üniversitesi (Los
Angeles) Nöro Görüntüleme
Laboratuvar›’ndan Paul Thompson ve ekibi yar›s› tek yumurta ikizi olmak üzere 20 çift ikizin beyin görüntülerini çekmifller. Görüntüler incelendi¤inde, tek yumurta ikizlerinin beyinlerinde ön loblarda ve flakak loblar›nda konuflma yetenekleriyle ilgili bölgelerdeki gri maddenin ayn› hacimde oldu¤u, ayr› yumurta ikizlerindeyse bu hacmin önemli ölçüde de¤ifliklik gösterdi¤i görülmüfl. Var›lan sonuç, gri madde miktar›n›n büyük ölçüde genetik faktörlerce belirlendi¤i. Einstein’›n beynini incelemekte olan araflt›rmac› Sandra Witelson, araflt›rmada kal›t›m›n etkilerinin en güçlü biçimde görüldü¤ü dil ve uzaysal becerilerle ilgili bölümlerin, Einstein’›n beyin kabu¤unda "çok özel" bir yap›s› olan bölgelerle ayn› yerde oldu¤unu, bunun da ünlü bilimadam›n›n yeteneklerinin ailesinden
kaynaklanm›fl oldu¤una iflaret etti¤ini söylüyor.
Science, 16 Kas›m 2001
Tecrübeyle sabit, ama herkes bilmez: Örümcek a¤lar›n›n a¤›r
yaralanmalarda kan› durdurma yetene¤i. Örümcek ipe¤inin, çelikten çok daha dayan›kl› bir malzeme oldu¤u son y›llarda deneylerle ortaya konmufltu. Kanayan yara üzerine örümcek a¤› basma ise genellikle "kocakar› t›bb›" kapsam›na giren bir yöntem olarak bilinirdi. Ancak, öyle görülüyor ki, örümcek a¤›ndan yara bantlar›, örümcek a¤›ndan yap›l› z›rhlardan daha önce sanayi ürünleri aras›na girecek..
Günümüzde kullan›lmakta olan kan p›ht›laflt›r›c› yara bezlerinin bir sorunu, bunlar›n so¤uk ortamda tutulmas› zorunlulu¤u ve k›sa "raf ömürleri". ABD Kara Kuvvetleri için a¤›r yaralanmalarda kullan›lacak etkili tamponlar gelifltirmek üzere sözleflme imzalam›fl olan Egea Biosciences adl› Amerikan firmas›ysa, do¤an›n gösterdi¤i yolu izleyerek bu sorunu aflm›fl görünüyor. Tamponun üzerine serpilmifl bulunan toz halinde bir madde, insan bedeninin akan kan› p›ht›laflt›rmak için salg›lad›¤› fibrinogen maddesinin bir türü. Yara tozunun temel bileflenlerinden biri de örümcek ipe¤inde bulunan bir protein. Egea yöneticilerinin verdi¤i bilgiye göre, sentetik toz zaman içinde etkisini yitirmedi¤i gibi buzdolab›nda saklanmay› da gerektirmiyor. Bu yara bantlar›n›n piyasaya ç›kmas›n›n birkaç y›l alaca¤› san›l›yor.
Technology Review, Ekim 2001
Cankurtaran
Örümcekler
T›p
Güzele Bakmak…
Karfl› cinsten güzel yüzlere bakma-n›n erkek ve kad›nlar›n beyinlerinde kokain, çikolata, para ve müzi¤in te-tikledi¤i ödül devrelerini harekete geçirdi¤i aç›kland›. Harvard T›p Fa-kültesi ile Massachusetts Genel Has-tanesi’nden araflt›rmac›larca yürütü-len çal›flmada gönüllü heteroseksüel (normal cinsel tercihe sahip) erkekleri "güzel" ve "orta" diye tan›mlanan 80 kad›n ve erkek foto¤raf› gösterilmifl. Denekler, görüntüleri izleme süresi-ni bir dü¤meye basarak uzat›p k›sal-tabiliyormufl. Resimleri izlerken de beyin görüntüleri çekiliyormufl. De-neyde erkeklerin güzel kad›n resim-leriyle karfl›laflt›klar›nda izleme süre-sini uzatt›klar›, buna karfl›l›k orta güzellikteki kad›n resimlerine ilgisiz
kald›klar›, hatta izleme süresini k›-saltt›klar› gözlenmifl. Bu tepkiler, be-yin görüntülerine de büyük ölçüde yans›m›fl. Güzel kad›nlar beyinde ödül devrelerini harekete geçirmifl. Resimlerdeki "güzel" erkeklerse, hem daha az süreyle izlenmifl, hem de resimleri beynin ödül merkezinde-ki hareketlili¤i azaltm›fl. Deney so-nuçlar›, gönüllülere uygulanan bir baflka testin sonuçlar›yla çelifliyor. Yeni testte deneklerden güzel kad›n ve erkek yüzlerine 0’dan 7’ye kadar puan vermeleri istenmifl. Bu kez de-neklerin "güzel" erkeklere prim ver-dikleri görülmüfl. Araflt›rmac›lar›n yorumu, beyindeki estetik duyu-sunun, ödül merkezinden ba¤›ms›z olarak çal›flabildi¤i.
Science, 9 Kas›m 2001
Okuma becerileri ve dil
