HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

(1)

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

(2)

SUÇ GENEL TEORİSİ

SUÇ

KUSURLULU K

(Manevi Unsur)

HUKUKA AYKIRILI

K

FİİL

(Maddi Unsur)

2 Özgür Küçüktaşdemir

(3)

GENEL OLARAK HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

 Hukuka aykırılık, eylemin tüm hukuk düzeni ile çelişmesi olarak ifade edilebilir.

 Bu bağlamda hukuka aykırılık unsuru, hukuka uygunluk nedeni bulunmaması olarak da açıklanabilir.

 Hukuka uygunluk nedenleri, Kanunun yasaklayarak cezalandırdığı bir harekete izin verilmesini ifade eder.Hukuka uygunluk nedenleri suçun hukuka aykırılık unsurunu kaldırır. Bu durumda fiil suç teşkil etmez.

 Hukuka uygunluk nedenlerinde belirli bir hakkın korunma iradesi değil, genel olarak korunma amacı ağır bastığından objektif niteliktedirler.

 Hukuka aykırılığın ve hukuka uygunluğun belirlenmesinde bütün hukuk düzeni esas alınır.

(4)

Özgür Küçüktaşdemir 4

(5)

HUKUKA AYKRILIIĞIN FİİLLE İLİŞKİSİ

 1. GÖRÜŞ: TİPİK FİİL HUKUKA AYKIRILIĞIN OLUŞ SEBEBİDİR.

 Suçun ikili ayrımını kabul eden doktrindeki düşünürlerde

hukuka uygunluk nedenleri, maddi unsurun “olmsuz (negatif) unsurları olarak karşımıza çıkar.

 2. GÖRÜŞ: TİPİK FİİLİ HUKUKA AYKIRILIĞIN KARİNESİ OLARAK GÖRÜLÜR.

 3. GÖRÜŞ: TİPİK FİİL HUKUKA AYKIRLIĞIN BİLİNME TANINMA NEDENİ, TESPİTİNDE BİR ARAÇ.

(6)

GENEL OLARAK HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

 Fiilin hukuka uygun sayılmasının nedeni, genelde,

 Ya hukuku menfaatin yokluğuna

 Ya hukuki menfaatlerin eşitliğine

 Ya da hukuki menfaatin üstünlüğüne dayanır.

(7)

ÖZEL HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

 Kanuni tanımda hukuka aykırılığa yer verilirse söz konusu olur.

 “Türk hukukunda genel kabul gören görüş, kanuni tanımda

hukuka aykırılık unsuruna yer verilen suçlarda, failin işlediği fiilin hukuka aykırı olduğu bilinciyle hareket etmesi gerektiği

yönündedir.”

 Fiilin hukuka aykırılığına özellikle işaret edilen suçlarda, ancak doğrudan kastla işlenebilir.

(8)

 Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme Madde 244- (1) Bir bilişim sisteminin işleyişini engelleyen veya bozan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Bir bilişim sistemindeki verileri bozan, yok eden, değiştiren veya erişilmez kılan, sisteme veri yerleştiren, var olan verileri başka bir yere gönderen kişi, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (3) Bu fiillerin bir banka veya kredi kurumuna ya da bir kamu kurum veya kuruluşuna ait bilişim sistemi üzerinde işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

 (4) Yukarıdaki fıkralarda tanımlanan fiillerin işlenmesi suretiyle kişinin kendisinin veya başkasının yararına haksız bir çıkar sağlamasının başka bir suç oluşturmaması halinde, iki yıldan altı yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur

ÖZEL HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

(9)

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNİN VARLIĞI ÜZERİNDEKİ TARTIŞMALAR

 OBJEKTİF OLARAK VARLIĞININ YETERLİ OLDUĞUNU SAVUNAN GÖRÜŞ:

○ Hukuka uygunluk nedeninin bulunması halinde failin bunu bilip bilmemesi, bundan haberdar olup olmaması önemli değildir.

 VARLIĞINI SUBJEKTİF AÇIDAN ELE ALAN GÖRÜŞ:

○ Bu görüşe göre, fail hukuka uygunluk nedeninin varlığını bilmeli ve bunun gerçekleştirilmesi kastıyla hareket etmelidir.

 HEM SUBJEKTİF HEM OBJEKTİF AÇIDAN YAKLAŞAN GÖRÜŞ:

○ Hukuka uygunluk nedeni neticenin yol açtığı ihlali ortadan

kaldırır ama hareketin ifade ettiği “haksızlık” varlığını korur. Bu nedenle fail teşebbüsten dolayı sorumlu tutulmalıdır.

(10)

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNİN ORTAK ÖZELLİKLERİ

 Hukuka aykırılı unsuruyla ilgili bir hukuki sorundur ve bu nedenle somut olaya göre değerlendirilmelidir.

 Ex ante değil ex post değerlendirme yapılır. Hareket değil netice esas alınır.

 Failin belirli bir durumu hukuka uygun nedenlerinden yararlanmak için yaratması hukuken korunmaz. Fail hukuka uygunluk nedeninden yararlanamaz.

 Hukuka uygunluk nedeniyle doğal bir bağ içinde olmayan hareketler hukuka aykırıdır.

(11)

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNİN ORTAK ÖZELLİKLERİ

 Hukuka uygunluk nedeni kendi sınırlarında kalınması koşuluyla başkalarının hak ve

özgürlüklerine müdahale imkanı verirler.

 Hukuka uygunluk nedenlerinin kesin bir sayısı yoktur. Çünkü menfaatler tartımı prensibine

dayanırlar. Bu nedenle;

 TCK dışındaki diğer yasal düzenlemeler esas alınabilir.

 Hatta failin lehine olması halinde örf ve adetten yararlanılabilir.

(12)

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİ

Kanunun Hükmü ve Amirin Emri

(TCK md.24)

Meşru Savunma (TCK md. 25/1)

Zorunluluk Hali (TCK md. 25/2)

Hakkın Kullanılması (TCK md.26/1)

İlgilinin Rızası (TCK md. 26/2)

(13)

KANUNUN HÜKMÜ ve AMİRİN EMRİ

 Kanunun hükmünün veya amirin emrinin uygulanması geniş anlamda, belirli bir görevin ifası çerçevesinde gerçekleşir.

 Kişilere kanunen bazı görev ve yetkiler tanınmasına rağmen bu görev ve yetkilerini yerine getirirken cezalandırılmaları çelişkili olacaktır.

 Kanunun hükmü ve amirin emri

Madde 24- (1) Kanunun* hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez. (2) Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz. (3) Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur. (4) Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hallerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.

*Burada “kanun” ibaresinden anlaşılması gereken herhangi bir hukuk kuralıdır.

(14)

(15)

KANUNUN HÜKMÜNÜN İFASI

 Kanun genelde belirli durumlarda bulunan kamu görevlilerine görev ve buna bağlı olarak yetki verir.

 Örnek olarak, PVSK md.16 çerçevesinde polisin silah ve zor kullanma yetkisi gösterilebilir.

 Silah Kullanma Yetkisi

○ PVSK, TSK İç Hizmet vs. Kanunlarda öngörülmüştür

○ En son başvurulacak yöntem olmalıdır.

○ Kural olarak ihtar ve uyarı atışında bulunulmalıdır.

○ En az zarar verilmelidir. Öldürmek yerine yaralamak gibi.

 Diğer Örnekler

 CMK md. 90/1: Aşağıda belirtilen hâllerde, herkes tarafından geçici olarak yakalama yapılabilir:

a) Kişiye suçu işlerken rastlanması.

b) Suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması olasılığının bulunması veya hemen kimliğini belirleme olanağının bulunmaması.

(16)

AMİRİN EMRİNİN İFASI

BİR EMRİN VARLIĞI

• Hiyerarşi, Üstünlük, Zorunluluk, Bağımlılık

EMRİ VERENİN YETKİLİ OLMASI

• Zaman, yer, görev

EMRİN KANUNA UYGUN OLMASI

• Şekil ve İçerik Açısından

EMRİN YERİNE GETİRİLMESİ ZORUNLU OLMALI

(17)

EMRİN İFASININ ZORUNLU OLMASI

Kamu görevlisi verilen emrin meşru olup olmadığını inceleyebilir ve bunu iki şekilde denetler:

 Şekli Meşruluk: Emir yetkili mercii tarafından verilmeli ve memurun da bu emri yerine getirmeye yetkisinin olması gerekir.

 Maddi Meşruluk: Kanunun neden ve konuya ilişkin iradesi. Genel olarak mevcut olan bir yetkinin somut olayda orantılı olarak kullanılmadır.

* Memur, emrin meşru olmadığına karar verirse amirine bildirir. Amiri ısrar eder ve emri yazı ile yenilerse bu halde emir yerine getirilir. Emri yerine getiren sorumlu olmaz. (ANY 137/1)

(18)

KANUNSUZ EMİR

 Anayasa’nın Kanunsuz Emir başlıklı 137.maddesi:

 Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse,

üstünden aldığı emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri yerine getiren sorumlu olmaz.Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.Askerî hizmetlerin görülmesi ve acele hallerde kamu düzeni ve kamu güvenliğinin korunması için kanunla gösterilen istisnalar saklıdır.

 İstianaları:

 Askeri Ceza Kanunu 41.maddesi

 TSK İç Hizmet Kanunu 14.maddesi

! KONUSU SUÇ OLAN EMİRLER AÇISINDAN HİÇBİR İSTİSNA SÖZ KONUSU DEĞİLDİR.

(19)

MEŞRU SAVUNMA

 Her toplumda, her dönemde hukuka uygun sayılan bir haldir.

 İnsanın kendini savunma içgüdüsüne dayandığı ileri sürülebilirse de, üçüncü kişi lehine yasal savunma mümkün olduğu içindir ki, saldırıya uğrayan hakkın diğerinden üstün olduğunun kabulü gerekir.

 Kanunumuz meşru savunma konusu olabilecek hakları sınırlamamıştır. Bu kapsamda orantılılık ilkesi göz önüne alınır.

(20)

Meşru savunma hakkının tanınması suçlular üzerinde caydırıcı bir etki oluşturacaktır.

(21)

MEŞRU SAVUNMANIN ŞARTLARI

SALDIRIYA İLİŞKİN

Bir Hakka Yönelik

Saldırı Vardır

Saldırı Haksızdır

Saldırı Mevcuttur

SAVUNMAY A İLİŞKİN

Zorunluluk Bulunmalıdır

Orantılı Olmalıdır

Saldırıyı Yapana Karşı Olmalı

(22)

Haksız Saldırı

 Hukuk düzeninin saldırı içeren hareket karşı, maruz kalan kişiye, tahammül göstermesi konusunda bir yükümlülük getirmemiş olmasıdır.

 Haksızlığın mutlak olarak suç oluşturması

gerekmez. Saldırı fiilinin hukuka herhangi bir şekilde aykırı olması yeterlidir.

 Hakkın kötüye kullanılması da bu kapsamda değerlendirilir.

 Saldırı bir insandan gelmelidir.

(23)

Saldırının Bir Hakka Yönelik Olması

 Saldırının maddi şekilde ortaya çıkması gerekir.

 Saldırı bir tehlike ve zarar oluşturacak biçimde ve derecede olmalıdır.

 Saldırıyı ilk kimin başlattığının belirlenmesi gerekmektedir.

 Uygulamada saldırıyı kimin başlattığı tespit edilemezse haksız tahrik hükümleri uygulanmaktadır. Yargıtay bu görüştedir. Bu görüş şüpheden sanık yararlanır ilkesi ışığında eleştirilebilir.

(24)

Mevcut Saldırı

 Saldırının halen bulunması gerekir

 Saldırının başlayacağı veya tekrarı kuvvetle muhtemel yani muhakkak, kesin ise, saldırının mevcut olduğu kabul edilir.

 Saldırıya karşı savunmanın yapılabilmesi ancak şimdi imkan dahilindedir, beklendiği takdirde

savunma imkansızlaşacak denebiliyorsa saldırı fil haldir, muhakkaktır.

(25)

Savunmada Zorunluluk Bulunması

 Savunmada bulunmadan saldırıyı defetme imkanı varsa zorunluluk yoktur.

 Saldırıdan onurlu bir şekilde kaçınma imkanı varsa zorunluluk yoktur.

 Kusur yeteneği olmayan kişilerin saldırılarından kaçmamak sorumluluk doğuracaktır.

 Zorunluluk, saldırının türüne, şiddetine, muhtemel savunmanın kapsamına, mevcut savunma

araçlarına göre belirlenir.

 Bu nedenlerle somut olaya göre ele alınması gerekmektedir.

 Bu değerlendirmede, savunma hareketi esas alınmalıdır.

(26)

 «Yasal savunmada sanığa kaçma mükellefiyeti yükletilemeyeceği gibi, sanıktan kaçarak kurtulması istenemez. Fail kaçma olanağının bulunup bulunmadığı da dikkate alınmaz.»

(YCGK, 08.04.1997, 1-59/83)

 «Savunma, saldırıyı sona erdirmek için daha hafif, ancak aynı şekilde etkili bir aracın bulunmaması halinde zorunludur.»

(27)

Savunmada Oran

 Hak(Konu) Yönünden

 Saldırı haksız olduğundan menfaatler arasında oran aranmaz.

 Ama, çok belirgin orantısızlık olmamalıdır

 Araç Yönünden

 Savunmada ve saldırıda kullanılan araçlar açısından orantı bulunması gerekir.

 Mutlak eşitlik aranmaz.

○ Çünkü tarafların özellikleri de değerlendirilir.Denklik göz önüne alınır.

 Saldırıyı defedecek ölçüde kullanılması yeterlidir.

(28)

(29)

HAKKIN KULLANILMASI

 «Hakkını kullanan kimseye ceza verilmez.» (TCK md. 26)

 Bir fiilin işlenmesine izin verilip de aynı zamanda yasaklanmayacağı için hakkını kullanan kimse başkalarının zararına neden olsa bile, hakkını kullandığı için üstünlüğe sahiptir.

 «Hakkın kaynağını, kamu hukuku veya özel hukuk normları, idari veya özel hukuka ait bir işlem ve

hatta örf ve addet hukuku oluşturabilir.»

(30)

HAKKIN KULLANILMASININ ŞARTLARI

SUBJEKTİF BİR HAK OLMALI

DOĞRUDAN TASARRUF EDİLEBİLİR OLMALI

HAKKIN SINIRLARI DAHİLİNDE

HAKKIN KULLANILMASI İLE SUÇ ARASINDA NEDENSEL

BAĞ

(31)

Hakkın Kullanılmasının Şartları

 SUBJEKTİF HAK: Hukuken korunan ve bu korunmadan yararlanmanın hak sahibinin iradesine bırakıldığı haktır.

 HAKKIN TASARUF EDİLEBİLİR OLMASI:

Herhangi bir merciin aracılığına başvurmadan kullanmalıdır.

 HAKKI DOĞURAN NEDENİN SINIRLARI:

Hakkın sınırlarının, bahşettiği yetkinin aşılmamasıdır.

 HAKKIN KULLANILMASI İLE SUÇ

ARASINDAKİ NEDENSEL BAĞ olmalıdır.

(32)

(33)

HAKKIN KULLANILMASI HALİNE ÖRNEKLER

 ZİLYETLİĞİN KORUNMASI

 MK md.981

 BİR MESLEK veya SANATIN YERİNE GETİRLMESİ

 HABER VERME HAKKI

 TIBBİ MÜDAHELELER

 SPOR FAALİYETLERİ

 BİLİMSEL FAALİYETLER

 İDDİA ve SAVUNMA DOKUNULMAZLIĞI

 TEDİP HAKKI

 Örf ve adetten doğan eğitme görevi

(34)

HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASI

 « MESLEĞİNİ, MESLEĞİN İNSANİ, TEKNİK VE ÖRGÜTSEL GEREKLERİNE UYGUN OLARAK YAPAN HEKİMİN DAVRANIŞI, HERHANGİ BİR SUÇ OLUŞTURMAZ.»

 ANCAK MESLEĞİNİN KURALLARINA UYMAYAN HEKİM YANLIŞ TEŞHİS VE TEDAVİDEN

SORUMLUDUR.

(35)

HABER VERME HAKKI

 HABERİN GERÇEK OLMASI

 Haberin verildiği zaman diliminde,

 Somu değil görünen gerçeklik esas alınır.

 HABERİN GÜNCEL OLMASI

 Güncel olaylarda kamu yararı vardır.

 KAMUSAL YARAR ve İLGİNİN BULUNMASI

 Kamu yararı ne kadar baskınsa, kişinin şeref ve özel hayatın korunmasında menfaat o kadar geri plandadır

 HABERLE İŞLENEN SUÇ ARASINDA DÜŞÜNSEL BAĞ BULUNMALIDIR

 Ölçülülük ve sunuşta denge

(36)

İLGİLİNİN RIZASI

 Roma Hukukundaki “Valenti non fit iniura”

kuralına dayanmakta olup, bu deyiş rıza

gösterene yapılan hareket haksızlık oluşturmaz manasındadır.

 Çağımızdaki uygulama alanı geniş değildir.

 Rızanın hukuki temeli konusundaki doktrindeki baskın görüş hukuki işlem teorisidir. Buna göre

 Özel hukuktaki gibi bir hukuki işlemdir.

 Yani bir irade açıklamasıdır.

(37)

AÇIKLAYAN TEORİLER

 HUKUKİ İŞLEM TEORİSİ

 FAİLE İHLAL KONUSUNDA YETKİ VERİLİR

 MENFAATİNDEN VAZGEÇME TEORİSİ

 KORUNMAYA ÇALIŞILAN MENFAATTEN

VAZGEÇİLMİŞSE KORUMAYA DA DEĞER DEĞİLDİR.

 HUKUK POLİTİKASI TEORİSİ

 LİBERAL HUKUK DEVLETİNDE ŞAHSİ ÖZGÜRLÜKLERE DİKKAT ÇEKER

(38)

(39)

RIZANIN ŞARTLARI

EHLİYET

• Hak Sahibi

• Beyan Etme Yetkisi

• Medeni Kanun 16.maddesi

• Yargıtay 15

yaşından büyük kişilerin rıza

ehliyeti var.

• Burada kanun yaştan özellikle söz eder.

BEYAN

• Açık veya Örtülü Şekilde Olabilir

• Şekil şartına bağlanabilir.

• Rıza Açıklaması Sakat

Olmamalıdır.

(Örn., korkutma, hile, hata)

• Rıza Suç

İşlendikten Sonra Açıklanmış

Olmamalıdır.

KONU

• Rızanın İlişkin Olduğu Konuda İşlenmesi

• Rıza Konusu Üzerinde

Tasarruf Hakkının Bulunması

(40)

RIZA

 Kişinin Aşağıdaki Haklar Üzerinde Tasarruf Yetkisi Yoktur:

 Yaşam Hakkı Üzerinde

 Kural Olarak Vücut Bütünlüğü Üzerinde

 Devlete Ait Menfaatler Söz Konusu Olduğunda

○ Örn. Adliyeye Karşı Suçlar

 Kişinin Üzerinde Tasarruf Edebileceği Haklar

 Malvarlığına ilişkin,

 Onur ve Şerefine ilişkin,

 Cinsel özgürlüğüne ilişkin,

 Konut dokunulmazlığına ilişkin olabilir.

(41)

RIZA

 KİŞİ TASARRUFTA BULUNMA YETKİSİNE SAHİP OLSA BİLE SAHİP OLDUĞU HAK ve

ÖZGÜRLÜKLERDEN BÜTÜNÜYLE VAZGEÇEMEZ.

 Örneğin, köleliği ve esareti kabul edemez.

 KİŞİNİN HANGİ KONULAR ÜZERİNDE

TASARRUFTA BULUNABİLECEĞİNE İLİŞKİN KESİN BİR ÖLÇÜT YOKTUR.

(42)

VARSAYILAN RIZA

 «İLGİLİNİN RIZASININ ZAMANINDA ALINAMADIĞI (İMKANSIZ OLDUĞU), AMA İLGİLİYE SORULSAYDI RIZA VERECEĞİNİN KABUL EDİLECEĞİ DURUMLARDA SÖZ KONUSU OLUR.»

 «FAİL HAK SAHİBİNİN VARSAYILAN RIZASININ

MENFAATİNİ KORUYABİLECEĞİ

FARAZİYESİNDEN HAREKET ETMEKTEDİR.»

(43)

ZORUNLULUK HALİ

 Failin korumaya çalıştığı tehlikeyle karşı karşıya bulunan hukuki değer, kurtarma fiiliyle ihlal edilen masum üçüncü kişiye ait hukuki değerden üstünse hukuka uygunluk nedeni olan zaruret hali; buna

karşılık korunman istenen değer, kurtarma fiiliyle zarar verilen hukuki değerden önemli ölçüde üstün değilse veya her iki değer de eşitse mazeret nedeni olarak kabul edilir.

 Hafızoğulları/Özen, zorunluluk halinin bir hukuka

uygunluk nedeni olarak kabul etmenin kanunun ratio legisine uygun olacağı görüşendedirler.(s.237)

(44)

(45)

ZORUNLULUK HALİNİN ŞARTLARI

TEHLİKEYE İLİŞKİN

Mevcut Olması

Ağır ve Muhakkak Olması

Kendisine veya Bir Başkasına

Yönelmiş Olmalıdır

KORUNMAY A İLİŞKİN

Tehlikeye Bilerek Neden

Olunmamalıdır.

Başka Türlü Korunma İmkanı

Bulunmamalı

Tehlikeye Karşı Durma Ödevi

Olmamalı

Orantılılık

(46)

Tehlikenin Mevcut Olması

 Tehlikenin kaynağı çeşitli olabilir. Tehlike, doğal olaylar, insani gereksinimler, hayvan veya insan hareketlerinden kaynaklanabilir

 Korunma eylemi yapılmadığı takdirde zararın meydana gelecek olması durumunda tehlike mevcuttur. Meydana gelecek olması

muhakkak olan tehlike de bu kapsamdadır.

(47)

Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır

 Tehlike ne kadar büyükse o kadar ağırdır. Bu büyüklük beşeri deney kuralları göz önüne

alınarak saptanacaktır.

 Doktrinde tehlikenin ağırlığının, tehlikenin kişiye veya kişilikle ilgili bir hakka yönelik olması

manasına geldiği ileri sürülmüştür.

 Tehlikenin muhakkaklığı konusunda meşru müdafaa başlığı altında ele alınan hususlar geçerlidir.

(48)

Tehlikeye Bilerek Neden Olunmamalı

 Bilerek ve isteyerek tehlikeye neden olan kişi nedeni olduğu tehlikeye katlanmak zorundadır.

Burada “kimse,kendi kusuruna dayanarak bir hak iddiasında bulunamaz” ilkesi geçerlidir.

 Bilerek tehlikeye sebebiyet verilmesi, olası

kastla, taksirle, bilinçli taksirle tehlikeye neden olmak demektir.

(49)

Tehlikeye Karşı Gelme Ödevi Olmamalı

 Zorunluluk hali, hakların çatışmasını temelinde düzenlenmiş bir kurumdur ve bu nedenle

hakkını tehlike karşısında feda etmek hukuki yükümlülüğü altında olan kişi artık tehlikeden kaçamaz.

 Örneğin, itfaiyeciler, askerler, polisler

 Kişinin görevinin neden ibaret olduğunu iyi belirlemek gerekmektedir.

(50)

Tehlikeden Başka Türlü Korunmak Olanağı Bulunmamalı

 Başkasının hakkına saldırı olmaksızın tehlikeden kaçınılamamasını ifade eder.

 Kanun, kişinin tehlike karşısında mümkün olduğunda özenli hareket etmesini talep etmektedir.

 Somut olaya göre değerlendirilir.

 Yasal savunmaya göre dar anlamak gerekmektedir.

 Yani tehlikeden kaçma imkanı göz önüne alınmalıdır.

(51)

Tehlike ile Koruma Fiili Arasındaki Oran

 Temelinde menfaatler çatışması ve üstün hakkın korunması düşüncesi yatar.

 Korunan hukuki değerler arasındaki dengeye bakılır.

 Kullanılan araçlar da orantılı olmalıdır.

 Objektif kıstaslara ve somut olayın özelliklerine göre

(52)

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNDE SINIRIN AŞILMASI

 «TCK md. 27/1, bir hukuka uygunluk nedeninin sınırının ölçü yönünden aşıldığı hallerde uygulanır.»

 Örneğin, «meşru savunmada savunmanın ölçüsünü aşmak; ilgilinin rızasında rızanın kapsamı dışına çıkmak; görevin ifasında görevlendirmenin sınırını aşmak; hakkın kapsamında yetkinin sınırların aşmak» sınır aşımıdır.

(53)

HUKUKA UYGUNLUK

NEDENLERİNDE SINIRIN AŞILMASI

Madde 27- (1) Ceza sorumluluğunu kaldıran

nedenlerde sınırın kast olmaksızın aşılması halinde, fiil taksirle işlendiğinde de cezalandırılıyorsa, taksirli suç için kanunda yazılı cezanın altıda birinden üçte birine kadarı indirilerek hükmolunur.

(2) Meşru savunmada sınırın aşılması mazur

görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez

(54)

YASAL SAVUNMADA SINIRIN AŞILMASI

YASAL SAVUNMADA SINIRIN KAST

OLMAKSIZIN (TAKSİRLER)

AŞILMASI

YASAL SAVUNMADA SINIRN KASTEN(VEYA

OLASI KASTLA) AŞILMASI

YASAL SAVUNMADA SINIRIN HEYECAN,

KORKU VEYA TELAŞLA AŞILMASI

Özgür Küçüktaşdemir

54

HUKUKA UYGUNLUK NEDENLERİNDE

SINIRIN AŞILMASI

(55)

PRATİKLER

(56)

PRATIK I

 “Gece saat 24.00 sıralarında, kadınlardan ve küçük çocuklardan başka kimsenin bulunmadığı eve tahtadan yapılmış olan tuvalet penceresini kullanarak girecek kadar gözünü karartmış ve makul hareket edemeyecek ölçüde sarhoş olan maktulün, evin içerisinde sanık A'ya, sanığın annesi H'ye ve yengesi S'ye yönelik olarak cinsel ilişkiye girme istediğini de açıkça ortaya koyan saldırgan hareketlerde bulunup, bahsedilen üç kadının tüm uğraşlarına rağmen saldırılarına son vermeyerek onları zor durumda bırakması ve kadınların güç kullanarak da saldırılara son vermeye muktedir olamamaları sonunda; tamamen saldırıdan kurtulma gayesine yönelik olarak eline aldığı tüfeğe bir fişek koyup, maktule rastgele ateş ederek ölümüne neden olan sanığın….” YARGITAY CEZA GENEL KURULU E. 2007/1-281 K. 2008/37 T. 26.2.2008

(57)

PRATİK II

 Ankara’da, 2008’de yaşanan olayda, bira içen iki erkek ve bir kadın taksi çağırdı. Taksici Erol Gözen’i daha önce tanıyan gruptakilerden Recep Alkan, taksimetre açmamış karşılığında 10 TL’ye ücrette anlaştı. İnecekleri yerde grubun üzerinden 7 TL çıkınca sinirlenen taksici ile

müşterileri tartışmaya başladı.

Taksici ruhsatlı silahını çekerek önce havaya ateş etti, ardından da gruptakilerden Ömer Yavuz’un kafasına vurdu.

Arkadaşının yaralandığını gören Recep Alkan ise önce şoförün elinden silahını almaya çalıştı, başaramayınca sustalı bıçağıyla şoförün üzerine bir hamle yaptı. Şoför ise aralarında 1.5-2 metre olan Alkan’ın göğsüne ateş ederek öldürdü. http://www.milliyet.com.tr/teksas-atisi-yine- affedildi/gundem/detay/1879623/default.htm

(58)

PRATİK III

 A, trafikte tartıştığı B’ye küfretmiş ve daha sonra B

tarafından dövülmüştür. B mahkemede manevi bir saldırı altında olduğundan yasal savunmada bulunduğunu ileri sürmüştür.

 A, Pitbull köpeğini bir süre kızdırdıktan sonra, park için tartıştığı komşusu C’nin üzerine saldırtır. Komşusunun köpeğini vurmak isterken, B’yi yaralar. Köpeği ise ikinci atışında vurarak öldürür.

 Yaralı A’yı hastaneye götürmeye çalışan babası yüksek hız ve attığı makaslarla trafik güvenliğini tehlikeye atmıştır.

Sürücünün, TCK 179’a göre sorumluluğu doğar mı?

(59)

PRATİK IV

 Tıp Fakültesinde son sınıf öğrenicisi olan A., hafta sonları, evinin bodrum katında özel olarak hazırladığı bir odada, yasal süreyi aşmış veya durumunu ailesinden gizlemek isteyen genç kadınlara kürtaj hizmeti verip harçlığını kazanmaktadır. Mahkemeye çıkarılan A, hekimlik mesleğini icra ettiğini söyler.

 A, daha önce, ilk ameliyatından sonra bir arkadaşının ihbarıyla yakalanmıştır. İlk kürtaj yaptığı kişinin bebeğinin ölü olduğunu görmüştür.

Anne zehirlenmek üzeredir.

(60)

Pratik V

Yerel bir günlük gazete olan Hür Kozgatlı Gazetesi, yayın yönetmenin İstanbul gazetelerine özenmesi sonucu, magazin köşesi açar ve “Şehrimizden Haberler”

başlıklı bu köşede, hangi tacirlerin çok fazla kredi borcu olduğu, kimlerin karısını aldattığı, kimlerin o hafta eğlenmek için pavyona gittiği, hangi genç kızların kiminle yan yana görüldüğüne yönelik haberler vermeye başlar.

Ali ile Veli kavgaya tutuşmuşlardır. Veli bıçağını çeker. Ali’nin babası araya girer ve Veli tarafından bıçaklanarak öldürülür Ali de kendi bıçağını çekere Veli’ye saldırır.

Veli, uzun bir boğuşmadan sonra Ali’yi öldürür.

Ünlü hırsız B. Baggins, gece vakti ünlü bir kişinin evine girer. Burada ev sahibinin korumaları tarafından suçüstü yakalanır. Olaya uyanan ev sahibinin oğlu Baggins’i odasından getirdiği sopayla döverken Baggins çıkardığı bıçakla onu ağır yaralar.

(61)

KAYNAKÇA

 HAFIZOĞULLARI/ÖZEN: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A, Ankara, 2010

 DEMİRBAŞ: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin, Ankara, 2009

 CENTEL/ZAFER/ÇAKMUT: Türk Ceza Hukukuna Giriş, 7.Bası, Beta, İstanbul, 2011

 HAKERİ: Ceza Hukuk Genel Hükümler, Adalet, Ankara, 2011

 KOCA/ÜZÜLMEZ; Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin, Ankara, 2017