Edirne Belediye Hastanesi’nin Cumhuriyet Dönemindeki Durumu
The Status of the Edirne Municipality Hospital During the Early Republic Period
Nilüfer GÖKÇE
Edirne Belediye Hastanesi, 1866 y›l›nda Edirne Belediye Meclisi karar›yla yapt›r›lm›flt›r. Fakir has- talar›n ücretsiz tedavi gördü¤ü bir sa¤l›k kuruluflu- dur. Hastane, Balkan Savafl›’nda hizmet vermifl ve Cumhuriyetin ilk y›llar›nda da hizmet vermeyi sürdürmüfltür. Hastanenin Radyoloji servisi 1928 y›l›nda Dr. R›fat Osman Bey taraf›ndan kurulmufl- tur. Kuruluflunda Edirne Belediyesi’ne ba¤l› olan hastane 1929 y›l›nda ‹l Özel ‹daresi’ne devredile- rek Memleket Hastanesi ad›n› alm›flt›r.
Anahtar Sözcükler: Edirne; tarihçe, 19. yüzy›l; hastane, belediye;
hastane kay›tlar›; R›fat Osman.
The Edirne Municipality Hospital was founded in 1866 by the decision of the town council. It was a health organization where poor patients received treatment free of charge. The hospital served during the Balkans War and during the early years of the repub- lic. Radiology department of the hospital was founded in 1928 by Dr. R›fat Osman. Although the hospital was initially managed by the Edirne Municipality, it was taken over by the Official Province Administration in 1929, with a change in its name as Country Hospital.
Key Words: Edirne; history, 19th century; hospitals, municipal;
hospital records; R›fat Osman.
Edirne Gurebâ Hastanesi ad› da verilen, Edirne Belediye Hastanesi, Edirne’nin birinci Rus iflgalinden sonra, 1866 y›l›nda Sultan Selim Camii yak›n›nda K›rlang›ç Bay›r› ile Taftin A¤a soka¤› aras›nda yapt›r›lm›flt›r. Edirne Belediyesi ve Edirne halk›n›n katk›lar›yla kurulmufl bir belde hastanesidir (fiekil 1).
Edirne’nin 1879 y›l›nda Ruslar taraf›ndan ikinci kez iflgali s›ras›nda ve 1884 y›l›nda ç›kan yang›nda harap olan hastane tamir edilerek ye- niden hizmete aç›lm›flt›r.
Hastaneye, 1908 y›l›nda Sultan V. Mehmet Reflat’›n emri ile dahiliye, cerrahi ve intaniye bölümlerinden oluflan Refladiye pavyonu yapt›- r›lm›fl; Balkan savafl›ndan sonra da büyük bir salg›n hastal›klar pavyonu eklenmifltir.[1-3]
CUMHUR‹YET DÖNEM‹
Cumhuriyet ilan edildi¤inde, tüm Türki- ye’de belediyelere ait ancak alt› hastane bulunu- yordu; bunlar›n toplam yatak say›s› 6335 idi. Vi- layet hastanelerinin say›s› 45 idi. Devlet hasta- nesi olarak da Vilayet Özel ‹dare Hastaneleri hizmet veriyordu.[4]
Türkiye’de hizmet veren alt› belediye hasta- nesi aras›nda yer alan Edirne Belediye Hasta- nesi, kurulufl y›llar›ndaki gibi, ekonomik s›k›n- t›lar nedeniyle Cumhuriyetin ilk y›llar›nda da çal›flmalar›n› verimli bir flekilde sürdüreme- mifltir.
Bu dönemde de, hastanede görevli hekimler, hastane idaresinin belirtti¤i saatler içerisinde,
Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi T›p Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dal›, (Gökçe, Ö¤r. Gör.).
‹letiflim adresi: Dr. Nilüfer Gökçe. Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi T›p Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dal›, 22030 Edirne.
Tel: 0284 - 235 76 40 / 1558-59 Faks: 0284 - 235 76 42 e-posta: niliser@lycos.com
poliklinik yaparak, hasta tedavi etmifller; mesai saatlerinin d›fl›ndaki zamanlarda da, eczanele- rin yanlar›nda veya üst katlar›nda bulunan ken- di özel muayenehanelerinde hasta bakmaya de- vam etmifllerdir.[2]
Hastane Baflhekimli¤i’nden bildirilen ve 29.01.1924 tarihli Paflaeli gazetesinde yay›nla- nan Edirne Belediye Hastanesi’nin ö¤leden son- raki poliklinik günleri Tablo 1’de gösterilmifl- tir.[5]
HASTANEN‹N BÜTÇES‹
Kuruluflunda idaresi tamamen Belediyeye ait olan hastanenin, tüm giderleri de Belediye bütçesinden karfl›lan›yordu. Edirne Belediye bütçesi haz›rlan›rken, hastane giderleri için de bütçeye ayr› bir ödenek konulmakta idi.
Kurtulufl Savafl›’ndan sonra, Cumhuriyetin ilk y›llar›nda, hastanenin giderleri ‹l Özel ‹dare- si ile Belediye taraf›ndan ortaklafla karfl›lanma- ya bafllanm›fl, 1925 y›l› Vilayet bütçesi haz›rla- n›rken hastane, 30 yatakl› olarak kabul edilmifl ve ‹l Özel ‹daresi bütçesinden hastaneye üç bin lira ödenek ayr›lm›flt›r.
‹l Özel ‹daresi bütçesinden hastanenin giderle- rini karfl›lamakta yetersiz bir ödene¤in ayr›lmas›, belediyenin de hastane giderlerini karfl›layamaya- cak durumda olmas› üzerine gazetelerde yaz›lar yay›nlanarak, bütçeden hastaneye ayr›lan pay›n art›r›lmas› için ilgililer uyar›lmaya çal›fl›lm›flt›r.[6]
25.11.1925 tarih ve 187 say›l› Paflaeli gazete- sinde “Hastanemiz” bafll›¤› alt›nda Emin Nec- meddin imzas› ile yay›nlanan afla¤›daki yaz›da, hastanenin masraflar›n›n tamam›n›n Beledi- ye’ye b›rak›lmamas› ve Vilayet bütçesinden ay-
r›lan paran›n yükseltilerek, bu sa¤l›k kurumu- nun yaflat›lmas› istenmektedir:
“Trakya’n›n en mükemmeli denilebilecek ve Bele- diye taraf›ndan idare edilmekte olan Edirne Belediye Hastanesi’nin masraflar› Edirne ‹l Özel ‹daresi ile Belediye bütçesinden ortak karfl›lan›yordu. Edirne Vilayetine ba¤l› kazalar›n (K›rklareli-Tekirda¤) ayr›
birer vilayet haline gelmeleri üzerine toplanan Edir- ne Vilayet Meclisi Özel ‹dare’ye ait bütçeyi haz›rlar- ken hastane masraflar›na ancak üç bin lira ay›rabil- mifltir. Özel ‹dare, yard›m›n› birdenbire azalt›nca, Belediye hastane masraflar›n› kendi bütçesinden kar- fl›lamak zorunda b›rakalm›flt›r.
Belediye, sadece hastanenin masraflar›n› karfl›la- yarak, onun çal›flmalar›n› devam ettirmekle yüküm- lü de¤ildir; baflka görevleri de vard›r. Halbuki, hasta- nenin masraflar›n›n hemen tamam› Belediye bütçesi- ne konmufltur. Bu da Belediye’nin var›n› yo¤unu hastaneye tahsis etmesi demektir.
fiu da gerçektir ki, Edirne Belediye Hastanesi ge- rek en de¤erli uzman hekimleri bulundurmas›, gerek araç ve gerecinin mükemmeli¤i nedeniyle Trakya’n›n tek sa¤l›k kurumudur.
Ne gariptir ki, Meclis-i Umumi Edirne’nin bu mükemmel hastanesini y›kmaya çal›fl›rken, Edir- ne’den daha yeni ayr›larak il olmufl K›rklareli bütçe- sine 30 bin lira tahsisat koyarak, yeni bir hastane ya- p›lmas› karar› alm›flt›r.
Bu, Edirne Meclis-i Umumisi için iyi bir örnek olmakla birlikte, K›rklareli’nde kurulacak hastanenin Edirne Belediye Hastanesi kadar mükemmel olabil- mesine imkan yoktur. fiu halde, Edirne Belediye Has- tanesi ortadan kalk›nca, Trakya’da bütün araç ve ge- reci ile tam bir hastane bulunmayacakt›r.”[6]
fiekil 1. Edirne Belediye Hastanesi.
Bu yaz›n›n yay›nlanmas›ndan sekiz ay son- ra, Hastane Baflhekimli¤i taraf›ndan bildirilen ve 02.07.1926 tarihli Edirne Paflaeli gazetesinde yay›nlanan ikinci bir yaz›da hastane poliklinik günleri duyurulmufltur (Tablo 2).[7]
Tablo 1 ve 2 karfl›laflt›r›ld›¤›nda, hastanede poliklinik günlerinin 1924-1926 y›llar› aras›nda befl günden dört güne, hekim say›s›n›n da ikiye indirildi¤i ve poliklinik günlerinin bu iki hekim aras›nda paylafl›ld›¤› görülmektedir. Bu iki tab- lo bize, hastanede ayr› bir kad›n do¤um uzma- n› olmad›¤›n›, cerrahi ve kad›n hastal›klar›na ayn› hekim taraf›ndan bak›lmakta oldu¤unu göstermektedir. ‹ki y›l içerisinde hastanede gö- revli hekim say›s›n›n artmas› gerekirken, aksi- ne hekim say›s› azalm›fl ve cerrahi uzman say›- s› bire inmifltir. Bu durum, hastaneye ayr›lan ödene¤in yetersiz oldu¤unun bir göstergesidir.
BELED‹YE HASTANE’S‹N‹N
‹L ÖZEL ‹DARES‹NE DEVR‹ VE MEMLEKET HASTANES‹
ADINI ALMASI
Edirne Belediye Hastanesi’ne gerek Belediye bütçesinden, gerekse ‹l Özel ‹dare bütçesinden yeterli ödene¤in ayr›lmamas›, hastanenin gere¤i gibi tam rand›manl› bir flekilde çal›flmas›n› en- gellemifltir.
Belediye’nin hastane d›fl›nda da yapacak baflka görevlerinin bulunmas› ve bütçesinin k›s›tl› olma- s› hastaneye olan katk›s›n› azaltm›flt›r. Tamire muhtaç oldu¤u kadar, t›bbi araç ve gereç bak›m›n- dan da eksiklikleri bulunan hastanenin, ‹l Özel
‹daresi’ne devredilmesi gerekli görülmüfltür.
Edirne Belediye Meclisi’nin 02.02.1929 tarih ve 815-19 say›l› ve Edirne Vilayeti’ne sunulan yaz›s›nda, “Belediye’ce idare edilmekte olan hasta- nenin 1929 y›l› mali y›l›ndan itibaren ‹l Özel ‹dare- si’ne devri hastanenin hizmet vermesi için gereklidir.
Belediye, gelirleri hastane ihtiyac›n› karfl›layamad›-
¤›ndan hastaneyi devretmeye mecbur kalm›flt›r. Bu- nun için de hastane’nin ‹l Özel ‹dare bütçesine al›n- mas›” istenmifltir.[8]
Edirne Belediye Meclisi’nin bu yaz›s›, Edirne Vilayeti Umumi Meclis toplant›s›nda görüflül- müfltür. Hastane hizmetlerinin sürdürülmesi- nin, ‹l Özel ‹daresi’nin birinci, Belediye’nin ikin- ci görevi oldu¤unu belirten yasaya dayanarak, 4 Nisan 1929 Pazartesi günü Vilayet Umumi Mec- lisi’nin yedinci toplant›s›nda hastanenin 100 se- ne süreyle ‹l Özel ‹daresi’ne devredilmesi kara- r› al›nm›fl ve 1929 y›l› bütçesine hastane giderle- ri için 4000 lira ödenek konmufltur.[8]
Özel ‹dare’ye devredildikten sonra Edirne Memleket Hastanesi ad›n› alan hastanenin ta- mir edilerek, t›bbi ve idari yönden yeniden Tablo 1. 1924 Y›l› Edirne Belediye Hastanesi poliklinik günleri
Muayene günleri Servisin ad› Hekim Ö¤leden sonra saat
Cumartesi Emraz-› Dahiliye Dr. Celal Bey 14–16
Pazar Hariciye ve Nisaiye Dr. Latif Bey 14–16
Pazartesi Emraz-› Dahiliye Dr. Celal Bey 14–16
Sal› Hariciye ve Nisaiye Dr. fiükrü Faz›l Bey 14–16
Çarflamba Hariciye Dr. Latif Bey 14–16
Perflembe Hariciye ve Nisaiye Dr. fiükrü Faz›l Bey 14–16
Hastanede, “emraz-› dahiliye” dahiliye uzman›, “hariciye” cerrah oldu¤unu, cerrahlar›n “nisaiye” yani kad›n hastal›klar›
ve do¤um uzman› olarak da görev yapt›klar›n› ve hekimlerin dönüflümlü olarak hasta muayene ettikleri görülmektedir.
Tablo 2. 1926 Y›l› Edirne Belediye Hastanesi poliklinik günleri
Muayene günleri Servisin ad› Hekim Ö¤leden evvel saat
Cumartesi Emraz-› Dahiliye Dr. Celal Bey 10–12
Pazartesi Emraz-› Dahiliye Dr. Celal Bey 10–12
Sal› Hariciye ve Nisaiye Dr. fiükrü Faz›l Bey 10–12
Perflembe Hariciye ve Nisaiye Dr. fiükrü Faz›l Bey 10–12
düzenlenmesi konusunda çal›flmalar bafllat›l- m›flt›r.
‹l Özel ‹daresi’nin 1930 y›l› bütçesi haz›rlan›r- ken hastane giderleri için, yiyecek bedeli olarak 9500 lira, t›bbi araç ve gereç bedeli olarak 1100 li- ra, tenvir (ayd›nlatma) ve teshin (›s›tma) için 1500 lira, mefruflat (döfleme) için 281 lira, müte- ferrika (farkl› ifller için ayr›lan para) için 200 lira, röntgen mütehass›s› için 1800 lira, röntgen mal- zeme bedeli olarak ta 3000 lira ayr›lm›flt›r.[8]
Hastane elli yatakl› olarak kabul edilmifl, hastanede görevli personel giderleri için de büt- çeye 2124 lira ödenek konmufltur.[8]
Buna göre, Hastane Baflhekimi ücreti 50 li- ra+30 lira makam ücreti; dahiliye uzman›, bak- teriyoloji ve kulak burun bo¤az uzman› ücreti 50 lira; eczac› ücreti 30 lira; baflhemflire ücreti 15 lira; hemflire ücreti 12 lira olarak kabul edilmifl- tir. Ayr›ca, hastanede görevli befl hizmetli, befl hasta bak›c›, aflç› ve çamafl›rc› için de özel ücret ayr›lm›flt›r.[8]
Edirne Belediye Hastanesi, ‹l Özel ‹daresi’ne ba¤land›ktan sonra, gerek personel, gerekse t›b- bi araç-gereç bak›m›ndan eksikleri giderilmifl ve yeniden yap›land›r›larak kuruluflundaki amac›- na uygun olarak halka sa¤l›k hizmeti vermeye bafllam›flt›r.
Hastanenin eksikliklerinin giderilerek yeni- den hizmet vermeye bafllamas›ndan sonra, 1930 y›l› Haziran ay›ndan Kas›m ay›n›n sonuna ka- dar geçen alt› ay içerisinde hastanede 88’i ame- liyet edilen toplam 362 hasta yatarak tedavi gör- müfl, bunlar›n 331’i sa¤l›klar›na kavuflarak has- taneden taburcu edilmifl, 31’i de kaybedilmifltir.
Hastanenin dahili hastal›klar poliklini¤inde 706, cerrahi poliklini¤inde ise 430 hasta ayakta tedavi edilmifltir.
Bu alt› ay içerisinde hastanenin tamiri için de 3222 lira 80 kurufl harcanm›flt›r.[9]
HASTANEDE RADYOLOJ‹
BÖLÜMÜNÜN KURULMASI VE ÇALIfiMALARI
1928 y›l›nda hastanede radyoloji bölü- mü’nün aç›lmas› için çal›flmalar bafllat›larak röntgen makinesi al›nm›flt›r. Makinenin kurul-
mas› için Gülhane’de Dr. Reider’in yan›nda Radyoloji uzman› olarak yetiflmifl, Edirne ve Se- lanik Asker Hastanelerinde Radyoloji bölümle- rini kurmufl olan Dr. R›fat Osman Bey görevlen- dirilmifltir (fiekil 2).
Dr. R›fat Osman Bey, yak›n dostu Prof. Dr.
Süheyl Ünver’e göndermifl oldu¤u (bugün ‹s- tanbul’da Süleymaniye Kütüphanesi’nde bulu- nan) 6 A¤ustos 1928 tarihli mektubunda Beledi- ye Hastanesi’ne röntgen uzman› olarak atanma- s› ile ilgili olarak flunlar› yazmaktad›r:[*]
“Buradaki hastanede (Belediye Hastanesi’nden bahsediyor) bir röntgen flubesi aç›ld›. Dairelerini ha- z›rl›yordum. Aletlerin bir k›sm› da geldi. S›hhiye Müdürlü¤ü’ne mütehass›s tabip (röntgen uzman›
hekim) oldu¤uma dair bir dilekçe yazd›m. Bunu Mü- düriyete, usulen de Vekâlete (bakanl›¤a) gönderece-
¤im. Bana Vekil Refik Bey’e (Sa¤l›k Bakan› Dr. Refik Saydam) özel olarak müracaat etmem gerekti¤ini söylediler. Ben, bütün yaflam›mda ilk defa bir dilekçe yazd›m ve postaya taahhütlü olarak verdim.”[*]
Dr. R›fat Osman Bey’in, 22 A¤ustos 1928 tari- hinde Edirne Belediye Hastanesi’ne 50 lira ma- aflla Röntgen uzman› olarak atanmas›yla bu ser- visin uzman hekim ihtiyac› karfl›lanm›fl ve 3 Ey- lül 1928 tarihinden itibaren Radyoloji servisi hizmet vermeye bafllam›flt›r.[10,11]Ancak, bölüme yeni al›nan röntgen makinesinin parçalar›n›n eksik olmas›ndan dolay›, yap›lan çal›flmalardan istenilen sonuç al›namad›¤› gibi, çal›flmalarda zorluklar da yaflanm›flt›r.
Dr. R›fat Osman Bey, Prof. Dr. Süheyl Ün- ver’e yazd›¤› 28 Ocak 1929 tarihli mektubunda, makinenin eksiklikleri nedeniyle gere¤i gibi ça- l›flamad›¤›n› dile getirir:
“Yar›n zor bir diagnostik var. Konu flu: K›z Ö¤ret- men Okulu’nun kâtibini malûliyetten emekliye ay›r›- yorlar. Bu zavall› adama bir hey’et Mâl de pot diye ra- por vermifl. Maliye Bakanl›¤› sa¤l›k heyeti röntgen muayenesi için bana havale etmifl. Fakat çok güçlükle
* Dr. R›fat Osman Beyin Prof. Dr. Süheyl Ünver’e yazd›¤› 6 A¤ustos 1928 tarihli bas›lmam›fl mektubu. “R›fat Osman Bey’in, Süheyl Ünver’e yaz- m›fl oldu¤u mektuplar›n asl›, ‹stanbul’da Süleymaniye Kütüphanesi Prof. Dr. A. Süheyl Ünver arflivinde bulunmaktad›r. Buradan al›nan bir kopya da T. Ü. T›p Fakültesi T›p Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dal› Dr.
Rat›p Kazanc›gil Kütüphanesinde yer almaktad›r.
karfl›laflt›m. Çünkü kolon, kambur ve e¤ri durum al- m›fl. Hasta geceleri oturarak uyumakta. Port Plâ¤a koymak mümkün de¤il. Ben de henüz tele radyografi yapacak port d’ampul olmad›¤› gibi, standart kuliç mo- deli ampul de olmad›¤›ndan, hastay› oturtarak yan va- ziyette belki bir fley yapar›m diye düflünürken, birden akl›ma senin Paris’ten gönderdi¤in, Dr. Delherm’in ki- tab› geldi. O gece incelerken kitab›n 844.üncü sayfa- s›nda tarifi ve resmi olmak üzere “La Radiografi sur fil- mes courbées” bölümünü gördüm. Ben de mademki hasta do¤rulam›yor, bu halde pla¤› ona uydururum de- dim ve ince kartondan bir flâse yapt›m. Yar›n filmi bu- nun içine koyarak arka ve kar›n f›kralar› hizas›na ba¤- lamak sureti ile radyografi yapaca¤›m.”[12]
Röntgen makinesi ile yap›lan çal›flmalarda, istenilen sonucun al›namamas› üzerine, Dr. R›- fat Osman Bey, makinenin eksikliklerinin bir lis- tesini ç›kartarak hastane idaresine bildirmifltir.
Eksikler nedeniyle gere¤i gibi hizmet vereme- yen servisin çal›flmalar›, Vilayet Umumi Mecli- sinin 1929 y›l› yedinci toplant›s›nda gündeme gelmifl ve hastanenin Röntgen Servisi ile ilgili flunlar konuflulmufltur.
“Hayli fedakarl›klardan sonra Röntgen cihaz›
al›nd›. Kurulup ifle bafllamas› A¤ustos’ta mümkün oldu. Makinenin eksikleri Eylül ay›nda tamamland›.
O zamandan beri otuz kifli müracaat etti. Foto¤raf ald›k. Fakat tedavi edici bir cihaz de¤il, sadece foto¤- raf alabiliyor. Ancak al›nan sonuca göre söyleyecek
olursak, uzman olan flahs›n bahsetti¤i gibi, baz› ek- siklerden dolay› aksamalar oldu¤unu kabul etmek ge- rekiyor. Bir de S›hhiye Müdürünün (Sa¤l›k Müdü- rü) incelemesi gerekiyor. Bu alet gerçekten tedavi yapm›yor. Genel tedavilere yaram›yor. Sadece ufak tedavileri yap›yor. Onlar› da yapamam›flt›r. Çekilen resimlerden istifade edilememifltir.”
Toplant›da yap›lan bu konuflmalar›n sonun- da hastanenin Röntgen Dairesi’nin kapat›lmas›
istenmifl, fakat bu istek red edilerek Dr. R›fat Os- man Bey’in istemifl oldu¤u, tanesi 1250 lira olan ampullerin al›nmas›na karar verilmifltir.
Dr. R›fat Osman Bey makinenin eksik parçala- r›n›n tamamlanmas›n› isterken, ayr›ca çal›flmala- r›nda kendisine yard›mc› olacak, meclis tutanak- lar›nda ad› motorcu olarak geçen, bir röntgen tek- nisyeni istemiflse de Vilayet Meclisi'nin bu toplan- t›s›nda al›nmas› uygun görülmemifltir.[8]
Dr. R›fat Osman Bey’in kendisi de röntgen makinesinin çal›flmas›ndan memnun de¤ildir.
Bu memnuniyetsizli¤ini, 20.11.1931 tarihinde Prof. Dr. Süheyl Ünver’e yazd›¤› mektubunda flöyle anlatmaktad›r:
“Allah›n benim bu yafl›mda bafl›ma bir dert ola- rak verdi¤i bu röntgen makinesi belas› için ‹stan- bul’a gelece¤imi zannediyorum.
En fazlas›yla beni üzen, terapiler cephesinin bo- zuklu¤u. Burada elektrik bilen bir tamirci bile yok.
Binaenaleyh terapiden egzamalarla favuslar g›rla.
fiimdiye kadar tedavi olan egzamalarda çok güzel ba- flar›lar al›nd›. Hem de çok kifli belal› hastal›ktan kur- tuldu. Köylerde ise favus çok var. Göçmenler bu has- tal›¤› ço¤altt›. ‹flte as›l derdim bu cephe, yoksa rad- yografiler (kolon müstesna) olmak üzere düfle kalka ne olursa oluyor. Teflhissiz kalm›yor.”
Dr. R›fat Osman Bey’in mektubunda da be- lirtti¤i gibi makinenin çekmifl oldu¤u filmler- den kendisi de flikayetçidir. Mektubun deva- m›nda “‹stanbul’a gelirken bu filmlerden getirece¤i- ni, filmleri onun da görmesini istedi¤ini ve görünce kendisine hak verece¤ini, bu eksiklikler içinde ancak bu kadar oldu¤unu” yazmakta ve bu durumdan duymufl oldu¤u üzüntüyü dile getirmektedir.[**]
fiekil 2. Edirne Belediye Hastanesi Röntgen Uzman› Dr. R›fat Osman Bey.
** Dr. R›fat Osman Beyin Prof. Dr. Süheyl Ünver'e yazd›¤› 14. Kânun-i sâni 1931 tarihli bas›lmam›fl mektubu.
Bu arada, Sa¤l›k Bakanl›¤›’na da hastanenin Röntgen Dairesi’nin kapat›lmas› ile ilgili yaz›
yaz›lm›fl olacak ki, oradan gelen cevapta; “Edir- ne’nin içinde bulundu¤u co¤rafi durum nedeniyle Röntgen Dairesi’nin gerekli oldu¤u, kapat›lmas›n›n olanaks›z bulundu¤u, Özel ‹dareden Röntgen Daire- si’ne ayr›lan paran›n ödenece¤i, uzman›n yetene¤i ve faaliyetinin ayr›ca incelenece¤i,” bildirilmifltir.[8]
Sa¤l›k Bakanl›¤› Müsteflar› da Edirne’ye ge- lerek, röntgen makinesini incelemifl ve haz›rla- m›fl oldu¤u raporda “tesisat›n, hatta makinenin eski sistem oldu¤unu, eksikliklerin de o nedenden kaynakland›¤›n›“ belirtmifltir.[9]
Röntgen Dairesi’nde kullan›lan elektri¤in ye- terli olmamas› üzerine, Dr. R›fat Osman Bey Hastane Baflhekimli¤i’ne durumu bildiren bir
yaz› yazarak, Röntgen Dairesi’nin flehir elektrik dairesine ba¤lanmas› gerekti¤ini bildirmifltir.
Dr. R›fat Osman Beyin bu iste¤i Edirne Vilayeti Umumi Meclisi’nin 02.02.1931 tarihindeki top- lant›s›nda gündeme gelmifltir. Toplant›da Dr.
R›fat Osman Bey taraf›ndan haz›rlanm›fl olan ve Katip Vahit bey taraf›ndan okunan yaz›da flun- lar yazmaktad›r:
“Memleket Hastanesi Bafltabipli¤i’ne takdim;
1928 y›l›nda hastanemizin Röntgen Dairesi’nin 5000 lira harcama yap›larak kuruldu¤u sizce de bi- linmektedir. Bu paraya, muayene dairesi ile karanl›k oda, motor dairesinin inflaat ve motorun yak›t mas- raflar›, su yollar› ve teferruat›, bir senelik film ve di-
¤er ecza masraflar› da dahildi. Bu kadar az bir kay- nakla meydana gelecek asrî bir radyoloji dairesinin tam bir kurum olamayaca¤›n›, teflhislerin ancak
%15-20 oran›nda yap›labilece¤ini ve tedavinin de mümkün olamayaca¤›n› Sa¤l›k Müdürlü¤ü’ne bir raporla bildirmifltim. Edirne flehir elektrik fabrikas›n- dan al›nacak elektrik ile bu aletin en güzel flekilde kullan›labilece¤i bilgisini ald›m. Dairenin ikinci y›- l›nda daha basit ve etkili flua ç›karan Eoliflistandart modeli ampullerle beraber klinoskop ve negakoskop gibi önemli ve pahal› k›s›mlar ilave edilerek birinci se- neye oranla daha iyi teflhis filmleri elde edilerek, akci-
¤er, kalp, mide muayeneleri yap›lm›fl, teflhis kabiliye- ti %50-60 oran›na ç›kar›lm›fl, yüzeysel cilt hastal›k- lar› tedavisi de mümkün olmufltur. Hastanemiz cer- rahi bölümüne, Operatör Kemal Bey’in gelmesiyle ço¤alan röntgen iflleri, vilayetimize komflu vilayetler- den de müracaat eden cilt hastalar›n›n artmas› ve bil- hassa küçük çocuklarla gençlerde meydana gelen ve- rem tabiatl› (huylu) tümörlerin, flifllerin gün be gün artmalar› ve bu cerrahi ifllerin sonuçlar›n›n da mü- kemmel bir röntgen cihaz›yla çal›flma sonucunda muvaffak olunaca¤›ndan dolay›, ilk tesisteki karar uyar›nca resim ve fiyat› yaz›lm›fl olan aletin al›nma- s›na ve flehir elektrik fabrikas› cereyan›na ba¤lanarak faaliyete geçilmesi gerekmektedir. Bu amaçla, Opera- tör Dr. Kemal Bey’le birlikte yapt›¤›m›z araflt›rma so- nucu (Granhelyedor Universel) denilen meflhur Si- mens elektrik fabrikas› aletlerinden birinin al›nmas›- na gerek görülmüfltür. Bu t›bbi aletin yenilenmesi için, Simens fabrikas›n›n Türkiye mümessili, aletleri- mizin ilk bayii ve kurucusu Galata da Raul’e yapt›¤›- m›z müracaata ald›¤›m›z cevapta, de¤erleri bin lira olan klinoskop-negagoskop gibi mühim parçalardan Tablo 3. 1928-1946 y›llar› aras›nda Edirne
Memleket Hastanesi’nde görev yapanlar
Dahiliye uzman› Dr. Yusuf Ziya Bey*
Dr. ‹smail Hakk› Kutkan Dr. Sait Keskin
Dr. Fevzi Hemçomol
Cerrah Dr. Mehmet Kemal Bey
Dr. Burhanettin Üney Dr. Süreyya Saruhan Dr. Ekrem Köner Dr. Muhsin Baflak Dr. Recep fievik Soyhan Göz hastal›klar› uzman› Dr. Raif Gür
Radyoloji uzman› Dr. R›fat Osman Bey Dr. Celal Yüksekel Dr. Sezai Konukgil**
Mikrobiyoloji uzman› Dr. Saadettin Hasan Dr. Tahsin Berkin Dr. Hami Güven Dr. Yzb. fievket Ço¤ar Difl hekimi Dr. Nuri Gunyal
Asistan Dr. As›m Bey
Eczac› Nuri Efendi
‹brahim fievki Ahmet (Ünalan) Cahide Somersan
*1928 y›l›nda; ** 1944 y›l›nda Hastane Baflhekimli¤i yapm›fllard›r.
Kaynak: Edirne, S›hhat ve ‹çtimaî Muavenet Vekâleti Sicil Memurin Defteri. T. Ü. T›p Fakültesi T›p Tarihi ve Deontoloji Anabilim Dal› Dr.
Rat›p Kazanc›gil Kütüphanesinde.
baflka, di¤er k›s›mlar› bin iki yüz lira karfl›l›¤›nda ka- bul edece¤ini ve merbut resimde flekli ve faturada fi- yat› gösterilen cihaz› 4800 liraya verece¤ini ve bu pa- radan da 1200 lira indirim yapaca¤›n› bildirmiflti.
Bunun üzerine pazarl›¤a giriflilerek, yap›lan ikinci baflvuruda geri verilecek tak›mlar›n fiyat›n› 1500 li- raya ç›karm›flt›r. Resmen yap›lacak bir baflvuru sonu- cunda bu miktar›n da indirimi çok olas›d›r. Üç sene- den pek az bir zaman içinde 650 hastan›n ‹stanbul hastanelerine gitmelerine meydan vermeyen ve bura- da muayenelerini yapan hastanemiz Röntgen Daire- si’nin, çal›flmas›n› geniflleterek ifllerini daha iyi ve olumlu bir flekle sokulmas› gereklili¤i, bafllang›çta ve- rilen tesis paras›n›n azl›¤›ndan ileri geldi¤ini arz eder, yüce Vilayet’e sundu¤um bu yaz›n›n kabulünü rica ederim efendim.”
Dr. R›fat Osman Bey’in iste¤i kabul edilmifl, ayr›ca, 1931 y›l› Edirne Vilayet bütçesi haz›rla- n›rken röntgen mütehass›s› ücreti 165 lira, rönt- gen makinist (röntgen teknisyeni) ücreti 20 lira olarak belirlenmifltir.[9]
Özel idareye devredilerek, Memleket Hasta- nesi ad›n› alm›fl olan Edirne Belediye Hastanesi, 12 Ekim 1945 tarihinde Sa¤l›k Bakanl›¤›’na ba¤- lanm›flt›r.[3]1928-1946 y›llar› aras›nda hastanede görev yapanlar Tablo 3’te gösterilmifltir. Hasta-
ne, 1954 y›l›na kadar bulundu¤u binada hizmet vermeye devam etmifl, Edirne Devlet Hastane- si’nin günümüzde kullan›lmakta olan binas›
yapt›r›l›nca, buraya tafl›nm›fl ve Edirne Devlet Hastanesi ad›n› alm›flt›r. Eski bina bir süre bofl kald›ktan sonra y›k›larak yerine Endüstri K›z Meslek Lisesi infla edilmifltir.[1]
KAYNAKLAR
1. Kazanc›gil R. 1362-1920 y›llar› aras›nda Edirne ilin- deki sa¤l›k kurumlar› ve bu kurulufllarda çal›flan personel. ‹stanbul: Eren Bas›mevi; 1981. s. 40-7.
2. Tosyavizade RO. Edirne rehnümas›. Edirne: Vilayet Matbaas›; 1920. s. 63-88.
3. Kazanc›gil R. Edirne flehir kronolojisi (1300-1994). ‹s- tanbul: Edirne Valili¤i Yay›nlar›; 1999. s. 120, 159.
4. Aydemir fiS. ‹kinci adam. Cilt 1, ‹stanbul: Remzi Ki- tapevi; 1966. s. 347-8.
5. Edirne Paflaeli Gazetesi. 29 Mart 1340 (29 Mart 1924).
6. Edirne Paflaeli Gazetesi. 25 Kanun-i Sani 1341 (25 Ocak 1925).
7. Edirne Paflaeli Gazetesi. 2 Temmuz 1342 (2 Temmuz 1926).
8. T. C. Edirne Vilayeti Umumi Meclisi Müzakerat› Za- b›tnamesi. Edirne: Vilayet Matbaas›; 1929. s. 11, 12, 43-76.
9. T. C. Edirne Vilayeti Umumi Meclisi Zab›tnamesi-.
Edirne: Vilayet Matbaas›; 1931. s. 23-85.
10. Edirne Postas› Gazetesi. 4 A¤ustos 1928.
11. Edirne Postas› Gazetesi. 6 Teflrini Evvel 1928.
12. Çulpan C. Tosyavîzâde Dr. R›fat Osman Hayat› ve Eserleri. ‹stanbul: ‹smail Akgün Matbaas›; 1959. s. 31-2.
