Romatoid Artritli Hastalarda Oküler Cevap Analizörü ile ÖlçülenKorneal Biyomekanik Özelliklerin De¤erlendirilmesi

(1)

Romatoid Artritli Hastalarda Oküler Cevap Analizörü ile Ölçülen Korneal Biyomekanik Özelliklerin De¤erlendirilmesi

Evaluation of Corneal Biomechanical Properties Measured By Ocular Response Analyzer in Cases with Rheumatoid Arthritis

Yaz›ﬂma Adresi/Address for Correspondence: Dr. Hasan Alt›nkaynak, Cambaziye Mahhalesi Yeniçeﬂme Sokak Donat Apartman› 45/9 Fatih, ‹stanbul, Türkiye Tel.: +90 212 530 26 39 Gsm: +90 506 350 97 48 E-posta: altinkaynak167@yahoo.com

Geliﬂ Tarihi/Received: 12.12.2010 Kabul Tarihi/Accepted: 08.02.2011

Özet

Amaç: Romatoid artritli ve sa¤l›kl› bireylerde Oküler Cevap Analizörü (OCA) ile ölçülen kornean›n biyomekanik parame- trelerini karﬂ›laﬂt›rmak.

Gereç ve Yöntem: Çal›ﬂma kapsam›na 17 sa¤l›kl› hastan›n 34 gözü (kontrol grubu) ve romatoid artritli 17 hastan›n 34 gözü (çal›ﬂma grubu) al›nd›. Tüm olgulara OCA ile ölçüm yap›ld›. Kornea düzeltmeli göz içi bas›nc› (G‹Bkk), Goldman uyumlu göz içi bas›nc› (G‹Bg), korneal rezistans faktör (KRF) ve korneal histerezis (KH) de¤erleri kaydedildi. Verilerin istatistiksel analizinde ba¤›ms›z örneklem t-testi kullan›ld›.

Sonuçlar: Romatoid artritli olgularda OCA ile ölçülen korneal biyomekanik parametrelerde yafl uyumlu normal gözlere göre anlaml› de¤iflim oluflmamaktad›r.

Tart›flma: Çal›flma grubunda ortalama KH 11,5±2,1 (7,7-16,2) mmHg, KRF 12,1±2,3 (8,2-17) mmHg, G‹Bg 17,2±4,4 (8,3- 25,1) ve G‹Bkk 16,5±4,3 (7,7-24,2) mmHg idi. Kontrol grubunda ortalama KH 11,6±1,1 (9,7-13,8) mmHg, KRF 11,8±1,2 (9,8-14,1) mmHg, G‹Bg 15,9±3,3 (9,4-25,7) ve G‹Bkk 15,4±2,6 (8,8-21,2) mmHg idi. Bu de¤erlerde, çal›flma ve kontrol grubu aras›nda anlaml› bir fark yoktu (p>0,05). (Turk J Ophthalmol 2011; 41: 167-70)

Anahtar Kelimeler: Romatoid artrit, Oküler Cevap Analizör, Korneal histerezis

Summary

Purpose: To compare the corneal biomechanical properties using an ocular response analyzer (ORA) in patients with rheumatoid arthritis and healthy control subjects.

Material and Method: Thirty four eyes of 17 healthy individuals (control group) and 34 eyes of 17 patients with RA (study group) were recruited. ORA measurements were performed in all patients. Corneal-compensated intraocular pressure (IOPcc), Goldman related intraocular pressure (IOPg), corneal resistance factor (CRF), and corneal hysteresis (CH) were recorded. Statistical analyses were performed using a t test for independent samples.

Results: In the study group, mean CH was 11.5±2.1 (7.7-16.2) mmHg, mean CRF was 12.1±2.3 (8.2-17) mmHg, IOPg 17.2±4.4 (8.3-25.1) and mean IOPcc was 16.5±4.3 (7.7-24.2) mmHg. In the control group, mean CH was 11.6±1.1 (9.7-13.8) mmHg, mean CRF was (11.8±1.2 (9.8-14.1) mmHg, IOPg 15.9±3.3 (9.4-25.7), and mean IOPcc was 15.4±2.6 (8.8-21.2) mmHg. There were no significant differences in these parameters between the study and control groups (p>0.05).

Discussion: The biomechanical parameters measured with ORA were not statistical difference in patients with rheumatoid arthri- tis and age matched healthy individuals.(Turk J Ophthalmol 2011; 41: 167-70)

Key Words: Rheumatoid arthritis, Ocular response analyzer, Corneal hysteresis

Hasan Alt›nkaynak, Necip Kara, Ökkeﬂ Baz, Yonca Ça¤atay Çelik*, Ercüment Bozkurt, Ahmet Taylan Yaz›c›, Ahmet Demirok

Beyo¤lu Göz E¤itim ve Araﬂt›rma Hastanesi, ‹stanbul, Türkiye

*Haseki E¤itim ve Araﬂt›rma Hastanesi, Dahiliye Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye

Özgün Araﬂt›rma / Original Article

167

DOI: 10.4274/tjo.41.09797

(2)

Giriﬂ

Romatoid artrit (RA), kronik seyirli, sistemik, otoim- mün inflamatuar bir konnektif ba¤ doku hastal›¤›d›r.

Bafll›ca periferik eklemleri tutan bu hastal›k simetrik ve eroziv sinovit ile karakterizedir. RA’›n genel popülasyon- daki s›kl›¤› %0,5-1 olup, kad›nlarda erkeklere nazaran 3 kat daha s›k görülmektedir. Herhangi bir yaflta görülebilmekle birlikte s›kl›kla 30-50 yafllar› aras›nda bafllamaktad›r.^1,2

Eklem tutulumu RA’›n temel özelli¤ini oluflturmas›na karfl›n, eklem d›fl› bulgularda hastal›¤a efllik eder. Oküler yüzey, RA’›n s›kl›kla etkilendi¤i dokulardan biridir.

Keratokonjonktivitis sikka en s›k görülen tutulumu olmakla birlikte, korneal incelme ve periferal korneal ülser gibi korneal tutulumlar da görülebilmektedir.

Kornean›n stromas›, kornean›n saydaml›¤› ile birlikte k›r›lma ve mekanik özelliklerini belirleyen esas unsurdur.

Özelikle ön stromal k›s›m, kornean›n stabilitesi ve ﬂekli aç›s›ndan önemli bir yere sahiptir.³ Yaﬂlanma, korneal patolojiler, LAS‹K gibi korneal cerrahiler ve sistemik hastal›klar kollajen ba¤ dokusundan zengin bu stromal yap›ya etki ederek kornean›n biyomekanik özelliklerini etkileyebilmektedir.^4-8

Kornean›n biyomekanik de¤erlendirilmesi, göz içi bas›nc› (G‹B) ölçümünde, refraktif cerrahi adaylar›n›n ameliyat öncesi de¤erlendirilmesinde, sa¤l›kl› ve anor- mal kornea ayr›m›nda kullan›labilmektedir.^4-9

Oküler Cevap Analizörü (OCA, Reichert Ophthalmic Instruments, Buffalo, USA ) ile de¤erlendirilebilen kornea biyomekani¤i, kornean›n zengin kollajen ba¤ dokusuna sahip olmas› nedeniyle konnektif ba¤ dokusu hastal›klar›ndan etkilenebilir. Buradan yola ç›karak bu kesitsel çal›flmada, romatoid artritli ve sa¤l›kl› olgularda OCA ile elde edilen korneal biyomekanik de¤erler karfl›laflt›r›ld›.

Gereç ve Yöntem

Bu kesitsel çal›flma Beyo¤lu Göz E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi ile Haseki E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Romatoloji Birimi taraf›ndan yap›lm›flt›r.

Olgular, RA’l› hastalardan oluflan çal›flma grubu ve sa¤l›kl› bireylerden oluflan kontrol grubu olarak iki gruba ayr›ld›. RA’l› olgular Haseki E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Romatoloji Birimi taraf›ndan sevk edilerek çal›flma grubuna al›nm›flt›r. Yafl uyumlu kontrol grubu ise yine Romatoloji Birimince muayene edilip konnektif ba¤ doku hastal›¤›

d›fllanan sa¤l›kl› bireylerden oluflturulmufltur.

Hastalar›n tamam›na detayl› bir oftalmolojik muayene yap›ld›. Snellen eﬂeli ile düzeltilmiﬂ en iyi görme keskin- li¤i (DEGK), Goldmann aplanasyon tonometrisi ile G‹B

ölçümü (G‹BGAT), biyomikroskopik ön segment muayenesi, dilate fundus muayenesi, IOLMaster (Carl Zeiss Meditech, AG, Jena, Almanya) aksiyel uzunluk (AU) ölçümü, ultrasonik pakimetri ile santral korneal kal›nl›k (SKK) ölçümü ve OCA ile de korneal biyomekanik ölçümleri yap›ld›.

Oküler cerrahi geçirmifl, travma hikayesi olan, glokom ve keratokonus gibi korneal biyomekani¤i etk- ileyen hastal›¤› bulunanlar, kontakt lens kullan›m hikayesi olanlar, oküler inflamatuar hastal›¤› olanlar, suni gözyafl› d›fl›nda topikal ilaç kullananlar, AU’u 24 mm’den yüksek olanlar, gebeler ve diyabete hastal›¤› bulunan olgular çal›flma kapsam› d›fl›nda b›rak›ld›.

OCA ölçümü, özel bir oda içerisinde deneyimli bir klinisyen taraf›ndan uyguland›. Her bir hasta için sinyal de¤erleri birbirine yak›n 3 adet ölçüm yap›ld›. Güvenilir olmayan atipik sinyaller de¤erlendirilmeye al›nmad›.

Analiz için her parametrenin ortalama de¤erleri kullan›ld›. OCA cihaz› ile kornea histerezis (KH), korneal rezistans faktör (KRF), kornean›n biyomekanik özellikleri ile kompanse edilmiﬂ G‹B de¤eri (G‹Bkk) ve Goldmann ile uyumlu G‹B (G‹Bg) de¤eri elde edilmektedir.

Tüm istatistiksel analizler SPSS 16.0 (Statistical Package For The Social Sciences SPSS Inc, Chicago, IL) program› kullan›larak yap›ld›. Çal›flma ve kontrol grubun- daki ölçüm sonuçlar› ba¤›ms›z örneklem t-testi kullan›larak karfl›laflt›r›ld›.

Sonuçlar

Her iki gruptaki olgular›n demografik özellikleri Tablo 1’de özetlendi. Yaﬂ ve cinsiyet aç›s›ndan 2 grup aras›nda istatistiksel olarak anlaml› fark bulunmad›. Santral kornea kal›nl›klar› (SKK) aç›s›ndan da iki grup aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir fark görülmedi (p=0,90).

Çal›flma ve kontrol grubunda yer alan olgular›n, OCA cihaz› ile elde edilmifl parametreleri ile Goldman aplanasyon tonometrisi ile ölçülmüfl G‹B de¤erleri ve istatistiksel sonuçlar› Tablo 2’de verildi. ‹ki grup aras›nda KH ve KRF de¤erleri aras›nda istatistiksel olarak anlaml›

bir fark bulunmad›. Bununla birlikte G‹Bg, G‹Bkk ve G‹BGAT de¤erleri romatoid artritli hasta grubunda kontrol grubuna göre daha yüksek bulunmuﬂ olmas›na ra¤men bu fark istatistiksel olarak anlaml›l›k göstermedi.

Tart›ﬂma

Romatoid artrit patogenezinde hem hümoral hem de hücresel ba¤›ﬂ›kl›k mekanizmalar› rol oynamaktad›r.

Hücresel ba¤›ﬂ›kl›kta rol oynayan T lenfositler, makrofa- jlar, dendritik hücreler, B lenfositler ve tip A sinoviosit gibi hücreler taraf›ndan kendilerine sunulan ve bugün 168

TJO41; 3: 2011

(3)

için bilinmeyen antijenler ile aktive olmaktad›rlar. Daha sonra bu hücrelerden sal›nan interlökin 1b, interlökin 12, interferon gamma ve tümör nekroz faktörü alfa gibi proin- flamatuar sitokinler ile doku harabiyeti gerçekleﬂmektedir.

Patogenezin hümoral sistem aya¤›nda ise sinovyumda romatoid faktörün bulunmas›, immün komplekslerin oluﬂumu ve kompleman aktivasyonu yer almaktad›r.

Romatoid artrit genellikle eklemleri tutmas›na karfl›n, hematolojik, kardiyovasküler sistem, nörolojik, akci¤er ve göz tutulumu gibi eklem d›fl› tutulumlarda görülebilmektedir. RA’da göz tutulumu nadir de¤ildir ve s›kl›kla ileri yafl kad›nlarda görülmektedir.^10,11 En s›k görülen göz bulgusu Keratokonjonktivitis sikkad›r.

Ayr›ca, korneal incelme, akut stromal keratit, sklerozan

keratit, keratolizis, periferik ülseratif keratit, episklerit, sklerit, skleromalazi, üveit de görülebilmektedir.^12,13

Kornean›n mekanik ve refraktif özelliklerinden sorum- lu olan stroma tabakas›, bafll›ca tip 1 kollajenden oluflmaktad›r. Stroman›n, kornea fleklini nas›l sa¤lad›¤›

tam olarak aç›klanamasa da, stroman›n özel mimarisinin bunda etkili oldu¤u bildirilmiﬂtir.¹⁴ Ba¤ dokusu hastal›klar› güçlü bir antijen- antikor reaksiyonu ile korneada biyokimyasal ve hücresel yan›ta neden olarak kornea stromas›nda kollajen lizisine ve incelmeye neden olmaktad›r.¹⁵ RA’da, stromada korneal incelmeyle son- lanan, apopitotik ve proteolitik aktivite art›ﬂ›

gösterilmiﬂtir.¹⁶

Literatürde ba¤ doku hastal›klar›nda kornean›n biyomekani¤inin OCA ile de¤erlendirilmesiyle ilgili çok az say›da yay›n bildirilmifltir. Prata ve ark. romatoid artritli hastalarda ortalama KH de¤erini ve Goldman aplanasyon tonometrisi ile ölçülmüfl ortalama G‹B de¤erini sa¤l›kl› bireylere göre daha düflük bulmufltur.⁷ Emre ve ark. ise sklerodermal› hastalarda OCA ile kornean›n biyomekanik özelliklerini araflt›rm›fllard›r. Bu çal›flmada sklerodermal› hastalarda KRF de¤eri ve G‹Bg de¤eri sa¤l›kl› bireylere göre anlaml› derecede daha yüksek bulunmufltur.⁸

Çal›flmam›zda OCA cihaz› ile de¤erlendirilen kornean›n biyomekanik özellikleri RA’l› ve yafl uyumlu sa¤l›kl› bireylerde karfl›laflt›r›lm›flt›r. Kornean›n viskoelastik özelli¤ini yans›tan KH de¤eri ve elastik özelli¤ini gösteren KRF de¤eri RA bulunan olgularda ve sa¤l›kl›

bireylerde anlaml› bir farkl›l›k göstermemifltir. OCA cihaz›, kornean›n viskoelastik özelliklerinin yan› s›ra, goldman ile uyumlu olan bir G‹B de¤eri ve kornean›n biyomekanik özellikleri ile kompanse edilmifl, kornea kal›nl›¤›ndan etkilenmeyen ikinci bir G‹B de¤eri daha vermektedir. Çal›flmam›zda, her iki G‹B de¤eri de RA’l›

olgularda sa¤l›kl› bireylere göre daha yüksek bulunmufltur ama bu fark anlaml› bulunmam›flt›r. Bizim çal›flmam›z›n sonuçlar›n›n Prata ve ark. n›n çal›flmas›ndan farkl› ç›kmas›nda çal›flmaya al›nan olgular›n yafl ortalamas›n›n farkl› olmas› etkili olabilir. Prata ve ark.n›n çal›flmas›nda olgular›n yafl ortalamas› bizim hasta grubu- muza göre yaklafl›k 10 y›l daha fazlad›r. Bu 10 y›ll›k fazladan tutulum süresi kornean›n daha fazla etkilenme- sine ve KH gibi korneal biyomekanik de¤erlerin daha düflük olmas›na yol açm›fl olabilir.

Günümüzde OCA ile kornea biyomekani¤inin de¤erlendirilmesi LAS‹K gibi kornearefraktif cerrahi öncesi hastalar›n de¤erlendirilmesinde ve ameliyat sonras› prognozun öngörülmesinde de kullan›labilmektedir.

LAS‹K sonras› KH ve KRF gibi korneal biyomekanik parametrelerde anlaml› derecede azalma bildirilmiﬂtir.¹⁷ Ba¤

dokusu hastal›klar›nda baﬂar›l› LAS‹K sonras›, stromal 169

Alt›nkaynak ve ark.Romatoid Artritli Gözlerde Oküler Cevap Analizörü

Tablo 1. Olgular›n demografik özellikleri

Kontrol grubu Çal›ﬂma grubu P

Göz say›s› 34 34

Olgu say›s› 17 17

Cinsiyet

Kad›n 15 15

Erkek 2 2

Yaﬂ, y›l

Ort.±SS 45,16±2,7 43,92±6,7 0,3

DA (41-50) (42-50)

Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, DA: De¤iﬂim aral›¤›

*: Ba¤›ms›z örneklem t- testi

Tablo 2. Çal›flma ve Kontrol Grubunun SKK ve OCA Ölçümlerinin Karfl›laflt›r›lmas›

Kontrol grubu Çal›ﬂma grubu P KH, mmHg

Ort.±SS 11,6±1,1 11,5±2,1 0,90

DA (9,7-13,8) (7,7-16,2)

KRF

Ort.±SS 11,8±1,2 12,1±2,3 0,45

DA (9,8-14,1) (8,2-17)

G‹Bkk, mmHg

Ort.±SS 15,4±2,6 16,5±4,3 0,24

DA (8,8-21,2) (7,7-24,2)

G‹Bg, mmHg

Ort.±SS 15,9±3,3 17,2±4,4 0,18

DA (9,4-25,7) (8,3-25,1)

G‹BGAT,mmHg

Ort.±SS 15,3±3,1 16,6±3,7 0,14

DA (10-23) (10-24)

SKK, μm

Ort.±SS 562±34 567±31 0,90

DA (506-632) (517-620)

SKK: Santral Kornea Kal›nl›¤›, OCA:Oküler Cevap Analizörü, Ort: Ortalama, SS: Standart sapma, DA: De¤iﬂim aral›¤›, KH: Korneal histeresis, KRF: Korneal Resistans Faktörü, G‹Bkk: Korneal kompanse göz içi bas›nc›, G‹Bg: Goldman aplanasyon tonometrisi ile ölçülmüﬂ göz içi bas›nc›

*: Ba¤›ms›z örneklem t- testi

(4)

haze, korneal incelme, korneal ülserasyon ve zay›f yara yeri iyileflmesi gibi komplikasyonlar bildirilmifltir.^18,19 Komplikasyonsuz geçen katarakt cerrahisi sonras›nda RA gibi ba¤ dokusu hastal›klar›nda stromal yara iyileflmesin- deki bozukluklara ba¤l› korneal incelmeyle seyreden komplikasyonlar bildirilmifltir.^20,21 Bu komplikasyonlar›n önlenmesinde, ba¤ dokusu hastal›¤› bulunan ve göz içi cerrahi planlanan olgularda ameliyat öncesi ve sonras›

OCA ile korneal biyomekanik parametreleri ve oluﬂan komplikasyonlar› de¤erlendiren klinik çal›ﬂmalar yararl›

olabilir.

Sonuç olarak, RA’l› olgularda OCA ile ölçülen ve korneal biyomekani¤ini gösteren KH ve KRF de¤erleri ile sa¤l›kl› bireylerle benzerlik göstermektedir. Bununla birlikte, yine OCA cihaz› ile ölçülebilen Goldman ile uyumlu G‹Bg de¤eri ve kornea kal›nl›¤›ndan ba¤›ms›z G‹Bcc de¤eri RA’l› hastalarda anlaml› olmasa daha yüksek bulunmuﬂtur.

Kaynaklar

1. Patel AM, Moreland LW. Interleukin-6 inhibition for treatment of rheumatoid arthritis: A review of tocilizumab therapy. Drug Des Devel Ther. 2010;4:263-78.

2. Silman AJ, Pearson JE. Epidemiology and genetics of rheumatoid arthritis. Arthritis Res. 2002;4:265-72.

3. Glass DH, Roberts CJ, Litsky AS, Weber PA. A viscoelastic biomechanical model of the cornea describing the effect of viscosity and elasticity on hysteresis. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2008;49:3919-26.

4. Touboul D, Roberts C, Kérautret J, et al. Correlations between corneal hysteresis, intraocular pressure, and corneal central pachymetry. J Cataract Refract Surg. 2008;34:616-22.

5. Hager A, Loge K, Füllhas MO, Schroeder B, Grossherr M, Wiegand W. Changes in corneal hysteresis after clear corneal cataract surgery. Am J Ophthalmol. 2007;144:341-6.

6. Fontes BM, Ambrósio R Jr, Jardim D, Velarde GC, Nosé W. Corneal Biomechanical Metrics and Anterior Segment Parameters in Mild Keratoconus. Ophthalmology. 2010;117:673-9.

7. Prata TS, Sousa AK, Garcia Filho CA, Doi LM, Paranhos A Jr.

Assessment of corneal biomechanical properties and intraocular pressure in patients with rheumatoid arthritis. Can J Ophthalmol.

2009;44:602.

8. Emre S, Kayikçio¤lu O, Ateﬂ H, et al. Corneal hysteresis, corneal resistance factor, and intraocular pressure measurement in patients with scleroderma using the reichert ocular response analyzer. Cornea. 2010;29:628-31.

9. Hyams SW, Kar H, Neumann E. Blue sclerae and keratoglobus.

Ocular signs of a systemic connective tissue disorder. Br J Ophthalmol. 1969;53:53-8.

10. ﬁenel K, Kaya M, Energin F, Ço¤algil ﬁ, Baykal O. Romatoid Artritli Hastalar›m›z›n Göz Tutulumu Yönünden ‹ncelenmesi. AÜTD.

1995;27:104-6.

11. Eskiyurt N, Manav G, Öncel A, ve ark. Romatoid Artritli Hastalar›m›zda Göz Bulgular›. Fizik Ted Rehabil Derg.

1992;16:230-2.

12. Jayson MI, Easty DL. Ulceration of the cornea in rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis. 1977;36:428-32.

13. Harper SL, Foster CS. The ocular manifestations of rheumatoid disease. Int Ophthalmol Clin. 1998;38:1-19.

14. Gold DH, Morris DA, Henkind P. Ocular findings in systemic lupus erythematosus. Br J Ophthalmol. 1972;56:800-4.

15. Liu J, Roberts CJ. Influence of corneal biomechanical properties on intraocular pressure measurement: quantitative analysis. J Cataract Refract Surg. 2005;31:146-55.

16. Villani E, Galimberti D, Viola F, Mapelli C, Del Papa N, Ratiglia R.

Corneal involvement in rheumatoid arthritis: an in vivo confocal study. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2008;49:560-4.

17. Ortiz D, Piñero D, Shabayek MH, Arnalich-Montiel F, Alió JL.

Corneal biomechanical properties in normal, post-laser in situ keratomileusis, and keratoconic eyes. J Cataract Refract Surg.

2007;33:1371-5.

18. Cua IY, Pepose JS. Late corneal scarring after photorefractive kera- tectomy concurrent with development of systemic lupus erythematosus. J Refract Surg. 2002;18:750-2.

19. Li Y, Li HY. Analysis of clinical characteristics and risk factors of corneal melting after laser in situ keratomileusis. Zhonghua Yan Ke Za Zhi. 2005;41:330-4.

20. Maffett MJ, Johns KJ, Parrish CM, Elliott JH, Glick AD, O'Day DM.

Sterile corneal ulceration after cataract extraction in patients with collagen vascular disease. Cornea. 1990;9:279-85.

21. Mamalis N, Johnson MD, Haines JM, Teske MP, Olson RJ. Corneo- scleral melt in association with cataract surgery and intraocular lens- es: a report of four cases. J Cataract Refract Surg. 1990;16:108-15.

170

TJO41; 3: 2011