EKG'nin Geç Potansiyel ve Spektral Turbulans Analizleri Arasındaki

Türk Kardiyol. Dern.

Arş.

19:286-290, 1991

Anterior ve İnferior Miyokard

İnfarktüslerinde Sinyal Ortalamalı

EKG'nin Geç Potansiyel ve Spektral Turbulans Analizleri Arasındaki

Karşılaştırma

Uz. Dr. Oktay SANCAKTAR, Dr. Serdar AKSÖYEK, Dr. Ömer KOZAN,

Uz. Dr. A. Rıza KAZAZOGLU, Doç. Dr. Tuğrul OKAY, Prof. Dr. Mehmet ÖZDEMİR

Koşuyolu

Kalp ve

Araştırma

Hastanesi, Istanbul

ÖZET

lnferior miyokard infarktüsü (IMI) geçiren hastalarda geç potansiyel

sıklığı

anterior miyokard infarktüsü (AM!) geç irenlerden daha

fazladır.

Zira anormal ven- trikül bölgeleri, anterior miyokard

infarktüsünde.<Jlduğu

gibi QRS'in erken

safhalarında

aktive olursa, "signal- averaged" EKG'de (SAEKG) geç potansiyel olarak sap- tanmayabilir. Reentry'e

bağlı

ventrikül

taşikardisinin substratı

olan bu anormal ventrikül bölgelerinin, depo- larizasyon

dalgasının yayılım hızında

geçici

değişik­

liklere neden

olduğu

ve bunun da QRS içindeki spektral turbulansta

artışa

neden

olduğu belirtilmiştir. Fı~

çalışmada

SAEKG'leri kaydedilen 84 AM/'li ve 86/Ml'li

hastanın

spektral turbulans nalizi (X,Y veya Z derivas-

yon/arından

birinde spektral

turbulansın ~

10

olması)

ile geç potansiyel analizini (25 Hz'de RMS<25 uV+40 fiz'de RMS<l6 uV)

karşılaştırdık.

Geç potansiyel

sık­

lığı

AM/'de% 17, IMI'de% 30 iken

artmış

spektral tur-

bulansın

AM/'lerin % 42'sinde, IMI'lerin % 2l'inde

oluştuğunu saptadık.

Her iki

tekniğin

uyumlu olma

oranı

iMI'lerde % 86, AMl'lerde ise % 68 bulundu (p <0.05).

Sonuçta bu

çalışmamız,

anterior duvar infarktüsünün yüksek oranda spektral turbulansa yol

açtığını

ve bun-

ların çoğunun

SAEKG'de geç potansiyel olarak

sapıana­

mayan anormal

venırikül

iletimini

yansillığını

göster- mektedir.

Anahtar kelime/er: miyokard infarktüsü, geç potan- siyel, spektral

ıurbulans

Miyokard infarktüsü

sonrası

ani

ölüınierin

en önemii nedenlerinden başlıcası ventrikül taşikardisi ve ven- trikül fibrilasyonudur. Malign ventrikül aritmilerine

Alındığı

tarih: 28

Şubat

1991

Ya:ıışma

Adresi: Dr. Oktay Sancaktar,

Koşuyolu

Kalp ve

Araştırma

Hastanesi, Kardiyoloji

Kliniği, Koşuyolu-İstanbul

yol açan tüm faktörlerin halen tam olarak bilinmem- esine karşın. e n önemli faktörün gecikmiş ve frag- mented

(parçalanmış) aktİvasyon

potansiyellerinin yol

açtığı

elektrofizyoloj ik substrat

olduğu

bilin- mektedir (1,2). Endokardiyal ve epikardiyal mapping te knikleri ile kaydedilen

gecikmiş

ve

parçalanmış

elektriksel aktivitenin vücut yüzey

sinyal-ortalamalı

("signal-averaged ")

elcktrokardiyogramların

(SAEKG) QRS'in son bölümündeki

düşük

amplitud- lu ve yüksek

frekanslı

sinyaliere tekabül

ettiği görülmüştür.

SAEKG ile saptanan bu geç potan- siyellerin,

geçirilmiş

infarktüsü olan ve spontan veya

programlı

stimülasyon

tekniği

ile ventrikül

taşikardisi oluşan

hastalarda yüksek oranda bulun- duğu saptanmıştır ^(3-6). Yine miyokard infarktüsü

sonrası

geç potansiyeli saptanan hastalarda takip

sıra­

sında

geç potansiyeli olmayanlara oranla çok yüksek oranda aritrnik olay geliştiği gözlenmiş tir (7-10)_

Ancak SAEKG'de geç potansiyel olarak yansıyan bu anormal iletimi olan miyokard dokusu

eğer

anterior miyokard infarktüsünde

olduğu

gibi QRS içinde erk- en aktive olan bölümünde ise zaman-alan ("time- domain") geç potansiyel analizi ile saptanamayabilir

C ¹¹ >. Yine muhtemelen bu nedene bağlı olarak miyo-

kard infarktüslü hastalarda geç potansiyel

araştırması

yapan çalışmalarda inferior Mİ'lı hastalarda, anterior Mİ'lılara oranla daha sık geç potansiyel saptanmıştır (12,13)

Bunun için bu çalışmada antcrior ve inf erior Mİ'lü

hastalarda geç potansiyel analizi

yanında

QRS için-

deki mikropotansiyelleri araştıran spektrokardiyografi

O. Sancaktar ve ark. Inf aklüste Sinyal

Ortalamalı

EKG'nin Geç Potansiyel ve Spektral Turbulans Analizleri

(spektral türbülans analizi) yönetimini de kullanarak bu hastalardaki geç potansiyel ve spektral türbülans

sıldıklarını araştırdık

HASTALAR VE METOD

Hastalar

3 hafta ile 3 ay

arasında geçirilmiş

miyokard infarktüsü olan ve diyagnostik koroner anjiyografileri ve sol ven- trikülografileri

yapılan

170 hasta

çalışmaya alındı.

An- terior Ml'lü 84

hastanın

ortalama

yaşı

54±10, inferior Ml'lü 86 hastanın ise 59±9 idi. Çalışma anında hastalar- da Ml'lerinin ortalama geçirilme süreleri anterior Ml'lerde 1.9±0.6 ay, inferior Ml'lerde 2.0±0.7 ay idi.

Hastaların

hiçbirinde

çalışma sırasında

antiaritrnik ilaç

kullanımı,

elektrolit

dengesizliği

ve yüzey EKG'de dal

bloğu örneği

yoktu.

Tüm hastalara standart Sones veya Judkins yöntemi kul-

lanılarak

koroner anjiyografi ve iki yönlü sol ven- trikülografi

uygulandı.

Sinyal

Ortalaması

(" Signal-averaging") Tüm hastalara ortogonal X,Y,Z hipolar

derivasyonları kullanılarak

3

kanallı

kaset Rolter kaydedicisi (Del Mar Avion.ics Model 459) ile

kayıt yapıldı. Kayıt zamanı

or- talama 23±1 saat idi.

Kasetler mikropotansiyel analiz opsiyonu olan Del Mar Avionics Model 750 A scanner ile

incelend~

Analogdan

sayısala

çevirme

olayı

120 x real

time'lı

yüksek

hızlı

tarama ile ve 12-bit rezolüsyon ve 694

Hz/kanal'lık

örnekleme

^hızı

ile

^yapıldı.

Zaman-alan analizi

^sırasında

yeterli gürültü

azaltınası

yapabilmek için en az 250

atım ortalandı

(averaged). Daha sonra iki yönlü 4P Butter- worth filtresi 25 -250 Hz ve 40-250 Hz high-pass band ile filtre edildi. 25 Hz ve 40 Hz'de filtre edilen derivas- yonlarda QRS süresi, QRS'in son 40 msn'dcki sinyalie- rin karelerinin

toplamının

kare kökü ("root mean square", RMS40) QRS'in son bölümündeki

düşük

ampli- tudlu ( <40 u V) sinyalierin süres i (LAS 40)

hesaplandı.

Herbir hastadaki

kayıtlar,

gürültü seviyesi 25-250 Hz'lik filtrede 0.8 uV'un, 40-250 Hz filtrede ise 0.6 u V'un

altında

ise kabul edildi.

Zaman-a}an analizinde 25 Hz'de RMS

40'ın

<25 u V ve 40 Hz'de RMS

40'ın

< 16 uV

olması

geç potansiyel ola- rak kabul edildi.

Sp e k t rokard iyografi

Tüm hastalarda zaman-alan (" time-domain") ile

yapılan

konvansiyonel geç potansiyel analizi ile birlikte fre- kans-alan ("frequency-domain") analizi için yeni bir teknik olan spcktrokardiyografi ile de inceleme

yapıldı.

Zaman-alan için ortalanan ("averaged")

atımlar

da ha sonra bu analizde de

kullanıldı.

Tüm QRS bölgesini arka arkaya ve

kısmen

üst üste gelen dilimiere bölen spektral analiz yönteminde her segment 64-nokta Fast Fourier Transform (FFT) ve Blackman-Harris Window'u ile ince-

lendi ve QRS içindeki spektral

türbUlansı araştırıldı.

Her üç X,Y,Z ortogonal derivasyonlardaki QRS'lerde

ayrı ayrı

spektral türbülans

araştıran

bu yöntemde, bu üç de- rivasyondan herhangi birinde spektral

türbülansın

10 ve üzerinde

bulunması

müsbet olarak kabul edildi.

İstatistik

Değerler arasındaki farklılıkları

saptamak için Student t testi ve chi-kare analizi

kullanıldı.

P

değeri

<0.05 ise fark

anlamlı

kabul edildi. Tüm

değerler

ortalama ± stan- dart sapma olarak verildi.

BULGULAR

Koroner Anjiyografi

Sonuçları

Çalışmaya alınan

170

hastanın

84'ünde

geçirilmiş

anterior Mİ, 86'sında ise inferior Ml vard ı. Anterior

Mİ'lü hastaların (Grup I) yapılan koroner anjiyo-

gramlarında ı damar hastalığı (DH) 28/84 (% 33), 2 DH 27/84 (% 32), 3 DH 29/84 (% 35) ve ortalama hasta damar sayısı 2.01±0.8 idi. İnferior Mİ'lü hasta - larda (Grup II) ise ı DH 30/86 (% 35), 2 DH, 2ı /86

(% 24) ve 3 DH, 35/86 (%

4ı)

ve ortalama hasta da- mar sayısı 2.05±0.9 idi. İnfarktüsten sorumlu dama-

rın açıklığı ise anterior Mi'lülerde % 32 (27/84), in- ferior Mİ'lülerde % 28 (28/84) olarak bulundu. An- jiyografik olarak sol ventrikül

anevrizması

anterior Mİ'lülerde % 69 (58/84), inferior Mİ'lülerde % 40 (34/86) idi (p<0.05). Ortalama ejeksiyon fraksiyonu ve QRS skoru da anterior Mİ'lü hastalarda % 44±11 ve 9±4.6 inferior Mİ'lülerde % 50±8 ve 5.3±2.7 idi (p>0.05) (Tablo 1).

Tablo 1.

Hastaların

nitelikleri

Sayı Yaş

Cins (E/K) Hasta damar

sayısı

lnfarktüsten sorumlu damann

açık olması

SIV

anevrizması

EF(%) 2:%40

<% 40 QRS skoru VPD O veya < I O/st

2: 10/st çift

Ml: miyokard infarktüsü

Anteri or Ml

84 54±10

76/8 2.0±0.8

%32 58/86 44±1

ı

53/86 33/86 8.0±4.6

52/84 28/84 14/84

İnferior Mİ

86 56±9

81/5 2.1±0.9

%28 34/86

49±8 60/86 26/86 5.3±86

56/86 26/86 10/86

E: erkek; K:

kadın;

EF: ejeksiyon fraksiyonu; Slv: sol vent-

rikül; VPD: ventrikül erken

depolariıasyonu

Türk Kardiyol. Dern.

Arş.

19:286-290, 1991

Tablo 2. Antcrior ve infcrior miyokard infarktüslü

hastaların

zaman-alan analizi ilc elde edilen

değerleri

Anteri or Ml İııfcrior Mİ

Değer

Anormal

Değer

Anormal

(sn) (s n)

25-250 Hz

QRS (msn) 104.2±10 20/84 108±11 32/86

RMS(uV) 48±24 14/84 50±36 24/86

LAS (msn) 30±10 14/84 35±12 26/86

40-250 Hz

QRS

(ınsn)

102±10 17/84 105±9 24/86

RMS (u V) 32±19 18/84 34±24 28/86

LAS (msn) 36±10 23/84 39±11 32/86

QRS: filtre

edilmiş

QRS süresi; RMS: "root mean square"

vollajı;

LIIS: QRS'in terminal bölümündeki

düşük

amplitudlu

(<

40 uV) sinyal süresi;

Mf: miyokard infarktüsü; s:

sayı

Zaman-alan analizi ile' geç potansiyel

RMS 40 ("root mean square") hem 25 Hz'dc 25 uV'un hem de 4q Hz'de 16 uV'un altında olması geç potansiyel olarak kabul edildiğinde anterior Mİ'lü hastalarda% 17 (14/84) inferior Mİ'lülerde% 30 (26/

86) oranında geç potansiyel saptandı (p<0.05). Filtre

edilmiş

QRS süresinin 1 10 m sn üzerinde olması, an- terior Mİ'l ülerde % 24 (20/84), infcrior Mİ'lülerde % 36 (32/86) oranında bulundu. Yine zaman-alan anali- zinele QRS süresi ve LAS süresi hem 25 Hz hem de 40 Hz'de inferior Mİ'lü hastalarda anterior Mİ'ü geçirenlere oranla biraz daha uzun bulundu, ancak ar-

alarındaki fark

anlamlı değildi

(Tablo 2).

Spektral türbülans analizi

Spcktrokardiyografi yöntemi ilc yapılan spcktral türbü lans analizinde (ST A) anteri or Mİ'Iülcrdc% 42 (35/84), infcrior Mİ'lülcrdc % 21 (18/86) (p<0.05)

oranındn spcktml türbülans

saptandı.

Her iki

tekniğin

uyumlu olması İMİ'lerele % 86, AMİ'lcrdc ise % 68

oranında bulundu (p<Ö.OS).

TARTIŞMA

1980'1i yılların başlarında yapılan

çeşitli çalışmalarda

akut miyokard infarktüsü

sonrası hastaların

önemli bölümünde (% 22-44) geç potansiyel veya anormal SAEKG olduğu saptanmıştır (8,1 1-14). Bu çalışmala­

rın bazılarında ıniyokard infarktüsü sonrası geç po- tansiyel gelişm e şansı infarktüs lokalizasyonuna

bağlı bulunmuştur 0 ² • 13 ). Bu çalışmalarcia inferior

Tab lo 3.

Aııtcrior

ve infcrior

ıniyokard

infark-

tiisii ndc geç potansiyel ve spcktral

turbul:ıııs :ın:ı­

lizi

sonuçları

Geç potansiyel Spcktral turbulans

Ml: miyokard infarktüsü

* p< 0.05

A ntcri or Mİ

14/84 (% 17 35/84 (% 42)

İnfcrior Mİ

26/86 (% 30)*

18/86

(%

21)*

duvar infarktüsü geçirenlerde SAEKG'de anormal za- man-alan analiz

^sıklığı

(geç potansiyel) fazla iken, anteri or duvar infarktüsü geçirenlerele ise normal za- man-analiz sıklığı fazla bulunmuş tur (12,13)_ Bizim çalış-mamızda da inferior Mİ'Iü hastalardaki geç po- tans iyel sıklığı anterior Mİ'lülcre oranla belirgin ola- rak yüksek bulundu ( % 30'a

karşın

% 17). Bu

farklılık

muhtemelen sol ventrikül infcro-poste rior segmentinin, anteroseptal vey anterior duvara oranla daha geç ve en son depolarize olan bölge olmasından kaynaklanmaktadır. Böylece infcrior duvar in farktüsü ve

gecikmiş

bölgesel aktivasyonu olan hastalarda geç potansiyel

gelişme

şansı daha

fazladır.

Buna karşın

antcroscptal veya anterior duvar infarktüsü olanlarda inferior duvar depolarizasyonunu

aşabilmek

için

yavaş bölgesel aktivasyonu olan ınİyokard killesin in daha büyük olması gerekmektedir. Ayrıca an tcrior Mİ'de inferior duvarın normal aktivas yonu i lc oluşan daha yüksek voltaj, aynı anda

gelişen

antcrior duvar infarklüsüne bağlı yavaş aktivasyonun QRS kom- pleksinin son bölümündeki düşük düzeyli potan- siyellerini gizlcycbilir. ·

Geç potansiyellerin saptanması ile sol vcntrikül kon-

O. Sancaktar ve ark./nf aktüste Sinyal

Ortalamalı

EKG'nin Geç Potansiyel ve Spektral Turbulans Analizleri

traksiyon anormalliklerinin bulunması ve de Mİ bü-

yüklüğü aras ında pozitif korrclasyon vard ır (14,15).

Yüzey EKG'dcki Q dalgasının yaygınlı ğ ı ve süresi, R dalgasın ın süresi ve amplitud

oranları,

yani QRS skoru ilc sol ventrikül fonksiyonları arasında da kor- rclasyon mcvuttur (16,17). Bunlar göz önüne alımnca

yüksek EKG skoru olan hasta grubunda daha yüksek oranda geç potansiyel bulunması

gerektiği düşünüle­

bilir (IS)_ Ancak bizim hasta serimizele infcrior Mİ'Iı­

larda ortalama EKG skoru antcrior Mİ'lilara oranla daha düş ük olmasına karşılık (5 .3±2.7 karşın

8.0±4.6; p<0.05) geç potansiyel sıklığı infcrior

Mİ'Iı grupta, antcrior Mİ'l ı gruba oranla, belirgin ol- arak fazla bulundu (% 30 karşın % 1 7; p<0.05). Ay-

rıca bu çalışmamızda antcrior duvar infarktüsü olan grupta ortalama ejcksiyon fraksiyonu daha düşük, sol vcntrikül ancvrizması bulunma oranı da infcrior du- var infarktüsü olanlara göre daha yüksek bulundu.

Bu bul gular antcr ior duvar infarktüsünde ge lişen ya-

vaş ve bö llinınüş aktivitenin QRS kompleksinin so- nunda değ

il

de içinde old uğu için SAEKG zaman- alan analizinde geç potansiyel olarak sapı.anamadı ğını düşündürmektedir.

Bu nedenle frekans-alan analizinde yeni bir yöntem olan spckı.rokarcliyogra fi ilc spck ı.raltürblil an

s

analizi

yaptık. Bu yö ntem eliğer tekniklerden farklı olarak ne geç potansiyeli ölçer ne de araştırır. Esas olarak ölçü mler QRS içinde mikropotansiyel ara

ştırmasına

ve

h

esaplanmasına yö n eliktir. QRS dalgas

ı

vcnı.rikül

içinde yayılırken anormal iletimin oldu

ğu

alanın

içindek i veya etrafındaki ani deği

şiklikler

yüksek

spckı.ral

türbülansa yol açar, bu da QRS içinele her- hangi bir yerde b

itişik

olan k

ıs

a sinyal segmentleri- nin frekans sp ckturumundaki korrclasyonunun azal-

mas ı şekl inde ortaya ç

ıkar.

Bu spcktral Lürbülansın

,

"rccntry"c bağ lı taşikarclilerin anatomik-fizyolojik

subtratı

için daha güvenilir bir gösterge

olduğu

bclir-

Lilıncktccl ir cı 9).

Ayrıca yine İbrahim ve ark. ⁽²⁰⁾ yaptıkl arı bir çalış­

ınada anteri or duvar infarktüsü olanlarda infcrior du- var infarktüsü olan lara oranla daha faz la

s

ı klıkla

spcktraltürbülans

saptaını

şlardır. Bizim ça lışmamız­

daki sonuçlar da İbrahim ve ark.' nın bu çalışınas ına

benzemekted ir. Antcrior duvar infarktüsü olanlarda%

42 oranı nda spcktral türbülans

sapt.aınaınıza karşın

bu oran infcrior duvar infarktüsü olanlarda o/o 2l'cle

kaldı (p<0.05) . SONUÇLAR

Sonuçta bu çalışmamız, anı.crior duvar infarktüsünün yüksek oranda spcktral türbülansa yol açtığını ve

bunların çoğunun SAEKG'dc geç potansiyel olarak saptanamayan anormal ventrikül iletimini yan sıllı ­ ğ ını gö~tcrınekted ir. Bu spcktral türbülans analizinin

"reenı.ry"e bağlı ventrikül

taşikardilerinin

anatomik-

elckı.rofizyolojik s ubstratla rını belirlemede geç po- tansiyel analizinelen daha hassas olup olmadı

ğını

be- lirlemek için ise, prospckı.if çalışmal ara gereksinim

vardır.

KAYNAKAR

1.

EI-Siıerif

N, Mirvis DM, Sm ith WM: Late potenlials and arrhythmogcnesis. PACE 8:440, 1 985 2.

Melıra

R, Zeiler RH , Gough Wll, El-Sherif N: Reentrant ventricular

an·Jıythmias

in the Iate myo- cardial infaretion period. Electrophysiologic anatomic correlation of reentrant circuits. Circulation 67: ll, 1983

3. Dencs P, Uretz E, Santarelli P: Determinants of

arrlıytmogenic

ventricular activi ty detected on the body surface QRS in patients with coronary artery dis- ease. Am J Cardiol 53:1519, 1984

4. lluxton AE, S imso n Mn, Falcone R A, Marchlinsk i FE, Do hcrty J U, Josephson ME:

Results of signal-averaged eleetrocardiography and electrophysiologic study in patients with nonsustained ventricular tachycardia after healing of acute myocardial infarction. Am J Cardiol 60:60, 1987

S. Turitto G, Fontaine JM , Urse ll SN, Caref En, Henkin R, E l-Sherif N: Value of the signal- averaged electrocardiogram as a predictor of the results of programmed stimulation in nonsustained

ventricuıar·

taclıycardia.

Am J Cardiol 56:452, 1985

6.' Sim son Ml3 : Use of signals in the terminal QRS

conıplex

lo identif y p atients with ventricular tachycar- dia after myocard ial infarction. Circulation 64:235, 1981

7.

Gonıes

JA,

Mehn:ı

R , Barreca P , et al: A

conıparative

analysis of signal averaging of the surface QRS

conıplex

and

inıracardiac

and epicarcliac recordings of ventricular

taclıycardia.

PACE 72:105, 1985

8.

Goıııes

JA,

Wiııters

SL, Steeewart D, et al:

A new noninvasive index to prcdict sustained

^taclıycar­

dia anel sudden

deaılı

in the first year after myocardial in- farction based on the signal-averaged electrocard io- gr am, radionuclide ejcction fraction and Holter

moniıoring.

J

^Anı

Co11 Cardiol 10:349, 1987

9. llreitha rdt G, lleeker R, Seipel L , et al : Non-invasive detec ton of Iate potenlials in

^m::ın

- a new marker for ventricular

taclıycardia.

Eur Heart J 2:1, 1981

10. S imson M, Horowitz L,

Joseplıson

M, et

al: A marker for ventricular tachycardia after myocar- dial infarction. Circulation 7 (Suppl III):III-262, 1980 ll. Gomes JA, Winters SL,

Mortİnson

M, et al: The prognostic significance of quantitative signal- averaged variables relative to elinical variables, site of myocardial infarction, ejection fraction and ventricular premature beats: a prospective study. J am Coll Cardiol 13 :377, 1989

12.

Verıani

A, Romano S, Pozzoni L, et al:

Prognostic significance and evolution of late ventricu- lar potenlials in the first year after myocardial infarc- tion: a prospective study. PACE 12:41, 1989

13. Kuchar DL, Thorburn CW, Sammel NL:

Late potentials detectcd after myocardial infarction: a natural history and prognostic significance. Circulation 74:1280, 1986

14. Breithardt G, Borggrefe M, Karbenn A, et al: Prevalence of Iate potential in patients with and without ventricular tachycardia and left ventricular tach- ycardia: Correlation with angiographic findings. Am J Cardiol 49:1932, 1982

15. Breithardt G, Borrggrefe M, Heraten K:

Role of

prograıpmed

ventricular stimulation and nonin- vasive recording of ventricular Iate potenlials for the identification of patients at risk of vcntricular tachyar- rhythmias after acute myocardial infarction. Zipes DP,

Türk Kardiyol. Dern.

Arş.

19:286-290, 1991

Jali ffe J (eds) Cardiac Electrophysiology and Arrhytmi- as. New York, Grune and Stratton, p.553, 1985

16. Palmeri ST, Harrison DG, Cobb FR, et al: A QRS seering system for assessing left ventricular function after myocardial infarction. N Engl J Med 306:4, 1982

17. Seino Y, Stailoff HM, Shell WE, Mickle D, Shah PK, Vyden JK: Evaluation of QRS seering system in acute myocardial infarction: relation to in- farct size, early stage left ventricular ejection fraction, and exercise performance. Am J Cardiol 52:37, 1983 18. Breithardt G, Hackstein N, Borggrefe M, et al: Diagnostic value of electrocardiographic varia- btes to predict the presence of Iate potentials . J Am Co ll Cardiol 15:152, 1990

19. Keten GS, Henkin R, Caref EB, et al : Spectral turbulence analysis of the high resolution ECG - a new concept and technique with higher predictive ac- curacy for inducible sustained monomorphic ventricular tachycardia than detection of Iate potentials. Circula- tion 82 (Suppl III):III-740, 1990

20. İbrahim BB, Caref EB, Keten GJ, EI-

Sherif N: Spectral turbulence analysis versus Iate po-

tentials analysis of the signal averaged ECG in anterior

versus inferior wall myocardial infarction. Circulation

82 (Suppl III)III-355, 1990