TOPOGRAFİK HARİTALARIN ÖZELLİKLERİ

(1)

Harita Bilgisi

(2)

TOPOGRAFİK HARİTALARIN ÖZELLİKLERİ

Ölçek ve Yön Koordinatlar Eş yükselti eğrileri

Dereler ve Yollar Tepeler ve Yükseltiler

Yerleşim Alanları Bataklık ve Ormanlar

Köprü ve Yüksek Gerilim Hatları

Yaylalar Su kaynakları

Herhangi bir sahanın belli bir orana göre küçültülerek kağıt üzerinde gösterilmesi şekline harita, küçültme oranına da haritanın ölçeği denir.

Yeryüzü şekillerini bir takım çizgi, işaret, renk ve simgeler yardımıyla belli bir ölçeğe göre küçültülmüş olarak gösteren haritalara da

topografik harita denir.

(3)

(4)

EŞ YÜKSELTİ EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ

Eş yükselti eğrileri kesişmez Eş yükselti eğrilerinin sıklaştığı

alanlarda eğim yüksek, seyrekleştiği alanlarda eğim

düşüktür

Eş yükselti eğrileri kapalı poligonlar oluştururlar

Eş yükselti eğrileri üzerinde kot değerleri bulunur

Eş yükselti eğrileri 2 nokta arasındaki kot farkının ve 2

nokta arasındaki ortalama eğimin bulunmasında kullanılır

Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye eş yükselti (eş yükseklik) eğrisi adı verilir.

eş yükselti eğrisi

(5)

ÖLÇEK KAVRAMI

Orijinal boyuta göre haritanın küçülme oranını rakamlarla gösteren ölçek türüdür. Çalışma detaylandıkça ölçek büyür (rakamlar küçülür), çalışma detayı az ise ölçek küçülür (rakamlar büyür)

Sayısal Ölçek

1 / 1 000 000

Haritanın 1 000 000 defa küçültüldüğünü ifade eder Yani bu durumda

1 cm = 1 000 000 cm’ye ^{denk gelir}

1 cm = 10 000 m

(6)

ÖLÇEK KAVRAMI

Bu ölçekte, sayısal ölçekteki harita/arazi oranı çizgi ile ifade edilir. Bu ölçek türünde mutlaka mesafe belirtilmelidir (km vb.)

Çizgisel Ölçek

0 1 2 3 4 km

Bu ölçekte harita üzerindeki 1 cm gerçekte 1 km’ye denk gelmektedir.

1 cm = 1 km veya 1 cm = 1000 metre Bu durumda

1 cm = 100 000 cm’dir Sayısal ölçek ise

1/100 000

(7)

 Haritalarda ölçek seçimi amaca, işin cinsine, özelliğine ve

arazinin şekline göre değişir. Genel olarak jeolojik çalışmalarda 1/100000, 1/25000, 1/10000, 1/5000 ve 1/2000 ölçekli

topoğrafik haritalar kullanılır.

 Ölçek seçimi yapılacak çalışmanın niteliğine göre değişir.

Örneğin 1/100000 ve 1/25000 ölçekli haritalar geniş bir

bölgenin litostratigrafisi ve temel yapısal unsurlarının (kıvrım eksenleri, faylar, uyumsuzluklar vb.) saptanmasına dönük çalışmalarda kullanılırken; yol, tünel, heyelan, baraj yeri çalışmaları gibi mühendislik çalışmalarında ve maden veya petrol sahalarında amaca uygun daha büyük ölçekli haritalar kullanılmaktadır.

 Kural olarak büyük alanlarda küçük ölçekli, küçük alanlarda ise büyük ölçekli topoğrafik haritalarla çalışılır.

 Haritanın ölçeği büyüdükçe detayı artar.

(8)

ÖLÇEK KAVRAMI

1/1 000 000 ölçekli Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası (Küçük ölçek)

1 cm = 10 000 m veya 1 cm = 10 km

(9)

ÖLÇEK KAVRAMI

1/5 000 ölçekli Jeoloji haritası (Büyük ölçek)

1 cm = 50 m

(10)

TOPOGRAFİK HARİTALAR ÜZERİNDE EĞİM VE YATAY MESAFE TAYİNİ

Topografik haritalarda A noktası ile B noktası arasındaki yatay mesafe ve ortalama eğim nasıl bulunur……..?

Eğim hangi bölgede fazla, hangi bölgede azdır……..?

100

200

300

400 500 600 700

A

B

Ölçek

1/10000

Topografik Harita

(11)

ÖRNEK (Yatay mesafe ve ortalama eğim)

YATAY MESAFE

Ölçek dönüştürülür 1 cm = 100 m

A ve B arası yatay mesafe cetvelle ölçülür (6 cm)

1 cm 100 m ise

6 cm 600 m olur……

ORTALAMA EĞİM

A ve B arası kot farkı 500 m, mesafe ise 600 m

tan a = kot farkı/uzaklık tan a = 500/600

a = 40 derece

100

200

300

400 500 600 700

A

B

Ölçek

1/10000

Topografik Harita

(12)

ÖZEL AMAÇLI HARİTALARIN ÖZELLİKLERİ

Ölçek ve Yön Koordinatlar Eş yükselti eğrileri

Dereler ve Yollar Tepeler ve Yükseltiler

Yerleşim Alanları Kayaç Yapıları Yapısal Özellikler

(Faylar vb.)

JEOLOJİ HARİTASI

(13)

JEOLOJİK HARİTALAR,

*baraj yeri çalışmalarında,

*tünel ve yol güzergahlarında,

*kazı yapılacak yerlerde ve taş ocağı açılacak yerlerde

V V V V V V V V V V V V V V

V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V

V V V V V V V V V V V V V V V V V

b

Akguney Hill

Kandil Hill

Yakupkiran

Karakise Hill

Bahcecik

Tekkekoy

V V V V V V . V . V . V . V . V . V V V V V V V V V

V V V V

5 bulunan kayaçlar ve özellikleri, jeolojik

yapılar ve zemin-kaya

kütlelerinin davranışı

hakkında bilgi verirler.

(14)

JEOLOJİK HARİTALARIN HAZIRLANMASI

Kayaçlar yeryüzüne çıktıkları andan itibaren ayrışmaya ve ufalanmaya başlarlar. Bunun sonucu olarak üzerlerinde

gelişen örtü tabakası jeolojik yapının (tabakaların duruşları, kayaç türlerinin birbirleriyle sınırları vb.) tanınmasını

zorlaştırır. Ancak yine de yeryüzünde kayaçların doğrudan doğruya yüzeye çıktıkları yerler bulunur ki, bunlara

yüzeyleme veya mostra denir.

(15)

Jeolojik çalışmalarda bu toprak örtüsü yokmuş gibi düşünülerek, alttaki kayaçların birbirleriyle

dokanakları (formasyon sınırları), yapısal özellikler, eğim ve doğrultular, çatlak ve faylar, kıvrım eksenleri vb. özel işaretlerle ve sembollerle haritaya işaretlenir.

Formasyon sınırı

Olası formasyon sınırı Tabaka doğrultu ve eğimi Süreksizlik doğrultu ve eğimi Birden fazla süreksizlik

Fay doğrultu ve eğimi

Kıvrım (antiklinal)

(16)

Jeolojik haritalarda bulunan farklı

litolojideki kayaçlar kendine özgü

desenlerle gösterilir ve jeolojik yaşlarını

belirten renklerle

boyanır

(17)

 Bir yörede tabakalar tektonik olaylar sonucu bir defa kıvrımlanıp çeşitli eğim derecelerini aldıktan ve hatta bu arada su üstüne çıkıp biraz aşındıktan sonra, yöre tekrar bir tortulaşma havzasına dönüşürse, yeni

birikecek tortular alttaki aşınmaya uğramış ve kıvamlanmış tabakalardan oluşmuş bir zemin

üzerinde, yatay konumlu olarak çökeleceklerdir.

Dolayısıyla yeni çökelme düzlemi veya yüzeyi ile alttaki eski tabakaların duruşları birbirleriyle uyumsuz (diskordan) olacaktır. Bu ikisi

arasındaki yüzeye de uyumsuzluk (diskordans) yüzeyi denir.

 Tabakaların birbirleri üzerine düzgün şekilde, paralel

gelmeleri halinde aralarında zaman boşluğu olmadığı

durumda uyumluluk (konkordans)' dan söz edilir.

(18)

JEOLOJİK KESİTLER

 Bir bölgenin jeolojik haritası yapıldıktan sonra, o bölgede bulunan kayaçların stratigrafik

dizilimini ve litolojik dağılışını göstermek ve yapısal durumunu belirtmek için, genel olarak tabaka doğrultularına dik doğrultuda bir veya daha fazla jeolojik kesit yapılır.

 Bu kesitlerin ölçeği harita ölçeğinin aynı veya birkaç

defa büyültülmüşü olabilir. Jeolojik kesitler üçüncü

boyuttaki jeolojik istiflenmeyi ve yapıyı gösterir ve

tabaka kalınlıklarının kolayca hesaplanmasını sağlar.

(19)

 Jeolojik kesit yapmak için önce kesiti yapılmak istenen bölgede iki nokta alınır (A-A’).

 Bu iki nokta birleştirilerek kesit çizgisi belirlenir.

 Bu iki nokta arasının topografik kesiti eş yükselti eğrilerinden yararlanılarak çizilir.

 Topografik kesit yer yüzünün düşey bir düzlem ile kesildiği zaman meydana gelen ara kesittir.

 Topografik kesit üzerinde jeolojik birimler ve yapısal unsurlar işaretlenir.

 İlgili desen ve renklerle boyanarak jeolojik kesit

tamamlanır

(20)

































 























 





















K

0 500m





(21)

V V V V V V V V V V V V V V

V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V

V V V V V V V V V V V V V V V V V

V V V V V V V

V . V . V . V . V . V . V . V . V

V V V V V V V V

V V V V V V V V V . V . V . V . V . V . V . V . V

V . V . V . V . V . V . V . V . V

V V V V V

V . V . V . V . V . V . V . V . V

V V V V V V

V V V V V . V . V . V . V . V

V . V . V .

V . V . V . V . V

. V . V . V . V

V V V V V V V V

V . V . V . V . V . V . V . V . V

V V V V V V V V

b c

v v v v v . v . v . v

Eocene Liassic

Quar.

v v v v

Upper Cretaceous

Siltstone, sandstone limestone, tuff L. Cretaceous

Dogger-Malm

Platforme carbonate (limestone)

Basalt, andesites, tuff (sandstone, siltstone) Basalt, andesites, tuff

Travertine (onyx)

Alluvium Strike and dip

Fault, Probable fault Thrust fault

Fold Akguney Hill

Kandil Hill

Yakupkiran

Karakise Hill

Bahcecik

Tekkekoy

Yaylapinar

Talver Hill

Tavsan Hill

Talver Hill

Güneysivri Hill

11 (a, b)

V V V V V V V V V V V V V V V V

V V V V V V . V . V . V . V . V .

V . V . V . V . V . V . V . V

V V V V V V V

V V V V V V V V V . V . V . V . V . V . V . V .

V . V . V . V . V . V . V . V . V V V V V V V V V V V V . V . V . V . V . V . V . V . V

V . V . V . V . V . V . V . V . V

V V V V V V V V

V . V . V . V . V . V . V . V .

V V V V V V V V

V . V .

Kalecik

Haskoy

Inkilap Yalinkavak

Sakaltutan Hill Arili

4 Operated quarry

K

500 m

5 a

(22)

(23)

(24)

JEOLOJİK HARİTALARIN YORUMLANMASI

Jeolojik haritalarda tabakaların yatay konumlu olmaları halinde

formasyon dokanakları eş yükselti çizgilerine paralel olarak

geçecektir.

(25)

(26)

(27)

Ancak tabakalar eğimli ise, formasyon sınırları harita

üzerinde eş yükseklik çizgilerini herhangi bir şekilde

keseceklerdir.

(28)

(29)

(30)

Eğimli tabakaların vadilerde ve

sırtlarda V şeklindeki yüzeylenmeleri dikkate almak gerekir. Buna (V)

kuralı adı verilir.

Bu kural aşağıda değişik durumlar için

irdelenmiştir:

(31)

TOPOGRAFİK HARİTALARIN ÖZELLİKLERİ

Harita Bilgisi