KAMU MALİYESİ
7. HAFTA
VERGİLENDİRMENİN İLKELERİ
Vergilemede Adalet İlkesi
• ergilemede adalet kavramı, normatif bir kavram olup;
zamana, mekana, ideolojilere ve kurumlara göre değişmektedir.
• Vergilemede adalet, tarihsel süreç içinde değişik şekillerde değerlendirilmiş, ancak herkes tarafından kabul edilebilir bir şekilde sınırlarını çizme olanağı hala bulunamamıştır.
• Vergilemede adaletin sağlanabilmesi büyük ölçüde, eşit durumdakilerin eşit muameleye tabi tutulmalarına ve verginin ödeme gücü ile orantılı olmasına, gelir
ve servetlerin belli bir düzen içinde yeniden dağılımının gerçekleştirilmesine bağlıdır.
Vergilemede Adalet İlkesi
• Vergide adalet denildiğinde karşımıza “yatay adalet” ve “dikey adalet” kavramları çıkmaktadır.
• Yatay adalet, aynı ödeme gücüne sahip kişilerin aynı vergi yükümlülüğüne tabi olmalarını gerektirmektedir.
• Dikey adalet ise, daha fazla ödeme gücüne sahip
kişilerin, daha az ödeme gücüne sahip olanlardan
daha çok vergi ödemeleri gerektiği şeklinde ifade
edilmektedir(www.vergidosyasi.com).
Vergilemede Ayırma İlkesi
• Ayırma ilkesi, kişilerin elde ettiği gelir unsurlarına göre farklı vergilendirmeyi öngörür.
• Emekten kaynaklanan ücret gelirlerinin
sermaye gelirine kıyasla korunmaya ihtiyaç gösterdiği varsayımından hareketle ücretten, servet ve sermaye gelirlerine göre daha düşük oranda vergi alınması esasına
dayanır(www.vergidosyasi.com).
Vergilemede belirlilik ilkesi
• Vergilemede belirlilik ilkesi, ödenmesi gereken vergi miktarının, zamanının ve
ödeme biçiminin kesin ve açık olarak yükümlü
tarafından bilinmesi gerektiğini belirtir.
vergilemede esneklik ilkesi
• Adolph Wagner, vergilemede esneklik ilkesini
“Vergileme, mali ihtiyaçlardaki
değişmelere uyabilecek ve diğer finansman kaynaklarından… karşılanamayan masraf
açığını kapatabilecek unsurları kapsamalıdır”
şeklinde
tanımlamıştır(www.vergidosyasi.com).
Vergilemede genellik ilkesi
• Vergilemede genellik ilkesine göre, bir ülkede yaşayan herkes, sosyal sınıf farkı gözetilmeksizin, kendi gelir ve mallarından vergi vermek zorundadır .
• Bu nedenle bir ülkede oturan vatandaş ve yabancılarla dışarıda oturmakta beraber ülke içinde iktisadi
faaliyette bulunan veya malı olan herkes vergi ödemek zorundadır.
• Bu ilkeyle ülke sınırları içinde yaşayan herkesin vergi yüküne
katılması öngörülmektedir(www.vergidosyasi.com).
Vergilemede Fayda İlkesine göre
• Vergilemede Fayda İlkesine göre; her fert kamu hizmetlerinden faydalanma oranında vergi ödeyecektir.
• Başka bir deyişle, vergilemede fayda ilkesine göre, kişilerin devlet hizmetlerine katılmaları, kamu hizmetlerinden yararlanmaları ile orantılı olmalıdır
• Burada vergi yükünün dağılımında piyasa kurallarının kullanılması söz konusudur.
• Böylece her yükümlünün gönüllü olarak kamusal faaliyetlere yapmak istediği katkı ile, ödeyeceği vergi aynı olacaktır. Bu yaklaşımdan yararlanarak, bazı kamusal faaliyetlerde fayda esasına göre vergileme yapmak
mümkündür(www.vergidosyasi.com).
Vergilemede iktisadi (ekonomik) etkinlik ilkesi
• Vergilemede iktisadi (ekonomik) etkinlik ilkesine göre, reel ulusal gelirin artmasını, ekonomik büyüme ve gelişmeyi en fazla teşvik eden veya en az engelleyen vergi yapısına sahip vergi sistemlerinin etkin olduğu kabulüne işaret eden bir ilkedir.
• Bu ilke, müdahaleci bir vergi politikasını da içinde barındırmaktadır.
• Vergi sisteminin, yüksek ekonomik faaliyet
seviyesini desteklemenin ve teşvik etmenin yanısıra kaynakların en üstün tahsisini de sağlaması amacıyla kullanılması söz konusu olacaktır.
Vergilemede istikrarlılık ilkesi
• Vergilemede istikrarlılık ilkesi; vergi
kanunlarının tarh ve tahsil
işlemlerini ilgilendiren hükümleri ile vergi
nispetlerinin mümkün olduğu ölçüde az
değiştirilmesini ifade eder.
Verginin yasallığı (kanuniliği) ilkesi
• Verginin yasallığı (kanuniliği) ilkesi, vergi
kurumunun hukuksal yapısının temel koşulu olup oranının, salınma biçiminin, alınma zamanının
yönetim ve yükümlüler bakımından belirginliğine dayanır.
• Yükümlülere güven veren bu ilke, vergi yönetiminde de kararlılık sağlamakta, herkesi eşit biçimde
kapsamına alan bir yurttaşlık görevinin göstergesini oluşturmaktadır(www.vergidosyasi.com).
Vergilemede kolaylık ilkesi
• Vergilemede kolaylık ilkesi, vergilemede ödeme zamanları, ödeme yeri, ödeme şekli ve ödenecek tutarın kesin, belirli ve uygun olmasını ifade eder.
• Ayrıca düzenlemeleri mükellefler tarafından kolayca
anlaşılabilecek ve uygulanabilecek biçimde hazırlanmalıdır.
• Vergilerini ödemede maddi zorluklarla karşılaşan bazı mükelleflerin vergi borçlarının tecili, hatta bazı
nedenlerden dolayı vergi borçlarını ödeyemeyecek duruma düşenlerin vergi borçlarının terkin edilmesi de bu ilke
gereğidir(www.vergidosyasi.com)
• Mali güce göre vergilendirme kişilerin ekonomik ve kişisel durumları göz önüne alınarak
vergilendirilmeleridir.
• 19. ve 20. yüzyılda kamu maliyesi teorisyenleri
tarafından vergi sistemlerinin ödeme gücü ilkesine göre yapılandırılması gerektiği önerilmiştir. Mali güce göre vergilendirme ilkesi ile kamu harcamalarında
bireysel fedakarlıkların minimize edilebileceği savunulmuştur(www.vergidosyasi.com)
