• Sonuç bulunamadı

G-Proteini ile eşleşmiş reseptörler

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "G-Proteini ile eşleşmiş reseptörler"

Copied!
16
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Biyosinyalleşme

111504 Biyoteknoloji ve Biyokimya Ders Notları

Ders14

Dr. Açelya Yılmazer Aktuna

© 2009 W. H. Freeman and Company

(2)

Biyosinyalleşme Yaşamın Temelidir

Hücreler dış çevreden (plazma zarı ötesinden) sinyaller alırlar.

Antijenler Hormonlar

Nörotransmitterler Işık

Fiziksel etkiler Feromonlar

Bu gibi sinyaller hücrelerin yapısı ve görevlerini etkiler:

Farklılaşma, hormon, faktör ve antikor üretimi

Büyüme (yapısal dayannıklılık ve büyüklük olarak) Hücre bölünmesi

(3)

Reseptörler

 Reseptör: Sinyal moleküllerini bağlar, sinyali çoğaltırlar, diğer

reseptörlerden gelen girdilerle bütünlerler ve bilgiyi hücreye aktarırlar.

Çok hücreli canlılarda 6 temel sinyalleşme mekanizması bulunur:

1. G-proteini ile eşleşmiş reseptörler (GTP bağlayıcı proteinler)

Epinefrin reseptörü

2. Reseptör tirozin kinazlar (Enzim olan hücre zarı reseptörleri)

Insülin reseptörü

3. Reseptör guanilil siklazlar (enzimatik sitoplazmik bölge içeren plazma zarı reseptörleri)

cGMP oluşumu

4. Kapılı iyon kanalları

Asetilkolin reseptörü

5. Adezyon reseptörleri

Integrin reseptörleri

6. Çekirdek reseptörleri

Steroid hormon reseptörleri

(4)

Reseptörler Spesifik Ligandlara Bağlanır

En çok rastlanan ligandlar:

Küçük iyonlar

ferrik iyonu: bakteri ferrik reseptörü

Organik moleküller

Adrenalin: epinefrin reseptörü

Polisakkaritler

Heparin: FGFR

Peptitler

Insülin: insülin reseptörü

Proteinler

vasküler endotel büyüme faktörü: VEGF reseptörü

(5)

G-Proteini ile eşleşmiş reseptörler

G-Protein Coupled Receptors (GPCRs)

-sarmal integral zar proteini

3 temel bileşeni:

7 zar geçiş sarmalına sahip reseptör

hücre içi ikincil mesajcısını üreten enzim

Enzimi aktifleştiren G proteini (guanozin nükleotit (GTP) bağlayıcı protein)

G-proteinler heterotrimeriktir ():

Aktifleşmiş reseptör tarafından uyarılan G-proteinler GDP’yi GTP’ye değiştirir ve GTP-bağlı GS ayrılır.

Bu sayede sinyalin diğer proteinlere iletilmesini sağlar

(6)

Epinefrin: Kaçma ya da Savaşma Hormunu

G-proteinlerin kompozisyonu dokuya özgüldür: -

adrenerjik reseptör sinyal iletimi en çok karaciğer, kas ve yağ dokularında anlaşılmıştır.

Hormon böbreküstü bezlerinin iç kısımları tarafından öz bölgede salgılanan bir hormondur.

Strese olan cevabı oluşturur: enerjinin mobilizasyonu

Kas ya da karaciğerdeki reseptörlere bağlanması:

glikojenin yıkımı

Adipositlerde reseptörlere bağlanması: lipid hidrolizi

Kalpteki reseptörlere bağlanması: kalp atışını arttırır

(7)

cAMP Sentezi

Adenilil siklaz: plazma zarındaki bir integral protein (aktif bölgesi sitoplazma tarafındadır)

Aktif GS siklazı uyarır ve ATP’den cAMP sentezinin katalizlenmesini sağlar.

cAMP: ikincil mesajcıdır

cAMP-bağımlı protein kinaz A (PKA) allosterik olarak aktifleşir.

PKA aktivasyonu: glikojenden glukoz oluşurulması için gerekli olan enzimleri aktifleştirir.

(8)

Trimerik G-proteinleri: Moleküler Açma Kapama Şalterleri

Epinefrine: hızlı ve kısa sürede etki eden sinyal

Organizma eğer daha fazla kaç/savaş gerekliliği duymuyorsa glukoz sentezi durmalıdır.

Bu nedenle GS kendini inaktifleştirir.

cAMPnin oluşumu G-proteinlerdeki  alt biriminde GTP hidrolizi ile yavaşlar.

(9)

Epinefrin Kademesi

Bir hormon molekülünün bir reseptöre bağlanması pek çok GS aktifleştirir. Bu da pek çok adenilil

siklaz aktifleşmesine yol açar…..

Her bir aktif adenilil siklaz çok sayıda cAMP üretir, ve PKA aktifleşmesi aktifleşmesi de artar……..

binlerce glikojen yıkımı için gerekli olan enzimler karaciğerde aktifleşir.

Ve sonunda, on binlerce glukoz molekülü kana bırakılır.

(10)

cAMP: genel bir ikincil mesajcı

Bir çok GPCR etkilerini cAMP üzerinden gösterir.

İnsan genomu 350 GPCRs genine sahip

(hormonlar, büyüme faktörleri, ve nörotransmitter gibi diğer ligandler)

Yaklaşık 500 GPRC gen de koku ve tat almada.

Daha bir çok farklı GPRC ligandı tanımlanmayı bekliyor…

(11)

Bazı bakteri enzimleri G- proteinleri inaktifleştirir.

Adenilil siklaz sürekli aktiftir ve gerektiğinden fazla cAMP üretir.

(12)

Ca

2+

: ikincil mesajcı

Hücresel Ca2+ derişimi bir çok hücresel tepkiyi tetiklemektedir:

Salgılama

Hücre iskeletinin yeniden düzenlenmesi Kas kasılmalarında

• Hücresel Ca2+ derişimindeki değişiklikler pek çok Ca2+ bağımlı enzimi düzenleyen Ca2+ bağlayıcı proteinler tarafından

algılanır. - kalmodulin

(13)

Reseptör Tirozin Kinazlar (RTK)

Çoğu zar reseptörleri hücre dışı ligand bağlama

bölgesine ve de hücre içi katalitik bölgeye sahiptir.

En çok görülen katalitik bölge tirozin kinaz aktivitesine sahiptir.

Kendisine fosfat grubu ekler: otofosforilleme konformasyonel değişimi tetikler ve hedef proteinin fosforillenmesini sağlar.

Hedef proteindeki tirozin kalıntısına fosfat ekler.

Bazı katalitik bölgeler ise guanilil siklaz aktivitesine sahiptir.

GTP’yi ikincil mesajcı olan cGMP’ye çevirir.

(14)

Insülin: Glukoz alımı ve metabolizmasını düzenleyen hormon

Insülin bir peptit hormonudur. Pankreastaki

Langerhans adacıklarındaki -hücreleri tarafından üretilir.

Insülin glukoz gibi besinlere cevap olarak üretilir ve pankreastan salınır.

Insülin hedef hücreye (karaciğer, kas, yağ dokuları gibi) kanda dolaşarak ulaşır .

İnsülinin reseptörüne bağlanması bir dizi tepkimeyi ve yolağı başlatır. Bu da glukozun alımını ve

metabolizmada artışı destekler.

İnsülinin yapılamaması ya da hissedilememesi:

diyabet

(15)

Reseptör Guanilil Siklazlar

• Hücre dışı bağlanma bölgesi ve hücre içi katalitik bölgesi

• GTP’den cGMP oluştururlar

• cGMP: ikincil bir mesajcıdır.

(16)

Sinyalleşme sistemleri

Şimdiye kadar gördüğümüz sinyalleşme sistemlerindeki genellemeler:

• Tyr, Ser ve Thr kalıntılarını fosforilleyen

protein kinazlar sinyalleşmede merkezi bir rol oynar

• Sinyal proteinlerindeki Try, Ser, Thr kalıntılarının tersinir fosforilenmesiyle

oluşan tersinir protein-protein etkileşmeleri diğer proteinler için kenetlenme bölgeleri oluşturur.

Çoğu sinyal proteini: çok değerliklidir.

Referanslar

Benzer Belgeler

 Karboksipeptidaz A ve B: Ekzopeptidazlar, tripsinle aktiflenme, hidrofobik ve bazik amino asit olan bağlar..

*ül|erini de Rusya'ya para karşF llğl sattığ|, Rusya'nın da bizim yatağan kömüronün kğllerinden agğa çlkan radyoktiv ener.iiyle. nükleer sanaa| çaltştırdığl

•Isı veya doku hasarı gibi çok farklı uyarana yanıt verirler.... • Duyusal birim tek bir duyusal aksonu ve bu aksona ait tüm periferik

Karaciğer glikojeni, glukoz rezervi olarak görev yapar, ve (hemen) çabuk kan glukozuna çevrilir, kas glikojeni ise glikolizis aracılığı ile parçalanarak kas kontraksiyonu için

Substratın çok bol olduğu bir ortamda optimal şartlarda enzimatik bir reaksiyonun ölçülen ilk hızı (V o ), enzim konsantrasyonu E ile doğru orantılıdır..

TÜKENMESİNE SEBEP OLAN ŞİDDETLİ BİR EGZERSİZDEN SONRAKİ İLK 3 GÜN BOYUNCA. SPORCUNUN YÜKSEK

TLR2 veya TLR4 ile spesifik ligandlar arasında oluşan kompleksler veya TLR2 veya TLR4 ilişkili intraselüler sinyal mekanizmalarını hedef alan terapötik yaklaşımlar, sadece

[r]