Kentsel Katı Atık Yönetimi

KENTSEL KATI ATIK YÖNET M

Hasan ARABACI Özgür KAPLAN Pnar Yldz KUMRU Kocaeli Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi Kocaeli Üniversitesi

ÖZET

Dünyadaki nüfuz art  ile birlikte kat atk miktar da artmaktadr. Ayrca teknolojik, ekonomik ve endüstriyel alandaki büyük geli meler de ki i ba na dü en kat atk miktarn artrm tr. Kat atklarn art  ile büyük çevre problemleri olu mu tur. Ülkemizdeki kentlerin ço unda bu atklarn bertaraf edilmesi ile ilgili yeterli düzeyde yaplanma bulunmamaktadr. Bunun nedeni ise; yasal düzenlemelerin eksik yada etkin olmamas, planlama ve organizasyon hakkndaki bilgi eksikli i ve finansal kaynaklarn yeterli olmamas

olarak gösterilebilir. Bu çal mada, KKA yönetiminin dünyadaki baz ülkelerde ne durumda oldu undan bahsedilmi tir. KKA`larn önemi ve bertaraf etme yöntemleri üzerinde durulmu tur. Ayrca Türkiye’de bu problemin giderilmesi ile ilgili etkin hale getirilebilecek uygulamalardan söz edilmi tir.

Anahtar Kelimeler: Atk Depolama Sahalar, Atklarn Bertaraf, Bölgesel Istma, Kentsel Kat

Atklar, Kentsel Kat Atklarn Depolanmas

MUNICIPAL WASTE MATERIAL MANAGEMENT ABSTRACT

Modern societies due to rapid population growth generate a great deal of solid waste than early humans ever did. The improvements in fields like technology, economy and industry have also huge increased the generation of solid waste per consumer, not only directly in the home, but indirectly in factories that manufacture goods purchased by consumers. Which makes handling solid waste a bigger problem each passing day, as unhandled solid waste threaten environment. In many cities in Turkey there aren’t enough institutions regarding disposal of solid waste. Which is directly related to lack of legal regulations, insufficient financial resource, lack of trained personal and lack of data on the subject. This study indicates the methods used during solid waste disposal and how some countries do their solid waste management. It also includes applications preventing solid waste becoming a problem in Turkey.

Keywords : Waste Material Storage Fields, Waste Material Elimination, Regional Heating, Municipal Solid Waste Materials, Storage Of Municipal Waste Materials

1. G R

Son yllarda dünyada en önemli çevre problemlerinden birisi de kentsel atklardan kaynaklanan sorunlardr. Bu durum, insanlar göçebe ve nüfusu daha azken pek de önemli de ilse de, yerle ik hayata geçildikten sonra özellikler çarpk kentle meyle çok daha önemli bir sorun halini alm tr. Büyük kentlerde tüketim al kanlklarnn de i mesi, de i ik türde atklarn üretilmesine neden olmu tur. Bu durum atk yönetimini daha zor bir hale sokmaktadr. Kötü kat atk yönetiminin suyun, topra n ve havann kirlenmesine, buna ba l olarak sa lk sorunlarnn ortaya çkmasna yol açt n göz önünde bulundurursak, nüfusun yo un oldu u büyük kentlerde atk yönetimi daha önemli bir konu olur.

2. KENTSEL KATI ATIKLARIN YÖNET M NDE DÜNYA BAKI I 2.1. Genel Durum

Amerika Birle ik Devletleri’nde Kentsel Kat Atk (KKA) üretimi 1987 ylndan bu yana %67 artm tr.

Toplam KKA üretiminin %30.9’unu paketler olu turmaktadr. %24.5’ini ile uzun ömürlü olmayan ka tlar ve 3 yl dayanan plastikler, geri kalann da uzun ömürlü atklar( lastik, mobilya vs.), yiyecek atklar ve biçilmi çimler olu turur. 1960’dan 1990’a kadar ki i ba na KKA üretimi %68 artm tr, ancak son 15 yldr neredeyse bir art yoktur. 2007 yl ki i ba na atk üretme oran 1.9(kg/ki i/gün)’dur.[ University of Michigan, 2009]

Çin’in nüfusu ve ekonomisi son 20 ylda inanlmaz bir ekilde artm tr. Bu art beraberinde benzeri görülmemi bir KKA art n getirmi tir. Bugün dünyada Çin’in ya ad  kadar büyük bir atk art na hiçbir ülkede rastlanmam tr. 1980 ylnda 31.3 milyon ton olan KKA üretimi, 1998 ylnda 113 milyon tona, 2006 ylnda ise 212 milyon tona ula m tr. Bugün Çin’deki 660 ehirde yllk ortalama 190 milyon ton KKA üretilmektedir ve bu rakam Dünya toplam KKA üretiminin %29’unu olu turmaktadr. 2004 ylnda Çin, ABD’yi geçerek Dünyann en büyük KKA üreticisi olmu tur.[ Zhang, 2010]

ngiltere’de 1995 ylnda 28,9 milyon ton, 2000 ylnda 33,954 milyon ton ve 2008 ylnda da toplam 34,550 milyon ton KKA üretilmi tir.[ epp.eurostat.ec.europa.eu]. Ki i ba na KKA üretimi de 1995 ylnda 533 kg/ki i, 2000 ylnda 578 kg/ki i, 2008 ylnda 565 kg/ki i olmu tur.[ epp.eurostat.ec.europa.eu] Burada 1995’ten 2008’e kadar toplam KKA üretimi %19.5 artm tr.

Almanya’da 1995 ylnda 50894 bin ton, 2000’de 52810 bin ton ve 2008 ylnda ise 47787 bin ton KKA üretilmi tir.1995-2000 yllar arasndaki atk miktar neredeyse ayn kalmakla beraber 2002 ylndan sonra azalmaya ba lam tr.[ epp.eurostat.ec.europa.eu] 2000’den 2008 ylna kadar KKA üretimi %9.5 azalm tr.

Ki i ba na KKA üretimi de 1997 ylnda 658 kg/ki i, 2002’de 640 kg/ki i, 2008’de 581 kg/ki i olmu tur.[

epp.eurostat.ec.europa.eu]

2.2. Yönetim Metodlar

nsanlardan ve di er sebeplerden dolay olu an kat atklarn, yasam kalitesini yükseltmek için ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Bu kat atklar yok etmek için kat atk sahalarnda bertaraf etme, yakma ,geri dönü üm gibi yollarla bu kat atklarn insanlarn ya amna en az olumsuz etki edecek ekilde bertaraf edilmesi gerekmektedir. Bu atklar yok ederken yararlanabileceklerimizden en iyi ekilde faydalanmalyz.

2.2.1. Kat Atk Sahasnda Bertaraf Etme

ABD’de 2007 ylnda toplam üretilen KKA’nn %54’ü 1754 adet kat atk sahasnda berteraf edilmi tir.

Toplam kat atk sahas says sabit kalsa da, toplam kapasite artmaktadr. En büyük 3 sahann toplam kapasitesi 6.8 milyon tondur. Bu sahalarda bertaraf etme ücreti u an 41$/ton’dur. Kat atk sahalar ABD’nin en büyük ikinci insan kaynakl CH4 emisyonu kayna dr ve 2007 ylnda 132.9 milyon ton CO2 e de eri emisyon yaplm tr. Bu üretilen CH4’ün yakla k yars yaklarak CO2’ye dönü türülmü tür.[ University of Michigan, 2009]

ngiltere’de her ne kadar KKA bertarafnda kat atk sahalar kullanlmak istenmese de u an üretilen KKA’larn %64’ü buralarda bertaraf edilmektedir.[ Mühle, 2010] 1995’te 23.990 milyon ton, 2001’de 27.948 milyon ton, 2008’de 18.850 milyon ton atk bu alanlarda bertaraf edilmi tir.[ epp.eurostat.ec.europa.eu]

Çin’de KKA bertaraf a rlkl olarak kat atk sahalarnda yaplr. Bunun nedeni ucuz ve atk miktarnda olabilecek büyük dalgalanmalar kar layabilecek olmasdr. lk KKA sahas 1991 yllnda Hangzhou Tianziling SolidWaste Landfill ad altnda kurulmu tur. 2002 ylnda toplam bertaraf edilen KKA miktar 74.04 milyon tondur. Bunun %89.3’ü KKA sahalarnda bertaraf edilmi , %3.72’si yaklm , %6.98’i kompostla trlm tr. Toplanan toplam KKA’nn (148 milyon ton) %91.4’ü KKA sahalarnda bertaraf edilmi , %6.4’ü yaklm , %2.1’i gübreye dönü türülmü tür.[ Zhang, vd.,2010]

Almanya’da 1995 ylnda 19,998 milyon ton KKA kat atk sahalarnda bertaraf edilirken, 2000 ylnda bu de er 13.562 tona, 2008 ylnda ise 0.286 milyon tona dü ürülmü tür.[ epp.eurostat.ec.europa.eu] Bu verilere göre 2000’den 2008’e kadar kat atk sahalarnda bertaraf edilen KKA miktar yakla k %98 azaltlm tr

2.2.2 Yakma

Yakma, çöpleri stabil bir hale getiren ve hacimlerini %70-80 azaltan bir yöntemdir. Bu yöntem neticesinde çevreye zarar vermemek için hava kirlenmesine kar  özel tedbirler almaktan ba ka, meydana gelen küller uzakla trlrken içlerinde bulunmas muhtemel olan toksik maddelerin olumsuz etkileri için de önlem alnmaldr. Yanma prosesi, genelde çöplerin kalorifik de erleri kendi kendilerini yakmaya müsait oldu u takdirde kullanlmas önerilmektedir. Aksi takdirde ek yakt gerekece inden bu yöntemle çöpleri bertaraf etmek çok pahalya mal olur.

ABD’de 2007’de toplam KKA’nn %12,5’i yaklarak enerji elde edilmi tir. Biyolojik KKA’lar (ka t, yiyecek, biçilmi çim) kullanlabilir enerjiye çevrilerek 48611111 MW-h enerji elde edilmi tir.[ University of Michigan, 2009]

Çin’de KKA’larn yaklmasna 80’lerin sonunda ba lanm tr. 2006 yl itibar ile 30’dan fazla büyük ehirde 70 tane KKA yakma tesisi vardr ve toplam kapasiteleri 33010 ton/gün’dür.[ Zhang, vd.,2010]

ngiltere‘de1996 ylnda 2.1 milyon ton, 2001’de 2.535 milyon ton ve 2008’de 3.376 milyon ton KKA yaklm tr.[ epp.eurostat.ec.europa.eu] Yakarak 1996’da 263 KTEP(kilo ton e de eri petrol), 2000’de 420 KTEP ve 2006’da 647 KTEP enerji üretilmi tir.[ epp.eurostat.ec.europa.eu]

Almanya’da 1995 ylnda 7.915 milyon ton, 2000’de 10.966 ve 2008’de 15.882 milyon ton KKA yaklm tr.[ epp.eurostat.ec.europa.eu] Bu verilere göre 1995’ten 2008’e kadar KKA yakm Almanya’da yakla k %100 artm tr. 1996 ylnda KKA yaklmasndan 1212 KTEP, 2000’de 2362 KTEP ve 2006’da 1838 KTEP enerji elde edilmi tir.[ epp.eurostat.ec.europa.eu]

ekil 1 – Yakma leminin Genel Ak emas [GLYSSON]

2.2.3. Geri Dönü üm

Kat atklarn fiziksel ve kimyasal yöntemlerle ikincil ham madde olarak üretime sokulmasna veya enerjiye çevrilmesine geri dönü üm denir. Bu yöntem ekonomiye çok büyük katklar sa lamaktadr.

ABD’de 2007 ylnda toplam KKA’nn %33.4’ü geri dönü türülmü veya kompostla trlm tr.[ University

Çin’de günlük geri dönü türülebilir atklar, ya ayanlar tarafndan o bölgede hizmet veren özel irketlere satlmaktadr.Diger KKA’ r belediyeler toplamaktadr.[ Zhang, vd.,2010]

ngiltere‘de 1995 ylnda 2.020 milyon ton, 2000’de 2.839 milyon ton ve 2008 ylnda 7.850 milyon ton atk geri dönü türülmü tür.[ epp.eurostat.ec.europa.eu] 2000 ylnda 937 bin ton, 2008 ylnda da 4270 bin ton KKA kompostla trlm tr.[ epp.eurostat.ec.europa.eu]

1995 ylnda Almanya’da 9.750 milyon ton, 2000’de 17.955 milyon ton, 2008’de 22.023 milyon ton KKA geri dönü türülmü tür.[ epp.eurostat.ec.europa.eu] 1995 ylnda 5.505 milyon ton, 7.588 milyon ton, 2008’de de 7.788 milyon ton KKA kompostla trlm tr.[ epp.eurostat.ec.europa.eu]

2.3. Avrupa Birli i

EU 27 ülkelerinde 2008 ylnda ki i ba na 524 kg/ki i KKA üretildi. Üretilen bu at n %40’ kat atk sahalarnda bertaraf edildi, %20’si yakld, %23’ü geri dönü türüldü ve %17’si kompostla trlm tr.

Avrupa Birli i’nin kat atk sahalarnda en çok atk bertaraf eden ülkeleri;

Bulgaristan(%100), Romanya(%99), Malta(%97), Litvanya(%96) ve Letonya(%93) Avrupa Birli i’nin en çok KKA yakan ülkeleri;

Danimarka(%54), sveç(%49), Hollanda(%39), Belçika ve Lüksemburg(%36), Almanya( %35), Fransa(%32)

Avrupa Birli i’nin en çok KKA geri dönü türen ülkeleri;

Almanya(%48), Belçika ve sveç(%35), rlanda ve Hollanda(%32),Slovenya(%31) Avrupa Birli i’nin en çok KKA kompostla tran ülkeleri;

Avusturya (%40), talya (%34), Hollanda (%27), Belçika (%25) ve Lüksemburg (%20) [epp.eurostat.ec.europa.eu]

Tablo 1 Avrupa Birli i’ndeki KKA Yönetim Yöntemleri[epp.eurostat.ec.europa.eu]

lenen KKA, % Yllk KKA

Üretimi (kg/ki i)

Kat Atk Sahalarnda

Bertaraf

Yakma Geri

Dönü türme Kompostla trma

EU27 524 40 20 23 17

Belçika 493 5 36 35 25

Bulgaristan 467 100 0 0 0

Çek Cumhuriyeti 306 83 13 2 2

Danimarka 802 4 54 24 18

Almanya 581 1 35 48 17

Estonya 515 75 0 18 8

rlanda 733 62 3 32 3

Yunanistan 453 77 0 21 2

spanya 575 57 9 14 20

Fransa 543 36 32 18 15

talya 561 44 11 11 34

Kbrs 770 87 0 13 0

Letonya 331 93 0 6 1

Litvanya 407 96 0 3 1

Lüksemburg 701 19 36 25 20

Macaristan 453 74 9 15 2

Malta 696 97 0 3 0

Hollanda 622 1 39 32 27

Avusturya 601 3 27 29 40

Polonya 320 87 1 9 4

Portekiz 477 65 19 9 8

Romanya 382 99 0 1 0

Slovenya 459 66 1 31 2

Slovakya 328 83 10 3 5

Finlandiya 522 50 17 25 8

sveç 515 3 49 35 13

Birle ik Krallk 565 55 10 23 12

2.4 Türkiye

Ekonomik açdan geli mekte olan bir ülke olmas, sanayile me ve artan ya am standartlar Türkiye’de kat atk miktarnn artsn ve dolaysyla bu atklarn bertaraf edilmesi sorununu meydana getirmi tir.

Çe itli ülkelerde oldu u gibi Türkiye’de de KKA’larn bertaraf çevre sa l n tehdit etmeden ve ekonomik olarak sa lanmaldr. KKA’larn toplanmas, ta nmas, depolanmas ve bertaraf planl bir ekilde yürütülmelidir. Kat atklarn bertarafnda, atklarn açk alanlarda depolanmas eklindeki geleneksel metodu kullanan Türkiye’de, 28 Nisan 1993 tarihinde Ümraniye açk depolama sahasnda gaz sk mas sonucu ya anan ve 39 ki inin ölümü ile sonuçlanan patlama, kat atklarn bertarafnda yeni bir dönemin ba langc

olmu tur.[ TURAN vd., 2009]

Ülkemiz enerji yönünden d a ba mldr. ehirlerimizde özellikle snma ihtiyacnn büyük bir bölümü do algazdan kar lanmaktadr. Do algaz ise Rusya, Iran gibi petrol kaynaklar olan ülkelerden satn almaktayz. Oysa KKA’larn yaklmasyla ortaya çkan s, snma ihtiyac için kullanlabilir. Baca gaz

emisyonlar da çe itli filtreleme sistemleriyle dü ürülebilir. Bu atklardan elde edilen s, bölgesel stma sistemlerinde kullanlarak, snma ihtiyacnn büyük bir bölümü kar lanmas sa lanabilir. Ayrca çe itli büyük tesislerde stmann yannda so utmada ve organik atklardan fermantasyon yolu ile gaz elde edebiliriz.

2006 yl Belediye Kat Atk statistikleri Anketi sonuçlarna göre 3260 belediyenin 3115’inde anket uygulanm ve yaz mevsiminde 12,75 milyon ton, k mevsiminde ise 12,53 milyon ton kat atk topland , toplamda ise 25,83 milyon ton kat atk toplanm oldu u sonucuna varlm tr. Bu sonuçlara göre ki i basna düsen günlük kat atk miktar 1,21 kg ve kat atk hizmeti verilen nüfusun toplam nüfusa oran % 81 olarak hesaplanm tr.[TÜ K, 2008] Türkiye’deki toplanan yllk kat atk bu miktarn sadece % 27,8’i bertaraf etme metotlar ile de erlendirilmekte ve geri kalan ksmla ilgili sorunlar ise depolama alanlarnda giderilmeye çal lmaktadr. [AGDAG, 2009] Türkiye’deki kat atklarn %15,57si geri dönü türülebilir ,%84.43ü ise organik atktr.

Biz atklar kullanabilmek için önce atklar ayr trmamz gerekir. Atklar ayrma proseslerinden geçirmeliyiz. Ayrma i lemlerinin sonunda bu atklarn de erlendirilmesi yaplmaldr. De erlendirme i lemleri de i ik yollarla yaplabilir. Geri dönü üme gönderilecekler gönderilir, di erleri ise yakma, kat atk sahalarnda bertaraf, kompostlama gibi yöntemlerle de erlendirilmesi sa lanmaldr. Ülkemizde bu kat

atklar de erlendirmede Kütahya’da KÜKAB projesi, zmit’te ZAYDA , Antalya’da, zmir’de, skenderun’da, stanbul’da ve baz ehirlerimizde kat atklarn bertaraf ile ilgili tesisler bulunaktadr ve yapm a amasndadr.

3. DÜNYADA VE TÜRK YE’DE BÖLGESEL ISITMA S STEMLER

lk bölgesel stma sistemleri M.Ö. 100’de Roma mparatorlu unda hamamlarn stlmasnda kullanld  söylenebilir. Ancak modern anlamda ilk bölgesel stma sistemi 1829 ylnda New York yaknlarndaki Lockport ehrinde yaplm tr. Dökme demir borular kullanlarak 2 km uzaktan 14 bina

stlm tr. 19. yy’nin sonlarna do ru bu sistemler ABD’nin çe itli bölgelerinde uygulanm tr. [Öztürk, 1996] 1893 ylnda Hamburg’da bir güç santralinin atk ss ile 300 m ilerideki belediye binas stlm tr.

1900-1936 yllar arasnda Danimarka, zlanda, Kanada, sveç, ngiltere, Almanya, SSCB gibi devletlerde bölgesel stma sistemleri yaygnla m ve gün geçtikçe geli mi tir. Bugün Özelikle skandinavya ülkelerinde bölgesel stma sistemleri çok yaygn ve geli kindir.[ fernwaerme.de]

Bölgesel stma potansiyeli, ehirlerimizin do algaza ula abilmesine, alçak ve orta gerilim ebekelerine olan mesafeye, ehir suyunun süreklili ine ve yeni yerle im sahalarnn yaratlmasna ba ldr. Ayrca bölgesel stmay en cazip klan faktörlerden birisi ylda 15 °C’nin altnda ortalama scaklktaki gün saysdr.

Bu say ne kadar fazla ise bölgesel stma sistemi o kadar feasabledir. Türkiye’mizin %75’inde ylda ortalama scakl n 15 C’nin altnda oldu u gün says 200’ün üzerindedir. Kuzey Avrupa ülkelerinde bu rakam 250’dir. Yani Türkiye’de Bölgesel stma yönünden çok büyük bir potansiyel vardr. Sadece stma esasl

bölgesel sistem yaplacaksa Do u Anadolu, ç Anadolu, Trakya ve Marmara Bölgeleri ile Kuzey Anadolu Bölgesi çok uygundur.

Bölgesel stma tesisinde, sera gaz emisyonlarnn kontrol edilebilmesi, sistemin profesyonel ki ilerce kontrol edilip maksimum verimde çal trlabilmesi, ileri filtreleme sistemleri sayesinde bugün yakt olarak kentsel kat atklar, ülkemizde mevcut olup da dü ük sl de er ve kirlilik yaratt  için yaklamayan

(kömür),linyit ve orman atklar kullanlabilir. Do al gaz da stand by yakt olarak acil durumlarda sistemin durmamas için hazrda bekletilen bir yakt olarak kullanlabilir. [A  , 2009]

Bölgesel stma ülkemizde ilk olarak, stanbul’da Esenyurt Belediyesi'nin Esenkent projesinde uyguland. Yap- slet-Devret modeli ile 1993 ylnda kurulmu , 180 MW do al gaz yaktl termik santral ve bölge stma sistemidir. Tesis ayrca atk gazlardan yararlanlarak ve buhar türbininden buhar çekisi yaplarak toplam 180 MW s üretebilmektedir. Üretilen s tesise kom u alanda yer alan yakla k 7400 konutluk (2000 Yl) Esenkent’in stma ve scak su ihtiyacn kesintisiz (365 gün/24 saat) kar layabilmektedir. Bu sayede Esenkent Türkiye’nin ilk ve en büyük bölgesel stma sistemine sahip olmu tur.[ Çates, 2009]

Kentsel kat atklarn yaklmasyla elde edilen enerji, bölgesel stma sistemlerinde de erlendirilerek ciddi derecede enerji gereksinimleri kar lanabilmektedir.

3.1. Dünyada KKA Yakan Bölgesel Istma Sistemleri

Kopenhag’da 1890’larn sonlarna do ru çöpler at arabalaryla toplanp ehir çöplü üne bo altlrken, 1903’de ilk çöp yakma santrali kurularak buhar üretilmi ve bu buhar da bölgesel stmada kullanlm tr.

Danimarka’da ilk çöp yapma santrali 1 Aralk 1903’de hizmete ba lam tr. Çöpler at arabalar ile toplanm tr. Üretilen s, buhar seklinde s kanallar vastasyla yeni yaplan hastane, belediye binas, çocuk yurdu ve yoksullar evini stmada kullanlm tr. Ayn bina bugün kültür merkezi olarak kullanlmaktadr.[

ÇATES, 2009]

Danimarka 2009 yl itibar ile AB’nin en çok atk yakan ülkesidir. Danimarka’y srasyla sveç, Hollanda ve Belçika takip etmektedir ve bu ülkeler AB’de bölgesel stmay en çok kullanan ülkelerdendir.

2007 yl itibar ile sviçre’de 1,900 MWTH(megawatt thermal) kurulu bölgesel stma gücü, 890 km boru sistemi bulunmaktadr ve yakacaklarnn %44’ünü atklar olu turmaktadr. Norveç’te 1,400 MWth kurulu stma gücü, 900 km boru sistemi bulunmakta ve yakacaklarnn %33’ünü atklar olu turmaktadr.

Danimarka’da 17,266 MWth kurulu bölgesel stma gücü, 27,575 km boru hatt bulunmaktadr ve yakacakalrnn %20’sini atklar olu turmaktadr.[ euroheat.org]

Biz ülke olarak enerji sorunu olan bir ülke oldu umuzdan kat atklar enerjiye dönü türme konusunda daha fazla yollar denemeliyiz. Bu yollardan biriside bölgesel stma sistemi kurarak atklar

de erlendirebiliriz.

Basit bir bölgesel stma sistemi emas ;

ekil 2 Bölgesel Istma Sistemi emas

Kaloriferli konutlarda yaklan kat yaktlarn verimi %55lerde iken bölgesel stma sistemleri ile

%70lere ula r. Bölgesel stma sistemleri siteli, toplu yerle im yerleri için çok avantajldr. Ula m mesafesi 15 km ye kadar ula an scak su/kaynar su/buhar ta yan yaltml boru ile küçük s kayb olan bir sistemdir.Bu bölgesel stma sistemleri nüfusun yo un oldu u bölgelerde avantajl oldu undan ve bizim ülkemizde insan nüfusunun yo un oldu u ehirlerimizin oldu undan, ülkemizde uygulamada avantajldr.

4. SONUÇ ve ÖNER LER

Ülkemizdeki kat atklarn bertaraf ve geri kazanm ile ilgili problemlerin ba lcalar ;

Ülkemizde yakla k 3260 adet belediye kurulmu tur. Bunlardan sadece 15’inin düzenli kat atk depolama tesisi mevcuttur. Dolays ile kat atklarmzn büyük bir bölümü vah i çöp depolama alanlarnda bertaraf edilmektedir. Bu da büyük bir çevre problemine yol açmaktadr.

Mevcut düzenli kat atk depolama tesislerinin i letimlerinde büyük skntlar ya anmaktadr.

Özelikle bu konuda hizmet verebilecek özel sektör giri imlerinin yeterli düzeyde olu mam olmas

en büyük skntlardan biridir.

Bölgesel çözüm aray lar oldukça yetersizdir. Her belediye bu konudaki çal malarn bireysel olarak yürütmektedir.

Özellikle geri kazanm konusunda kamuoyu katlm yetersiz bilgilendirme nedeniyle sa lanamamaktadr.

Kat atklarn kullanm ve enerji dönü ümü hakknda çal malar yaplmasna ra men uygulamada yetersiz kalmaktadr.

Bu konuyla ilgili mevcut çözüm önerilerimiz ise;

Kat atk bertaraf için hangi yöntemlerin ülke için uygun oldu u belirlenmelidir. Özellikle kat atk i leme, ayr trma ve geri kazanm tesislerinin yapmna hz verilmelidir.

Kat atk yönetimi konusunda özel sektörün te vik edilerek uygun teknolojilere yatrm yapmalar

sa lanmaldr.

Kamuoyu kat atk ve geri kazanm konusunda bilinçlendirilmeli, özellikle ilkö retim okullarnda daha etkin bir çevre ders program yaplmaldr. Bu kapsamda kat atk ve geri kazanm konularnda uygulamal e itimlere a rlk verilmelidir.

Atk bertaraf konusunda yaplan çal malar süratle yaygnla trlmaldr. Belediyelerin bu konuda faaliyette bulunurken kar la tklar bürokratik engeller kaldrlmaldr.

Bölgesel çözümler için Belediye Birlikleri kanal ile kat atk bertaraf tesislerinin yaplmas

sa lanmaldr.

Kat atk yönetimi ile ilgili yasal düzenlemelerin ve yaptrmlarn yeniden yaplanmas ile ilgili çal malar yaplmaldr.

Kentsel kat atkla çal an bölgesel stma sistemlerinin kurulmas te vik edilmelidir.

Hastaneler, huzurevleri, oteller gibi sürekli stlmas gereken mahaller için bölgesel stma sisteminin kullanlmas çok daha avantajldr.

KAYNAKÇA

A  Ö., Bölgesel Isstma/So utma Potansiyelimiz ve Frsatlar, Türkiye Birinci Bölge Istma/So utma Konferans,2009,Mu la

Belediye Kat Atk _statistikleri 2006 (2008), TÜ_K Haber Bülteni T.C. Basbakanlk Türkiye istatistik Kurumu

Center for Sustainable Systems, University of Michigan. 2009. “Municipal Solid Waste Factsheet.”

Pub. No. CSS04-15.

Çates Atk Iss le Bölgesel Istma mkânlar, MMO Zonguldak ube Enerji Komisyonu Raporu,2009 Denizli, Turkey”, Waste Management, Volume: 29, Issue: 1, 2009,

Doç. Dr. Ça atay Güler Zakir Çobano lu: Kat atklar Çevre Sa l  Temel Kaynak Dizisi No:29 Eugene A. GLYSSON Ph.D., P.E.* :Handbook of Enviromental Engineering chapter 8

Gamze N. TURAN, Semra ÇORUH, Andaç AKDEM_R, Osman Nuri ERGUN, “Municipal Solid Waste

Management Strategies in Turkey”, Waste Management, Volume: 29, Issue: 1, 2009, p. 465

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/documents/Municipal_%20waste_%20landfille d_1000t_%20update_%20website18012.mht

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/documents/Municipal_%20waste_%20incinera ted_1000t_%20update_%20website1802.mht

http://www.environment-agency.gov.uk/static/documents/Business/Information_Pack_- _QA_%282%29.pdf

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-DK-08-001/EN/KS-DK-08-001-EN.PDF http://www.bmu.de/english/waste_management/downloads/doc/38629.php

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/documents/Municipal_%20waste_%20recycle d_1000t_%20update_%20website1801101.mht

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/documents/Municipal_%20waste_%20compos ted_1000t_%20update_%20website180111.mht

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/8-19032010-AP/EN/8-19032010-AP-EN.PDF http://www.fernwaerme.de/Informationen_Geschichte_EN.html

http://www.energia.fi/en/districtheating/districtheating/district%20heating%20on%20the%20internation al%20scale

http://www.euroheat.org/Statistics-69.aspx

http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/web/_download/Eurostat_Table_tsdpc210HTMLDesc.htm

Mühle S, et al. Comparison of carbon emissions associated with municipal solid waste management in Germany and the UK. Resour Conserv Recy (2010), doi:10.1016/j.resconrec.2009.12.009

Narter F., Öztürk T. ., Merkezi Istma( ehir,bölge ve site stmas) Tesisat mühendisleri derne i teknik yaynlar no:1,1996, stanbul

AGDAG O. N., Old and New Municipal Solid Waste Management, “Comparison of Systems in http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/waste/documents/Municipal_%20waste_%20generated_10 00t_%20update_%20website180112.mht

Zhang, D.Q., et al., Municipal solid waste management in China: Status, problems and challenges, Journal of Environmental Management (2010), doi:10.1016/j.jenvman.2010.03.012