Bilgisayar Kayg s : Ö retmen Adaylar Üzerinde Çok Yönlü Bir nceleme

(1)

zet

Bu çal›flmada, ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayara yönelik kayg› durumlar› çeflitli de¤iflkenler aç›s›ndan incelenmifltir. Araflt›rma, Anadolu Üniversitesi E¤itim Fakültesinde 1999-2000 ö¤retim y›l›nda tüm bölüm ve s›n›flarda okuyan ö¤rencilerden oluflan ör- neklem üzerinde yap›lm›flt›r. Araflt›rmaya toplam 1091 (% 69 k›z, % 31 erkek) ö¤renci kat›lm›flt›r. Bilgisayar kayg›s› Bilgisayar Kayg›s› Ölçe¤i (BKÖ) ile demografik özellik- ler, alg›lanan karakter özellikleri ve bilgisayar tecrübesine iliflkin bilgiler Kiflisel Bilgi Formu ile belirlenmifltir. Verilerin analizinde t testi, tek yönlü varyans (ANOVA) analizi ve çoklu do¤rusal regresyon analizi kullan›lm›flt›r. ‹statistiksel analizlerinde anlam- l›l›k düzeyi .05 olarak belirlenmifltir, bunun üzerinde olanlar ayr›ca belirtilmifltir. Arafl- t›rma sonucunda ö¤retmen adaylar›n›n BKÖ puanlar›n›n ortalamas› 48,87, ranj (min=28, max=107) ise 65 olarak bulunmufltur. Araflt›rma sonucunda, ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar kayg›lar› ile demografik özellikleri, alg›lanan karakter özellikleri ve bilgisayar tecrübe durumlar› aras›nda anlaml› farkl›l›klar elde edilmifltir. Araflt›rmada bilgisayar kayg›s›n› yordayan de¤iflkenleri tespit etmek için yap›lan regresyon analizi sonucunda ise en önemli yorday›c› de¤iflken olarak bilgisayarda kendini yeterli görme

alg›s› bulunmuﬂtur.

Anahtar Kelimeler

Bilgisayar Kayg›s›, Ö¤retmen Aday›, Bilgisayar Kullan›m Yeterlili¤i.

* Yrd.Doç.Dr., Anadolu Üniversitesi E¤itim Fakültesi Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri Bölümü Ö¤retim Üyesi.

** Yrd. Doç.Dr., Anadolu Üniversitesi E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Bölümü Ö¤retim Üyesi.

Üzerinde Çok Yönlü Bir ‹nceleme

Ayﬂen GÜRCAN-NAMLU*, Esra CEYHAN**

(2)

Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi Bölümü 26470 Eskiﬂehir

Elektronik posta: agnamlu@anadolu.edu.tr

Yay n ve Di er al malar ndan Se meler

Namlu, A. G.(2003). The effect of learning strategy on computer anxiety. Computer in Human Behavior, 19, 565-578

Namlu, A. G., Kurt, A., & Kabakç›, I. (2003, March). The relationship between learning strategies and motivation of university students with academic success society for ›nformation. Paper presented Technology and Teacher Education International Conference,

Albuquerque, New Mexico, USA.

Namlu, A. G.,& Ergün, E. (2003, March). Factors effecting university students’ computer assisted assessment success and student perceptions society for information. Paper presented at Technology & Teacher Education International Conference, Albuquerque, New

Mexico, USA.

Namlu, A. G.& Ceyhan, E. (2002).Bilgisayar kayg›s›: Üniversite ö¤rencileri üzerinde bir çal›ﬂma. Eskiﬂehir: Anadolu Üniversitesi Yay›nlar›.

Yard. Doç. Dr. Esra CEYHAN

Anadolu Üniversitesi E¤itim Fakültesi E¤itim Bilimleri Bölümü 26470 Eskiﬂehir

Elektronik posta: eceyhan@anadolu.edu.tr

Yay n ve Di er al malar ndan Se meler

Ceyhan, E.,& Ceyhan, A. A. (2002, September). An investigation about computer anxiety of Turkish teacher trainees. Paper presented at 6th International Congress on

Behaviorism and The Sciences of Behavior, Auburn, Alabama, USA.

Ceyhan, E.(2002, Ekim). Bilgisayar kayg› düzeyleri farkl› ö¤retmen adaylar›n›n stresle baﬂaç›k ma biçimlerinin incelenmesi XI. E¤itim Bilimleri Kongresinde sunulan bildiri, K›br›s.

Ceyhan, E.& Namlu, A. G. (2000). Bilgisayar kayg›s› ölçe¤i (BKÖ): Geçerlik ve güvenirlik çal›ﬂmas›. Anadolu Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 10 (2), 77-93.

Ceyhan, E.(2000). Meslekî sorun düzeyleri farkl› okul rehber ö¤retmenlerinin kiﬂisel ve sosyal uyum düzeylerinin baz› de¤iﬂkenler aç›s›ndan incelenmesi. Türk

Psikolojik Dan›ﬂma ve Rehberlik Dergisi, 2 (13), 33-45

(3)

Bilgisayar›n teknolojik potansiyelleri gün geçtikçe geliflmesine karfl›n, ne yaz›k ki bilgisayar devriminin evrensel olarak kabul görmedi¤i bir gerçektir (Dusick, 1998; McKenzie & Clay, 1995; Paprzycki & Vi- dekovic, 1994; Swan & Mehlinger, 1993; Yvonne, 2000). Çünkü birçok insan›n bilgisayar kullanmaya yönelik dirençleri oldu¤u arafl- t›rmalar sonucunda tespit edilmifltir (Compeau & Higgins, 1995;

Dusick, 1998; Francis, 1994; Fulton, 1998; Harrington, McElroy &

Morrow, 1990; Hoffman, 1996; Marcinkiewicz, 1993; Yvonne, 2000). Bu direncin, genellefltirilmifl bilgisayar ve teknoloji korkusu ile bilgisayar bilgisinin eksikli¤inden ortaya ç›kabilece¤i söylenebilir. Bu durum literatürde bilgisayar kayg›s› kavram› çerçevesinde incelenmifltir.

Bilgisayar kayg›s›n›n karmaﬂ›k bir psikolojik yap›s› oldu¤undan bu kavrama yönelik farkl› tan›mlar yap›lmaktad›r (Chau, Chen &

Wong, 1999). Marcoulides (1989) bilgisayar kayg›s›n› birey, bilgisayar teknolojisini kullan›rken veya bilgisayar kullan›m sonuçlar› hakk›nda düflündü¤ünde or- taya ç›kan bir peflin hüküm veya korku olarak tan›mlamaktad›r. Raub ise bil- gisayar kayg›s›n› bilgisayarlar› tehdit ediciler olarak yorumlayan bireylerde ortaya ç›kan kompleks duygusal tepkiler olarak tan›mlamaktad›r (Raub, 1984’den akt. Marcoulides & Mayes, 1995). Rohner ve Simonson ise bilgisa- yar kayg›s›n› insanlar›n bilgisayarlarla etkileflime girdi¤inde ve etkileflime girmeyi plând›¤›nda yaflad›¤›, korku, endifle ve umut kar›fl›m› duygular olarak tan›mlamak- tad›rlar (Rohner & Simonson, 1981’den akt. Ropp, 1999). Hakkinen (1994) ise, bilgisayar kayg›s› kavram›n›n bilgisayara aflina olmayan insanlar›n korku ve flüphelerini tan›mlamak için kullan›ld›¤›n› belirt- mektedir. Chua ve arkadafllar› (1999) yapt›klar› metaanalizi çal›flma- s›nda bilgisayar kayg›s›n›; bilgisayar kullanma ihtimali oldu¤unda veya bilgisayar kullan›rken bilgisayardan korkmak olarak tan›mla- m›fllard›r. Literatürdeki bilgisayar kayg›s›n›n tan›mlar› incelendi¤inde, bilgisayar kullan›rken veya bilgisayar kullanma ihtimali oldu¤un-

Üzerinde Çok Yönlü Bir ‹nceleme ^*

Ayﬂen GÜRCAN-NAMLU, Esra CEYHAN

* Bu çal›flma Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araflt›rma Projeleri Komisyonunca kabul edilen AÜAF 990542 nolu proje kapsam›nda desteklenmifltir. Ayr›ca bu çal›flman›n bir k›sm› IX.

E¤itim Bilimleri Kongresinde (Eylül 2000, Erzurum) bildiri olarak sunulmuﬂtur.

(4)

da bireyin korku ve endiﬂe hissetmesine yönelik durumun dikkate al›nd›¤› görülmektedir.

Bilgisayar kayg›s›na yönelik araﬂt›rmalar›n özellikle son y›llarda git- tikçe artmakta oldu¤u görülmektedir (Bradley & Russell 1997; Chua et al., 1999; Dyck & Smither 1994; King, Bond & Blandford, 2002;

McPherson & Scherrer, 2001; Ropp, 1999; Smith & Caputi, 2001).

Bu araflt›rmalar›n bir k›sm› bilgisayar kayg›s›n›n nedenlerine, di¤er bir k›sm› ise bilgisayar kayg›s›n› etkileyen etmenlerin etkililik derecelerine yönelmektedir. Literatürde bilgisayar kayg›s› ile iliflkisi incele- nen faktörlere iliflkin bulgular ise bireylerin demografik özellikleri, kiflilik özellikleri ve bilgisayar tecrübeleri biçiminde gruplanabilir.

Demografik zellikler ve Bilgisayar Kayg s

Literatürde bilgisayar kayg›s›n›n cinsiyet, yafl, devam edilen lisans program›, sosyo-ekonomik düzey gibi kiflisel özelliklerle iliflkisini araflt›ran çal›flmalar bulunmaktad›r.

Bilgisayar kayg›s› ve cinsiyet aras›ndaki iliflkilere yönelik çal›flmalar›n sonuçlar› birbiriyle tutarl› de¤ildir. Baz› çal›flmalarda kad›nlar›n erkeklerden daha yüksek düzeyde bilgisayar kayg›s› gösterdi¤i bulunmufltur (Bozionelos, 1996; Bradley & Russelll 1997; Chua et al., 1999; Farina 1991; Liu & Reed, 1992; Okabukola, 1993; Williams

& Johnson, 1990). Baz› araﬂt›rmalar ise, cinsiyetle bilgisayar kayg›s›

aras›nda önemli bir iliﬂki olmad›¤›n› göstermiﬂtir (Ayersman & Re- ed, 1996; Carlson & Wright, 1993; Dyck & Smither, 1994; Kernan

& Howard, 1990; Ropp, 1999).

Cinsiyette oldu¤u gibi yafl ile bilgisayar kayg›s› aras›ndaki iliflkileri betimleyen bulgular da farkl›l›k göstermektedir (Dyck & Smither, 1994; Jones & Wall, 1990; Rosen, Sears & Weil, 1987). Yap›lan bir- çok araflt›rmada yafl ve bilgisayar kayg›s› aras›nda önemli bir iliflki bulunamam›flt›r (Bradley & Russell, 1997; Henderson, Deane &

Word, 1995). Sadece Dyck ve Smither’in (1994) yapt›¤›, yafl ranj› çok fazla olan bir araflt›rmada, daha yafll› olanlar›n daha genç olanlara göre bilgisayar kullanmaya yönelik daha fazla kayg›lar› oldu¤u gö- rülmüfltür. Bu iliflki yafl ranj›n›n çok fazla oldu¤u durumlarda gözlen- mektedir (Chua et al., 1999).

Üniversite ö¤rencilerinin devam ettikleri lisans program› ve bilgisayar kayg›s› aras›ndaki iliflkileri araflt›ran çal›flmalar ise s›n›rl› say›dad›r.

Liu ve Reed’in (1992) yapt›¤› araﬂt›rmada e¤itim fakültesinin matematik ve e¤itim bilimlerinde okuyan ö¤rencilerin bilgisayar kayg›la-

(5)

r›n›n ‹ngilizce, ilkö¤retim, özel e¤itim, sosyal çal›ﬂma ve fizik bölüm- lerinde okuyanlardan daha az oldu¤u görülmüﬂtür. Williams ve Johnson (1990) e¤itim bilimlerindeki ö¤rencilerin bilgisayar kayg›s›

düzeylerinin bilgisayar bilimlerindeki ö¤rencilerden daha yüksek oldu¤unu yapt›klar› araﬂt›rma sonucunda ortaya koymuﬂlard›r.

Ki ilik zellikleri ve Bilgisayar Kayg s

Kiflilik özellikleri ile bilgisayar kayg›s› aras›ndaki iliflkiye dair lite- ratür oldukça s›n›rl›d›r. Maurer (1994), farkl› kiflilik özellikleri ile bilgisayar kayg›s› aras›nda s›n›rl› iliflkilerin oldu¤unu ortaya ko- yarken, McPherson (1998) ise iki de¤iflken aras›nda bir iliflkinin olmad›¤› sonucuna ulaflm›flt›r. Ayr›ca, Harris ve Grandgenett (1996) bilgisayar kayg›s› ile sözel iletiflim korkusu aras›nda bir iliflki bulamazken Carlson ve Wright (1993) yapt›klar› araflt›rmada bilgisayar kayg›s› ile sözel iletiflim korkusu aras›nda pozitif bir iliflki elde etmifllerdir.

Bilgisayar Tecr besi ve Bilgisayar Kayg s

Bilgisayar kayg›s› ve önceki bilgisayar tecrübeleri aras›ndaki iliflkiye ait pek çok araflt›rma bulunmaktad›r ve bu araflt›rmalar›n bulgular› ço¤unlukla birbiriyle tutarl›d›r. Buna göre; bilgisayar kayg›s›- n›n, insanlar› bilgisayar ile karfl› karfl›ya getirmek yoluyla azalt›la- bilece¤i fakat bu durumun, karfl› karfl›ya getirmenin çeflidine ba¤l›

oldu¤u sonucu görülmektedir. Örne¤in, bireylerin ileri düzey bilgisayar e¤itimlerinden olan programlama dilleri kurslar›na devam et- meleri bilgisayar kayg›s›n› azaltmamaktad›r (Ayersman & Reed, 1996; Gos, 1996; Leso & Peck, 1992; Namlu, 2003; Woodrow, 1991). Yine de, genellikle araﬂt›rma sonuçlar›, bilgisayar ile karﬂ›

karfl›ya gelme artt›kça bilgisayar kayg›s›n›n azald›¤›n› göstermekte- dir (Chua et al., 1999; Liu & Reed, 1992). Chua ve arkadafllar›n›n (1999) 1990-96 y›llar› aras›nda yap›lm›fl araflt›rmalar› kapsayan metaanaliz çal›flmas›; bilgisayar kayg›s›n›n bilgisayar tecrübesi ile ters yönde iliflkili oldu¤unu, fakat bu iliflkinin gücünün tart›flmal›

oldu¤u sonucunu ortaya koymaktad›r.

Anderson (1996, s. 73) bilgisayar kayg›s›n›n yorday›c›lar›n› ortaya ç›karmay› amaçlad›¤› çal›ﬂmas›nda bilgisayar kayg›s›n›n bilgisayar ile ilgili bilgilerin bir fonksiyonu oldu¤unu ve sadece önceki bilgisayar tecrübeleri- nin sonuçlar› olmad›¤›n› göstermiﬂtir.

Literatürde bilgisayar tecrübesinin göstergeleri olarak; bilgisayara baﬂlama ça¤›, evde bilgisayara sahip olup olmama, bilgisayar kulla-

(6)

n›m s›kl›¤›, al›nan bilgisayar e¤itimi ve bilgisayarda kendini yeterli görüp görmeme gibi de¤iﬂkenler kullan›lmaktad›r.

Bilgisayar e¤itiminin bilgisayar kayg›s›n› azaltt›¤›n› gösteren birçok araﬂt›rma bulgusu bulunmaktad›r (Ayersman & Reed, 1996; Bradley

& Russell, 1997; Hakinken, 1994; Martocchio, 1992; Maurer & Si- monsen, 1993; Russell & Bradley, 1996). Bununla birlikte bilgisayar e¤itiminin tek baﬂ›na kayg›y› azaltmad›¤› da görülmüﬂtür (McIner- ney, McInerney & Sinclair, 1994).

Necessary ve Parish (1996) üniversite ö¤rencileri ile yapt›klar› araﬂ- t›rmada, ö¤rencilerin haftal›k bilgisayar kullanma saatleri artt›kça, bilgisayar tecrübesinin artt›¤›n›, buna ba¤l› olarak da bilgisayar kay- g›s› düzeyinin azald›¤›n› bulmuﬂlard›r.

Ropp (1999) ise ö¤retmen adaylar›nda bilgisayar kullanma s›kl›¤›n›n artmas› ile bilgisayar kayg›s› düzeyinin azalmas› aras›nda önemli ilifl- kiler elde etmifltir. Baflka bir ifadeyle, ö¤retmenlerle yap›lan araflt›r- malarda s›n›fta bilgisayar kullan›m›na iliflkin düflük say›lar ile yüksek bilgisayar kayg›s› aras›nda güçlü bir iliflki oldu¤u bulunmufltur (Gres- sard & Lyod, 1986; Rosen & Weil, 1995).

Selwyn (1997) yapt›¤› araflt›rmada evde ve okulda bilgisayar kullanma oranlar›n› ve bilgisayara yönelik tutumlar› incelemifltir. Ö¤rencilerin % 68.5’inin evinde bilgisayar› vard›r ve bilgisayar sahibi erkek ö¤- rencilerin say›s› k›zlara göre daha fazlad›r. Evde bilgisayar olup olmama ile okulda bilgisayar kullanma aras›nda bir iliflki bulunamam›flt›r.

Bununla birlikte evde bilgisayar olup olmama ile bilgisayara yönelik tutumlar aras›nda farkl›l›k bulunmufltur. Ayn› bulgu Bradley ve Rus- sel’in (1997) ö¤retmenlerle yapt›klar› araflt›rmada da elde edilmifltir.

Bradley ve Russell’in (1997) ilk ve ortaokul ö¤retmenlerini kapsayan araflt›rmalar›nda, bilgisayar kayg›s› ve yeterlili¤i aras›nda ters yönde yüksek bir korelasyon elde edilmifltir (r=-.78). Bu bulgu, daha birçok araflt›rma sonucundan da elde edilmifltir (Ayersman & Reed, 1996;

Chua, Chen & Wong, 1999; Dyck & Smither, 1994; Gressard &

Loyd, 1986; Hakinken, 1994; Marcoulides, 1988; Okebukola, Su- mampouw & Jegede, 1992).

E¤itimde verimi art›rmay› hedefleyen e¤itim teknolojisi alan›nda var›- lan sonuçlar›n uygulamaya aktar›lmas›nda en önemli görevi ö¤retmen üstlenmektedir. Ö¤retmenin baflar›s› ise ö¤retme-ö¤renme sürecinin yürütülmesindeki baflar›yla orant›l›d›r. Ö¤retme-ö¤renme koflullar›n›n

(7)

sürekli irdelenerek bugünün koflullar›na göre yeniden düzenlendi¤i bir ortamda özellikle ö¤retmenlerin e¤itim teknolojisi uygulamalar›na yö- nelik bir tak›m biliflsel, duyuflsal beceri ve davran›fllar› kazanm›fl olmalar› gerekmektedir. Ö¤retmenler meslek yaflamlar›nda gerekli olan biliflsel, duyuflsal beceri ve davran›fllar›n ço¤unu hizmet öncesi meslekî e¤itimlerinde kazanmaktad›rlar. Bu dönemde kazan›lmas› gereken davran›fllar›n etkilili¤i, yine bu dönem içerisinde tespit edilmelidir.

Olumlu davran›fl ve yaflant›lar›n yan› s›ra olumsuz davran›fl ve yaflan- t›lar›n da önceden belirlenmesi ile bunlar›n etkisi ö¤retim etkinlikleri devam ederken ortadan kald›r›labilir veya pekifltirilebilir. Dolay›s›yla ö¤retmenlerin meslek hayatlar›nda daha verimli olmalar› sa¤lanabilir.

Bu araflt›rma ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar kayg›s› düzeylerinin demografik özelliklerine, alg›lad›klar› karakter özelliklerine, bilgisayar tecrübelerine göre de¤iflip de¤iflmedi¤ini tespit etmek ve bilgisayar kayg›s›n› yordayan temel de¤iflkenleri belirlemek amac›yla gerçeklefltirilmifltir.

Y ntem rneklem

Araflt›rman›n örneklemini 1999-2000 ö¤retim y›l›nda Anadolu Üniver- sitesi E¤itim Fakültesine devam eden ö¤rencilerin (N= 1934) olufltur- mas› hedeflenmifltir. Bu amaçla ölçme araçlar›n›n uygulanmas› s›ras›n- da s›n›flarda bulunan gönüllü tüm ö¤renciler araflt›rmaya kat›lm›flt›r.

Sonuçta araflt›rmaya toplam 1127 ö¤renci kat›lm›flt›r. Ancak Bilgisayar Kayg›s› Ölçe¤ini eksik dolduran 36 ö¤renci de¤erlendirmeye al›nmam›fl, 1091 ö¤rencinin verileri üzerinde istatistiksel ifllemler yap›lm›flt›r. Ay- r›ca araflt›rmaya kat›lan ö¤rencilerin kiflisel bilgi anketinde bofl b›rak›- lan sorular kay›p de¤er (missing value) olarak kabul edilmifl, bu de¤iflken- le ilgili analizlerde kay›p de¤erler de¤erlendirme d›fl› tutulmufltur.

Araflt›rman›n örnekleminin yap›s› incelendi¤inde s›n›flar aras› ö¤renci say›lar›nda farkl›l›klar oldu¤u görülmektedir. Bu durum, e¤itim fakül- telerinde yeniden yap›land›rma projesinin uygulanmas›yla birinci ve ikinci s›n›fta yeni bölümlerin aç›lmas› ve buna ba¤l› olarak ilk s›n›flar- daki ö¤renci say›s›n›n fazlalaflmas›ndan kaynaklanmaktad›r. Araflt›r- maya, toplam yedi bölümden ö¤renciler kat›lm›flt›r (Bkz., Tablo 1) Veri Toplama Ara lar

Araflt›rmada iki veri toplama arac› kullan›lm›flt›r. Bunlar; araflt›rma- c›lar taraf›ndan gelifltirilen, örneklem grubunun demografik özellik- lerini belirlemeye yönelik haz›rlanan Kiflisel Bilgi Formu ve bilgisayar kayg›s›n› ölçmeye yönelik Bilgisayar Kayg›s› Ölçe¤i dir.

(8)

Ki isel Bilgi Formu: Araflt›rman›n ba¤›ms›z de¤iflkenlerine iliflkin bil- gilerin edinilmesi için araflt›rmac›lar taraf›ndan Kiflisel Bilgi Formu dü- zenlenmifltir. Formda, literatürde bilgisayar kayg›s› ile iliflkili bulunan demografik özellikler (cinsiyet, bölüm, s›n›f, yerleflim birimi, al- g›lanan sosyo-ekonomik düzey), alg›lanan karakter özellikleri (giriflken-çekingen, iletiflim güçlü¤ü yaflama s›kl›¤›) ve bilgisayar tecrübesi (bilgisayara bafllama ça¤›, bilgisayara sahip olup olmama, bilgisayar kullanma s›kl›¤›, bilgisayara iliflkin al›nan ders say›s›, bilgisayarda kendini yeterli görme alg›s›) yer alm›flt›r.

Bilgisayar Kayg s l e i (BK ): Ceyhan ve Namlu (2000) taraf›n- dan gelifltirilen ölçek, üç alt ölçekten oluflmaktad›r. Birinci alt ölçek Duyuflsal Kayg› (BDK: 11 madde), ikinci alt ölçek Bilgisayara ve Çal›fl›lan ‹fle Zarar Verme Kayg›s› (BZK: 9 madde), üçüncü alt ölçek ise Ö¤renme Kayg›- s›d›r (BÖK: 6 madde).

Ölçe¤in geçerlik çal›flmalar› kapsam›nda yap›lan faktör analizi sonucunda maddelere iliflkin elde edilen faktör özde¤erleri en düflük .44, en yüksek .76 olarak tespit edilmifltir. Maddelerin madde toplam kore- Tablo 1

Örneklem Grubunun Demografik Özellikleri

C NS YET n %

K›z 751 69.0

Erkek 336 31.0

Boﬂ (Kay›p De¤er) 4

Toplam 1091 100

SINIF

1. S›n›f 286 27.4

2. S›n›f 432 41.0

3. S›n›f 171 16.2

4. S›n›f 162 15.4

Toplam 1091 100

B L M

‹lkö¤retim 217 21.3

Yab. Diller 408 40.0

Özel E¤itim 112 11.0

Bilg. ve Ö¤r. Tek. 63 6.2

Güzel Sanatlar E¤t. 94 9.2

Matematik 87 8.5

E¤t. Bilimleri 39 3.8

Toplam 1091 100

(9)

lasyon katsay›lar› ise en düflük .40, en yüksek .71 olarak bulunmufltur. Tüm faktörlerin toplam varyans› aç›klama düzeyi % 53 olarak elde edilmifltir. Ayr›ca ölçe¤in faktör yap›s› k›z ve erkek gruplar› için de ayr› ayr› incelenmifltir. ‹nceleme sonucunda faktör yap›lar›n›n ve fak- törlerde yer alan maddelerin de¤iflmedi¤i tespit edilmifltir. Ölçe¤in toplam varyans içindeki aç›klama düzeyi k›zlarda % 52,6 erkeklerde

% 54,1 olarak bulunmufltur. Ölçe¤in ölçüt geçerli¤ine yönelik olarak yap›lan analizlerde s›nav kayg›s› envanteri ile .32, durumluk kayg› envanteri ile .44, sürekli kayg› envanteri ile .43, problem çözme envanteri ile -.26 ve bilgisayara tutum ölçe¤i ile -.39 korelasyon katsay›s› elde edilmifltir. Elde edilen katsay›lar .001 düzeyinde anlaml› bulunmufltur. Ay›rt edici geçerlik çal›flmas› kapsam›nda BKÖ’den al›nan puanlar›n Wilk yöntemiyle Kanonik (Cannonical) Diskriminant Fonksi- yonlar› de¤erlendirilmifltir. Analiz sonucunda elde edilen bulgular BKÖ puanlar›n›n bilgisayar yeterlili¤inin üç grubu aç›s›ndan istatistiksel olarak anlaml› bir flekilde ay›rt edildi¤i tespit edilmifltir. BKÖ’nün yeterlilik aç›s›ndan ay›rt edicilik özelli¤ini belirlemek üzere ayn› za- manda ayr›lan alt ve üst gruplar aras›nda BKÖ puanlar›n›n ortalama- lar› aras›nda yap›lan t testi sonucu anlaml› bulunmufltur.

Ölçe¤in güvenirlik çal›flmalar› kapsam›nda madde analizi yap›lm›fl, Cronbach Alfa katsay›s› hesaplanm›fl ve test-tekrar test yöntemi kullan›l- m›flt›r. Madde analizi sonucunda tüm maddeler (p<.0001) anlaml›

bulunmuﬂtur. BKÖ için hesaplanan iç tutarl›k katsay›s› .94’tür.

BKÖ’nün alt ölçeklerinin tutarl›k katsay›lar› ise, bilgisayara yönelik duyuﬂsal kayg› alt ölçe¤inin .92, bilgisayara zarar verme endiﬂesi alt ölçe¤inin .89, bilgisayar› ö¤renme kayg›lar›n›n ölçen üçüncü altölçe-

¤in ise .73 olarak bulunmufltur. BKÖ’nün puan de¤iflmezli¤ini incelemek amac›yla 54 kiflilik bir gruba iki hafta ara ile BKÖ uygulanm›fl- t›r. Bu iki uygulamadan elde edilen puanlar üzerinden hesaplanan Pe- arson momentler-çarp›m›-korelasyon katsay›s› .79 (p<.0001) olarak bulunmufltur (Ceyhan & Namlu, 2000).

lem

Araflt›rmada veri toplama araçlar› Anadolu Üniversitesi E¤itim Fa- kültesinin tüm bölümlerine (Yabanc› Diller E¤itimi, Güzel Sanatlar E¤itimi, Özel E¤itim, Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi, ‹l- kö¤retim) ve tüm s›n›f düzeylerine uygulanm›flt›r. Uygulama, e¤itim fakültesi tüm programlar›nda ortak ders olarak okutulan ö¤retmenlik meslek bilgisi derslerinde araflt›rmac›lar taraf›ndan gerçeklefltirilmifltir.

Uygulaman›n yap›ld›¤› gün derste haz›r bulunan ö¤renciler uygulamaya kat›lm›ﬂt›r. Uygulama, 2000 y›l› Mart ay›nda tamamlanm›ﬂ- t›r.Veri toplama araçlar›n› dolduracak ö¤renciler için bir yönerge

(10)

sayfas› haz›rlanm›flt›r, ayr›ca uygulamay› gerçeklefltiren araflt›rmac›- lar da sözlü aç›klamalarda bulunmufllard›r. Veri setinde ö¤rencinin özel bilgileri (ad, soyad gibi) istenmemifltir. Uygulama yaklafl›k olarak 30 dakika sürmüfltür.

Veriler demografik bilgiler ve kullan›lan veri toplama araçlar›n›n puanlar› kodlanarak SPSS (Statistical Package for Social Sciences) paket program› ile de¤erlendirilmifltir. Verilerin çözümünde t testi, varyans analizi ve çoklu regresyon analizleri kullan›lm›flt›r. Varyans analizi sonras›nda yap›lan ikili karfl›laflt›rmalarda ise Tukey-HSD testi kullan›lm›flt›r. Anlaml›l›k düzeyi .05 olarak al›nm›fl ve bu düzeyin üze- rindeki de¤erler ayr›ca belirtilmifltir.

Bulgular

Demografik zelliklerle lgili De i kenlere G re Bilgisayar Kayg s ve Alt l eklerinden Elde Edilen Puanlara li kin Bulgular

Araflt›rmada ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar kayg›s› ve alt ölçekle- rinden elde ettikleri puanlar›n cinsiyet, bölüm, s›n›f, yerleflim birimi ve sosyo-ekonomik düzey de¤iflkenlerine göre farkl›l›k gösterip gös- termedi¤i incelenmifltir.

Cinsiyete li kin Bulgular: Ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar kayg›lar›

cinsiyetleri aç›s›ndan incelendi¤inde k›zlar›n BKÖ puan ortalamalar›n›n erkeklerden anlaml› derecede daha yüksek oldu¤u görülmektedir. Alt öl- çekler aç›s›ndan bak›ld›¤›nda ise, k›zlar›n alt ölçekler puan ortalamalar›

erkeklerin alt ölçek ortalamalar›ndan anlaml› derecede daha yüksek bu- lunmuﬂtur (bkz. Tablo 2)

B l mlere li kin Bulgular: Ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar kayg›la- r› bölümleri aç›s›ndan incelendi¤inde; bölümler aras›nda kayg› puan- Tablo 2

Ö¤retmen Adaylar›n›n Cinsiyetlerine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan t Testi Sonuçlar›

Bilgsiyar Cinsiyet n ss t Testi

Kayg s x sd t

BKÖ Erkek 336 45.30 13.20 1085 5,88*

K›z 751 50.45 13.64

BDK Erkek 336 18.87 6.49 1085 3,14*

K›z 751 20.24 6.99

BZK Erkek 336 15.02 5.37 1085 7,78*

K›z 751 17.77 5.38

BÖK Erkek 336 11.41 3.34 1085 4,72*

K›z 751 12.44 3.31

*p<.001

(11)

lar›n›n farkl›l›k gösterdi¤i tespit edilmifltir. Grup ortalamalar› aras›n- daki bu farklar›n istatistiksel aç›dan da anlaml› olup olmad›¤›n› belirlemek amac›yla yap›lan tek yönlü varyans (ANOVA) analizi sonucunda elde edilen F de¤eri hem BKÖ bütünü için hem de alt ölçekler için anlaml› bulunmufltur (bkz. Tablo 3). Bu fark›n hangi gruplar aras›nda oldu¤unu bulmak için Tukey-HSD testi uygulanm›flt›r. Ya- p›lan Tukey-HSD testi sonucunda bilgisayar ve ö¤retim teknolojileri bölümü (BÖTE) ö¤rencilerinin kayg› düzeylerinin, özel e¤itim, güzel sanatlar e¤itimi, ilkö¤retim bölümü ö¤rencilerinin kayg› düzeylerin- den anlaml› düzeyde düflük oldu¤u tespit edilmifltir.

S n f D zeylerine li kin Bulgular: Ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar kayg›lar› s›n›f düzeyleri aç›s›ndan incelendi¤inde s›n›f düzeyleri ara- s›nda kayg› puanlar›n›n farkl›l›k gösterdi¤i tespit edilmiﬂtir. Grup ortalamalar› aras›ndaki bu farklar›n istatistiksel aç›dan da anlaml› olup olmad›¤›n› belirlemek amac›yla yap›lan tek yönlü varyans (ANOVA)

Tablo 3

Ö¤retmen Adaylar›n›n Bölümlerine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

Alt Gruplar n x ss Varyans Kareler Top. sd Kareler F

Boyutlar Kayna Ort.

BKÖ BÖTE 63 41,87 8,53 Gruplar ‹çi 6940,740 12 578,395 3,127**

E¤t.Bil. 39 46,00 14,49

‹lkö¤retim 217 50,55 13,25 Gruplar Aras› 197534,716 1068 184,958 Matematik 87 49,81 12,36

Güz.Sanat. 94 49,82 13,72 Toplam 204475,456 1080 Özel E¤t. 172 51,39 15,47

Y.Diller 408 47,88 13,73

BDK BÖTE 63 16,81 3,98 Gruplar ‹çi 1147,467 12 95,622 2,021*

E¤t.Bil. 39 19,85 6,88

Y.Diller 408 19,68 7,05

BZK BÖTE 63 13,71 3,17 Gruplar ‹çi 1569,747 12 130,812 4,438**

E¤t.Bil. 39 14,66 5,71

Y.Diller 408 16,49 5,37

BÖK BÖTE 63 11,35 3,18 Gruplar ‹çi 363,889 12 30,324 2,739**

E¤t.Bil. 39 11,49 3,07

Y.Diller 408 11,71 3,36

* p<.05 **p<.001

(12)

analizi sonucunda elde edilen F de¤eri sadece BDK alt ölçe¤inde anlaml› bulunmufltur. Ancak BKÖ bütününde ve BZK ile BÖK alt öl- çeklerinde anlaml› bulunmam›flt›r (bkz. Tablo 4). BDK alt ölçek puanlar› aç›s›ndan elde edilen fark›n hangi gruplar aras›nda oldu¤unu bulmak için Tukey-HSD testi uygulanm›flt›r. Yap›lan Tukey-HSD testi sonucunda dördüncü s›n›flar lehine istatistiksel aç›dan anlaml›

bir fark oldu¤u saptanm›ﬂt›r.

Yerle im Birimine li kin Bulgular: Ö¤retmen adaylar›n›n bilgisyar kayg›lar› yerleflim birimleri aç›s›ndan incelendi¤inde yerleflim birimleri aras›nda kayg› puanlar›n›n farkl›l›k gösterdi¤i tespit edilmifltir. Grup ortalamalar› aras›nda oluflan bu farklar›n istatistiksel aç›dan da anlaml› olup olmad›¤›n› belirlemek amac›yla yap›lan tek yönlü varyans (ANOVA) analizi sonucunda elde edilen F de¤eri hem BKÖ bütünü için hem de alt ölçekler için anlaml› bulunmufltur (Bkz. Tablo 5). Bu fark›n hangi gruplar aras›nda oldu¤unu bulmak için Tukey-HSD testi uygulanm›flt›r. Yap›lan Tukey-HSD testi sonucunda flehirlerde oturanlar›n büyük flehirlerde oturanlara göre kayg› düzeylerinin hem BKÖ bütününde hem de alt ölçekler düzey- lerinde anlaml› bir flekilde daha yüksek oldu¤u görülmektedir.

Sosyo-Ekonomik D zeye li kin Bulgular: Ö¤retmen adaylar›n›n sosyo-ekonomik düzeylerine göre bilgisayar kayg›s› düzeyleri aras›nda ya- p›lan tek yönlü varyans analizi sonucunda elde edilen F de¤eri hem

Tablo 4

Ö¤retmen Adaylar›n›n S›n›f Düzeylerine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

Alt Gruplar n x ss Varyans Kareler sd Kareler F

Boyutlar Kayna Top. Ort.

BKÖ 1. S›n›f 286 48,39 12,18 Gruplar ‹çi 808,390 3 269,463 1,449 2. S›n›f 432 48,50 13,49 Gruplar Aras› 194876,967 1048 185,951 3. S›n›f 171 47,77 12,94 Toplam 195685,356 1051 4. S›n›f 162 50,54 16,78

BDK 1. S›n›f 286 18,81 6,06 Gruplar ‹çi 841,146 3 280,382 6,191*

2. S›n›f 432 19,66 6,76 Gruplar Aras› 47465,724 1048 45,292 3. S›n›f 171 19,61 6,21 Toplam 48306,870 1051 4. S›n›f 162 21,62 8,17

BZK 1. S›n›f 286 17,37 5,37 Gruplar ‹çi 140,123 3 46,708 1,539 2. S›n›f 432 16,68 5,34 Gruplar Aras› 31796,625 1048 30,340 3. S›n›f 171 16,31 5,32 Toplam 31936,748 1051 4. S›n›f 162 16,91 6,31

BÖK 1. S›n›f 286 12,21 3,26 Gruplar ‹çi 16,251 3 5,417 ,480 2. S›n›f 432 12,16 3,37 Gruplar Aras› 11823,455 1048 11,282 3. S›n›f 171 11,85 3,21 Toplam 11839,706 1051 4. S›n›f 162 12,02 3,65

*p<.001

(13)

BKÖ, BZK ve BÖK için düzeyinde anlaml› bulunurken, BDK alt ölçe-

¤inde sosyo-ekonomik düzey aç›s›ndan anlaml› bir fark elde edilme- miﬂtir (bkz. Tablo 6). BKÖ, BZK ve BÖK için fark›n hangi gruptan kaynakland›¤›n› bulmak üzere yap›lan Tukey HSD testi sonucunda orta ve alt sosyo-ekonomik düzeyde bulunanlar›n kayg› puanlar› üst sosyo-ekonomik düzeyde bulunanlara göre daha yüksek bulunmuﬂtur.

Alg lanan Karakter zellikleri ile lgili De i kenlere G re Bilgisayar Kayg s ve Alt l eklerinden Elde Edilen Puanlara li kin Bulgular Araflt›rmada alg›lanan karakter özellikleri ile ilgili olarak, ö¤retmen adaylar›n›n kendilerini giriflken/çekingen alg›lama durumlar› ile iletiflim güçlü-

¤ü yaﬂama s›kl›klar›na göre bilgisayar kayg›s› düzeyleri incelenmiﬂtir.

Tablo 5

Ö¤retmen Adaylar›n›n Yerleﬂim Birimlerine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

BKÖ Köy-Kasaba 159 49.81 13.87 Gruplar ‹çi 1841,889 2 920,944 4,929**

ﬁehir 258 50.84 13.79 Gruplar Aras› 201208,510 1077 186,823 Büyük ﬁehir 662 47.86 13.57 Toplam 203050,399 1079

BDK Köy-Kasaba 159 20.56 7.34 Gruplar ‹çi 463,617 2 231,808 4,914**

BZK Köy-Kasaba 159 16.93 5.86 Gruplar ‹çi 185,442 2 92,721 3,051*

BÖK Köy-Kasaba 159 12.31 3.28 Gruplar ‹çi 76,133 2 38,066 3,414*

* p<.05 ** p<.01

Tablo 6

Ö¤retmen Adaylar›n›n Sosyo-Ekonomik Düzeylerine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

BKÖ Üst 199 46.51 14.35 Gruplar ‹çi 1362,188 2 681,094 3,638*

Orta 713 49.39 13.46 Gruplar Aras› 202565,748 1082 187,214 Alt 173 49.47 13.82 Toplam 203927,935 1084

BDK Üst 199 18.78 6.69 Gruplar ‹çi 312,941 2 156,471 3,308*

BZK Üst 199 16.06 5.82 Gruplar ‹çi 190,158 2 95,079 3,125*

BÖK Üst 199 11.67 3.45 Gruplar ‹çi 58,889 2 29,445 2,628 Orta 713 12.27 3.37 Gruplar Aras› 12122,939 1082 11,204 Alt 173 11.99 3.11 Toplam 12181,829 1084

* p<.05

(14)

Giri ken/ ekingen De i kenine li kin Bulgular: Ö¤retmen adayla- r›n›n bilgisayar kayg›lar› alg›lad›klar› giriflkenlik ve çekingenlik özel- likleri aç›s›ndan incelendi¤inde kendilerini çekingen olarak alg›layan- lar›n BKÖ puan ortalamalar›n›n kendilerini giriflken olarak alg›la- yanlardan anlaml› derecede daha yüksek oldu¤u görülmektedir. Alt ölçekler aç›s›ndan bak›ld›¤›nda da ayn› sonuçun var oldu¤u tespit edilmifltir (bkz. Tablo 7)

leti im G l Ya ama S kl na li kin Bulgular: Araflt›rmaya ka- t›lan ö¤retmen adaylar›n›n iletiflim güçlü¤ü yaflama s›kl›¤› de¤iflkeni- ne s›k yafl›yorum bazen yafl›yorum ve hiç yaflam›yorum yan›t›n› verenlerin or- talamalar› incelendi¤inde iletiflim güçlü¤ünü s›k yaflayan grubun bilgisayar kayg›s› düzeyleri di¤er gruplara göre en yüksek bulunmufltur.

Gruplar aras›nda en düflük kayg› puan› ortalamas›na sahip olan ise, iletiflim güçlü¤ü hiç yaflamayanlar olmufltur. Grup ortalamalar› ara- s›ndaki bu fark›n istatistiksel aç›dan da fark oluflturup oluflturmad›-

¤›n› incelemek için yap›lan varyans analizi sonucunda elde edilen F de¤eri, hem BKÖ bütünü için hem de alt ölçekler için anlaml› bulunmufltur (bkz. Tablo 8). Bu fark›n hangi gruplar lehine oldu¤unu bulmak için gruplar aras›nda Tukey-HSD testi uygulanm›flt›r. Yap›lan Tukey-HSD testi sonucunda s›k yaflayanlar›n, bazen yaflayanlar ve hiç yaflamayanlara göre bir fark gösterdi¤i, bazen yafl›yorum diyenlerin ise hiç yaflam›yorum diyenlere göre bir fark gösterdi¤i tespit edilmifltir.

Bilgisayar Tecr besi ile lgili De i kenlere G re Bilgisayar Kayg s ve Alt l eklerinden Elde Edilen Puanlara li kin Bulgular

Araflt›rmada bilgisayar tecrübesi ile ilgili olarak bilgisayar› kullanmaya bafllama ça¤›, bilgisayara sahip olup olmama, bilgisayar› kullanma s›k- l›¤›, bilgisayara iliflkin al›nan ders say›s› ve bilgisayara yönelik kendini yeterli görme düzeylerine göre bilgisayar kayg›s› düzeyleri incelenmifltir.

Tablo 7

Ö¤retmen Adaylar›n›n Alg›lanan Giriﬂkenlik ve Çekingenlik Özelliklerine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan t Testi Sonuçlar›

Bilgisayar Cinsiyet n x ss t Testi

Kayg s sd t

BKÖ Giriﬂken 582 47.18 12.95 1067 4,502*

Çekingen 487 50.95 14.41

BDK Giriﬂken 582 19.16 6.53 1067 3,51*

Çekingen 487 20.65 7.27

BZK Giriﬂken 582 16.30 5.22 1067 4,074*

Çekingen 487 17.68 5.79

BÖK Giriﬂken 582 11.71 3.33 1067 4,471*

Çekingen 487 12.62 3.32

*p<.001

(15)

Bilgisayara Ba lama a na li kin Bulgular: Araflt›rmada bilgisaya- r› kullanmaya bafllama ça¤›na göre bilgisayar kayg›s› düzeyleri incelenmifltir. Bilgisayar› ilk kullanmaya bafllad›klar› dönemlere göre elde edilen bilgisayar kayg›s› puan ortalamalar› aç›s›ndan henüz bilgisaya- r› hiç kullanmayanlar ile ilkö¤retim, orta ö¤retim ve üniversite döne- minde bafllayanlar aras›nda istatistiksel aç›dan fark olup olmad›¤›n›

test etmek amac›yla tek yönlü varyans analizi uygulanm›ﬂt›r. Yap›lan tek yönlü varyans analizi sonucuna göre elde edilen F de¤eri BKÖ bü- tününde ve tüm alt ölçeklerde anlaml› bulunmuﬂtur (bkz. Tablo 9).

Fark›n hangi gruplar›n ortalamalar› aras›ndaki farktan kaynakland›-

¤›n› tespit etmek için Tukey-HSD testi yap›lm›flt›r. Tukey-HSD testi sonucunda henüz hiç bilgisayar kullanmayan grubun bilgisayar kayg›- s› puanlar› di¤er tüm gruplar›n lehine yüksek bulunmufltur. Ayn› flekilde üniversitede kullanmaya bafllayanlar›n bilgisayar kayg›s› düzey- leri önceden bafllayanlara göre yüksek bulunmufltur.

Bilgisayara Sahip Olma Durumlar na li kin Bulgular

Ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayara sahip olma durumlar›na göre bilgisayar kayg›s› düzeyleri incelendi¤inde, kendilerine ait bilgisayar›

olanlar›n bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar› bilgisayar› olmayanla- r›n puan ortalamalar›ndan düﬂüktür. Bu fark›n anlaml› olup olmad›-

¤›n› s›namak için yap›lan t testi sonucunda elde edilen t de¤eri anlam- l› bulunmuﬂtur (bkz. Tablo 10).

Bilgisayar Kullanma S kl na li kin Bulgular: Ö¤retmen adaylar›- n›n bilgisayar› kullanma s›kl›¤› de¤iﬂkenine göre bilgisayar kayg›lar›

incelendi¤inde hergün bilgisayar kullananlar›n bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar› di¤er gruplardan daha düﬂük bulunmuﬂtur. Bilgisa-

Tablo 8

Ö¤retmen Adaylar›n›n ‹letiﬂim Güçlü¤ü Yaﬂama S›kl›¤›na Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

BKÖ S›kl›kla 154 55.42 15.85 Gruplar ‹çi 9463,279 2 4731,640 26,298*

Bazen 823 48.31 12.87 Gruplar Aras› 194675,320 1082 179,922 Hiç 108 43.97 13.05 Toplam 204138,599 1084

BDK S›kl›kla 154 21.16 8.21 Gruplar ‹çi 1615,759 2 807,879 17,512*

BZK S›kl›kla 154 18.61 6.76 Gruplar ‹çi 1290,100 2 645,050 21,912*

BÖK S›kl›kla 154 13.61 3.87 Gruplar ‹çi 475,733 2 237,866 21,931*

*p<.001

(16)

yar kayg› puan ortalamalar› en yüksek olan grup ise bilgisayar› hiç kullanmayan gruptur. Ortalamalar aras›nda görülen bu farkl›l›¤›n istatistiksel aç›dan da farkl› olup olmad›¤›n› s›namak amac› ile tek yönlü varyans analizi yap›lm›flt›r. Bilgisayar› kullanma s›kl›klar›na göre bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar› karfl›laflt›r›lmas› sonucunda elde edilen F de¤eri BKÖ’nün bütününde ve tüm alt ölçeklerde anlaml›d›r (bkz. Tablo 11). Bu fark›n hangi gruplar ortalamalar› aras›n- daki farktan kaynakland›¤›n› bulmak için yap›lan Tukey-HSD testi sonucuna göre tüm gruplar›n birbirleri ile anlaml› düzeyde farkl› oldu¤u belirlenmifltir.

Tablo 9

Ö¤retmen Adaylar›n›n Bilgisayara Baﬂlama Kademesine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

BKÖ ‹lkö¤retim 77 44,63 14,04 Gruplar ‹çi 20246,006 3 6748,669 40,259*

Orta Ö¤retim 311 44,51 11,23 Gruplar Aras› 163442,536 975 167,633 Üniversite 485 50,46 13,34 Toplam 183688,541 978 Henüz 106 58,87 15,85

Kullanm›yorum

BDK ‹lkö¤retim 77 18.16 6.29 Gruplar ‹çi 3550,663 3 1183,554 26,777*

Orta Ö¤retim 311 17.98 5.36 Gruplar Aras› 43096,062 975 44,201 Üniversite 485 20.66 6.87 Toplam 46646,725 978 Henüz 106 23.80 9.18

Kullanm›yorum

BZK ‹lkö¤retim 77 15.46 5.24 Gruplar içi 2486,768 3 828,923 29,427*

Kullanm›yorum

BÖK ‹lkö¤retim 77 10.86 3.53 Gruplar içi 1175,195 3 391,732 38,616*

Kullanm›yorum

*p<.001

Tablo 10

Ö¤retmen Adaylar›n›n Bilgisayara Sahip Olma Durumlar›na Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan t Testi Sonuçlar›

Bilgisayar Cinsiyet n x ss t Testi

Kayg s sd t

BKÖ Var 216 44.31 12.66 1080 5,738*

Yok 866 49.92 13.60

BDK Var 216 17.95 5.80 1080 4,996*

Yok 866 20.25 6.99

BZK Var 216 15.32 5.32 1080 4,856*

Yok 866 17.30 5.48

BÖK Var 216 11.04 3.23 1080 5,379*

Yok 866 12.37 3.31

*p<.001

(17)

Bilgisayara Y nelik Al nan Ders Say s na li kin Bulgular: Ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayara iliflkin ald›klar› ders say›s› de¤iflkenine göre bilgisayar kayg›lar› incelendi¤inde henüz hiç ders almayanlar›n bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar› di¤er gruplardan daha yüksek bulunmufltur. Bilgisayar kayg› puan ortalamalar› en düflük olan grup ise en fazla ders alan gruptur. Ortalamalar aras›ndaki bu farkl›l›¤›n ista-

Tablo 11

Ö¤retmen Adaylar›n›n Bilgisayar Kullanma S›kl›¤› De¤iﬂkenine Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

BKÖ Her gün 132 39.01 7.67 Gruplar ‹çi 35947,037 5 7189,407 46,117*

Haftada 443 45.95 11.72 birkaç gün

Haftada 150 51.40 13.09 Gruplar Aras› 167586,450 1075 155,894 bir gün

Ayda birkaç 158 51.37 13.15 gün

Y›lda birkaç 79 55.20 12.97 Toplam 203533,488 1080 gün

Hiç 119 59.81 16.81

BDK Her gün 132 15.66 3.18 Gruplar ‹çi 7075,275 5 1415,055 34,373*

Ayda 158 20.77 6.38 birkaç gün

Y›lda 79 22.84 6.96 Toplam 51330,020 1080 birkaç gün

Hiç 119 24,63 6.59

BZK Her gün 132 13.19 3.73 Gruplar ‹çi 5239,918 5 1047,984 40,609*

Hiç 119 20.94 6.41

BÖK Her gün 132 10.17 2.74 Gruplar ‹çi 1239,658 5 247,932 24,327*

Hiç 119 14.23 3.83

*p<.001

(18)

tistiksel aç›dan da anlaml› olup olmad›¤›n› s›namak üzere tek yönlü varyans analizi yap›lm›flt›r. Elde edilen F de¤eri BKÖ bütününde ve BZK alt ölçe¤inde anlaml› bulunurken BDK ve BÖK alt ölçe¤inde anlaml› bulunmam›flt›r (bkz. Tablo 12). Fark›n hangi gruplar›n ortalamalar› aras›ndaki farktan kaynakland›¤›n› bulmak için yap›lan Tu- key-HSD testi sonucuna göre hiç ders almam›fllar›n kayg› puan› ortalamalar› di¤er tüm gruplar›n lehine bir fark göstermifltir. Ayn› flekilde bir ve iki ders alanlarla üç ve üzeri ders alanlar›n kayg› ortalamalar› aras›nda anlaml› fark bulunmufltur.

Bilgisayarda Kendini Yeterli G rme Alg s na li kin Bulgular: Ken- dilerini bilgisayarda yeterli görme derecelerine göre ö¤retmen adaylar›n›n bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar› incelendi¤inde yeterliyim diyenlerin bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar›n›n en dü- flük oldu¤u görülmüfltür. Hiç yeterli de¤ilim diyen grubun bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar› ise en yüksek orana sahiptir. Bilgisa- yarda kendilerini yeterli görme derecelerine göre elde edilen bilgisayar kayg›s› puan› ortalamalar› aras›nda yap›lan tek yönlü varyans analizinin sonucunda elde edilen F de¤eri BKÖ bütününde ve tüm alt ölçeklerde anlaml› bulunmufltur (bkz. Tablo 13). Tukey- HSD testi sonucuna göre tüm gruplar›n birbiri ile anlaml› düzey- de farkl›l›k tafl›d›¤› bulunmufltur.

Tablo 12

Ö¤retmen Adaylar›n›n Bilgisayara ‹liﬂkin Al›nan Ders Say›lar›na Göre Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Ölçeklerden Al›nan Puanlar›na Uygulanan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

BKÖ Hiç ders almad›m 326 51.02 14.38 Gruplar ‹çi 3301,393 3 1100,464 5,979*

Bir ders ald›m. 477 48.30 13.16 Gruplar Aras› 194910,801 1059 184,052

‹ki ders ald›m. 132 48.80 14.77 Toplam 198212,194 1062 Üç veya daha

fazla ders ald›m. 128 45.29 11.47

BDK Hiç ders almad›m 326 20.18 7.31 Gruplar ‹çi 224,082 3 74,694 1,584 Bir ders ald›m. 477 19.67 6.63 Gruplar Aras› 49943,877 1059 47,161

fazla ders ald›m. 128 18.83 5.81

BZK Hiç ders almad›m 326 18.38 5.84 Gruplar ‹çi 1316,632 3 438,877 14,983*

Bir ders ald›m. 477 16.58 5.30 Gruplar Aras› 31020,698 1059 29,292

BÖK Hiç ders almad›m 326 12.45 3.42 Gruplar ‹çi 78,468 3 26,156 2,342 Bir ders ald›m. 477 12.04 3.35 Gruplar Aras› 11826,941 1059 11,168

*p<.001

(19)

Bilgisayar Kayg s n Yordayan De i kenlere li kin Bulgular Yap›lan araflt›rman›n son alt problemi, bilgisayar kayg›s›n› belirleyen etmenlerin neler oldu¤unu araflt›rmakt›r. Bunun için demografik de¤iflkenler ve alg›lanan karakter özelliklerine yönelik de¤iflkenler ile bilgisayar tecrübesi bafll›¤› alt›nda yer alan de¤iflkenlerin, bilgisayar kayg›- s› puanlar›n› belirlemeye yönelik çoklu regresyon analizi yap›lm›flt›r.

Bilgisayar kayg›s›n› yordamak üzere tüm ba¤›ms›z de¤iﬂkenler step- wise yöntemiyle do¤rusal çoklu regresyon analizine tâbi tutulmuﬂtur.

Bunlardan bilgisayarda kendini yeterli görme, bilgisayar› kullan›m s›kl›¤›, baflkalar›yla iletiflim güçlü¤ü yaflama, cinsiyet ve bilgisayara iliflkin al›nan ders say›s› regresyon analizinde anlaml› sonuç vermifltir (bkz. Tablo 14).

Yap›lan do¤rusal regresyon analizi sonucunda bilgisayar kayg›s›n› birinci derecede aç›klayan de¤iflken bilgisayarda kendini yeterli görme de¤iflkeni olmufltur. Bilgisayarda kendini yeterli görme de¤iflkeni, toplam varyansdaki aç›klama oran› .183 lük derece ile en önemli yorday›c› de¤iflken olarak bulunmufltur. Varyans› aç›klama oran› .065 düzeyinde olan bilgisayar kullan›m s›kl›¤› de¤iflkeni ise ikinci s›rada yer almaktad›r. Üçüncü derecede bilgisayar kayg›s›n› yordayan de¤ifl-

Tablo 13

Bilgisayar Kayg›s› ve Alt Bilgisayar Kayg›s› Düzeylerinin Bilgisayarda Kendini Yeterli Görme De¤iflkenine Göre Farkl›lafl›p Farkl›laflmad›¤›n› Belirlemek Üzere Yap›lan Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) Sonuçlar›

A N O V A

BKÖ Hiç yeterli de¤ilim 393 56.13 15.24 Gruplar ‹çi 28974,048 2 14487,024 89,454*

K›smen yeterliyim 495 46.34 10.55 Gruplar Aras› 174581,689 1078 161,950 Yeterliyim 187 39.28 10.71 Toplam 203555,737 1080

BDK Hiç yeterli de¤ilim 393 23.12 8.21 Gruplar ‹çi 4748,819 2 2374,410 54,955*

BZK Hiç yeterli de¤ilim 393 19.38 6.01 Gruplar ‹çi 4095,446 2 2047,723 76,280*

BÖK Hiç yeterli de¤ilim 393 13.63 3.44 Gruplar ‹çi 1401,119 2 700,560 69,970*

* p<.001

Tablo 14

Bilgisayar Kayg›s›n› Yordayan De¤iﬂkenlere ‹liﬂkin Regresyon Analizi Sonuçlar›

Yorday c De i ken R R² R²deki Art Yord.St.Hata Beta F Bilgisayarda Kendini Yeterli Görme .427 .183 .183 12.44 -.427 229.571

Kullan›m S›kl›¤› .498 .248 .065 11.94 -.281 169.053

‹letiﬂim Güçlü¤ü .525 .276 .028 11.72 .168 130.434

Cinsiyet .536 .288 .012 11.63 .111 103.434

Ders Say›s› .539 .291 .003 11.61 -.059 83.923

Bilgisayar Kayg s : Ö retmen Adaylar Üzerinde Çok Yönlü Bir nceleme

Üzerinde Çok Yönlü Bir ‹nceleme

Üzerinde Çok Yönlü Bir ‹nceleme *

Üzerinde Çok Yönlü Bir ‹nceleme ^*