Hong Kong

Hong Kong

• Hong Kong 1842’den 1961’e kadar Britanya İmparatorluğu’nun sömürgesidir. 1961 yılında İngiltere’ye bağımlı bölge statüsü alır ve bu durum ülkenin konumu açısından bir değişim yaratmaz. Ancak 1984 yılında İngiltere ve Çin, Hong Kong’un 1997 yılında tamamen Çin’in bir parçası olmasıyla ilgili anlaşmaya varırlar. Britanya himayesinde demokratik bir sistemle yönetilen Hong Kong’un el değiştirmesini takip eden 50 yıl süresince demokrasi olarak kalması ve sonrasında (2046 yılında) yeni bir karar verilmesi konusunda ortaklaşırlar.

• Film eleştirmenleri, 1984 sonrasında çekilen bütün filmlerin

eski İngiliz sömürgesi olan Hong Kong’un Çin’in bir parçası

olduktan sonra neyle karşılaşacağına dair endişeler

çerçevesinde yorumlanması gerektiğini ileri sürmüşlerdir.

Hong Kong Sineması

• Hong Kong sineması başlangıçta klasik Şangay sineması geleneğini ve türlerini benimsemiş; sonrasında ise daha az siyasi tabunun olduğu bir ortamda kendi sinema modelini geliştirmiştir.

• Sessiz sinema döneminde ve 1930’lu yıllarda film üretiminin söz konusu olduğu Hong Kong’da 2. Dünya Savaşı sırasında Japon işgali nedeniyle üretim durmuş ve endüstri 1950’li yıllarda yeniden canlanmıştır.

• 2. Dünya Savaşı sonrası Hong Kong sinemasını üç başlık

çerçevesinde değerlendirmemiz mümkündür. 1946-1970 arası

Hong Kong sinemasının klasik dönemi olarak adlandırılabilir. Bu

dönemde hem Mandarin (resmi Çin dili) dilinde hem de Kantonca

(yerel dil) filmler gerçekleştirilir. Stüdyo esaslı film üretiminin söz

konusu olduğu bu dönemde, Hollywood ve Japonya’daki tür

sisteminden etkilenen bir eğlence sineması geliştirilmiştir. Aynı

zamanda yerel ve deniz aşırı bir dağıtım ağı da kurulmuştur.

Klasik Dönem

• 2. Dünya Savaşı sonrasında Şangay’dan Hong Kong’a göç eden yönetmenler, burada Mandarin dilinde filmler çekmişlerdir. Çoğu Japonya’nın Çin’i işgal ettiği sırada Japonların kontrolündeki stüdyolarda çalıştığı için, savaş sonrasında hain damgası yeme tehlikesiyle karşı karşıya kalmış ve Hong Kong’a gelmiştir. Bu yönetmenlerin Hong Kong’da gerçekleştirdiği filmler Şangay’da çekilen filmlerin üslubuna benzemektedir. Hong Kong’da halk ağırlıklı olarak Kantonca konuştuğu için Mandarin dilinde çekilen filmler göçmen seyirciye ve Tayvan pazarına hitap etmiştir.

1950’lerin ortasında göçmenlerin kalıcı oldukları kesinleşmiş ve Mandarin sineması Hong Kong’la daha fazla bütünleşmiş; didaktik bir sinema üslubu yerini eğlence sinemasına ve türsel çeşitliliğe bırakmıştır.

• Hong Kong’da Kantonca filmlerin çoğu ise eğitim düzeyi düşük işçi sınıfını hedeflemiştir. Filmlerde basmakalıp tiplemeler ve argo kullanılmış; öyküler opera, folklor ve popüler öğelerden alınmıştır.

Kantonca filmlerin yapımı 1960’ların sonunda düşüşe geçmiştir.

Geçiş Dönemi

• 1970 yılında Kantonca egemenliğini kaybederken, daha çok kentte geçen Mandarin aksiyon dövüş sanatı filmleri egemenlik kazanmıştır. Tayvan’la birlikte Hong Kong bu filmlerin en önemli uygulayıcısı haline gelmiştir.

Ülkedeki en önemli stüdyo Shaw Brothers’dır. Shaw Kardeşler bütün Doğu Asya’ya hitap eden, ağırlıklı olarak Mandarin dilinde (Çince) filmler çekmişlerdir. En başarılı filmleri kanlı, kılıç dövüşü filmleridir. Shaw Kardeşler’in birlikte çalıştığı yönetmenler şiddetin ağırlıklı olduğu erkek melodramları çekmiştir. Ayrıca 1970’li yıllarda ülkenin bir başka önemli stüdyosu olan Golden Harvest, Bruce Lee’nin oynadığı kung fu filmleriyle başarı kazanmıştır. Bruce Lee ölümüne kadar sadece 4 dövüş filminde rol alsa da dünyanın dikkatini Hong Kong sinemasına çekmiştir. Hong Kong sineması ağırlıklı olarak akrobatik ve şiddet dolu aksiyonla özdeşleştirilmiştir.

• 1973 yılında yerli ekonomide yaşanan durgunluğun ardından Kantonca

dublajlı filmler gişede yeniden yüksek hasılat elde etmeye başlamıştır.

• Mandarin sineması-Kanton sineması ayrımı bitmiş; bütün filmler Mandarin dilinde çekildikten sonra (Mandarin ya da Kanton) dublaj yapılmıştır.

• On yılın sonunda kung fu filmleriyle toplumsal taşlamayı birleştiren kung fu komedisi ortaya çıkmış ve Jackie Chan bu filmlerde yıldızlaşmıştır. Gösterişli aksiyon sahnelerinin argo, söz oyunları ve mizahla birleştiği, alaycılık ve oportünizm içeren filmler çekilmiştir.

Modern Dönem

• 1979 yılında Hong Kong sinemasında yeni dalga filmleri (sanat sineması) ortaya çıkmıştır. Yeni dalga İngiltere’de ya da Amerika’da eğitim alan ve sinemadan önce televizyon sayesinde deneyim kazanan yeni bir yönetmen kuşağı tarafından oluşturulmuştur.

Ancak bu grubun pek çok üyesi aynı zamanda bağımsız şirketler için

tür filmleri de çekmiş; yeni dalga zamanla ticari, ana akım sinemayla

bütünleşmiştir.

• Tsui Hark bu eğilimin öncüsüdür. Daha İyi Bir Yarın’da (A Better Tomorrow, 1986) John Woo ile işbirliği yapmıştır. Tabanca taşıma kılıç dövüşünün yerini alsa da kung fu’nun erkeklik onuruna ve kardeşlik hukukuna dayanan temaları varlığını korumuştur.

• 1980’lerde ve 1990’larda Hong Kong filmleri, Çin efsanelerinden ve Hollywood tür filmlerinden ödünç alınan konularıyla gevşek bir yapı sergilemiş, bu durum aksiyon sahnelerinin aralara yerleştirilmesini kolaylaştırmıştır. Komedi ve dövüş sanatlarının bir arada olduğu bu filmlerde, kadın ya da erkek kahramanlar dövüş sahnelerinde havada asılı kalmış ve ateş etmişlerdir. Ayrıca hızlı kurgu kullanımı ve stilize ışık tasarımıyla öne çıkan bu filmlerde parlak kırmızı, mavi ve sarılara yer verilmiştir.

• 1990’larda Hong Kong aksiyon sinemasının altın çağı sona ermiştir. Jackie Chan, John Woo ve aksiyon yıldızı Jet Li Hollywood’da çalışmaya başlamıştır.

• Hong Kong sineması uluslararası alanda adını aksiyon filmlerinin yanı sıra Wong Kar Wai’nin yönetmenliğini üstlendiği ve festivallerden çeşitli ödüller kazanan filmlerle de duyurmuştur.

Wong Kar Wai

• 1956 yılında Çin’de dünyaya gelen Wong Kar-Wai, 5 yaşındayken ailesi ile birlikte Hong Kong’a göç etmiştir. Wong’un Hong Kong’a göçü, 1949’da gerçekleştirilen komünist devrimin ardından yaşanan büyük göçün bir parçasıdır. Hatta Hong Kong gangster filmlerinin içerdiği şiddet ve değer krizini, göçmen çocukları olan yönetmenlerin göçün travmasına yönelik tepkisi olarak değerlendiren eleştirmenler söz konusudur. Hong Kong’un dövüş sanatları filmleri Çin’in liman kentinden göç eden yönetmenler tarafından gerçekleştirilmiştir. Wong Kar Wai ise Çin’in güzel sanatlar merkezi Şangay’da doğmuştur. Bu dönemde Hong Kong’a Şangay’dan gelen göçmenler kendilerini kültürel seçkinler olarak nitelendirmişlerdir.

• Yönetmenin sineması cool, modern ya da postmodern gibi kavramlarla

tanımlanmıştır. Cool, Wong Kar Wai sinemasında isyancıların, burjuva

toplum yapısının kuralları dışında kalan insanların deneyimlerini ifade

etmek için kullanılmıştır. Ayrıca Wong Kar Wai sinemasının modern ve

postmodern belirsizlik ve endişeyle dolu olduğu; teknolojinin insan

yaşamındaki tuhaf etkilerini konu aldığı söylenmiştir.

• Wong Kar Wai 1988 yılında Gözyaşları Aktıkça filmiyle yönetmenliğe geçiş yapmıştır. Film aşık olduğu kadın ve yeraltı dünyasına sadakati arasında kalan bir erkeğin öyküsünü anlatmaktadır.

• Wong Kar Wai 1990 yılında yönetmenliğini üstlendiği Vahşi Günler (1990) filminde ise sürekli kadınların peşinde koşan ama ilişki yaşama becerisi olmayan Yuddy’nin öyküsünü anlatmıştır. Aslında Yuddy’nin en büyük arzusu onu terk eden annesini bulmaktır. Birçok eleştirmen Vahşi

ve isyankar genç erkeklere verilen isimdir.

• Wong Kar Wai 1994 yılında Chungking Ekspresi filmini çekmiştir.

Chungking Ekspresi,

Wong’un parçalama tekniğini kullandığı

filmlerinden birisidir. Film birbiriyle ilişkisi olmayan iki parçadan

oluşmaktadır. Wong filmin ilk bölümünde, bir polis ve uyuşturucu

satıcısının öyküsünü anlatmıştır. Uyuşturucu satıcısı 1 Mayıs’a kadar

patronunun getirmesini istediği parayı bulmaya çalışırken, polis memuru

da sevdiği kadının geri dönmesini beklemektedir. Ancak 1 Mayıs’ta

ikilinin vakti dolar ve şansları tükenir. İkinci bölümde ise Wong Kar Wai,

kız arkadaşı tarafından terk edilen polis memuruyla Faye adındaki bir

kadının hikayesini konu almaktadır.

• Wong Kar Wai, Zamanın Külleri (1994), Düşkün Melekler (1995) ve Mutlu Beraberlik (1997) filmlerinin ardından ise 2000 yılında Cannes Film Festivali’nde Altın Palmiye ödülünü kazanan Aşk Zamanı filminin yönetmenliğini üstlenmiştir. Aşk Zamanı, eşlerinin kendilerini aldattığını öğrenen bir kadın ve erkeğin bunun nedenlerini anlamaya çalışırken birbirlerine aşık olmalarını konu almıştır. Çoğu sahnede ağır çekim melankolik bir müzik eşliğinde sunulmuş, aksiyondan çok duygulara odaklanılmıştır.

• Wong Kar Wai, 2004 yılında 2046 filmini çekmiştir. Temel erkek karakterin profesyonel bir yazar olduğu ve baştan çıkartıcı robotların hizmetinde fütüristik bir trende seyahat ettiği filmde, metinlerarasılık, belirsizlik, dönüşlülük ve parçalılık gibi teknikler kullanılmıştır.

• Benim Aşk Pastam Wong Kar Wai’nin 2007 yılında Amerika’da İngilizce çektiği bir filmdir. Filmde sevgililerinden ayrılan iki kişinin tesadüfen karşılaşması ve birbirlerine aşık olması anlatılmaktadır.

• Yönetmen 2013 yılında ise Büyük Usta filmini gerçekleştirmiştir.

KAYNAKÇA

• Nockhimson, M. P. (2013). Wong Kar-wai, Şimdi Görüyorsunuz. Bir Dünya Sinema (Ö. Yaren, Çev.). Ankara: De Ki. 329- 351.

• Cheuk-To, Li (2008). Hong Kong’da Popüler Sinema. Dünya Sinema Tarihi (A. Fethi, Çev.).

İstanbul: Kabalcı. 801-808.

• Bordwell, David & Thompson, Kristin (2012).

Hong Kong Sineması: 1980’ler-1990’lar. Film

Sanatı (E. Yılmaz & E. S. Onat, Çev.). Ankara: De

Ki. 482-485.