Çatışma Yönetimi ve öfke
Kontrolü
Öfkenin İfade Edilmesi
Öfke ve saldırganlık birlikte kullanılmaktadır. Saldırganlık öfke sonucu karşıdaki kişiye zarar verilmesi söz konusudur. Saldırganlık fiziksel ya da sözel biçimde ifade edilebilir. Fiziksel saldırı karşıdaki kişiyi hedef alarak, kaba kuvvet, dayak gibi davranışlarla zarar vermektir. Sözel saldırı ise, tehdit, hakaret ve iğnelemek gibi ifadelerle dışa vurulmuş öfke olarak tanımlanmaktadır (Bayrak, s. 125, 2013). Öfke, daha çok duygu ve tutumları ifade eder, saldırganlık ise, başka kişilere tahrip edici ve zarar verici davranışlardır (Spielberger ve ark. 1995; akt. Balkaya, Şahin, s. 193, 2003).
Öfkenin Boyutları
Öfkenin fiziksel, bilişsel ve davranışsal üç boyutu bulunmaktadır. Fiziksel boyutta bireyin bedeninde ortaya çıkan kalp atış hızında artma, kan dolaşımında artış gibi fiziksel belirtiler yer alır. Bilişsel ve davranışsal boyutta kişi stres ve gerginlik yaşar, kan dolaşım sistemi ve sindirim siteminde olumsuz durumlar ortaya çıkar (Şahin, 2005; Kökdemir, 2004; Balkaya, 2001).
Öfkenin Nedenleri
Öfkeye neden olan etkenleri şu şekilde sıralayabiliriz (Gazda, 1995’den akt.,Özmen, s. 51, 2006):
«1.Kayıplar: Bireyin yaşamında önemli olan ve sevilen birinin ölümü, fiziksel bozukluklardan dolayı ortaya çıkan kayıplar.
2.Tehditler-Korkular: Bireyin etkisinde kaldığı yasadışı olaylar, saldırıya uğraması, savaş ya da uzun süre işsiz kalma.
3.Engellenme: Bireyin gereksinimlerinin giderilmesi engellendiğinde yaşadığı çaresizlik ve yetersizlik duyguları
4.Reddedilme: Bireyin başka biri tarafından reddedilmesi durumunda yaşadığı incinme, çöküntü ve değersizlik ve hayal kırıklığı.»
Öfke İle İlgili Kuramsal Yaklaşımlar
Öfkenin nasıl ortaya çıktığına ilişkin çeşitli teoriler ileri sürülmüştür(Bayrak, s. 127, 2013): «Psikoanalitik teorilere göre öfke hayatta kalmak için saldırgan içgüdüleri yansıtan insanın biyolojik kalıtımının bir parçasıdır. Biyolojik temelli teorilere göre öfkelenmenin temelinde merkezi sinir sisteminin işleyişi vardır.
Davranışçı teorilere göre öfkeye ve saldırganlığa verilen tepkiler diğer davranışlar gibi öğrenilmiştir. Varoluşçu Kurama göre ise öfke kaçınılmaz ve insana özgüdür.»
Öfke Kontrol Yöntemleri
Öfke kontrolü için kullanılan yöntemler bilişsel, duyuşsal, iletişim, duygusal ve davranışsal boyutları içerir (Kökdemir s. 8, 2004):
«Bilişsel yöntemler kişiyi kışkırtan durumlarla yüzleşme ve bunlardan kaçınma verisi sağlar. Duyuşsal Yöntemler ile öfke durumunda vücudun nasıl tepkiler verildiği keşfedilir. İletişim ile kişinin gereksinimlerini ve haklarını kabul edilir yollarla ifade etme becerisi öğretir».
Öfke Kontrolünde kullanılacak teknikler
• Öfke kontrolünde bireysel olarak uygulanabilecek teknikler şunlardır(Bayrak, s. 130, 2013);
1) Düşünce biçimini değiştirmek 2) Problem çözmek
3) Mizahı kullanmak
4) Gevşeme egzersizleri yapmak 5) Masaj yaptırmak
6) Doğru iletişimi kurmak
7) Kendi kendine sorular sorma 8) Beklentileri gözden geçirmek 9) Meditasyon ile rahatlamak
• Öfke, bireylerin farkında olmadan yaşadıkları,
korku, üzüntü ve kaygı gibi duygular
sonucunda ortaya çıkan bir duygudur. Öfke
duygusu kişinin yaşadığı engellenme, iç ve dış
baskılar karşısında gösterdiği bir tepkidir
(Özmen, s. 42, 2006).
Öfke duygusu kontrol edilemezse bireyin
kendisine ve çevresine zarar verir. Kontrol edilen
öfke duygusu bireyin örgütteki ilişkilerinin
sağlıklı olmasına ve örgüte verimli olmasını
sağlayacaktır (Bilge, ve Ünal, 2005). Öfke,
kontrollü yaşandığında işlevsel olan kontrol
edilemediğinde ise kişiye ve çevresine zararlı
olabilen doğal bir duygudur (Soykan, s. 25,
2003).
KAYNAKLAR
Bayrak, C. (2013). (2013). Çatışma ve Stres Yönetimi I. «Çatışma Yönetiminde Öfke Kontrolü ». Anadolu Üniversitesi Yayınları: Eskişehir.
Şahin, H. (2005). Öfke Denetiminin Kuramsal Temelleri. SDÜ Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(3),47.62.
Balkaya, F., Şahin, H. N. (2003). Çok Boyutlu Öfke Ölçeği, Türk Psikiyatri Dergisi 2003; 14(3):192-202 Kökdemir, H. (2004). Öfke ve öfke kontrolü. Pivalko, 3(12), 7-10.
Soykan, Ç. (2003). Öfke ve Öfke Yönetimi , Kriz Dergisi 11 (2) 19-27
Özmen, A (2006). Öfke: Kuramsal Yaklaşımlar ve Bireylerde Öfkenin Ortaya Çıkmasına Neden Olan Etmenler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, cilt: 39, sayı: 1, 39-56.
Bilge, A., ÜNAL, G. (2005).Öfke, Öfke Kontrolü Ve Hemşirelik Yaklaşımı, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 21(1) : 189-196.
Soykan, Ç. (2003). Öfke ve Öfke Yönetimi , Kriz Dergisi 11 (2) 19-27
