T.C.
KARABÜK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANA BĠLĠM DALI
1147 NUMARALI SÜRMENE KAZASI NÜFUS DEFTERĠ DEĞERLENDĠRMESĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hazırlayan Emine GÜNEġ
Tez DanıĢmanı
Dr. Öğr. Üyesi Sami AĞAOĞLU
Karabük TEMMUZ/2019
T.C.
KARABÜK ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TARĠH ANA BĠLĠM DALI
1147 NUMARALI SÜRMENE KAZASI NÜFUS DEFTERĠ DEĞERLENDĠRMESĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Hazırlayan Emine GÜNEġ
Tez DanıĢmanı
Dr. Öğr. Üyesi Sami AĞAOĞLU
Karabük TEMMUZ/2019
ĠÇĠNDEKĠLER
ĠÇĠNDEKĠLER ... 1
TEZ ONAY SAYFASI ... 3
DOĞRULUK BEYANI ... 4
ÖNSÖZ ... 5
ÖZ ... 7
ABSTRACT ... 8
ARġĠV KAYIT BĠLGĠLERĠ... 9
ARCHIVE RECORD INFORMATION ... 10
KISALTMALAR ... 11
GĠRĠġ ... 12
1. BĠRĠNCĠ BÖLÜM ... 13
1.1.SÜRMENE’NĠN COĞRAFĠ KONUMU VE TARĠHĠ ... 13
1.1.1. ANTĠK ÇAĞ’DA SÜRMENE ... 16
1.2.NÜFUS TAHRĠR DEFTERLERĠ HAKKINDA BĠLGĠ ... 16
1.3. 1147 NUMARALI DEFTERE GÖRE SÜRMENE’DE BULUNAN YER ADLARI ... 19
2. ĠKĠNCĠ BÖLÜM ... 22
SÜRMENE’NĠN SOSYO-KÜLTÜREL YAPISI ... 22
2.1. DEMOGRAFĠK YAPI VE NÜFUS ĠNCELEMESĠ ... 22
2.1.1. 1147 NUMARALI DEFTERE GÖRE SÜRMENE KAZASI’NDA AKRABALIK ĠLĠġKĠLERĠ ... 24
2.2. ġAHIS ĠSĠMLERĠ ... 28
2.3. LAKAPLAR VE UNVANLAR ... 32
2.4. SÜRMENE DIġINA GĠDENLER ... 40
2.5. ENGELLĠ NÜFUS ... 43
2.6. FĠRAR EDENLER ... 44
3. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 46
BÖLGEDE YAġAYAN HALKIN FĠZĠKĠ ÖZELLĠKLERĠ VE YAġ ĠSTATĠSTĠĞĠ ... 46
3.1.FĠZĠKĠ ÖZELLĠKLER ... 46
3.2.YAġ ĠSTATĠSTĠĞĠ ... 47
4. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ... 50
SÜRMENE’DE ĠDARĠ YAPI VE ASKERLĠKLE GÖREVLĠ OLAN NÜFUS ... 50
4.1. MUHTAR VE ĠMAMLAR ... 50
4.2. 1147 NUMARALI DEFTERE GÖRE ASKERLĠKLE GÖREVLĠ OLAN NÜFUS ... 54
4.3.DEFTERDE GEÇEN DĠĞER TÂBĠRLER ... 58
SONUÇ ... 61
KAYNAKÇA ... 63
TABLO LĠSTESĠ ... 65
ġEKĠLLER LĠSTESĠ ... 67
EKLER ... 68
ÖZGEÇMĠġ ... 106
TEZ ONAY SAYFASI
Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne Emine GüneĢ‟e ait “1147 Numaralı Sürmene Kazası Nüfus Defteri Değerlendirmesi” adlı bu tez çalıĢması Tez Kurulumuz tarafından Tarih Yüksek Lisans programı tezi olarak oybirliği / oyçokluğu ile kabul edilmiĢtir.
Akademik Unvanı, Adı ve Soyadı Ġmzası
Tez Kurulu BaĢkanı :... ...
DanıĢman Üye :... ...
Üye :... ...
Üye :... ...
Üye :... ...
Tez Sınavı Tarihi:
DOĞRULUK BEYANI
Yüksek lisans tezi olarak sunduğum bu çalıĢmayı bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı herhangi bir yola tevessül etmeden yazdığımı, araĢtırmamı yaparken hangi tür alıntıların intihal kusuru sayılacağını bildiğimi, intihal kusuru sayılabilecek herhangi bir bölüme araĢtırmamda yer vermediğimi, yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluĢtuğunu ve bu eserlere metin içerisinde uygun Ģekilde atıf yapıldığını beyan ederim.
Enstitü tarafından belli bir zamana bağlı olmaksızın, tezimle ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak ahlaki ve hukuki tüm sonuçlara katlanmayı kabul ederim.
Adı Soyadı: Emine GÜNEġ Ġmza:
ÖNSÖZ
Osmanlı Devleti‟nde belirli dönemlerde nüfus sayımları yapılmıĢtır. Her ne kadar bu sayımlar ayrıntılı, günümüz Ģartlarına uygun Ģekilde olmasa da döneminin özellikleriyle uyumlu ve belirli zaman aralıklarıyla yapılmıĢ, böylece nüfus defterleri oluĢturulmuĢtur. Nüfus defterleri sadece mevcut nüfus miktarını içermeyip toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel yapısını göstermesi açısından önemli bir kaynak niteliğindedir.
CumhurbaĢkanlığı Devlet ArĢivleri BaĢkanlığı‟ndan temin edilen 1147 numaralı defter, Hicri 29. 12. 1251, Miladi 16 Nisan 1836 tarihlidir. Ciltli ve ebrulu olan bu defter toplam 260 sayfadan oluĢmaktadır. Defterde hane numaralarındaki bazı eksiklikler, yanlıĢ numaralandırmalar, yazı bozukluğu, bölge halkının kullandığı ağız özellikleri, lakap ve unvanların okunması gibi hususların okunmasında güçlükler yaĢanmıĢtır.
Bu çalıĢma 4 bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde; Sürmene‟nin tarihçesine, bulunduğu bölgenin özelliklerine, köylerinin eski ve bugünkü adlarına değinilmiĢ, ayrıca nüfus defterleri hakkında kısa bilgi verilmiĢtir. Ġkinci bölümde; 1147 numaralı nüfus defterinin incelenmesi sonucu köylerdeki toplam nüfus ve oranları, kullanılan lakap ve unvanlar, akrabalık iliĢkilerine göre insanların sınıflandırılması, engelli bireylerin engel durumları, Sürmene dıĢına gidenlerin tespiti ve çoğunlukta nerelere gidildiği, istatiksel olarak tablolara dönüĢtürülerek incelenmiĢtir. Üçüncü bölümde; halkın fiziki özellikleri, yani sakal, bıyık yapıları ve boy uzunlukları sınıflandırılarak bölge halkının tipolojisi hakkında genel bir sonuca varılmıĢtır.
Dördüncü bölümde ise köylerde bulunan muhtar ve imamlar tespit edilip yaĢları tablo haline getirilmiĢtir. Askerlikle görevli olan nüfusun sayısı bulunarak mansure ve bahriye ayrımı yapılmıĢtır. Askerlik çağındaki nüfusun yaĢ ortalamasına ulaĢılarak onar onar gruplandırılmıĢtır. Son olarak defterde geçen bazı terimlerin açıklaması yapılmıĢtır. Defterin 1-25 arasındaki sayfalarının transkripte edilmiĢ hali örnek teĢkil etmesi bakımından ekler kısmında gösterilmiĢtir.
ÇalıĢmamız H. 1251 – M. 1836‟lı yıllardaki demografik yapının anlaĢılması, insanların merakının giderilmesi, araĢtırmalara kaynaklık etmesi, bölge hakkında yapılacak çalıĢmalara yardımcı olması temennisiyle hazırlanmıĢtır.
Bu uzun süreçte maddi ve manevi hiçbir yardımını esirgemeyen danıĢmanım Dr. Öğr. Üyesi Sami Ağaoğlu‟na teĢekkürü borç bilirim.
Emine GÜNEġ Karabük-2019
ÖZ
Sürmene, yerleĢim yeri olarak çok eskilere dayanmaktadır. Karadeniz kıyısında bulunması ve stratejik konumu itibariyle önemlidir. Sürmene‟nin merkezi konusunda çeĢitli görüĢler bulunmakla birlikte kesin bilgiler 1878 Trabzon Salnamesinde kaydedildiği Ģekliyle olduğu görülür.
ÇalıĢmamıza konu olan nüfus defteri Hicri 29 Zilhicce 1251- Miladi 16 Nisan 1836 tarihlidir. 1147 numaralı nüfus defteri bölgedeki Müslüman nüfus hakkında bilgi vermektedir. Bu defterin de Osmanlı Devleti‟ndeki nüfus sayımlarının amacı olan, asker ve vergi mükelleflerinin belirlenmesi gayesiyle oluĢturulduğu görülmektedir. Bu sebeple defterde sadece erkek nüfusa yer verildiği ve genellikle askerlik durumlarıyla ilgili kayıtlara daha sık rastlandığı görülmektedir.
ÇalıĢmamızda; 1836 yılında Sürmene kazasına tabi olan mahallelerde ikamet eden Müslüman erkek nüfusu, bu kiĢilerin fiziki özellikleri, çok az kayıt altına alınmakla beraber askerlik durumları, kiĢilerin yaĢları, baba adları, engel durumları hakkında bilgiler bulunmaktadır. Bu verilerden yola çıkılarak mahallelerde yaĢayan nüfusun oranı, kiĢilerin yaĢ oranları, o dönemlerde yaĢayan kiĢilerin ve babalarının isimleri sayılarak bölgede bulunan erkek isimlerinin oranı istatiksel olarak tespit edilmiĢtir.
Anahtar Kelimeler: Nüfus Defteri, Trabzon Vilayeti, Sürmene Kazası, Sürmene Kazasında Nüfus
ABSTRACT
Surmene dates back to ancient times as a place of residence. It is important due to being located on the shore of Black Sea and its strategic position. Whilst there are various views concerning the centre of Surmene, exact information‟s can be seen on the 1878 Surmene Yearbook as it registered.
The vital statistics book that is the subject of our study is dated Hijri 29 Zilhijjah 1251- Christian Era 16 April 1836. Vital statistics book nr. 1147 provides information about the vital statistics of Muslims in the region. It is observed that it was elaborated to determine the persons subject to compulsory military service and taxpayers, which was the purpose of censuses in the Ottoman State. For this reason, it is seen that the book contains only the male population and the records concerning the military service status are mostly included in the book.
In our study, the information about the male population of Muslims residing in the quarters of Surmene District in 1836, and the physical characteristics of such persons and though recorded to a very little extent, their military service statuses, ages of the persons, names of fathers and handicapped conditions can be found. Based on these data, we tried to determine statistically the rate of population living in the quarters, age rates of the persons, and the rate of the male names in the region by counting the names of the persons who lived at those times and their fathers.
Key Words: Vital Statistics Book, Province of Trabzon, District of Surmene
ARġĠV KAYIT BĠLGĠLERĠ
Tezin Adı 1147 Numaralı Sürmene Kazası Nüfus Defteri Değerlendirmesi
Tezin Yazarı Emine GÜNEġ
Tezin DanıĢmanı Dr. Öğr. Üyesi Sami AĞAOĞLU Tezin Derecesi Yüksek Lisans
Tezin Tarihi Temmuz 2019 Tezin Alanı Tarih
Tezin Yeri KBÜ SBE / KARABÜK Tezin Sayfa Sayısı 106
Anahtar Kelimeler Nüfus Defteri, Trabzon Vilayeti, Sürmene Kazası, Sürmene Kazasında nüfus
ARCHIVE RECORD INFORMATION
Name of the Thesis Evaluating of The Register Numbered 1147 Of Surmene Districk
Author of the Thesis Emine GÜNEġ
Advisor of the Thesis Asst. Prof. Dr. Sami AĞAOĞLU Status of the Thesis Master‟s Degree
Date of the Thesis July 2019 Field of the Thesis History
Place of the Thesis KBU SBE / KARABUK Total Page Number 106
Keywords Vital Statistics Book, Province of Trabzon, District of Surmene
KISALTMALAR
A.g.e: Adı geçen eser
C.: Cilt
H.: Hicri
Haz.: Hazırlayan
M.: Miladi
s.: Sayfa
TDV.: Türkiye Diyânet Vakfı Yay.: Yayınlayan
GĠRĠġ
ÇalıĢmanın amacı; geçmiĢi olan ve kıyı yerleĢimi olarak kullanılan Sürmene kazasının 18. yy ‟da bulunduğu demografik eğilimleri ortaya çıkarmak ve bunları istatiksel olarak sınıflandırmaktır. Yapılan bu sınıflamalar sonucunda bölgenin nüfus yapısı, akrabalık iliĢkileri, yaĢ gruplarının dağılımı, askeri sınıf, insanların fiziki özellikleri, nüfus hareketleri incelenerek sayısal verilerle birlikte bir değerlendirme yapılmıĢtır.
ÇalıĢma, 16 Nisan 1836 tarihli Sürmene Kazası karyelerinin incelenmesi sonucu oluĢturulmuĢtur. Defterde 47 köy bulunmaktadır. Bu karyelerde yaĢayan halkın belli baĢlı özellikleri belirtilmiĢ olup bölge halkının özellikleri hakkında ayrıntılı bilgiye yer verilmemiĢtir.
Sürmene‟nin sosyal, kültürel ve iktisadi tarihini içeren çalıĢmalar daha önce yapılmıĢtır. Yapılan çalıĢmalarda tahrir, temettuat, salname, seyahatnameler gibi kayıtlardan yararlanılmıĢtır. Nüfus Defterleri konusunda yapılan bir çalıĢmada Prof.
Dr. Dündar Alikılıç‟ın yazmıĢ olduğu Sürmene Nüfus Defteri adlı eserdir.
ÇalıĢmamızla paralellik gösteren bu eser 1146 numaralı Sürmene Nüfus Defterinin aslı ve transkriptini içermektedir. Eserde nüfus defteri hakkında herhangi bir değerlendirmeye yer verilmemiĢtir. Bu nedenden dolayı defterde ulaĢılan bilgiler sınıflandırılarak değerlendirilmesi yapılmıĢ olup bölgenin nüfus yapısı hakkında bazı tespitler ortaya konmuĢtur. ÇalıĢmamızın amacı ise bu alandaki boĢluğu doldurmak ve var olan bilgilere yenilerini eklemektir.
ÇalıĢma hazırlanırken faydalanılan eserler arasında 1147 numaralı nüfus defteri temel eserdir. Mehmet Bilgin ve Ömer Yıldırım‟ın hazırladığı Sürmene adlı eserinde Sürmene hakkında ayrıntılı bilgi verilmiĢtir. Ġslam ansiklopedisinin Trabzon ve tahrir maddelerinden yararlanılmıĢtır. Trabzon Vilayet salnamesi de kullanılan önemli diğer bir eserdir.
1. BĠRĠNCĠ BÖLÜM
1.1.SÜRMENE’NĠN COĞRAFĠ KONUMU VE TARĠHĠ
Sürmene ilçesi Trabzon-Rize yolu üzerinde olup Trabzon‟un 36 km doğusunda bulunmaktadır. Kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Of, batısında Araklı, güney tarafında GümüĢhane bulunmaktadır. 38 köy ve 15 mahalleden oluĢmaktadır.
Sürmene, batı tarafındaki Araklı‟dan bir çıkıntı ile baĢlayan geniĢ koy içerisinde bulunur. Kıyılarının yüksekliği fazla olup, akarsu ağızlarında bu yükseklik azalmaktadır. Akarsu ağızları girintili, güney yönlü dağlar ise çıkıntılı bir yapıdadır.
Kıyıdaki bu girintili yapı ilçenin doğusunda ve batısında az da olsa fark oluĢturmaktadır. Genellikler batıda bulunan plajlar doğu tarafına gidildikçe azalmaktadır. Rüzgârın kuzey batı yönlü esmesi ve iklimden dolayı bol yağıĢın olması denizin kabarmasına bu da kıyının tahrip olasına neden olmaktadır. Sürmene, “Kadın kaĢına” benzetilen sahil Ģeridinin arka tarafında Sürmene Deresi vadisinde kurulmuĢtur. En önemli kıyı girintisi “Karacehennem” olarak adlandırılan yerdir. Çok eskiden fırtınalı havalarda gemi barınağı olarak kullanılan bu yer günümüzde önemli bir plaj görevi üstlenmiĢtir.
YerleĢimin, sahilden geçen karayolunun hemen arka tarafındaki çay ve fındık bahçelerinin bulunduğu yamaçla baĢladığı görülür.1
BijiĢkyan ise eserinde Sürmene‟den Ģu Ģekilde bahsetmiĢtir; “Kovata’nın on sekiz mil uzağında çok iyi bir liman olup kışın birçok gemi buraya sığınır. Su temiz olduğundan burada gemiler, kendilerini kemiren ufak kurtlardan kurtulur … Sayıları altmış altıyı bulan köylerin ilki, Yamboli çayının yanındaki Araklı’dır. Sürmene’den çıkan yağ meşhur olup hediye olarak İstanbul’a gönderilir. Burada her pazar günü pazar kurulur, Bayburt’tan da büyük miktarda buğday getirilir. Sürmene’den pamuk ipliği, kenevir ve yunusbalığı yağı çıkar. Lazistan’a kadar olan yerlerde kandilyağı olarak bu yağ, Sürmene’nin bir ticaret kaynağı olmuştur”.2
Yazılı kaynaklara bakıldığında Sürmene isminden ilk defa bahseden Arrianus‟un Periblo adlı eseridir. Eserde Trabzon‟un doğusunda bulunan Ġssiporto ve
1 Mehmet Bilgin, Ömer Yıldırım, Sürmene, 1. Baskı, Ġstanbul, 1990, s.465-467.
2 P. Minas BijiĢkyan, Karadeniz Kıyıları Tarih ve Coğrafyası 1817-1819, Ġstanbul, 1969, s. 60.
Ġsso nehrinden bahsedilir. Bu nehirlerin bugünkü Sürmene nehri ya da Karadere olduğu anlaĢılmaktadır.
Sürmene‟nin bulunduğu yere eskiden Humurgan adı verilmiĢtir. Daha sonra ise havasının ve suyunun diğer ilçelerden daha güzel olması sebebiyle bu bölgeye güzellik anlamında Sürmene adı verilmiĢtir. Bazı kaynaklara göre bugün ÇarĢı Mahallesi olarak tabir edilen Humurgan, Sürmene‟den daha eski tarihe dayanır. Bölge halkından yapılan derlemelerde Hükümet konağının Araklı Konakönü‟nde bulunduğu ve yazın Gölansa‟ya taĢındığı rivayet edilir. Trabzon salnameleri ve bölge halkının ifadelerinde Sürmene merkezinin Araklı kasabası olduğu görülmektedir. 1873 yılında Sürmene kaza olduktan sonra 1876‟da kurulan Sürmene Belediyesi Humurgan‟da kurulmuĢtur.3
Trabzon vilayeti salnamesinde Sürmene kazasından Ģu Ģekilde bahsedilmektedir;
Hükümet dairesi vaktiyle görülen siyasi gereklilik ve idari iĢlerden dolayı Araklı burnu üzerinde ve yine bu isimle anılan Karadere‟nin civarındaydı. Belediye dairesi, telgrafhane ve gümrük gibi resmi dairelerin bulunduğu ve pazarın toplandığı Humurgan, Sürmene kazasının merkezidir. “Sürmene” kazanın tamamına verilen addır.
Bu yörelerin manzarası güzeldir. Deniz sahilini yeĢil ağaçlarla süslenmiĢ ve birbiri ardınca gelen birçok tepecik takip eder. Tepelerin yamaçlarından akıp denize dökülen derelerin, tepeler üzerinde yapılan köylerin, tarlaların her yerde bulunan engebelerin ĢaĢırtıcı bir güzelliği vardır. Tepeciklerin yeĢillikler içinde olması rutubetin fazlalığındandır. Mayıs sonlarına kadar sisler, dumanlar, yağmurlarla geçen ilkbaharın ardından gelen yaz mevsiminde toprak rutubeti bünyesinde hapseder.
Sonbaharın uzun sürmesiyle otların ve ekinlerin aylarca yeĢil kaldıkları görülür. Buna en güzel örnek Sürmene kazasıdır.
1903 tarihli Trabzon Salnamesine göre vilayetin bayındırlık iĢlerine dair yazılanlar arasında, Sürmene limanı, hükümetin bulunduğu yerin batısında ve Araklı köyü önündedir. Her sene kıĢı geçirmek için 50-60 civarında çeĢitli büyüklükte gemiler bu limana sığınır. Doğu tarafında Karadere vadisi vardır. Köyler bu derenin bulunduğu vadinin iki tarafında, bir kısmı da Humurgan deresinin bulunduğu bölgede
3 Bilgin, Yıldırım, a.g.e., s.27-31.
kurulmuĢtur. Diğer köyler ise daha içeri kısımda ve sahilden itibaren tepeler üzerinde bulunur. Sahil boyunca rutubetten dolayı romatizma hastalığı adeta bir salgın hastalığa dönüĢmüĢtür.
Hükümet dairesine on beĢ dakikalık bir mesafede Araklı ve iki saat uzaklıkta Humurgan çarĢıları vardır.
Sürmene‟de yaĢayan halk gemicilik, deniz avcılığı ve dalgıçlıkta yeteneklidir.
Sürmene halkı geçimlerini ziraat ve denizden sağlar. Bunun dıĢında kayıkçılık, marangozluk, dülgerlik, katırcılık, kunduracılık, bakırcılık ve diğer meslek çeĢitleri de bulunur. ÇimĢir ağacından kaĢık ve çatal yapımı ve bıçak iĢleme sanatı Sürmene‟ye özgüdür.
Sürmene de bıçakçılığın baĢlangıcına dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Bu konuda bilgi veren kaynaklar arasında bulunan Trabzon vilayet salnamelerinde kısaca bahsedilmiĢtir. Bıçak yapımı 18. yüzyılın sonuna doğru bölgede yayılmıĢtır. Erkekler bellerinde silahlık denilen yerde çifte bıçak, saldırma, kama denilen bıçak türlerini taĢırlardı. Bölgedeki kızlar da yanlarında bıçak taĢımaktaydı. 20. yüzyılda Gölansa Mahallesinde evlerde kurulan küçük atölyelerde bıçak yapılmaktaydı. 1950 yıllarında bıçak atölyesi bulunan ev sayısı 200 civarındaydı. Sivri sürmene bıçakları öldürücü etkisi olduğu için 1933 ve 1953 yıllarındaki kanunlarla yasaklanmıĢtır. Bu kanunlar usta sayısının azalmasına neden olmuĢtur. Günümüzde kalan 6 usta bu geleneği sürdürmektedir.4 1872 Trabzon Vilayet Salnamesinde demircilik ve silah yapımının Sürmene‟de önemli bir yeri olduğunun ve burada üretilen silah ve tabancaların Ġstanbul, Anadolu ve Rumeli‟ye gönderildiği belirtilmektedir.5
Sürmene‟nin baĢlıca tarım ürünleri fındık, fasulye, mısır az miktarda arpa, kendir ve çavdardır. Kendirden gömlek bezi, çarĢaf, zibka adı verilen Ģal yapılır.
Sürmenelilerden Kafkasya, Kırım ve Karadeniz sahilinde bulunan ülkelere göçenler olmuĢtur. 6
4 HaĢim Karpuz, Sürmene Bıçakçılığı ve Bugünü, IV.Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri,Ankara,1992,s.119-120.
5 Kudret Emiroğlu, Trabzon Vilayet Salnamesi 1872, C.4, Ankara,1994, s.245.
6 Kudret Emiroğlu, Trabzon Vilayet Salnamesi, C.18, Ankara, 2008, s.258-261.
1.1.1. Antik Çağ’da Sürmene
Doğu Karadeniz bölgesinde iklimin ve doğal yapının sonucu olarak yaygın olarak kullanılan ağaç ve ahĢap yapı, eski zamanlardan günümüze gelebilecek bir eserin günümüze ulaĢmasını imkansızlaĢtırmıĢtır. Güney ve kuzeyde bulunan sıradağlar bölgeyi çevrelemiĢtir. Bu durum eski çağlardan itibaren bölgede bulunan halkın kendi içinde kapalı bir kültür oluĢturmalarına ortam sağlamıĢtır. Kendine özgü bu kültüre ait olan arkeolojik kalıntılar, bu sahillerin eski Sovyet topraklarında kısmi olarak bulunmuĢtur. Bölgede taĢ devrinden tunç devrine kadar olan tarihi süreçte yontma taĢ el aletleri ve bronz baltalar bulunmuĢtur. Bölge kültürünün batıyla tanıĢmasını içeren efsaneler, geç bronz çağını ve Yunan mitolojik kahramanlarının bu sahillere düzenledikleri yolculukları anlatır. Bu mitolojik öykülerde Doğu Karadeniz sahilleri “Kolchis” olarak adlandırılır. Buradaki halk ise “Kolchi” olarak adlandırılır.
Eski Yunan denizcilerinin burada ticari faaliyetlerde bulundukları ve bölgede pazar yerleri kurdukları düĢünülmektedir. Bu pazar yerlerinin kolonici tüccarların iskelelerine dönüĢtüğü, Trapezos‟un da bu ticari kolonilerden biri olduğu düĢünülmektedir. Trapezos‟tan bahseden ilk yazılı kaynak Anabasis‟tir. Bu eser Xenophon‟a aittir.7
1.2.NÜFUS TAHRĠR DEFTERLERĠ HAKKINDA BĠLGĠ
Tahrir kelimesi sözlükte “yazma, kaydetme, deftere geçirme anlamı taĢır.
Terimsel anlamı ise Osmanlı Devleti‟nde maliye iĢlerinde, vergi mükelleflerinin sayısını ve isimlerini belirleyen, farklı zamanları kapsayan kayıt defterleridir. Tarihin ilk zamanından itibaren birçok devlet ve imparatorluk yapılanmalarında bu tarz nüfus sayımlarının yapıldığı bilinmektedir. Bunlar arasında Mısır, Akdeniz medeniyetleri, Roma imparatorluğu ve Orta çağ Avrupa devletlerinin bulunduğu görülür.8
Tahrir sistemi Türk ve Ġslam Devletlerinin bulunduğu bölgelerde farklı zamanlarda, farklı isimlerle uygulamaya konulmuĢtur. Tahrir, Osmanlı Devlet sistemi haline gelen tımar sistemi ve düzeninin bir gerekliliği olarak ilk zamanlardan itibaren
7 Ġbrahim Sarı, Antik Çağda Sürmene ve Çevresi, Sürmene, C:16, 2018, s.16.
8 Mehmet Öz, “Tahrir”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ġstanbul, 2010, s.425-426.
süre gelmiĢ bir uygulamadır. Tahrirler, vergi sistemi içerisinde düzenlenen bütün idarî, askerî, iktisadî, sosyal sistemin düzen içerisinde yürütülmesinde önemli yeri vardır.
Tahrir iĢleri NiĢancının gözetiminde yapılırdı. Tahrir yapılacak yer belirlendiği zaman „Muharrir‟ diğer adıyla „il yazıcı‟ denilen bölgede güvenilir, namuslu bir kiĢi seçilirdi. Kaydedilecek yerin önemine göre muharririn yanında katipler bulundurulurdu. Muharririn her türlü isteği devletin yetkili teĢkilatları tarafından yapılmakla yükümlüydü. Ġlk önce PadiĢaha, vezirlere ve Sancak beylerine ait topraklar cinslerine göre ayrılırdı. Sonra muharrir Ģehir, kasaba ve köyleri dolaĢarak vergi mükellefi olan ve olmayan kiĢileri belirleyerek defterlere kaydederdi. Herkes özelliğine göre kaydedilirdi. KiĢilerin toprağının olup olmadığına, evli olup olmadıklarına, meslek ve sakatlık durumlarına, ilmiye sınıfından olmalarına göre kayıt altına alınırdı. Bölgede üretilen mahsulün yıllık üretim miktarları ve bu mahsulden alınacak olan yıllık vergiler yazılırdı. Muharrir merkeze döndüğünde kaydettiği müsveddeleri bir araya getirerek defter oluĢtururdu. Bu deftere „Mücmel‟ ve Ġcmal‟
defterleri denirdi. Bu defterden iki tane çoğaltılıp biri defterhane hazinesinde diğeri ise tuğrasız Ģekilde sarayda bulundurulurdu.9
Devletin temel kayıtlarından olan Tahrir defterlerinde belli bir bölgede yaĢayan vergi mükelleflerinin, toprak miktarlarının yanında kendi isim ve baba adlarıyla birlikte yaĢlarına ulaĢılabilmektedir. Defterlerin kaynaklık ettiği diğer bir husus ise bölgedeki zirai üretim çeĢitleri ve hâsılatı, hayvan sayıları ve alınan vergi miktarıdır.
Devletin bekasını sürdürebilmesi için oluĢturmuĢ olduğu diğer vergi çeĢitlerine ve vakıflar hakkında bilgilere bu defterler aracılığıyla ulaĢılabilir. Bundan dolayı tahrir defterleri bir nevi arazi ve vakıf sahipleri için tapu kütüğü görevini üstlenmiĢlerdir.10 Defterlerde hür, vergiyle mükellef ve sağlığı yerinde olan kiĢiler kayıt altına alındığı için köle olanlar azat edildiklerinde ve hürriyetlerine kavuĢtukları zaman kaydedilmiĢlerdir. Defterlerde amaç vergi mükelleflerinin belirlenmesi olduğu için sağlıklı kiĢilerin dıĢında kalan sakat, hasta ve yaĢlı insanlarda vergi muafiyetinden dolayı kayıt altına alınırdı. Defterin hazırlandığı bölgede gayrimüslim varsa genellikle
9 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.III, Ġstanbul, 1993, s.376.
10 Ömer Lütfi Barkan, “Türkiye‟de Ġmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hâkana Mahsus Ġstatistik Defterleri-1”, Osmanlı Devleti’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi, C.1, Ġstanbul, 2000, s.175-176.
defterin ayrı bölümünde gösterilmiĢtir.11 Nüfus sayımlarında kadınların belirtilmemesi ve eksik kayıtlardan oluĢması gibi birtakım hususlar dikkate alınarak yapılan değerlendirmelerde, tahrir defterlerinde “beĢ çarpanı kullanılarak” bölgedeki genel nüfus ile ilgili tahmini rakamlara ulaĢılabilmektedir.12
Osmanlıda Klasik dönemdeki tahrir ve avarız sayımlarından sonra modern anlamda ilk nüfus sayımı, yeniçeriliğin 1826‟da ortadan kaldırılmasıyla birlikte 1828- 29 tarihinde yapıldı. Yapılan bu sayım, Osmanlı ve Rusya arasında yapılan 1828-29 savaĢı sebebiyle tüm ülkede tam anlamıyla uygulanamadı.13
SavaĢın bitmesiyle 1830-1831 yılları içerisinde nüfus sayım iĢlemleri yeniden baĢlatıldı. Yapılan bu sayımlarda 1‟den 100 yaĢına kadar mevcut olan Müslüman ve gayrimüslim erkek nüfusu kayıt altına alınmaya çalıĢıldı. Bu dönemdeki sayımların amacı, ülkede bulunulan durumdan dolayı askerlik çağındaki kiĢileri ve vergi mükelleflerini tespit etmekti. Müslüman ve gayrimüslim nüfus farklı defterlere kaydedilmiĢtir. Ayrıca Ģahısların yerli ve yabancı olma durumları da gösterilmiĢtir.
Kayıt altına alınan kiĢilerin isim, Ģöhret ve durumları kayda geçirilirken on dört yaĢından kırk yaĢına kadar olan askerliğe elveriĢli olan erkekler ayrıca “mim”
iĢaretiyle belirtilmiĢtir.14
Tahrir defterleri Osmanlı ArĢivi ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime ArĢivi‟nde bulunur. ArĢivde H.835-13007M. 1431-1882 yıllarını kapsayan 1.100 Tahrir defteri vardır. Ankara Tapu Kadastro Genel Müdürlüğünde ise 2.322 tahrir defteri vardır.15
1870 yılında nüfus sayımı yapılması için çıkarılan irade, iç karıĢıklıklar nedeniyle uygulanamadı. 1874‟de Tahrir-i Nüfus Umum Müdürlüğü oluĢturuldu. 1881 yılında yayınlanan Sicil-i Nüfus Nizamnamesine göre yapılan sayımlar en sağlıklı yapılan sayımlardır.16
1834 Trabzon Nüfus sayımında Müslümanların bulunduğu 32 mahallede 6700 civarında erkek nüfus vardır. Trabzon sancağı mutasarrıfı Haznedârzâde Osman
11 Feridun M. Emecen, Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum,1.Baskı, Ġstanbul, 2011, s.328.
12 Ömer Lütfi Barkan, Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi, Ġstanbul, 1953, s.1413.
13 Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu 1830-1914, (Çev. Bahar Tırnakçı), 1. Baskı, Ġstanbul, 2010, s. 62.
14 Mahir Aydın, “Sultan II. Mahmud Döneminde Yapılan Nüfus Tahrirleri”, Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri 28-30 Haziran 1989, Ġstanbul, 1990, s. 81- 87.
15 Pakalın, a.g.e., s.97.
16 Recep Karacakaya-Ġsmail Yücedağ-Nazım Yılmaz, Safranbolu 1831 Nüfus Kayıtları, Ġstanbul 2015, s.21.
PaĢa‟nın yanında 452 görevli bulunuyordu. Nüfus olarak en kalabalık mahalleler Tabakhane, ĠskenderpaĢa, Faroz, ÇarĢı, Boztepe ve Teke‟dir. Burada bulunan erkek nüfus 200-480 arasındadır. Gayrimüslim halk millet-i rum, millet-i Ermeni, millet-i Katolik Ģeklinde üç gruptan oluĢur. Rumlar sekiz mahallede yaĢıyordu. Bu sekiz mahallenin birinde ise Rumlar Müslümanlarla birlikte yaĢıyordu. Ermeniler 7 mahalle de Katolikler ise 1mahallede yaĢıyorlardı. Toplam 2773 Hristiyan erkek bulunuyordu.
ĠskenderpaĢa mahallesi Katolikler ve Ermeni nüfus yaĢamaktaydı bu yüzden Ģehrin insan profilini göstermesi açısından önemlidir. Rumlar TozluçeĢme, Kemerkaya, Çömlekçi mahallerinde toplanmıĢlardır.17 1834 ve 1861 yılları arasını kapsayan Sürmene Nüfus Defterleri biri Gayrimüslim nüfus defteri olmak üzere 5 nüfus defteri ihtiva eder.18
Tablo 1. Trabzon Tahrir Defterleri ve Bulunduğu Defterlerin Fihristi
Trabzon
52 ( 921 Maliye) 53 (921-939 Tımar) 84 (I.Selim Maliye) 183 (943-944 Tımar) 190 (944 Tımar)
288 (961 Maliye Evkâf Kanunnamesi var) 442 (Kanuni Maliye)
613 (992 Tımar) 710 (1019 Askeriye) 920 (1150 Maliye)19 134
1.3. 1147 NUMARALI DEFTERE GÖRE SÜRMENE’DE BULUNAN YER ADLARI
Sürmene‟de bulunan köy isimlerinin geneli Rumca kökenlidir. Köylerin eski isimlerinin birçoğu değiĢmiĢtir. Eski ismi kullanılan köyler arasında Araklı, BaĢtımar, Pervane bulunmaktadır. Defterde 49 köy kaydedilmiĢtir. Bunlardan 10 tanesi me‟a
17Heath W.Lowry, Feridun Emecen, “Trabzon”, TDV İslam Ansiklopedisi,C:41,Ġstanbul, 2012,s.302.
18 Dündar Alikılıç, Sürmene Nüfus Defteri, Ġstanbul ,2013, s.32
19 Haz. Yusuf Ġhsan Genç, Mustafa Küçük, RaĢit Gündoğdu, Sinan Satar, Ġbrahim Karaca, Hacı Osman Yıldırım, Nazım Yılmaz, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Ġstanbul, 2010, s.134.
ekiyle birlikte kullanılmıĢtır. Me‟a ile, beraber anlamı taĢımaktadır.20 Ġki köy birleĢtirilerek nüfus kaydı yapılmıĢtır.
Tablo 2. 1147 Numaralı Deftere Göre Sürmene'de Olan Köylerin Eski ve Yeni Adları
ESKĠ ADI YENĠ ADI
1. Karye-i Araklı Müslim Araklı
2. Karye-i Samayer Müslim Yalıboyu
3. Karye-i Humurgân Müslim --
4. Karye-i Vadon Müslim Koyuncular
5. Karye-i Kumanit Müslim ÇavuĢlu
6. Karye-i Zavli Müslim Muratlı
7. Karye-i Pirgi Müslim TaĢönü
8. Karye-i Kahura Müslim YeĢilce
9. Karye-i Zaniki Müslim Yiğitözü
10. Karye-i Haruksa Müslim DağbaĢı
11. Karye-i Zimla Kova Müslim Yüceyurt
12. Karye-i AnaraĢ Müslim YemiĢli
13. Karye-i Kuçera Müslim Gültepe
14. Karye-i Zaruha -
15. Karye-i Gölansa Tabi-i Zaruha Müslim -
16. Karye-i Civra Müslim Balıklı
17. Karye-i BaĢtımar Müslim BaĢtımar
18. Karye-i Hamandoz ÇavuĢlu
19. Karye-i SargonaMesehoru Müslim Çamburnu
20. Karye-i Ġvyan Müslim Yazlık
21. Karye-i Aho Me‟a Mahtala Karatepe
22. Karye-i Erukli me‟a Karye-i Salaravet -
23. Karye-i Makavla Müslim Petekli
24. Karye-i Huvra Üzümlü
25. Karye-i Mahura Bereketli
26. Karye-i Zol Me‟a Karye-i Vizera Konak
27. Karye-i Burnak TaĢtepe
28. Karye-i Tul Mesohor Atayurt
29. Karye-i Avanos Yıldızlı
20 ġemseddin Sami, Kâmus-ı Tûrki, s.1368.
30. Karye-i LinoĢdaĢ Yassıkaya 31. Karye-i Halânik Me‟a Arpalı Arpalı 32. Karye-i Mercuba me‟a Zevzaka Me‟a Kukuda Yoncalı
33. Karye-i Ğorğor Me‟a Ğunit Fındıcak
34.Karye-i KoloĢa TaĢgeçit
35.Karye-i Gilima Me‟a Cimilit Yamurlu
36.Karye-i Seveho Ormanseven
37.Karye-i Aso Aksu
38.Karye-i Zimla Kestanelik/Keçikaya
39. Karye-i Bifora Tosunlu
40. Karye-i Ayven Me‟a Kizirnos Kayacık
41. Karye-i FoĢa Me‟a Aymam Çukurçayır
42. Karye-i Sincan Mesehori -
43. Karye-i Os Turnalı
44. Karye-i Ağanas Değirmencik
45. Karye-i Pervane Pervane
46. Karye-i ÂĢa SularbaĢı
47. Karye-i KoloĢa TaĢgeçit
48. Karye-i Zifona AytaĢ21
49. Karye-i Caros Me‟a Sakarsu -
21 http://ozhanozturk.com/2018/01/13/surmene-tarihi-trabzon/#_ftn15 (EriĢim:20.07.2019)
2. ĠKĠNCĠ BÖLÜM
SÜRMENE’NĠN SOSYO-KÜLTÜREL YAPISI
2.1. DEMOGRAFĠK YAPI VE NÜFUS ĠNCELEMESĠNüfus sayımının amacı askeri nüfusu ve vergi mükelleflerini belirlemek olduğu için defterde kadın nüfus sayımı yapılmayıp sadece Müslüman erkek nüfusun sayımı yapılmıĢtır. Sürmene nüfus defterinde 49 köy kayıt altına alınmıĢtır. Yapılan bu sayım sonucunda toplam 10.816 kiĢi olduğu hesaplanmıĢtır. Yapılan sayımının gerçeği tam olarak yansıtmadığı tespit edilmiĢtir. Sayımı yapan kiĢinin hane sayılarını belirtirken yazım yanlıĢı yaptığı ayrıca hane numaralarını yazarken atlama yaptığı görülmüĢtür.
Bu durum hane sayılarını belirlerken hatalı sonuca varmamıza neden olmaktadır.
Ġstatiksel olarak doğru sonuçlara ulaĢabilmek için hane sayıları atlamadan tekrar sayılmıĢtır ve tablo haline dönüĢtürülmüĢtür.
Tabloda hane sayıları defterde geçen hali ve sayılan hali olarak iki Ģekilde belirtilmiĢtir. Hane baĢına düĢen ortalama nüfus hesaplanırken sayılan nüfus esas alınmıĢtır. Buna göre Ğorğor Me‟a Ğunit 462 hane sayısı ve 536 kiĢilik nüfusuyla en kalabalık köydür. Vadon ise 29 hanesi ve 39 kiĢilik nüfusuyla en az nüfusa sahip köydür. Hane baĢına düĢen kiĢi sayısı 1-3 arasıdır. Zaniki ise 1,1 ile hane baĢına düĢen ortalama kiĢi sayısının en az olduğu köydür.
Tablo 3. 1147 Numaralı Deftere Göre Hane Sayıları ve Hane BaĢına DüĢen KiĢi Sayısı
Köy Adı Hane Sayısı Hane BaĢına
DüĢen Ortalama kiĢi sayısı Sayılan Defter Nüfus
1. Araklı 212 323 291 1,37
2. Samayer 122 138 137 1,12
3. Humurgân 127 177 145 1,14
4. Vadon 29 32 39 1,34
5. Kumanit 139 284 152 1,09
6. Zavli 140 175 184 1,31
7. Pirgi 53 96 64 1,20
8. Kahura 177 225 198 1,11
9. Zaniki 60 81 66 1,1
10. Haruksa 104 137 114 1,09
11. Zimlakava 149 180 163 1,09
12. AnaraĢ 113 150 153 1,35
13.Karye-i Kuçera 205 222 246 1,2
14. Zarha 242 295 304 1,25
15. Gölansa Tabi-i Zarha 349 391 377 1,08
16. Civra 253 286 295 1,16
17. BaĢtımar 281 325 336 1,19
18. Hamandoz 389 472 455 1,16
19. Sargona Mesehoru 313 378 392 1,25
20. Ġvyan 221 252 260 1,17
21.Ahome‟a Mahtala 255 320 279 1,09
22. Erukli Me‟a Karye-i Salaravet 39 57 47 1,20
23. Makavla 90 126 106 1,17
24. Huvra 57 76 68 1,19
25. Mahura 100 137 147 1,47
26. Zolme‟a Karye-i Vizera 295 350 330 1,11
27. Burnak 58 66 65 1,12
28. Tul Mesehor 63 70 75 1,19
29. Avanos 76 100 87 1,14
30. LinoĢdaĢ 59 80 66 1,11
31. Halânik Me‟a Arpalı 87 119 103 1,18
32.Mercuba Me‟a Zevzaka Me‟a Kukuda
349 433 393 1,12
33. Ğorğor Me‟a Ğunit 462 531 536 1,16
34. KoloĢa 442 490 424 0,95
35.Karye-i Gilima Me‟a Cimilit 336 390 380 1,13
36.Karye-i Seveho 81 84 92 1,13
37.Karye-i Aso 416 454 451 1,08
38.Karye-i Zimla 323 361 385 1,19
39.Karye-i Bifora 267 307 293 1,09
40.Karye-i Ayven Me‟a Kizirnos 333 388 364 1,09
41.Karye-i FoĢa Me‟a Aymam 212 252 239 1,12
42.Karye-i Sincan Mesehori 372 450 404 1,08
43.Karye-i Os 111 147 124 1,11
44.Karye-i Ağanas 284 345 317 1,11
45.Karye-i Pervane 239 269 303 1,26
46.Karye-i ÂĢa 217 261 233 1,07
47.Karye-i KoloĢa 135 148 155 1,14
48.Karye-i Zifona 143 172 159 1,11
49.Karye-i Caros Me‟a Akarsu 63 78 70 1,11
2.1.1. 1147 Numaralı Deftere Göre Sürmene Kazası’nda Akrabalık ĠliĢkileri
Sürmene Kazası nüfus defterinde, baĢta hane reisleri olmak üzere oğul, kardeĢ, yeğen, torun, baba, hizmetkâr, üvey oğul, emmizâde gibi bireylerin bir hane içinde bulundukları görülmüĢtür. Bir arada yaĢama kültürümüzün bir örneğini teĢkil eden bu defterde küçük yaĢlarda olan hane reislerinin varlığı dikkat çekmektedir. Bu durum hane reisinin ölmesi üzerine ev reisliğinin erkek evlada geçmesinden dolayıdır.
Defterde en fazla kayıt altına alınan 6199 sayısı ile oğullardır. Onu ikinci sırada takip eden 1905 kiĢiyle hane reisleridir. Aynı hane içinde yaĢayan kardeĢler ise 1347 kiĢiyle üçüncü sırada yer alır. Aynı hanede yaĢayan kiĢiler arasında hizmetkârların da olduğu görülmektedir. Her köyde hizmetkâr olmamakla birlikte hizmetkârlar toplamda 70 kiĢidir. Köylerde üveylik durumu ise fazla olmayıp 19 üvey oğul bulunmaktadır.
Zolme‟a Karye-i Vizera‟da bir tane üvey baba ve bir tane üvey kardeĢ vardır. Âso Karyesi‟nde ise 1 tane üvey kardeĢ vardır. Kayıt altına alınanlardan „emmizâde‟
kelimesi amcaoğlu anlamına gelmektedir ve 55 kiĢi emmizâde olarak kaydedilmiĢtir.
Diğer bir kayıt ise peder veya babası olarak yazılan babaların kaydıdır. 8 tane baba oğullarının hanesinde yaĢamaktadır. Aynı hanede yaĢayan baba sayısı ise 8 kiĢidir.
„KarındaĢı oğlu‟ diye yazılan, yeğen anlamına gelen kiĢiler ise 445 kiĢidir. Defterde geçen „hafidi‟ kelimesi ise torun anlamına gelmektedir.495 kiĢi hafidi bazen de torunu olarak kaydedilmiĢtir.151 kiĢi ise yetim olarak kaydedilmiĢtir.
Tablo 4. 1147 Numaralı Deftere Göre Haneleri OluĢturan Bireylerin Akrabalık Durumu
Köyler
Hane reisi Oğul KardeĢ Yeğen Torun Peder Hizmetkâr Yetim Üvey Oğul Emmizâde
1. Araklı 70 167 28 13 9 1 5 - 1 5
2. Samayer 31 81 15 7 6 - 1 1 - 1
3. Humurgân 29 81 21 12 4 1 - 2 - 2
4. Vadon 8 22 6 1 3 - - - - -
5. Kumanit 29 74 19 6 15 - 4 4 - 3
6. Zavli 31 120 23 8 4 - - 6 - -
7. Pirgi 24 32 5 1 1 1 - - - -
8. Kahura 49 119 22 4 10 - 4 - 2 1
9. Zaniki 16 32 6 4 4 - 2 3 - 2
10. Haruksa 20 72 9 8 9 - - - - -
11. Zimlakava 41 86 6 15 15 - - 2 - -
12. AnaraĢ 37 89 19 3 5 - 6 2 - 1
13. Kuçera 38 128 29 15 20 - 9 5 - 6
14. Zarha 49 175 50 14 4 - - 6 1 -
15.Gölansa Tabi-i Zarha 82 210 73 7 5 1 - 7 - -
16. Civra 50 152 55 25 3 - 3 4 - 2
17. BaĢtımar 60 190 50 23 5 - 2 4 - 1
18. Hamandoz 74 283 60 30 5 1 - 5 - 1
19.Sargona Mesehoru 71 239 64 20 4 1 - 12 - 1
20. Ġvyan 48 165 34 8 2 - - 6 4 1
21.Ahome‟a Mahtala 87 136 26 2 13 - 7 3 3 - 22.Erukli Me‟a Karye-i
Salaravet
10 27 3 3 1 - - 1 1 1
23. Makavla 33 55 3 4 11 - - 1 - -
24. Huvra 25 32 3 3 4 - 1 1 - -
25. Mahura 33 95 6 5 5 - 2 4 - -
26.Zolme‟a Karye-i Vizera 81 175 27 2 30 1 4 3 3 1
27. Burnak 19 39 3 2 - - 1 1 - -
28. Tul Mesehor 21 38 7 1 5 1 2 2 - -
29. Avanos 21 45 13 - 6 - - 3 2 -
30. LinoĢdaĢ 12 34 8 6 - - 1 - - 2
31.Halânik Me‟a Arpalı 20 67 6 6 4 - - 1 - - 32.Mercuba Me‟a Zevzaka
Me‟a Kukuda
94 207 51 14 19 - 8 7 1 -
33. Ğorğor Me‟a Ğunit 127 326 38 12 30 - 1 9 - -
34. KoloĢa 61 310 89 36 15 - - 2 - 4
35.Gilima Me‟a Cimilit 52 219 51 9 2 - - 1 1 -
36. Seveho 17 62 13 - - - -
37. Aso 66 223 85 4 31 - - 8 - 2
38. Zimla 98 119 29 21 9 - - 6 - 1
39. Bifora 76 161 33 5 21 - - 2 - -
40.Ayven Me‟a Kizirnos 86 198 33 28 2 - - 1 - -
41.FoĢa Me‟a Aymam 56 129 24 21 4 - - 1 - 3
42.Sincan Mesehori 64 250 34 6 47 - - 6 - 5
43.Os 42 70 7 3 2 - - 3 - -
44.Ağanas 67 166 44 3 36 - - 3 -- -
45.Pervane 62 188 27 8 16 - 1 2 - 4
46.ÂĢa 47 107 39 15 10 - - 4 - 1
47. KoloĢa 52 78 7 2 14 - 1 1 - 3
48. Zifona 48 94 12 - 12 - 6 6 - 1
49.Caros Me‟a Akarsu 13 32 8 - 13 - - - - -
Toplam 1905 6199 1347 445 495 8 70 151 19 55
Akrabalık derecelerinin dağılımına bakıldığında en büyük payı oğulların aldığı görülmektedir. Ġkinci büyük payı ise hane reisleri almaktadır. Üçüncü sırada hane reisleriyle birlikte yaĢayan kardeĢler vardır. Dördüncü sırada 445 kiĢiyle torunların olduğu görülmektedir.
ġekil 1. 1147 Numaralı Deftere Göre Erkek Nüfusun Akrabalık Bağına Göre Dağılımı
2.2. ġAHIS ĠSĠMLERĠ
1836 tarihli nüfus defterinde bazı isimlerin sık kullanıldığı bazı isimlerin de yöreye has olup nadir olarak kullanıldığı görülmektedir. Defterde 154 farklı isim kullanılmıĢtır. Sık kullanılan isimlerin baĢında Mehmet, Ahmet, Hasan, Hüseyin, Ali, Mustafa, Ömer, Mahmut, Temel, Yakup, Süleyman, Ġbrahim, Ġsmail gibi isimlerin geldiği görülmektedir. Nadir olarak kullanılan isimlerin baĢında Numan, Timur, Habib, Zorba, Veysi, Balaban, Mikdâd, Mâil, Ġsa, Bahadur, Ebamüslim, Tâkum gibi isimlerin olduğu görülmektedir.
Trabzon‟daki isimler incelendiğinde, Muhammed isminin bölgesel değiĢikliğe uğrayarak Mehmet Ģeklinde kullanıldığı, yine ilk dört halifenin en çok kullanılan isimler arasında olduğu görülmektedir. Hasan Hüseyin ismi de oldukça fazla kullanılmıĢtır.22
22 Recep Karacakaya-Ġsmail Yücedağ-Nazım Yılmaz, Safranbolu 1831 Nüfus Kayıtları, Ġstanbul 2015, s.36.
1905
6199 1347
445 495
8 19 55
Hane reisi Oğul Kardeş Yeğen Torun Peder Üvey Oğlu Emmizâde
Tablo 5. 1147 Numaralı Deftere Göre Sürmene'ye Tâbi Köylerde Kullanılan ġahıs Ġsimleri ve Sayıları
Sıra Ġsim Adet Sıra Ġsim Adet
1 Ahmet 1235 22 Seyyid 2
2 Hasan 1451 23 Bolat 37
3 Mehmet 1945 24 Halil 11
4 Mustafa 1169 25 ġükrü 5
5 Ali 1565 26 Abdülaziz 22
6 Hüseyin 755 27 Musa 23
7 Ömer 382 28 Tufan 35
8 Mahmut 519 29 Abdi 20
9 Osman 502 30 Turan 19
10 Temel 289 31 Ġskender 2
11 Yakup 143 32 Mehmet Ali 2
12 Salih 273 33 Numan 1
13 Süleyman 266 34 Timur 4
14 Yusuf 185 35 Habib 2
15 Ġbrahim 301 36 Cevahir 65
16 Ġsmail 370 37 Zorba 7
17 Kibar 80 38 Veysi 1
18 MemiĢ 99 39 Yahya 22
19 BeĢir 10 40 DurmuĢ 91
20 Tahir 124 41 Abdullah 44
21 KeleĢ 20 42 Emin 94
43 Kerim 4 75 Balaban 1
44 Aziz 30 76 Abdurrahman 31
45 Hamit 2 77 Arif 39
46 Hamza 61 78 Pir 2
47 Seymen 19 79 Halil 18
48 Asım 7 80 Bahadur 2
49 Bayram 12 81 Ġsmet 1
50 Veli 1 82 Selim 5
51 Cafer 56 83 Kulcan 1
52 Civelek 2 84 Sofi 3
53 Mâyil 3 85 Resul 11
54 Mümiç 8 86 Sekân 4
55 Feyzi 19 87 Abdal 1
56 HurĢit 59 88 Kasım 7
57 Feyzullah 4 89 Abdülkâdir 3
58 Bekir 36 90 ġaban 31
59 Ziya 1 91 PaĢa 9
60 Bilal 38 92 Asım 5
61 Dursun 9 93 Harun 7
62 Yunus 17 94 Sekman 7
63 Mikdâd 14 95 Sâdullah 5
64 Abdülcelil 3 96 HaĢim 1
65 Hafız 3 97 Alay 3
66 DerviĢ 3 98 Naim 3
67 Battal 7 99 Halim 1
68 Ġsa 2 100 Bâli 1
69 Ġzzet 1 101 Eyüp 7
70 RüĢtü 1 102 Kahraman 8
72 Mûti 16 103 Halim 2
73 Ebamüslim 1 104 RaĢit 1
74 Pehlivan 3 105 ġakir 2
106 Recep 6 136 Ġlyas 3
107 Murteza 4 137 ġerif 1
108 Emanet 8 138 Ebubekir 1
109 Deverân 1 139 Ġshak 1
110 Çelebi 1 140 Kumzi 1
111 Tayyar 1 141 Kâmil 26
112 Tuci 2 142 Kumru 1
113 Zaim 1 143 Cafer Ali 1
114 Habib 1 144 Ayanoz 1
115 Susak 1 145 Kerim 2
116 Kumandan 1 146 Veis 1
117 Hıdır 1 147 Ali Osman 1
118 Abdülkerim 5 148 Abdül 1
119 Numan 2 149 Kuzgun 1
120 ġerif 2 150 Çakır 5
121 Kemal 1 151 Tiryaki 1
122 Tâkum 1 152 Bekâr 1
123 Ağa 2 153 Abdullah Temel 1
124 KarakaĢ 2 154 Reis 1
125 RuĢen 2 155 Atmaca 1
126 Sâdullah 1
127 Abanoz 4
128 KöktaĢ 1
129 Hacı 2
130 Çakır 6
131 Topal 1
132 Süleyman Recep 1
133 Kara 1
134 Demir 1
135 Ġslâm 2
Köylerde kullanılan 154 ismin 5 tanesi binden fazla kullanılmıĢtır. 12 isim yüzden fazla kullanılmıĢtır.47 isim ise sadece 1 kez kullanılmıĢtır. Bunlar Mehmet Ali,
Abdullah Temel, Cafer Ali, Süleyman Recep, Ali Osman ismindeki 5 kiĢi çift isim kullanmaktadır.
2.3. LAKAPLAR ve UNVANLAR
Sülale isimler soyadının bulunmadığı zamanlar da insanların tanınmasında önemli bir unsurdu. Sülale isimleri aile büyüğünün isminin sonuna „oğlu‟ ve „zâde‟
kelimelerinin getirilmesiyle meydana gelmiĢtir.23 Sürmene karyelerinde yaĢayan erkeklerin büyük çoğunluğunun lakap ve unvanlarının olduğu görülmektedir. Lakap ve unvanları belirleyen en önemli unsur kiĢinin toplumdaki konumudur. Hacı Hamza oğlu, Habib Efendi oğlu, Ali zâde Oğlu, Kethüda oğlu, Mehmet Ağa zâde Ġsmail gibi lakaplarda bulunan hacı, efendi, zâde, kethüda, ağa gibi kelimeler unvandır. Bu unvanlar farklı devirlerde farklı anlamlar kazanarak lakaba da dönüĢmüĢtür. Defterin yazıldığı dönemde kullanılan efendi sözcüğü okuma, yazma bilenler için kullanılırken günümüzde önemli konumda olan insanlar için kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Burada lakap ve unvanı birbirinden ayırt eden nokta dönemin Ģartları, kiĢilerin içinde bulunduğu konumdur. Lakapların oluĢmasında insanların fiziksel özellikleri, sosyal konumu, sahip oldukları meslekler etkili olmuĢtur. Lakaplar kiĢilere özgü olmakla birlikte babalarının veya dedelerinin lakapları da olabilmektedir.
Tablo 6. Fiziki Özellik Belirten Lakaplar
1.Uzunahmetoğlu 4.Ġncemehmetoğlu
2.Küçükoğlu 5.Bıyıklıoğlu
3.Karahasanoğlu 6.Ġhtiyaroğlu
Meslek bildiren lakaplar bölge halkının hangi meslek ve zanaat gruplarından oluĢtuğunu göstermektedir. Sürmene bölgesinde bıçakçılığın, bakırcılığın olması lakaplara da yansımıĢtır. Bu lakaplar Bıçakçı Oğlu, Bakırcı Oğlu ‟dur.
23 Recep Karacakaya-Ġsmail Yücedağ-Nazım Yılmaz, Safranbolu 1831 Nüfus Kayıtları, Ġstanbul 2015, s.71.
Tablo 7. Meslek Bildiren Lakaplar
1.Avcıbilaloğlu 2.Berberoğlu 3.Bıçakçıoğlu 4.Bekçioğlu 5.Bakırcıhüseyinoğlu 6.Bakkaloğlu 7.Baltacıoğlu 8.Balcıoğlu 9.Hatipoğlu 10.Kethüdaoğlu
Lakaplar arasında kiĢilerin hangi bölgeden veya kazadan olduğunu bildiren lakaplar da mevcuttur. Yer adı bildiren lakaplar bölgeye farklı yerlerden gelindiğini gösterir. Memleket bildiren lakaplar arasında Arnavud Oğlu, Arab Oğlu, Tatar Oğlu, Ordulu Oğlu gibi lakaplar bulunmaktadır.
Tablo 8. Memleket Bildiren Lakaplar
1.Arnavudoğlu 2.Araboğlu 3.Bağdatlıoğlu 4.Bursalıoğlu 5.Bayburtluoğlu 6.Ofluoğlu 7.Orduluoğlu 8.Tataroğlu 9.Macaroğlu
Özür bildiren lakaplar arasında çolak, kanbur, kör, sağır, topal gibi lakaplar vardır.
Tablo 9. Özür Bildiren Lakaplar
1.Çolakoğlu 2.Delibekiroğlu 3.Köralioğlu 4.Kanburoğlu 5.Topaloğlu 6.Sağıroğlu 7.Çolakoğlu
1836 yılına ait olan nüfus Defterinde mevcut olan Lakap ve Unvanlar alfabetik sırasıyla aĢağıda verilmiĢtir;
Tablo 10. 1147 Numaralı Deftere Göre Köylerde Kullanılan Lakap ve Unvanlar A
Abdullahoğlu Abdioğlu Ali BaĢoğlu Azaklıoğlu Arnavudoğlu Alireisoğlu Alikaoğlu Asımçebioğlu Alioğlu Ayânoğlu
Ayvazoğlu Anasıloğlu Arslanoğlu Araboğlu Alikaoğlu Aydınlıoğlu Alhazoğlu Alaybeyzâdeoğlu Alemdâroğlu AĢıkmahmutoğlu
Attaroğlu Avcıoğlu Açahmetoğlu Ahmetoğlu AĢlıoğlu
Abanosoğlu Ahmetakifoğlu Arzoğlu AĢkaroğlu Alizâdeoğlu Aliçekoğlu Ağanakoğlu Anaçoğlu Atmacaoğlu Aydınlıoğlu
Ayvazoğlu Altınoğlu Abazaoğlu Aliyazıcıoğlu Aceralıoğlu Alcaoğlu Avcıbilaloğlu
B
Berberoğlu Burnakiloğlu Bâzioğlu Bolatoğlu BeĢirlioğlu Bestanoğlu Beratoğlu Bediloğlu BeĢiroğlu BoĢboğazoğlu Berizoğlu Bâkioğlu Birincioğlu Bozoğlu Bayramoğlu
BekdâĢoğlu Bayzanoğlu BektaĢioğlu Balkızoğlu Bozoğlanoğlu Bellioğlu Bolusoğlu Bıyıklıoğlu Burtiloğlu Bekrioğlu
Batmanoğlu Banozoğlu Banucoğlu BölükbaĢıoğlu Bölükalioğlu Bağdatlıoğlu Bervanoğlu Bekiroğlu Bantasioğlu Bıçakçıoğlu Bursalıoğlu Bâlatoğlu Burbutoğlu Bıyıkoğlu Beyzanoğlu Bervanoğlu Bekçioğlu Balabanoğlu Bâlioğlu Balahoroğlu Bestanoğlu Bakıroğlu Beykozoğlu BakırcıHüseyinoğlu BiĢtofoğlu
Baltacıoğlu Bedrioğlu Bakkaloğlu Barancıoğlu Balcıoğlu Berbatoğlu Banicoğlu Bozantlıoğlu Burtaloğlu BeĢkeloğlu Bayburtluoğlu BeĢkeloğlu
C
Cebeloğlu Civelekoğlu Caferoğlu Civiloğlu Cevidoğlu CansuzmemiĢoğlu Cerrahoğlu Celiloğlu Cerikoğlu Ceyranoğlu Cilikoğlu ÇavuĢoğlu Çiranoğlu Çolakoğlu Çınaroğlu Çahoğlu Çağanoğlu Çuhadaroğlu Çoralıoğlu Çakaloğlu Çarkesoğlu Çorakoğlu Çuvalcıoğlu Çakıroğlu Çarçızoğlu Çahoğlu Çabukoğlu Çelebioğlu Çilingiroğlu Çengaloğlu Çamuroğlu Çehrelioğlu ÇoroĢoğlu Çekmanoğlu Çalıkoğlu Çamuralioğlu Çolbunoğlu Çimenoğlu Çeltikoğlu
D
Deritoğlu Dıravacıoğlu Dilekoğlu Değirmencioğlu Dâhiloğlu Dilkaraoğlu DurmuĢoğlu DelaĢoğlu Dürdeloğlu Demdanoğlu
Delibekiroğlu Demircioğlu Dülekoğlu Dedelioğlu Damaoğlu Deliosmanoğlu Derelioğlu Develioğlu Demiroğlu Dedeoğlu
Deliahmetoğlu Delioğlu Dammioğlu Delicioğlu DerviĢoğlu Delimahmutoğlu Dizdaroğlu Dülberoğlu Dosbatlıoğlu DelibaĢoğlu Delisalihoğlu Dumanoğlu Düleklioğlu Devecioğlu
E
Esdirenbeyoğlu Eğrioğlu Efendioğlu Emiroğlu Endükoğlu Emirzalıoğlu Eskioğlu EĢiroğlu Elifoğlu Eminoğlu
Eyüpoğlu Ekinlioğlu Elmacıoğlu Eyvanlıoğlu Elagözoğlu Emanetoğlu
F
Fettahoğlu Falcıoğlu Furtunoğlu Feyzullahoğlu Feyzioğlu Feyzoğlu
G
Gazuranoğlu Galipoğlu Geyikoğlu Galisoğlu Garipoğlu GençAlioğlu Gevelioğlu Garasoğlu Güloğlu Gulguloğlu GençOsmanoğlu Gûcioğlu Gürzoğlu
H
Hasanreisoğlu Hocaoğlu Honderioğlu Horosoğlu Hancıoğlu Habibefendizâde Hamzaçebioğlu Haydaroğlu Hundioğlu Hayrunoğlu Hacıalioğlu Hendemoğlu Helvalıoğlu Hasanoğlu Haraçoğlu Hamzazayioğlu Hayyamoğlu HoĢoğlu Horhudoğlu Haliloğlu Hacınasıfoğlu Hacıleventoğlu Hosoğlu Holinaoğlu Haydaroğlu
Hasançebioğlu Haltmahmutoğlu Huboğlu HaĢıloğlu Hüseyinoğlu Hacıhasanoğlu Handezliosmanoğlu Hatıroğlu Hopalıoğlu Hatırlıoğlu Hüseyinzâyioğlu HurĢitoğlu Hamzaoğlu Hâlimoğlu Harbioğlu Hacıköseoğlu Hacıahmetoğlu Haltoğlu Ġbrahimoğlu Hubalioğlu HacıHamzaoğlu Hubruzoğlu Harklıoğlu Hıraoğlu Hancıoğlu Hacıibrahimoğlu Hendekçioğlu Hivezoğlu Hatipoğlu Habiboğlu
Ġ
Ġsmailçebioğlu ĠliĢoğlu Ġmâdoğlu Ġsaoğlu Ġpekçioğlu Ġsmailçelebioğlu Ġslamoğlu Ġsmailoğlu Ġskenderoğlu Ġkincioğlu ĠbrahimbaĢoğlu Ġmamoğlu Ġhtiyaroğlu Ġncemehmetoğlu
K
Karakelleoğlu Keskinoğlu Kargidanoğlu KoĢiloğlu Kozoğlu Kanlıömeroğlu Kuğuoğlu Katranoğlu Kolkozoğlu Kataloğlu Karakullukçuoğlu Kömürcüoğlu Kalosoğlu Kabacaroğlu Kodiloğlu KurtAlioğlu Kasım Oğlu Kolluoğlu Kellecioğlu Kofioğlu Kundakçıoğlu Kodamanoğlu Kitablıoğlu Kalıpoğlu Kancaoğlu KuruMehmetoğlu Kuralıoğlu Kumulikoğlu Kolaoğlu KumaĢoğlu Köralioğlu Kınalıoğlu Kırmazoğlu Kayıcıoğlu KuĢoğlu
Kaldebanoğlu Kantaroğlu Kasapoğlu Karagözoğlu Karginoğlu Karahelvacıoğlu Kurbanoğlu Kâniloğlu Kodalasoğlu Kılıçoğlu
Karabekiroğlu Karakoçoğlu Kukinoğlu Kuçinoğlu Kinoğlu Karahasanoğlu Kuzaloğlu Kuzanoğlu KodeĢoğlu Kurtoğlu
Kethüdaoğlu Küçükoğlu Kuruoğlu Kumluoğlu Komioğlu Karabıyıkoğlu Kenânoğlu Kolcuoğlu Kuzaldıoğlu KaĢalıoğlu
Kuruhasanoğlu Kuzaldakoğlu Kofacıoğlu Kınalıoğlu Koroboğlu Karamustafaoğlu Kanburoğlu Koluncuoğlu Kuntoğlu Kabaoğlu Kadkavanoğlu Koçalioğlu KayıĢoğlu Kıroğlu KurĢumoğlu Karabacakoğlu Küçüğünoğlu Karapelitoğlu Kırcıloğlu Kavaloğlu Karabeyoğlu Kudaloğlu Kalincioğlu Kanberoğlu Kösmatoğlu
Küçükosmanoğlu Kestoğlu Kukaracıoğlu Kâhyaoğlu Kemaloğlu Küçükmehmetoğlu KaĢıkçıoğlu Kabaalioğlu Kanburoğlu Kolcuoğlu
Körmehmetoğlu Kaydazoğlu Kanavuroğlu Köseoğlu Kancıoğlu Küçükahmetoğlu KeleĢoğlu Kızkapanoğlu Kanideroğlu Kırmızıoğlu Köleismailoğlu Kahvecioğlu Kundakçıoğlu Kabalıoğlu Kukunoğlu
Körsüleymanoğlu Kırıkçıoğlu Kadıloğlu Köleoğlu Kuziloğlu Küçükibrahimoğlu Kalaylıoğlu Kobaloğlu KoloĢalıoğlu Kaydazoğlu
KudMahmuoğlu Kodankaloğlu Katmeroğlu Kateslioğlu Kocabaloğlu
KurtMustafaoğlu Kaydancıoğlu Karakçıoğlu Karpuzoğlu Kîrizoğlu Karamahmutoğlu Konahanoğlu Karalıoğlu Külafoğlu KarakaĢoğlu
Karadokuzoğlu Kalyancıoğlu Kanburoğlu Kefelioğlu Kalioğlu
Kabahasanoğlu KoloĢalioğlu Köroğlu Kolcuoğlu Kutmuroğlu KoçÖmeroğlu Kusdunoğlu Kıraçoğlu Kaparoğlu Kâkioğlu
Kurtbekiroğlu Karasalihoğlu Kalafatoğlu Kutnioğlu Kâdioğlu KarahaĢıloğlu Kerimoğlu Kavalcıoğlu Kuleoğlu Koloğlu KabaMusaoğlu Kasutunoğlu Kosifoğlu Körcanoğlu Kuritoğlu Karaberberoğlu Kukuloğlu Kazdağlıoğlu Kitabloğlu Kurkuroğlu Karaömeroğlu Kuzuralioğlu
L
Ledizoğlu Lefcioğlu Lolusoğlu Laz Alioğlu Lonbuntoğlu
M
MemiĢtâye Oğlu Manastırlıoğlu Mudikoğlu Meyoğlu Mazlumoğlu Mollaömeroğlu Mütevellioğlu Malkoçoğlu Mukuloğlu MaraĢoğlu Mollamehmetoğlu MârdânAlioğlu Mâtioğlu Marabaoğlu Murtazaoğlu Mincenalıoğlu Manderelioğlu Mûtioğlu Mancıkoğlu Mustaoğlu Mollaibrahimoğlu Mollaalioğlu Mancıoğlu Mısırlıoğlu Müftioğlu Mollasalihoğlu Müsennedoğlu Miroğlu Macaroğlu Mehânoğlu Mollahamzaoğlu Mahmutoğlu Mürdedoğlu Mirâmoğlu Markaroğlu Mustafaçebioğlu Müsellimoğlu Merhalisoğlu Mâmelioğlu Mehmetoğlu Mollahasanoğlu Mazduoğlu Mazlumoğlu Mezoğlu Müftüoğlu
MollamemiĢoğlu Musluoğlu MaĢalekoğlu Mosturoğlu Menkaloğlu Mollaahmetoğlu Mustafaoğlu Mazugalıoğlu Murtezoğlu Mededoğlu MehmetpaĢaoğlu Muhtar
Hüseyinoğlu
Mollaosmanoğlu
N
Nebioğlu Nihayeoğlu Nasifoğlu Nurioğlu Nihâloğlu Nikâroğlu
O
Ofluoğlu Orduluoğlu Osmanoğlu OdabaĢıoğlu Otuzbiroğlu Ovalıoğlu
Ö
Ömeroğlu Ömer Çebioğlu Örfoğlu Osman BeĢeoğlu Öksüzoğlu Ömer Tayioğlu Öksüz Alioğlu Öküzoğlu Ömer çebioğlu
P
PaĢaoğlu Purçuloğlu PaĢalıoğlu Pehlivanoğlu
R
Resuloğlu Reisoğlu
S
Sarıalioğlu Seralioğlu Sisoğlu Sofralıoğlu Sivralıoğlu Sancaktaroğlu Seymenoğlu Sakaroğlu Seferlioğlu Solakoğlu Sevâyahyaoğlu Silioğlu Seydioğlu Serholuoğlu Sofioğlu Sarımehmetoğlu Sodacıoğlu Sağıroğlu Salihoğlu Sâkoğlu Sofiismailoğlu Soyluoğlu Serelbânoğlu Sâkiloğlu Sultanoğlu Sarımollaoğlu Sivaoğlu Siryanetoğlu Saraçoğlu Sanusoğlu Süleymanoğlu Santalıoğlu Serdaroğlu Siviloğlu Saletoğlu Sâlimtekaoğlu Sefaoğlu Sadullahoğlu Sinanoğlu Saçaroğlu Süleymanoğlu Sedefoğlu Sandıkçıoğlu Seheroğlu Sahtiyanoğlu Suiçmezoğlu Semizoğlu
ġ
ġerahoğlu ġamlıoğlu ġahbazoğlu ġiĢmanoğlu ġamlıoğlu ġahbazoğlu ġehrioğlu ġeremidoğlu ġahinoğlu ġatıroğlu ġehemdalıoğlu ġilekoğlu ġüküroğlu ġerifoğlu ġamdıcıoğlu ġeyhalioğlu ġuledoğlu ġalvaroğlu
T
Topaloğlu Tubanoğlu Temellioğlu Tutaroğlu Terzi Ömeroğlu Talikoğlu Tayincioğlu Topuzoğlu Tursunoğlu Terbıyıklıoğlu Tiryakioğlu Tilkioğlu Terzioğlu Taslâkoğlu Terzialioğlu Tullizâdeoğlu Tiritoğlu Tûcioğlu Tâyeoğlu Tafralıoğlu Tarakçıoğlu Turnacıoğlu Tosunoğlu Tuğcuoğlu Turuncuoğlu Takdemoğlu Tasalıoğlu Temeloğlu Topkaraoğlu Tûrioğlu
Tûtioğlu Turitoğlu Temurcioğlu Tâyeoğlu Teke Hasanoğlu Turağunoğlu Tataroğlu TaĢ Alioğlu Tokuçoğlu Türk Ahmetoğlu Tokiloğlu Tâkioğlu Tâkânoğlu Taycıoğlu Topal Resuloğlu Teroğlu Taflıoğlu Terlehlioğlu Tâlikoğlu Tilekoğlu Topkaraoğlu Tüylüoğlu
U
Uzun Hasanoğlu Uzun Eminoğlu Ustaalioğlu Uzun Mustafaoğlu Uzuncuoğlu Uzun Süleymanoğlu Ustaoğlu Uzun Ahmetoğlu Uluğoğlu Usta Haliloğlu Ustubioğlu
V
Veisoğlu Verizoğlu Virdeloğlu Veledoğlu Vasiloğlu
Y
Yetim Atmacaoğlu Yahyaoğlu Yabanoğlu Yamakoğlu Yağmuroğlu Yetim Alioğlu Yazıcıoğlu Yâroğlu Yusufoğlu Yetim Velioğlu Yetim Ahmetoğlu Yapıcıoğlu Yanıroğlu Yaylaoğlu Yusuf Çebioğlu Yetim Haliloğlu Yanoğlu Yekâneoğlu Yazıoğlu Yetim
Ömeroğlu
Yetim Salihoğlu Yakupoğlu Yancıoğlu Yesiroğlu Yetim Tahiroğlu Yetim
Mehmetoğlu
Yanlıoğlu
Z
Zurnacıoğlu Zâdioğlu Zehiroğlu Zebunoğlu Zebze Mehmetoğlu Zülfikâroğlu Zehircioğlu Zaranoğlu Zalumoğlu Zorniyaroğlu Zâhirecioğlu Zukdenoğlu
2.4. SÜRMENE DIġINA GĠDENLER
Bulunduğu yerin dıĢına çıkanlar için „reft‟ kelimesi kullanılmıĢtır. Gidenlerin gittikleri yer belirtilirken ne zaman gittiklerine ve dönüĢ tarihlerine dair bilgi yoktur.
Giden kiĢilerin sayısı 17‟dir. Bir köyden gidenlerin hepsi aynı yere gitmiĢlerdir. Bu durumdan farklı olarak ÂĢa köyünden gidenlerin biri ÇarĢamba diğeri ise Erzurum‟a gitmiĢlerdir. Gidilen yerler ise Sürmene‟ye yakın kazalardır. En fazla gidilen yer Hamandoz‟dur. En az gidilen yer ÇarĢamba ve Erzurum‟dur. Sürmene dıĢına gidenler tabloda gösterilmiĢtir.
Tablo 11. 1147 Numaralı Deftere Göre Sürmene DıĢına Gidenlerin DağılıĢı
Köy KiĢi Gidilen Yer
16.Civra
-KarındaĢı sarı bıyıklı Ahmet
-Diğer karındaĢı sarı bıyıklı Mahmut
-Sarı bıyıklı Karaalioğlu Mehmet bin Hüseyin
Reft Çoruk Sudur
18.Hamandoz
-Kara bıyıklı Tiritoğlu Ali bin Mehmet Oğlu kara bıyıklı Temel
Diğer oğlu ġab-ı emret Emanet Oğlu ter bıyıklı Ahmet
Reft kaza-i Batum
21.Aho Me‟a Mahtala
-Kara bıyıklı Mehmet bin Ali -Kır sakallı Mehmet bin Abdullah Oğlu Abdullah
Oğlu Mehmet
Reft kaza-i Bayburt
28.Tul Mesehor
-Ak sakallı Kuzaldıoğlu Hasan bin Abdurrahman
Oğlu kara bıyıklı Osman Diğer Oğlu Ömer
Hafidi Süleyman Diğer hafidi Mehmet Diğer hafidi Ali
-Ter bıyıklı Kuzaldıoğlu Ahmet bin Ġbrahim Oğlu Ġbrahim
Diğer oğlu Ġsmail
-Kara bıyıklı Banicoğlu Ömer -KarındaĢı Süleyman
-Diğer karındaĢı Mustafa
-Müteveffa Kalıpoğlu Mehmet‟in oğlu Ali -Diğer oğlu Temel
-Diğer oğlu Hasan -Hafidi Hasan -Hafidi Mustafa -Yetim Yancıoğlu Ali
-Kır sakallı Ġsmail oğlu DurmuĢ -Oğlu Ġsmail
Reft GümüĢhane
29.Avanos
-Kumral bıyıklı Ġmâdoğlu Ali bin Mehmet Oğlu Hüseyin
KarındaĢı kara bıyıklı Ahmet Diğer karındaĢı kır sakallı Hasan Oğlu Mehmet
Diğer oğlu Mustafa
-Müteveffa Banozoğlu Mehmet‟in oğlu Hüseyin
KarındaĢı Ģabb-ı emret Ġsmail Kumral bıyıklı Banozoğlu Osman Oğlu Ģabb-ı emret Mustafa Diğer oğlu Hasan
Reft GümüĢhane
KarındaĢı kara bıyıklı Salih Oğlu Hüseyin
-Kır sakallı Banucoğlu Mustafa bin Ahmet Oğlu kara bıyıklı Ġbrahim
Diğer oğlu Ģabb-ı emret HurĢit Diğer oğlu Hasan
Hafidi Ali 32.Mercuba Me‟a
Zevzakame
-Kara bıyıklı Akoğlu Hüseyin Yeğeni Hasan
Reft GümüĢhane
46.ÂĢa
-Kara bıyıklı Tarakçı oğlu Mehmet bin Ali Kaza-i ÇarĢanba -Çakır Hasan‟ın torunu Mustafa bin
Mehmet
Reft kaza-i Erzurum
Sürmene dıĢına gidenlerin yaĢlarına bakıldığında ise en küçüğünün 1 yaĢında olduğu en büyüğünün ise 88 yaĢında olduğu görülmektedir. 1-10 yaĢ arası en fazla dıĢarı gidenin olduğu aralıktır.51-60 ve 81-90 arası yaĢlarda ise giden sayısı toplamda 4 kiĢidir. Genelde dıĢarı gidenlerin orta yaĢ kesimini oluĢturduğu ve yanlarında çocuklarını, torunlarını, kardeĢlerini götürdüklerini görmekteyiz.