MUHTAR VE ĠMAMLAR

II.Mahmut devrinde yapılan köklü değiĢiklikler arasında muhtarlık örgütünün kurulması yer almaktadır. Muhtarlık kurumu hükümetle halk arasındaki iletiĢimi sağlayan önemli bir kurum olarak oluĢturulmuĢtur. Türkiye‟de muhtarlık adı altında kurulan ilk teĢkilat 1829 yılında Bilad-ı Selase denilen Ġstanbul, Üsküdar ve Eyüp mahallelerinde kurulmuĢtur.

Tanzimat dönemine doğru imamların baskısından halkı kurtarmak ve birlikte iĢ yaptırmak için imamların yanına birer ikiĢer muhtarlar verilmiĢtir. Muhtarlarda tek baĢına bırakılmayıp yanlarına ihtiyar heyetleri verilmiĢtir. Muhtar ve ihtiyar heyetleri halk tarafından seçilmeye baĢlandı. Dersaadet ve Ġslam mahallelerinden evvel ve sâni olarak halkın ileri gelenlerinden iki muhtar seçilirdi.24

1147 numaralı defterde köylerdeki muhtar ve imamlar tespit edilirken her köyün muhtarının veya imamının olmadığı görülmüĢtür. 3 köyde muhtar-ı evvel (birinci muhtar) ve muhtar-ı sâni(ikinci muhtar) olmak üzere iki imam olduğu görülmektedir. Samayer, Humurgan. Vadon, Zavli, Huvra, LinoĢdaĢ, Halânik me‟a Arpalı, Mercuba Me‟a Zevzaka Me‟a Kukuda karyelerinde imam ve muhtar bulunmamaktadır. Kahura, Haruksa, Civra, Sargona, Gilima Me‟a Cimilit, Pervane, ÂĢa karyelerinde 7 vekil imam vardır.

Tablo 18. 1147 Numaralı Deftere Göre Sürmene’ye Tâbi Köylerde Bulunan Ġmam ve Muhtarlar

Köy Ġsmi Muhtar Ġmam

1. Araklı Muhtar-ı evvel: Hasan Çebi zâde Mustafa

Hasan Çebioğlu zâde Mahmut

Muhtar-ı Sâni: ÇavuĢ Ömer

2. Samayer --- ---

24 Musa Çadırcı, “Türkiye’de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması Üzerine Bir İnceleme”, Belleten, C: XXXIV, S.135, 1970, s.409-410.

3. Humurgân --- --- 4. Vadon --- ---

5. Kumanit HurĢit Molla Ali

6. Zavli --- --- 7. Pirgi Mehmet Ağa zâde Ġsmail --- 8. Kahura Hacı Hasan oğlu Mahmut Vekil Ġmam: Ġnce Mehmet Oğlu

MemiĢ 9. Zaniki Hacı Hamzaoğlu Emin

Hacı Hamzaoğlu Osman

---

10. Haruksa --- Vekil Ġmam: Molla Mehmet

11. Zimlakava HurĢit Molla Emin

12. AnaraĢ Molla Osmanoğlu Osman Bolatoğlu Hacı Temel 13. Kuçera Kefelioğlu Hüseyin Eminoğlu Molla Hüseyin

14. Zarha Çehrelioğlu Hasan Molla MemiĢ

15.Gölansa Tabi-i Zarha

Tatar Oğlu Ali Usta Ahmet

16. Civra Hacı Yakup zâde MemiĢ ağa Vekil imam: Hacı Ahmet oğlu molla Tahir

17. BaĢtımar Ahmet Yazıcıoğlu Hasan

18. Hamandoz Muhtar-ı Sâni: Sancaktar oğlu Mehmet

………..

19.Sargona Mesehoru

Muhtar-ı Sâni: Hüseyin Vekil imam: Kurban oğlu Molla Ahmet

20. Ġvyan --- Hacı Ahmet oğlu Ahmet 21.Ahome‟a

Mahtala

Muhtar-ı evvel: Hasanzâde Mehmet Emin

---

22.Erukli Me‟a Karye-i

Salaravet

--- Alacaoğlu Ahmet Efendi

23. Makavla Ġsmail Çelebizâde Kibâr --- 24. Huvra ……… ---

26.Zolme‟a Karye-i Vizera

--- Feyzoğlu Molla Mehmet 27. Burnak Hasan Zâde Osman --- 28. Tul Mesehor Molla Alioğlu Ali Tullizâde Süleyman

29. Avanos --- Molla Ali

30. LinoĢdaĢ --- --- 31.Halânik Me‟a Arpalı --- 32.Mercuba Me‟a Zevzaka Me‟a Kukuda --- --- 33. Ğorğor Me‟a Ğunit Emin Ali ---

34. KoloĢa Ahmet Efendi zâde

Süleyman

Mustafa Efendi zâde Ahmet Efendi

35.Gilima Me‟a Cimilit

Tasalıoğlu Hüseyin Vekil Ġmam: Molla Emin

36. Seveho Uzun Ahmet oğlu Ġsmail Ġbrahim BaĢoğlu Ġsmail 37. Aso Asımçebi oğlu Hasan Tufan oğlu Molla Mustafa 38. Zimla Muhtar-ı Evvel: Hacı Hasan

oğlu Tahir

Muhtar-ı Sâni: Dumanoğlu Mehmet ġerif

Karaoğlu Hacı Mustafa Efendi

39. Bifora Emin Ağazâde Salih Molla Vesil 40.Ayven Me‟a

Kizirnos

Muhtar-ı Evvel: Mehmet Ağa zâde Mehmet

Muhtar-ı Sâni: Mehmet ağazade Abdülcelil

Osman Oğlu Molla Hüseyin

41.FoĢa Me‟a Aymam

Ahmet Ağa zâde Mustafa Molla Musaoğlu Mehmet

42.Sincan Mesehori

43. Os Ali Ahmet Oğlu Molla Hasan 44. Ağanas Muhtar-ı Sâni: Molla

Ömeroğlu Kara Mahmut

Hub oğlu Molla Yakup

45. Pervane Muhtar-ı Evvel: Suiçmez oğlu Mamut

Muhtar-ı Sâni: Hamza oğlu Mehmet

Vekil Ġmam: Emiroğlu Molla Ġsmail

46. ÂĢa Muhtar-ı Sâni: Öksüz Ali oğlu Mehmet

Vekil Ġmam: Molla Ali 47. KoloĢa Muhtar-ı Sâni: Topal oğlu

Ġsmail

Molla Hüseyin

48. Zifona Kurt Alioğlu Osman --- 49.Caros Me‟a

Akarsu

Mehmet ---

AraĢtırmada muhtar ve imamların yaĢları tespit edilerek onarlı gruplar halinde tablo oluĢturulmuĢtur. YaĢ aralıklarına bakıldığında en fazla muhtarın bulunduğu yaĢ aralığı 20-30 ve 31-40‟dır.Bundan çıkarılan sonuç ise muhtarların genelinin orta yaĢta olduğudur. Ġmamların yaĢ dağılımına bakıldığında ise aynı durumun imamlar içinde geçerli olduğu görülmektedir. En genç muhtar BaĢtımar karyesinden olan 22 yaĢındaki Ahmet isimli kiĢidir. Ġmamlar içerisinde yaĢ olarak en büyük 60 yaĢında 2 imam vardır.

ġekil 4.Muhtarların ve Ġmamların YaĢ Oranları

13 11 5 5 12 12 6 2 0 2 4 6 8 10 12 14 20-30 yaş 31-40 yaş 41-50 yaş 51-60 yaş Muhtar İmam

4.2. 1147 NUMARALI DEFTERE GÖRE ASKERLĠKLE GÖREVLĠ OLAN NÜFUS

Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla birlikte, askeri alanda yenileĢme süreci hız kazanmıĢtır. II.Mahmut ise bu süreçten yararlanarak Asâkir-i Mansure-i Muhammediye ordusu için 7 Temmuz 1826 da kanunname hazırlanmıĢtır. Mansure ordusunun kuruluĢu sırasında baĢkentte Vak‟a-yı Hayriyye‟nin ortaya çıkardığı sonuçlar neticesinde birçok sorunla karĢı karĢıya kalınmıĢtı. PadiĢahın isteğiyle Ordu baĢkomutanlığına Ağa Hüseyin PaĢa atandı Orduya asker kaydı alınırken, adaylar arasından 15 yaĢından küçüklerin olduğu görülmüĢtür. Çocuk yaĢtaki bu adayların kaydı ailelerinin onayı alınarak yüzer kiĢilik gruplar halinde „asker namzedi‟ olarak kaydedilmiĢtir. Bu çocuklar ileriki zamanlarda askeri hizmetlerde ve komuta kademesinde kullanılmak üzere acemi ocağında kaydedilmiĢtir. Acemi Ocağında Talimhane ismiyle bunlara tahsis edilmiĢtir.²⁵

Asâkir-i Mansure ordusu oluĢturulduktan sonra 1831‟de Ġstanbul‟daki alaylara “hassa”, Üsküdar‟da bulunan askerlere ise „mansure‟ denilmiĢtir. Böylece ordu iki bölüme ayrılmıĢtır.26

Defterde askeri mansure ve askeri bahriye olarak iki grup asker kaydedilmiĢtir. Asker-i Bahriye deniz ordusundan olan askerlere söylenmiĢtir. Sürmene‟de bulunan köylerdeki toplam askeri nüfus 457‟tür. Sincan Mesehori 24 kiĢiyle en fazla askeri mansureye sahip olan yerdir.1 kiĢiyle en az askeri mansureye sahip olan yerler ise Vadon, Halânik Me‟a Arpalı, Seviho karyeleridir. Askeri Bahriyeden olan kiĢi sayısı askeri mansûreye göre daha azdır. Askeri bahriye sayısı en fazla olan köy Ağanas‟tır. Buradaki askeri bahriye sayısı 7 kiĢidir. Ağanas‟tan sonra 6 kiĢiyle Aso karyesi ikinci sırayı almaktadır. Askeri Bahriye ve Askeri Mansure toplamına bakıldığı zaman ise 24 kiĢiyle Sincan Mesehori birinci sırada yer alır. 23 kiĢiyle Zimla Karyesi Ġkinci sırada yer alır.

25 Yüksel Çelik, “Asâkir-i Mansûre Ordusu’nda Tâlim Sisteminin Değişmesi ve Avrupalı Uzmanların

Rolü (1826-1839)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 19, Ġstanbul 2008, s.89-90.

26Abdülkadir Özcan, Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye, TDV İslâm Ansiklopedisi, C:3, Ġstanbul 1991, s.457.

Tablo 19. 1147 Numaralı Deftere Göre Sürmene'de Askerlik Hizmetinde Olan KiĢi Sayısı

Köy Askeri Bahriye Askeri

Mansure Toplam 1. Araklı -- 11 11 2. Samayer -- 6 6 3. Humurgân --- 4 4 4. Vadon --- 1 1 5. Kumanit --- 5 5 6. Zavli 1 5 6 7. Pirgi --- 2 2 8. Kahura 1 6 7 9. Zaniki --- 2 2 10. Haruksa --- 9 9 11. Zimlakava --- 5 5 12. AnaraĢ 3 3 6 13. Kuçera ---- 3 3 14. Zarha --- 12 12

15. Gölansa Tabi-i Zarha 2 15 18

16. Civra --- 6 6 17. BaĢtımar ---- 13 13 18. Hamandoz 5 12 19.Sargona Mesehoru ---- 17 17 20. Ġvyan 4 16 20 21.Ahome‟a Mahtala 4 7 11

22.Erukli Me‟a Karye-i Salaravet 2 2 4

23. Makavla 2 2 4

24. Huvra ---- 2 2

25. Mahura --- 3 3

26.Zolme‟a Karye-i Vizera 5 9 14

27. Burnak 1 2 3

29. Avanos 1 4 5

30. LinoĢdaĢ 1 3 4

31.Halânik Me‟a Arpalı --- 1 1

32.Mercuba Me‟a Zevzaka Me‟a Kukuda

4 17 21

33. Ğorğor Me‟a Ğunit ---- 19 19

34. KoloĢa ---- 20 20

35. Gilima Me‟a Cimilit 5 13 18

36. Seveho ---- 1 1

37. Aso 6 15 21

38. Zimla 3 19 23

39. Bifora 3 16 19

40. Ayven Me‟a Kizirnos 3 5 8

41. FoĢa Me‟a Aymam 2 8 10

42. Sincan Mesehori --- 24 24 43. Os 4 5 9 44. Ağanas 7 12 20 45. Pervane 3 6 9 46. ÂĢa 5 10 16 47. KoloĢa 2 4 6 48. Zifona 3 2 5

49. Caros Me‟a Akarsu ---- 3 3

Askeri bahriye hizmetinde görev alan toplam erkek sayısı 88‟dir.YaĢlarına bakıldığında 1 yaĢında çocukların olduğu görülür. YaĢça en büyük askeri bahriye ise 45 yaĢında olan kumral sakallı Molla Ömer oğlu Hasan‟dır. En fazla kiĢinin bulunduğu yaĢ ortalaması ise 11-20 aralığıdır. En az kiĢinin bulunduğu yaĢ ortalaması ise 41-50 yaĢ aralığıdır.

ġekil 5. Askeri Bahriye Hizmetinde olan Erkek Nüfusun YaĢ Ortalaması

Askeri mansure hizmetinde görev alan toplam kiĢi sayısı ise 384‟dür. En küçük 1 ve 2 yaĢlarında birer kiĢi vardır. YaĢça en büyük kiĢi ise 60 yaĢındadır. En fazla kiĢinin bulunduğu yaĢ ortalaması 11-20 yaĢ aralığıdır. 1-10 yaĢ arası da ikinci sırayı almaktadır. Askeri mansure askeri nüfusun %81‟ni askeri bahriye ise %19‟unu oluĢturmaktadır.

ġekil 6. Askeri Mansure Hizmetinde olan Erkek Nüfusun YaĢ Ortalaması 13 45 24 5 1 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 1-10 yaş 11-20 yaş 21-30 yaş 31-40 yaş 41-50 134 165 67 16 1 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 1-10 yaş 11-20 yaş 21-30 yaş 31-40 yaş 41-50 yaş 51-60 yaş

ġekil 7. Askerlik Hizmetinde Bulunan Erkek Nüfus Dağılımı