Eıuf.-Lııp. ve Miııiııınl İnt•nziıı Cerrn/ıi 1995; 2:21-26
İnfertilitede _histeroskopinin kullanımı
Faruk BUYRU (*), Kenan DOLAPÇIOCLU (**)
ÖZET
Son yıllarda soğuk ışık kaynaklarının, optik sis
temlerin ve uterus distansiyon yöntemlerinin ge
lişmesi ile histeroskopi, tanı ve tedavide yaygın ola
rak kutıanılmayd başlanmıştır. Daha önce invaziv yöntemler ve uzun süreli hospitalizasyon gerektiren pekçok işlem histeroskopi ile ayaktan uygulanır du
ruma gelmiştir. Bugün inferlilite vakalarında uterus ve tubalar histeroskopi ile değerlendirilmekle; ule
rin septalar, submüköz miyom ve polipler, int
rauterin sineşiler bu yöntemle kolaylıkla tedavi edi
lebilmektedir.
Anahtar kelimeler: Histeroskopi, infertilite
GİRİŞ
Histeroskop, endometrial kavite ve endometri
yumun görüntülenmesini sağlayan modifiye bir sistoskophır. 1880'deki ilk kullnnımından 1980'e kndar, görüntüleme problemleri, cmfo
metriyal kavitenin dilatasyonu ve aydınlatılma
sı gibi sorunlarla karşılaşılması nedeniyle yay
gın olarak kullamlamamıştır. 1950'lerde fiber
optik ışık kullanımının başlaması büyük bir ilerleme sağlamış, 1971 'de konsantre Dekstran ile uterin distansiyon gerçekleştirilmiştir m.
1979'da Jacques Hamou tarafından mikrokolpo
histeroskopun geliştirilmesi bu konuda bir dev
rim yaratmış ve bu tarihten itibaren histeroskop yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır (2).
Histeroskopi, soğuk ışık ve büyütme amacıyla cndoserviki'II kamıldnn bir aletin uygulanmasını gerektirir. Histcroskoplnr kontakt veyn non
kontakt olnbilirlcr. Kontakt teknikler daha nz
(•) İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve
�?At!m Anabilim Dalı, Op. Dr.
( ... ) I.U. lstıınbul Tıp Faküllcsi Kadın Hastalıkları ve Doğum An.1bilim D:ılı, Dr.
SUMMARY Hysteroscopy for itıfertilitıJ
-�l
Nowadays by the improvement of cold light so
urces, optic systems and uterin distention melhods, hysteroscopy has been widely used for diagnosis and !reatment. Some invasive and many procedures which needed a long hospitalization period are now performed as oulpatient procedures. Today ulenıs and tubes can be evaluated hysteroscopically uterin sep�e, submucous myomas and polyps, intrauterine synechia can easly treated by this procedure.
Key words: Hysteroscopy, infertility
komplike ekipman gerektirmeleri yanında, en
dometriyal kavitenin panoramik göri.inti.isünü sağlamazlar. Nonkontakt tekniklerde uterin ka
vitenin dstansiyomı bir medium aracılığı ile sağ
lanır. Bu medium C02, dekstran-70 (Hysknn) veya dekstran-40, serum fizyolojik, % 5 dekstroz gibi düşük molekül ağırlıklı bir solüsyon olabilir
(2,3)_ Histeroskopun servikal kanaldan geçişi
lokal veya genel anestezi gerektirir.
Hasta litotomi pozisyonunda muayene edilir.
Spekulum uygulandıktan sonra vagina ve ser
viks antiseptik solüsyonla temizlenir ve serviks tenakulumla tutulur. Uterin kavitenin derinliği ölçüldükten sonra endoservikal kanal dilate edilir. Mikrokolpohisteroskopun kullanımı ise genellikle dilatasyon gerektirmez.
Bugün başta infertilite ve tekrarlayan gebelik kayıpları olmak üzere, anormal uterin knnnm.ı, disloke intrauterin nracın lokalizasyomı ve çı
karılması, serviks ve endometriyumun pre
malign ve erken evre malign lezyonlarının araş
tırılması ve sterilizasyon uygulamaları histeros
kopinin kullanım alanlarını oluşturmaktadır <4>.
İnferlilitede hisleroskopi
İnfertilite ve tekrarlrıyan gebelik krıyıpları olan hastrılrırdrı histeroskopi, hem tanı amacıyla kul
lrınılmrıktrı hem de saptanan patolojilerin bir kısmının düzeltilmesini sağlayabilmektedir.
Histeroskopi ve histerosalpiııgografi, birbirle
rini tamamlayan teknikler olarak düşünülmeli, histerosalpingografide bir patoloji saptandığm
dn histeroskopi mutlaka uygulanmalıdır <5
>.
H isteroskopi ve histerosalpingograpfinin kar
şılaştırılması Tablo 1 'de gösterilmiştir.
Dah.ı düşük ımıliyetc s.ıhip olan ve endoser
vik.ıl k.ınal, internnl os, uterin kavite ve tubalar hnkkında önemli bilgiler verebilen HSG, baş
lnngıç tetkiki olmalıdır. İyi yrıpılmış bir HSC'dc normal bir endometriyal kavite saptandığında histeı'bskopiye gerek olmadığmı ileri süren bazı arn$hrmalara karşııı, diğer bazı yazarlar HSG'si normal hastaların histeroskopisinde patoloji bu
lLmabileceğini iddia etmektedirler (3,6). HSG'nin yalancı pozitiflik oranının % 30'a kadar çı
kabildiği ve yoğun kontrast madde kullanımı
nın da ynlnncı negntirtiğe yol açabileceği gö
znrdı edilmemelidir <6
>.
İnfertilite vakalarında intrnuterin tanı ve tedavide histeroskopiniıı kullanımı 6 başlık alhııda toplanabilir:1. İntr.ıuterin ade;ı;yolizis 2. Septum rezeksiyonu
3. Subınüköz miyom rezeksiyonu 4. Polip rezeksiyonu
5. Ynbancı cisimlerin çıkartılması
6. Tubnl ostiunıuıı kanülasyonu ve transuterin fol lopuskopi.
1. İnlraulerin adezyolizis
Asherman sendromu olarak bilinen intrauterin
Tablo 1. Hislcroskopi ve histcrosalpingografinin karşılaş
tırılması
Hisıeroskopi
-Enıl,ımclrinl kavilc direkt görüliir
·Kl'Sin h.-şhi$
-L.c,;yonlanıı yeri doğru olarak l•,•lirkııir
-lııtr,ıulC'rin ccrr,ıhi nıiimkilndfü -İhnı,ıl .-dikbilir iııfcksiyon riski
88
Hist�rosalpingograri -Kontrast madde verilerek
kavitcııiıı hnlları görülür -Tahmini ıeşhis -Lok.ıliz.,syoıı zordur -yirişim yapılama?.
-lııfeksiyon riski: % 2.9
[ıııl.-Lıı/', ıı,· Miııiıııııl İıııım:.ıı• Camlıi /9'J5, 2.21-26
Tablo 2. Avrupa Hislcroskopi Derneği (ESH) intrauterin adczyon sınıfl:ıması
Cr.ıdc İnlraulcrin adczyonl.ır
ti
ll;ı 111
lll;ı
ltlb
iV
İııct• v,·y;ı filnı adt•zyııııl.ır -1 lislenıı,kop ucu ile .ıyrılırl,ır -K,mııı;ıl bülgdcr norm;ıl Tek sert .ıdcı.y(uı
•Ut,•rirı kavilcııin iki duv;ırı ar;ışıııdadır
• Tubal ostiuıııl;ır giııdt•ııir . l listeroskop ucıı ile ayrılmaz
Adeıwon servikal k;rnalın hemen Ü/.crindcdir . Ulerin kavite normaldir
Multipl seri ııdczyonlar
•Ul<.'rin kııvile duvarl.ırı ar,ısımladır . Unilnıcr;ıl tub;ıl osliıım ııbliterasyomı vardır J\nıcııcırc veya hipomcıwrc ik· birlikte uıcrin kııvilc duv;ırl;ırıııın y.ıygın skıırlaşm.ısı
il I vt• l lla'nın kıımbina!<yoıııı
l lh•riıı dııv;ırl,,rı lıirlı�tin·ıı )'·'YJ'.111 s,·ı l :-ıd,•zyııııl.ır
1 lı·r il..i lıılı,ıl ı•slitıııı goriıl,·ıııeı.
adezyonl.ırın yolaçhğı patolojiler arnsıııdn hi
ptımeııtırc, nmeııore veya oligomenorc gibi meııstruasyon bozuklukları, 1. ve il. trimester rıbortusl.ırını içeren gebelik kayıplnrı, misscd abortus, plasenta! implnntasyon bozuklukhırı (pi. accreata, increata, percrc.ıta) ve infertilite sayılabilir.
İntrnutcrin rıdc;,.ynnlrırın etyolojisinde çeşitli ne
denlerle y.ıpılan kürtajlar, SCı\, nıctroplrısti ve infeksiyonlnr yer nlm.ıktndır. Endometrial kü
retaj ve pelvik infeksiyon kombinasyonunun en yüksek riski t.ışıdığı bildirilmektedir <7.S>. Has
tnların çoğunda görülen nıenstrüel bonıkluk ıınıenoredir. 13unun yaııınd;ı adezyonlarm de
recesi ile ilgili ııl;ırnk hiponıcnıırc ve oligonıe
nore ile de krırşılcışılabilir. Histeroskopiniıı önemli bir kntkısı intrmıterin ııde;,.yonl.ırın sı
nıflandırılnbilmesi olmuştur. 13u konuda Av
nıpn Histeroskopi Derneği (ESH) tıırnfınd.ın i.inerilcn sınırlanııı Tablo 2'dc sunulmuştur.
l listcroskopi kullanıınn ginneden ünı::e int
rauterin adezyonlnrın tanısı .ınamııez, fizik mu
ayene, hıborntuar verileri ve HSG'ye da
yannınktrıydı. Kürclnj sonrası lıipomcnorc veya anıenoresi olan, endonıdriozis ve Tbc lıiknyesi olan olgul.ırdn intrnuterin adczyonların araş
tırılması gereklidir. Cebe vcyrı yakın zamanda gebelik geçirmiş 1:>ir uterus travınalnrn k.ırşı ileri derecede hassastır. Eğer küret.ıj doğumu izleyen 2 ile 4. haftalar nrasıııdrı yapılmışsa veyrı nıissed rıbortus nedeniyle uygulanmışsa intrauterin rıcl,•/vnn riski oldukçn yüksektir.
r.
Uııyrıı, K. OıılııJ1rııı.�/ıı. İııfı·rıililı'ıl,· Jıi;:ı,•n,skoJ'iııiıı kııllıııııııııTablo 3. İnlraulerin adezyonlarda led,wi hedefleri
HeJef
1. Utc.riıı )'npıyı ııornınk .llındıirnwk 2. R,•kiirr,•n,,i önlemek
). Eıırh,ııwtri,ıl rc,;,•ııc'msynn,ı kntkı 4. 'fo.i:ıvi cıkinlii;i konlnolii
Araç
1. l li�h·nıskopik nd,vı,yoli1.ıs 2. Kaviıeye pediaırik fııl-,y
:ı. Yiiks.:k doz c-slroı;<'ll
�. Histc•rııskopi vey.ı HSC
İntrnuterin r1dezycın, uterin kavitenin parsiycl ııbslriiksiynnu ile ml'nstrii..:•I hozukluklnrn, fl'
tııpl.ısental ünilin gdi�imi için gerekli alanın darnlınasıyln ve plasentanın yerleşiminin ye
tersizliğine bağlı olarak primer veya sekonder infertilitcyc veya tekrarlayan gebelik ka
yıplarına ncdı:!n olmaktadır. Servikal ishT1ik adczyonlu bazı vakalnrda hematometra ol
mayı;;ı, impl.ıntasyona uygun olmayan bir en
doınetriyum tabakası oluşumuna yol açan en
dometriyal inhibc edici bir faktör yapıldığını düşündürmektedir.
HSC'de tek veya multipl düzensiz doluş de
fektleri görülüyorsa büyük oranda intrauterin ndezyon tanısı konulabilir. Ancak intrauterin adczyonların hepsinde pozitif HSC bulgusu snptanamadığı gibi HSC'nin yanlış pozitif ol
duğu vakalar mevcuttur. l.3una kar;;ılık histeros
kopi adezyonların kesin tanısı, Joknlizasyonu ve şiddetini belirleyip, tedavisini sağlayabil
nwktı·d ir (){J. İııır,lllterin ,hkzyıın tanısı l,.ıın
duktan sonra tı.:d,wi lwddlcri �iiyle sayıl,1bilir:
Uterin yapıyı norınal hale getirmek, yeniden adezyon oluşumunu önlemek, endometriyal
�cli�iıne katkıda bulunmak ve knvitenin nor
mnle döndüğünü doğnılamaktır (Tablo 3).
Hislcroskı>pinin kullnıııma girıncsinden önce ndezyonların tedavisi körleme ki.iretajlcı ya
pılırdı. Ilu şekilde hcıstaların çoğunda mcns
trüel period normale getirebilmekte idi. Fakat bu yüıltL·mll' ı.;ebelik or.ını % 51 olup, bı.ınlnrın dn '¼, SS'i terme ulaşmakta, bu yiintcmlc br1şarılı gebelik ornnı % 28 olm.ıktadır (9>. 13u vak.ılard.ı özellikle kormrnl alan ve alt segmcntteki adez
yonlar gidcrilcmemekte ve normal en
dometriyal alanlnrın da zedelenmesiyle yeni nde:ı.yon gelişimi söz konusu olabilmektedir.
Histeroskopik adezyolizis direkt görüş altında, sadece adhc:ı.iv dokııyu, çevre dokuyu trnv-
matize etmeden gidermekte ve rezid iv ad ez yon bırakmamaktadır. Histeroskopik Jizis sonrası gebelik oranları, adezyonların tipi ve kavitenin tutulum derecesi ile paralellik gösteriI. Term gebelik oranları şiddetli vakalarda % 31.9 iken, hafif vakalarda % 81.3'e yükselmektedir (7,ım. Bu vakalarda endometriyal gelişime katkıda bulunmak için 2 mg esradiol 3x1-40 gün, son 10 gün 10 mg/gün MPA; doksisiklin 1'00 mg 2xl-2 hafta önerilmektedir Cl 1).
Sonuç olarak histeroskopik adezyolizis bugün intrauterin adezyonların tek ve etkin tednvi yöntemi olmuştur.
2. Septum rezeksiyonu
Uterus septus anomalisi insidensinin % O. 1-1.5 arasında olduğu tahmin edilmektedir. Uterin anomalilerin çoğu asemptomatiktir. Ancnk '¼, 20-2S'inde infertilite, gebelik kayıpları, pretcrm doğum eylemi, prezentasyon anomalileri gibi semptomlar ortaya çıkmaktadır <12.1:n. İntrakn
:viter voli.im azalması, yetersiz vaskülarizas
yona sahip septuma implante olmuş plasen
tanın beslenmesinin bozulınası, endomctri
yumun yetersiz implantasyon hazırlığı gibi fi
kirler ortaya atılarak semptomlar izı:ıh edilmeye çalışılmıştır (12,14,15,ır,ı.
Uterus septus tanısı genelde infertilite veya tek
rarlayan gebelik kaybı ile başvuran olgularda HSG ile konmaktadır. Fnkat HSC ile septat ve bicornuat uteruslar ayırt edilemez. USC tanıda yardımcı olabilir. Kesin tanı histeroskopi ile aynı anda yapılan laparoskopi ile gl.'rçckle�
tirilir. Histeroskopi ile kaviteyi ikiye ayıran sep
tus görülürken, laparoskopi ile uterusun tek fundustan oluştuğu (bicornuat olmadığı) gö
rülmelidir.
Defektin şiddetine bağlı olarak, utcrin anomali
si olan hastaların '½ı 5 ile % SS'inin aynı zaman
da bir üriner sistem anomalisi de bulumıbildiği bilinmektedir (unilateral böbrek yokluğu, böb
reğin ektopik lokalizasyonu) <17>. 13u yüzden bu hastalara mutlaka IVP yapılmalıdır. Dnhn ünce uygulanan transabdominal metroplastiler ute
rin kavitede voli.im kaybı, nıikroccrrahi prcn-
Tablo 4. Abdominal metroplasti ve histeroskopik uptuın insizyonunun karşılaştırılması
Hedef
Hospilııliz.ısyon Cerrahi
Ccbeliklen kaçınma Doğum şekli Pclvik adezyon Gebelik oranı Kavite volüm kaybı
Abdominal metroplasti
Evet Majör 3-6 ay SCA Evet
%71.5 Evet
Histeroskopik insizyon
Hayır Minör 1 ay Vagina)
Hayır
%98.7 Hayır
sipleri uygulanmadıkça gelişen intrauterin ve intraabdominal adezyonlar, tubal oklüzyon oluşumu, uzun süre hastanede kalma, uzun va
dede ise gebe kalan olgulann doğumlarımn sec
tio ile olması zorunluluğu dezavantajlarına sa
hiptir (Tablo 4).
Seplumun insizyonuna septumun alt ortasın
dan başlanır ve horizontal olarak fundal simetri sağlanana ve her iki korı1Ual alan görülene kadar devam edilir. Postoperatif intrauterin si
neşilerin önlenmesi için 24 saatlik intrakaviter foley kateter uygulanımtnı izleyerek, yüksek doz siklik konjuge estrogen+gestagen tedavisi yapılır (5 mg konjuge estrogen 20 gün+lO mg MPA 5 gün) (3,20>.
1990'da yapılan bir çalışmada tekrarlayan ge
belik kaybı olan 232 olgudan 183'ünde (% 86.7) ve primer infertiliteye sahip 33 olgudan 27'sinde (% 83) gebelik olduğu bildirilmiştir
(12,15>. Literatürde Jones ve Jones ile Thomp
kins, abdominal metroplasti sonrası gebelik oranı 'Yo 71.5, terme ulaşan gebelik oranı ise % 64-90 olarak bildirilmektedir <2n. Histeroskopik metroplasti yapılanlarda ise gebelik oranı % 98.7, bunların terme ulaşanları ise % 85-90 ara
sında bulunmuştur 08,21,22>.
3. Submüköz miyom rezeksiyonu
Submüköz miyomlar anormal uterin kanamaya neden olabilecekleri gibi, genelikle asemp
tomatiktirler ve infertil bir hastada yapılan HSG'de doluş defekti ve kontur düzensizliği (infertilite hastalarının % lO'unda mevcuttur) görülmesi ile ortaya çıkabilirler (23). Submüköz miyomların endometriyal poliplerden ayrılması 90
Eıııl.-/.Jııı, ı,,. Miııiıırııl lııı>t1ziıı Ccrm/ıi 199."i; 2:21-26
Tablo S. Submuköz miyomun inrertiliıe ve ;ıborlusa yol açrlla ,uekaniznt:ısı
1. Submüköz miyomun degenerasyon ve torsiyonu sonucu miyomelrial irritasyon ve hiper kontrnksiyıın
2. Korımııl veyıı servikııl miyomun lümcndc d;ıralma ve hkanmaya neden olması
3. Endometrial kavilenin distansiyonuna yol ac;ar!'k spermin kaıedeceği yolun uzaması
4. Endometriumda yaptığı atrofik veya ülserıııif değişikliklerle nidasyon bozukluğuna yol ac;m.ısı
Tablo 6. l-lisleroskopi ile submükö:ı: miyom sınıflam.ısı Tip O: Pcdinkülc myonı, intramurnJ yııyılını yok Tip 1: iııırnmur.ıl y.ıyılını < % 50
Tip il: İnlramural yayılım>% 50 ESH: AvrııJJa Hisleroskopi Dcrııc,�i.
Tablo 7. Submükö:ı: miyomların histeroskopik tedavisi Ul(•rus derinliği < IO cm
Simultane laparoskopi
Miyonıu endomctriumd.ın tr.ışlam.ık için rezcktoı:kop
HSG ile mümkün değildir. Submüköz mi
yomların infertilite ve cıbortusa yol açma me
kanizmaları Tablo S'de gösterilmiştir.
Histeroskopi ile miyomun lokalizasyon, büyük
lük, sayı ve konumu hakkında bilgi edinilir ve kesin tanı konur. Abdominal miyomektominin uterin insizyon gerektirmesi, uzun süreli hos
pitalizasyon ve gebelik oluştuğunda sectio zo
runluluğu, postopcratif pelvik ve intrautcrin adezyon riski nedeniyle histeroskopik mi
yomektomi abdominal girişimlerden daha üs
tündür (24>. Histeroskopi ile submüköz miyom sınıflaması Tablo 6'da gösterilmiştir.
Neuwirth t.ırafından yapılan ilk tanımlamadan sonra diğer arnştırmacılar da submüköz mi
yomların tedavisinde histeroskopinin değerini göstermişlerdir (20). Neuwirth tarafından kul
lanılan teknik Tablo 7'de gösterilmiştir. Pe
diküllü miyomlar kolayca rezeke edilirler. İnt
ramural komponenti fazla olan miyomlarda preoperatif ve postoperatif 6 hafta süre ile CnRH analogu kullanılması, second look his
teroskopi ;ıe kalan miyomun rezeksiyonu öne-
F. Bııyrıı, K. Oolnpçııığlıı. lııfertiliteıiı.: /ıisterııskopiııiıı kı11/nııııııı
Tablo 8. Histeroskopik miyoınektomi etapları -Kaviıenin inspeksiyonu
-Yüzeydeki damarların inspeksiyonu -Re:,.eksiyon
-Kanayan damarların koagülasyonu -Parçaların boşaltılması
-Rcinspeksiy(ııı
- Doksisiklin (100 mg 2xl · 5 gün) -Konjuge estrogcn (1.25 mı;/gün -21 gün)
- Medroksiprogesteron asetat (estrogen tedavisinin 16-21.
günleri arası 10 ıııt\/�ün)
rilmcktedir (25,26) CnRH ngonisllcri kul
lanılarak hipoestrogenik bir durum ya
rabldığından, endometriyal regenerasyonu sağ
lamak amac1yla postoperatif östrogen tedavisi uygulanmalıdır. Histeroskopik miyomektomi yapılan hastaların uzun süreli sonuçları henüz bilinmemektedir. Ancak kısa sürede rekürrens oranı düşük ve gebelik oranı oldukça iyidir <27>.
Cebe kalcın hastalarda vagina) doğum olabilir ve sectioya sadece obstetrik endikasyonlarla knrar verilir.
4. Polip rezeksiyonu
Endometriyal polipler sıklıkla menometrorajiye neden olurlar ve genellikle polip forsepsi veya küretle tam olarak çı.kartılamazlar (28>. Makas veya loop elektrod ile histeroskopik eksizyon ise kolayca uygulanan bir işlemdir. Polip ek
sizy(mu nrnkasln yapılırsa rckürrens riskini .ızaltmnk için, taban fulg-urc edilmeli vcyn kü
retnj uygulanmalıdır. Tnbanın küretajından sonra polip parçası kalmadığını doğrulamak için histeroskopik kontrol yapılmalıdır.
5. Yabancı cisim çıkartılması
Ultrasonografi ve grasping forseps kombinas
yonu genellikle kayıp veya ipi görülemeyen ra
himiçi araç çıkartılması için yeterlidir. Bu yak
laşım rahimiçi araç çengeline göre daha gü
venlidir. İlk basamak atılmış veya ekstrauterin RİA ile karşılaşıldığında ikinci bir kontraseptif yöntem uygulanmasıdır. Bir sonraki mens
truasyon esnasında endoservikal kanal içinde iplikler bulunınnyn çalışılır. Eğer iplikler his
St:!dilmezse kavite kontrolü yapılır. RİA his-
sedilebilirse, grasping forseps veya his
teroskopi ile çıkarılır. Eğer hissedilemezse ara
cın yerini belirleyebilmek için birden fazla gö
rüntüleme yöntemi (röntgen ve ultrasonografi) kullanılmalı ve uygun cerrahi yöntemle çı
kartılmalıdır. Bu görüntüleme yöntemlerine başvurmaksızın histeroskopi yapılabilir. Mi
yometriyuma gömülü bir araç kısmen int
rakaviter ise, tabanı forseps ile yakalanır ve RİA+forseps+histeroskop birlikte çıkarılır. Eğer aracın sadece küçük bir kısmı görülebiliyorsa, ekstrauterin kısmı barsakla ilişkili olabilir. Bu durumda aynı anda laparoskopi yapılması öne
rilir <3>.
6. Transuterin falloposkopi
Endoskopik teknolojideki büyük gelişmeler, daha önce araştırılması imkansız görülen böl
gelerin incelenebilmesini mümkün kılmıştır.
Fallop tüplerinin lümeni de bunlardan biridir.
Tubal fümenin darlığı ve olası hasarlar nedeni ile bugüne kadar bu bölgelerdeki kullanım sı
nırlı kalmıştır. Dış çapları 0.5 cm kadar olan fal
loposkopların kullanıma girmesi, tuba tü
menlerinin atravrnatik olarak araştırılmasını mümkün kılmıştır. Bu alandaki en son gelişme fleksibl, transservikal, kendi kendine kı
lavuzluk edebilen falloposkoplardır. Bu teknik sayesinde artravmatik intraluminal adezyolizis, tuba) ektopik gebeliklerin çıkartılması, GIFT ve ZiFT yapılabilmektedir <29> .
KAYNAKLAR
1. Soderstrom RM. Distending the uterus: What ıne
dium is best? Clin Obstet and Cynecol 1992; 35:225.
2. Hamou J. Microhysteroscopy: A new procedure and its original applications in gynecology. J Reprod Med 1981; 26:375.
3. March CM. Hysteroscopy. in: Nichols OH (ed).
Gynecologic and Obstelric Surgery. Mosby-Year Book, ine 1993; 750.
4. Pabuçcu R. Histeroskopi. Türk Fertilite Dergisi 1993; 1:64.
s. Taylor PJ. Correlations in infertility: Sympto
matology, hysterosalpingography, laparoscopy and hysteroscopy. J Reprod Med 1977; 18:339.
6. Siegler AM. Hysterography and hysteroscopy in the infertility patient. J Reprod Med 1978; 18:143.
7. Sugimoto O. Diagnostic and therapeutic hysıe
roscopy for traumatic intrauterine adhesions. Am J Obstet Gynecol 1978; 131 :539.
8. Valle R, Sciarra JJ. lntrauterine adhesions. Hyste
roscopic diagnosis, classification, treatment and rep
roductive outcome. Am J Obstet Gynecol 1987;
6:1450.
9. Oonnez J, Gillerot S, Bourgenjon O, Nisolle M.
Nd-YAC laser for hystcroscopic intrnuterine ad
hcsiolysis laser operativc laparoscopy aııd hysle
roscopy. 1990.
10. March CM, lsrael R, March AO. Hysteroscopic mamıgemenl of inlrauterne adhesions. Am J Obstet Gyııecol 1978; 130:653.
11. Candiani GB, Vercellini P, Fedele L, Carinelli SG, Merlo D, Arcaini L. Repair of the ulerine C'lvily ,ırter hysteroscopic sepıal incision. Fertil Steril 1990;
54:991.
12. Hassiokos DK, Zourlas PA. Transcervical di
vision of uterine septal. Obstel Gynecol Surv 1990;
45:165.
IJ. Lmlmir J, Samuels I', Brooks S, Mennuti MT.
l'rq�n:rncy oulcome of pntienıs with uncorrected uıc
rine .ınomnlies mnmıged in n high-risk obstelric seı
liııg. Obsıeı Cyncrnl 1990; 75:906.
14. Hunt J, Jallach E. Uterine foctors in infertility an ovcrview. Clin Obstet Gynecol 1974; 17:44.
15. Strassmann EO. Fertility and unificalion of do
ublc utcrus. rertil Steril 1966; 17:165.
16. Tulandi R, Arronet GH, lnner RA. Arcuale and bicornuate uterine anomalies and inferlilily. Fertil Steril 1980; 34:362.
17.March CM, lsrael R. Hysteroscopic maııagemenı of recurrenı nbortion caused by septate utenıs. Am J Obstl'I Cynccol 1987; 156:834.
ı\lındığı tarih: 15 Ocak 1995
'ı'ilzışma adresi: Or. Fııruk Bııyru, 7-8 Kısım Mıırtı-2 0.16 34750, At;ıköy-istmıbul
92
ı:ıı,/. l,ııı. l'ı' Miııiııııı/ İıım:it• Ccmılıi 1995: 2:2 l-2ô
18. Daly DC, Maier D, Soto-Albors C. Hyste
roscopic mclroplasty: Six ycars experie11ce. Obstet Gyııecol 1989; 73:201.
19. De Cherııcy AH, Russell JB, Gmebe RA, Polon MK. Resectoscopic nıanageıncnt of müllcrian fusion ddt·cts. Fl'l'lil Sll'ril 1986; 4.S:72(,.
20. Ncuwirlh RS. Hysteroscopic maııagement nı symptomatic submucous fibroids. Obslct Gynecol 198..1; 62:509.
21. Fayez J. Comparison betwecn abdomimı ıınd hysteroscopic mctrophısty. Obstct Gynecol 1986;68:399.
22. Thompson JD, Smith RA, Welch JS. Rep
nıducıivt' ahiliıy ııfıcr nwtnıplasıy. Obsltt Cyııccol 1 %6; 28:363.
23.Garcia CR, Tureck RW. Subnıucıısal lcimyomas anu infcrlilily. Ferlil Steril 1984; 42:16.
24. Corsnıı Si., Rrooks l'C. lfrst•ctııst·ııpit· ıııyıı ıncclıınıy. ı:crlil Steril 1991; 5.S: IIM 1.
25.Kessel U, Berga J, Liu J, Yen SSC, Mertola J. Tn·
.ıtmeııl of uleriııe fibroids with .ıgonist aıı.ılogs of CııRI 1. Fcrtil Steril 1988; 49:538.
26. Loffcr FD. Rcmoval of l.ırgc symptomalic iııl
r.ıutcriııc growths by thc hysıeroscopic rcsccloscopt'.
Obstet Gyııecol 1990; 76:R.16.
27. Derman SG, Rehnslrom J, Neuwirth RS. Thc long-lcrm effectiveness of hysteroscopk ın:ıılmcııl of mcııorrhagi;ı and lciınyom.ıs. Obstcl Gyııccol 1991;
77:591.
28. Burncll JE. Hystcroscopy-ccınlrolled curcll'agc fnr t·ndoııwtri,ıl polpys. Obstl'I Cyıı,xol 196'1; M:621.
29. Novy MJ, Thurmond AS, Parton P, Uchida B, Rosclı J. Oiagnosis cıf cournal obstruclion by trans
cervical lube canııulalion. Ferli! Steril 1988; 50:434.
