60’lı Yıllarda Sosyal Diyalog
TÜRK-İŞ / BAKANLAR TOPLANTILARI
Derleme: HASAN TAHSİN BENLİ 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin ardından, Türkiye işçi sınıfı ve sen- dikacılık hareketi açısından birçok önemli kazanım elde edildi. Özel- likle 1961 Anayasası’nda yer alan
“sosyal devlet” ilkesi, sendikal ör- gütlenmenin önünü açan önem- li bir faktör oldu. Sendikal örgüt- lenme genişlemeye, sendikalı işçi sayısı artmaya başladı.
Bu dönemde yaşanan önemli bir gelişme de, hükümetler ile sen- dikalar arasında ortaya çıkan sos- yal diyalog anlayışıydı. 1962 ve 1963 yıllarında, TÜRK-İŞ Yöneticileriy- le bir kısım bakanlar arasında yapı- lan toplantılar, bunun en somut uy- gulamaları oldu.
Dönemin Başbakanı İsmet İnö- nü’nün talebiyle yapılan toplantı- ların ilki, 9 Ağustos 1962 günü saat 15.00’te Sanayi Bakanlığı’nda ger- çekleştirildi. Toplantıya Hükümet adına Başbakan Yardımcıları Ek- rem Alican ve Turhan Feyzioğlu, Sanayi Bakanı Fethi Çelikbaş, Mil- li Savunma Bakanı İlhami Sancar, Ziraat Bakanı Mehmet İzmen, Ma- liye Bakanı Ferit Melen, Çalışma Bakanı Bülent Ecevit, Ticaret Ba-
kanı Muhlis Ete, Bayındırlık Baka- nı Rıfat Üçten ve Gümrük ve Tekel Bakanı Orhan Öztrak katıldı.
İşçi kesimini temsilen ise, Rıza Tetik, Hasan Özgüneş, Halil Tunç, Seyfi Demirsoy, İsmail Aras, Ha- lit Mısırlıoğlu, Kazım Yetmişbir, Ke- mal Özer, Ziya Hepbir, İbrahim De- nizcier, Celal Beyaz ve Osman Kun katıldı.
TÜRK-İŞ yöneticileri ile bazı bakanlar arasında 16 Ekim 1963 tarihinde yapılan 4. toplantı, Kon- federasyon dergisinin 8. sayısının kapağında yer alıyor.
Toplantıya başkanlık eden Baş- bakan Yardımcısı Ekrem Alican, toplantının amacının işçi temsil- cilerinden işçi sorunları hakkında bilgi almak ve kendilerine bilgi ver- mek olduğunu söyledi.
TÜRK-İŞ ile Bakanlar toplantı- sının ikincisi, 18-19 Eylül 1962 gün- lerinde yapıldı. Bu toplantıda da bir önceki toplantıda ele alınan konu- lar görüşüldü.
Bu iki toplantıda ele alınan ko- nuların bazılarında çözüm sağlan- dı. Sorunların çözümünde ortaya çıkan bu hızlı ilerleme sonucunda, 1 Haziran 1963’te üçüncü toplantı- nın yapılması kararlaştırıldı. An- cak 20-21 Mayıs’ta meydana gelen darbe girişimi ve toplumsal olay- lar nedeniyle işçi kesimi toplantı- nın ertelenmesi konusunu tartıştı.
Bu amaçla dönemin Çalışma Baka- nı Bülent Ecevit ile görüşüldü. Ece-
vit toplantının hükümet tarafından ertelenmesinin düşünülmediğini, ancak toplantıda görüşülecek ko- nuların daha önceden toplantıya katılacak Bakanlara gönderilmesi- ni ve gündemin, toplantı tarihinden iki gün önce Çalışma Bakanlığına iletilmesini istedi.
Bu gelişmeler üzerine TÜRK- İŞ, Bakanlarla masaya oturma- dan önce işçi kesiminin politikası- nın tespiti ve görüşülecek konular üzerinde görev bölümü yapmak üzere 30 Mayıs 1963 günü TÜRK-İŞ Genel Merkezi’nde bir toplantı dü- zenledi. Toplantıda, 1 Haziran top- lantısının gündemi hazırlandı ve görüşülecek konular ayrıntılarıy- la tartışıldı. Gündemin iki bölüm- den oluşması, ilk bölümün genel işçi sorunlarına, ikinci bölümün ise, toplantıya katılan Bakanların teşkilâtlarını ilgilendiren konula-
TÜRK-İŞ yöneticileri ile bazı bakanlar arasındaki Sosyal Diyalog toplantılarının dördüncüsü 16 Ekim 1963 tarihinde gerçekleştirildi.
KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 137
ra ayrılmasına karar verildi. Genel Konuları içeren gündem 29 mad- deden oluşturuldu.
1 Haziran 1963 günü gerçekleş- tirilen toplantıya Başbakan Yar- dımcısı Ekrem Alican başkanlık yaptı. Toplantı ortak bir bildiri ya- yımlanarak sona erdi. Bildiride şu görüşlere yer verildi:
“Başbakan İsmet İnönü’nün da- vetiyle üç ayda bir yapılmakta olan Bakanlarla İşçi Sendikaları temsilcileri arasındaki toplantı- ların üçüncüsü dün sabah 10’da Çalışma Bakanlığında başlamış ve aralıksız devam eden toplan- tı akşam geç saatlerde sona er- miştir. Bu toplantıya, Hükümet adına, Başbakan Yardımcıları Ekrem Alican ve Turhan Feyzi- oğlu, Maliye Bakanı Ferit Melen, Tarım Bakanı Mehmet İzmen, Sanayi Bakanı Fethi Çelikbaş, Çalışma Bakanı Bülent Ecevit, Ulaştırma Bakanlığı temsilcile- ri Bakanlık Müsteşarı ve Devlet Demiryolları Genel Müdürü, ay- rıca muhtelif Bakanlıklar Genel Müdürleri katılmışlardır. Sendi- kalar adına da Türkiye İşçi Sen- dikaları Konfederasyonu Genel Sekreteri Halil Tunç’ un başkan- lığında muhtelif Federasyon ve milli sendika başkanları toplan- tıya katılmışlardır. TÜRK-İŞ ta- rafından hazırlanan gündemin genel konularla ilgili 29 maddesi bu toplantıda görüşülmüş, muh- telif, Bakanlıkları ilgilendiren
bölümlerdeki maddelerin de il- gili Bakanlarla sendika temsilci- leri arasında ayrıca görüşülmesi kararlaştırılmıştır. Mevzuat ba- kımından yapılan birçok çalış-
Dönemin Çalışma Bakanı Bülent Ecevit, TÜRK-İŞ- Bakanlar toplantısında.
malar hakkında Hükümet adı- na verilen izahat dinlendikten sonra, çoğu Türkiye Büyük Mil- let Meclisi veya Hükümete sevk edilmiş bu tasarılar hakkında müzakere açılmasına lüzum gö- rülmemiştir.
Gündemde çalışma hayatımı- zı doğrudan doğruya ilgilendi- ren konular yanında, iktisadi hayatımızla ve Kalkınma Pla-
nı ile ilgili çeşitli maddeler de yer almakta idi. İktisadi kalkınma- mızda ve planın başarı ile uy- gulanmasında işçilerin ve sen- dikaların destek ve gayretlerine büyük önem veren Hükümet üyeleri, sendika temsilcilerinin bu konulardaki görüşlerinin çok istifadeli olduğunu kaydetmiş- ler, sendika temsilcileri de Türk işçisinin, plânın başarı ile yürü-
TÜRK-İŞ - Bakanlar toplantılarının dördüncüsüne Başbakan Yardımcısı Turhan Feyzioğlu başkanlık ediyor.
KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 139
tülmesine ve plân hedeflerine ulaşılmasına yardımcı olacağı- nı bir defa daha belirtmişlerdir.
Bu arada Devlet tesislerinde ya- pılabilecek her türlü malzeme- nin dışardan ithalinin kesin ola- rak önlenmesi yolunda sendika temsilcilerinin öne sürdükleri düşüncenin esasen planda yer aldığı ve Hükümetçe benimsen- diği belirtilmiş; bu gibi lüzumsuz ithalat önlenerek döviz tasarruf edilebilmesi ve yeni iş alanla- rı açılabilmesi için sendikaların
Hükümete yardımcı olmaları ve devamlı olarak uyarıcı bilgi ver- meleri kabul edilmiştir.
Sendika temsilcileri, bazı Devlet ve İktisadi Devlet Teşekkülleri- nin son zamanlarda işçi ücret- lerine kendiliklerinden zamlar yapmalarını memnunlukla kay- dederek imkânları olan baş- ka ve benzeri müesseselerin de bu yola gitmelerini temenni et- mişlerdir. Bu şekilde işçi ücret- lerine zam yapılan işletmeler- de verimin artmasını sağlamak
Dönemin Çalışma Bakanı Bülent Ecevit.
için gerekli işbirliğini ve gayre- ti göstermelerinin ve elde edi- lecek olumlu sonuçları kamuo- yuna duyurmanın, başka bazı işletmeleri de aynı yola gitmeye teşvik edeceği hususunda görüş birliğine varılmıştır.
Sendika temsilcileri, ücretlere yapılacak zamların daima ve- rim artışı ile desteklenmesinin gerek iktisadi gelişmemiz, ge- rek işçi refahı bakımından öne- mini müdrik bulunduklarını, bu konuda her çabayı gösterecek- lerini ifade etmişlerdir.
Gündemin diğer maddelerinden birçoğu üzerinde de görüş birli- ğine varılmış ve tetkike muhtaç konuların süratle ele alınma- sı Hükümet üyelerince karar- laştırılmıştır. Bu arada, Hükü- metin sendikalara karşı olumlu
tutumunun alt kademelere daha geniş ölçüde intikali yol- lan üzerinde durulmuş, Devlet teşekküllerinin şimdiden toplu sözleşme hazırlığına girişmele- rindeki faydalar tespit edilmiş- tir. Toplantıda ayrıca işçi mes- ken politikası, toprak reformu, işçi eğitimi, asgari ücret gibi ko- nular da etraflıca ele alınmıştır.
İşçi Sigortalan Kurumunun yeni Teşkilât Kanunu tasarısı hazır- lanırken ‘İşçi Sigortaları Kuru- mu’ adının aynen muhafaza- sı hususunda da görüş birliğine varılmıştır.”
TÜRK-İŞ yöneticileriyle Hükü- met üyeleri arasındaki ortak top- lantılardan sonuncusu, 16 Ekim 1963 günü, Çalışma Bakanlığı’nda yapıldı. Yeni düzen içinde sendika- cılığın gelişimi, idari, hukuki ve mali
Sosyal Diyalog toplantılarının dördüncüsünde sendikacılar.
KARATAHTA/ İş Yazıları Dergisi 141
bakımdan işçi haklarını zedeleyen mevzuatın, yeni anayasa ışığında revizyona tabi tutulması, işçilere birçok alanda çeşitli haklar tanın- ması ile ilgili konularda belirlenen 34 maddelik bir gündem üzerinde görüşmeler saatlerce sürdü.
Toplantıya, Türkiye İşçi Sendi- kaları Konfederasyonu Başkanı Seyfi Demirsoy’un başkanlığında- ki 13 kişilik bir işçi grubu ile Baş- bakan Yardımcısı Turhan Feyzioğlu başkanlığında Maliye Ticaret, Ada- let, Milli Savunma, Bayındırlık, Ta- rım, Gümrük ve Tekel, Çalışma ve Sanayi Bakanları ve bu bakanlıkla- rın diğer yetkilileri, Devlet Personel Dairesi Başkanı ve bu dairenin uz- manların, Dışişleri, Ulaştırma, Tu- rizm ve Tanıtma Bakanlığı yetkili- leri katıldı.
Toplantı sonunda yayımlanan bildiride şu görüşlere yer verildi:
“Bakanlarla işçi sendikaları temsilcileri arasında geçen yıl- dan beri yapılmakta olan top- lantıların dördüncüsü 16 ve 17 Ekim günleri Çalışma Bakanlı- ğında yapılmıştır. Bu toplantı- ya Başbakan Yardımcısı Turhan Feyzioğlu, Milli Savunma, Ada- let, Maliye, Ticaret, Bayındır- lık, Tarım, Gümrük ve Tekel, Sa- nayi ve Çalışma Bakanları ile bu Bakanlıkların diğer yetkilileri ve Devlet Personel Dairesi Başkanı ve uzmanları, Dışişleri Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı, Turizm ve Tanıtma Bakanlığı yetkilileri ve
Türkiye İşçi Sendikaları Konfe- derasyonu Başkanı Seyfi Demir- soy’un Başkanlığında 13 kişilik bir sendikacı heyeti katılmıştır.
Memleketimizdeki Amerikan askeri işyerlerinde çıkan ih- tilâflar konusunda hak sahi- bi işçilerin haklarını izleme- de ve sağlamada karşılaştıkları hukuki güçlüklerin giderilme- si için Birleşik Amerika Hükü- meti ile yapılan müzakerelerin son durumu hakkında sendi- ka temsilcilerine bilgi verilmiş ve bu müzakerelerin mümkün olan en sağlam bir şekilde ko- runmasını temin edecek huku- ki formülünü tespiti sonucunu vereceği izah edilmiştir.
İşçi eğitimini daha yeterli kıl- mak için Hükümetin ve İş ve İşçi Bulma Kurumu’nun karar ve hazırlıkları toplantıda izah edilmiş ve bu eğitim faaliyeti- nin başarısında ve verimliliği artırmasında sendikalarla ya- kın işbirliğinin faydaları üze- rinde durularak Hükümetin bu husustaki karar ve hazırlıkları hakkında izahat verilmiştir.
Yurt dışındaki işçilerimizin du- rumu ile ilgili olarak TÜRK-İŞ’in görüş ve tavsiyeleri tespit edil- miş ve Hükümetin bu konuda daha geniş faaliyet göstermek üzere aldığı kararlar izah edil- miştir. Bu arada bu maksatla yurt dışındaki işçilerimizle ilgi-
lenmek üzere geniş bir teşkilât kurulması için Çalışma Bakan- lığının yaptığı hazırlık izah edil- miştir.
Asgarî ücretlerin uygulanma- sındaki aksaklıkları giderecek tedbirler üzerinde görüş birliği- ne varılmış ve tasarısı hazırlan- mış bulunan yeni İş Kanunu ile Asgari ücret tespit mekanizma- sına daha verimli bir şekil veri- linceye kadar bugünkü siste- min süratlendirilmesi ve daha yeterli kılınması için alınabile- cek idari tedbirler üzerinde ça- lışmalar yapılması karara bağ- lanmıştır.
Girdiğimiz yeni çalışma düze-
ninde Anayasa’nın ve Hükümet Programının da gerektirdiği öl- çüde sendikalarla daha yakın işbirliği yapılması bakımından Hükûmetin olumlu davranışı- nın her kademede tatbiki ile ilgi- li olarak alınacak tedbirler üze- rinde görüş birliğine varılmıştır.
Yapı işlerinde yer yer işçi üc- retlerinin ödenmesinde görü- len aksaklıkların giderilmesi için Hükümetin mümkün olan her tedbiri almaya kararlı oldu- ğu tespit edilmiştir.
Gündemdeki diğer konular üze- rinde de gerekli kararlar alın- dıktan sonra bugün saat 13’de toplantı dağılmıştır.”
