Sorumlulukları Bölüm 11. Okullarda Velilerin Etik Hak ve

Bölüm 11. Okullarda Velilerin Etik Hak ve Sorumlulukları

Doç. Dr. Arzu Taşdelen Karçkay

Geçen Hafta



Hak ve Sorumluluk Kavramları



Öğrenci Hakları



Öğrencilerin Okuldaki Sorumlulukları

Bu Hafta



Veli Sorumlulukları



Velilerin Hakları

Giriş

 İnsan yavrusu canlılar içerisinde, bağımsız olarak yaşamaya

başlamadan önce uzun süreli bakıma ve kollanmaya ihtiyaç duyan bir canlıdır. Bu nedenle İnsan yavrusuna bakım ve özen sağlanması şarttır. Ebeveyn kavramı bu aşamada devreye girmektedir.

 Ebeveyn olmak sadece çocuk büyütmek değil, çocuğun

yetiştirilmesini de kapsıyor. Çocuk fizyolojik olarak büyürken, çocuğun yetiştirilmesi duygusal, zihinsel ve psikomotor bir yetkinlik gerektiriyor.

VELİ HAK VE SORUMLULUKLARI

 Okul – veli iş birliği, öğrenci başarısını artıran önemli etmenlerden biridir. Güvenli ve düzenli bir okul ortamının sağlanmasında velilerin rolü büyüktür. Veli katılımının öncelikli amacı, okulun eğitim

etkinliklerini yönlendiren okul personeline destek olmak, çalışmalara meslekleri ve yeterlilikleri doğrultusunda farklı düzeylerde katkı

sağlamak, okul ve ev arasında sıkı bağlar kurarak öğrencinin eğitim sürecine katkıda bulunmak.

Veli Hakları

 Veli Haklarından söz edildiğinde anlatılmak istenen, velilerin hukuk düzeni içinde çocuklarının eğitimi ile ilgili olarak kullanabilecekleri yetkilerdir. Velilerin ne tür haklara sahip olduğu MEB tarafından belirtilmelidir.

 Hak kavramının yanında sorumluluk kavramı yer alır. Sorumluluk, bir kişinin bir işi istenilen nitelik ve nicelikte yapma zorunluluğudur. Birinci tür sorumluluk, bir işi en iyi biçimde yapmayı yüklenmek anlamına gelen sorumluluk almadır. İkinci tür sorumluluk ise bir işi yapmaktan dolayı hesap vermek anlamına gelen sorumlu olma durumudur.

Veli Hakları

 Ailenin okulda verilen eğitime katkısı yalnızca öğretime katkı olarak düşünülmemelidir. Ailelerin bu katkısı, okulun yönetim sürecine katılımı olarak da değerlendirilebilir. Ancak bu katılım sadece kişilerin veya grupların bir araya getirilmesi anlamında değil, birbirlerini etkileyerek bütünleşmesi olarak kabul edilmelidir. Başka bir ifadeyle okulun

amaçlarını gerçekleştirmeye yönelik karar ve edimlerde veli ve öğrencilerin de katılımının sağlanmasıdır. Milli Eğitim Bakanlığı bu

kapsamda okul ve aile ilişkilerini geliştirmek amacıyla 2005 yılında Okul Aile Birliği Yönetmeliğini değiştirmiş (Resmi Gazete, 2005) ve daha

sonra aynı yıl ilk ve orta öğretim okullarına gönderdiği bir genelge ile öğrenci, veli, okul sözleşmesi uygulaması başlatmıştır.

Veli Hak ve Sorumlukları

 Okullara gönderilen genelgede, sözleşmenin amacının "Bireyin kendini gerçekleştirmesi, okulda demokrasi kültürünün yerleştirilmesi, okulun tüm imkânları ile çevreye açılması, veli ve öğrencinin beklentilerinin sisteme dâhil edilmesi, hizmet üretenler ile alanlar arasındaki ilişkilerin belirlenmesi için sistematik bir düzenleme oluşturmak" olduğu belirtilmektedir

(MEB, 2006). Milli Eğitim Bakanlığı Öğrenci-Veli-Okul Sözleşmesinin; öğrenci ve velinin okulun yönetim sürecine etkin katılımını sağlama; öğretim süreciyle ilgili velileri

bilgilendirme; öğrencilerin okul dışı zamanlarını eğitsel etkinlerle değerlendirmeleri, okul kuralları ve eğitim politikaları hakkında yönelik velileri bilgilendirme; okul koşulları hakkında velileri bilgilendirerek yararlanmalarını sağlama; öğrencilerin okul içi ve okul dışı fiziksel

şiddete uğramalarına yönelik işbirliği yapma; okul ve arasında iletişimi geliştirme; okul ve velilerin birbirlerinden beklentilerini dengeleme ve velilerin okulun performans

değerlendirme sürecine katılımını sağlama açısından bir yol haritası niteliği taşıyacağını düşünmektedir (MEB, 2006).

Veli Hak ve Sorumlukları

 Sözleşme incelediğinde Bakanlığın öğrencilerini gelecek yaşamlarına hazırlayan, demokratik bir okul toplumu oluşturan ve bütün bunlara elverişli bir örgütsel

kültürü olan okullar oluşturmayı hedeflediği anlaşılmaktadır. Bu hedefe ulaşmada ise Milli Eğitim Bakanlığı okula, aileye ve öğrencilere çeşitli hak ve sorumluluklar yüklemiştir. Sözleşmede bu hak ve sorumluluklar listelenmiş ve okula yeni kayıt olan her öğrenci ve velisine bu sözleşmeyi onaylama zorunluluğu getirmiştir.

Veli Hak ve Sorumlukları

 Bu sorumlulukların yerine getirilmesinde tarafların yönetime ve eğitim etkinliklerine katılımı beklenmektedir. Ailenin okulun etkinliklerine ve yönetim süreçlerine

katılımının sağlanması eğitim etkinliklerinin zenginleşmesi ve değerlendirilmesi;

okulun çevreyle ilişkili ve çevreyle bütünleşmiş bir örgüt haline gelmesi;

öğrencilerin okul ve öğretmenlere yönelik olumlu duygular geliştirmesine yardımcı olması açısından önemli bir yararı bulunmaktadır.

Veli Hak ve Sorumlukları

 Yönetime katılım bir kültürel bir özellik taşır ve yönetsel katılım anlayışı zihinsel, entelektüel birikim ve eylemsel aklın olgunlaşmasına bağlıdır.

Bununla birlikte yöneticilerin katılıma bakış açıları önemlidir. Çünkü katılımın sağlanmasında yöneticilerin tutumu, katılımı etkilemektedir.

Ayrıca katılımda yetkilerin dağılımı da önemlidir. Ailelerin yönetim süreçlerinde yetki sahibi olmaları gereklidir ancak bunu nasıl

kullanacakları tartışma konusudur. Eğer yetkiler dikkatli

dağıtılmazlarsa sorumluluk paylaşımında sorunlar yaşanabilir.

Velinin sorumlulukları- (Öğrenci-Veli-Okul Sözleşmesi)

 1.Çocuğu her gün okula zamanında ve öğrenmeye hazır gönderir.

 2.Çocuğu her gün okulun kılık-kıyafet kurallarına uygun bir şekilde gönderir.

 3.Okulun öğrenciler için düzenleyeceği ders dışı etkinliklerden en az iki tanesinde görev alır.

 4. Okulun duyuru ve yayınlarını takip eder.

 5.Bilgi edinmek ve toplamak amacıyla gönderilen her tür anket ve formu doldurup zamanında geri gönderir.

 6.Okul Gelişim Yönetim Ekibi ve Okul Aile Birliği seçimlerine ve toplantılarına katılır.

Velinin sorumlulukları- (Öğrenci-Veli-Okul Sözleşmesi)

 7. İhtiyaç duyduğunda öğrencinin ödevlerine katkı sağlar ancak;

kendi yapması gereken ödevleri yapmaz.

 8.Okulun düzenleyeceği aile eğitim seminerlerine katılır.

 9.Okul yönetiminin okul-aile ilişkilerini geliştirmek amacıyla yapacakları ev ziyaretlerini kabul eder.

 10. Çocuğun ruhsal ve fiziksel durumundaki değişmeler hakkında okulu zamanında bilgilendirir.

 11.Çocuğun, disiplin kurallarına uyması için gerekli önlemleri alır.

 12.Okul kütüphanesine en az iki kitap ya da kaynakla katkıda bulunur.

 13.Çocuğunun ayda bir kez toplumsal hizmet kurumlarında gönüllü olarak çalışmasını destekler (Yaşlılar ya da görme engeliler için kitap okumak gibi).

Veli Hakları

 Çocuğumun eğitimiyle ilgili tüm konularda bilgilendirilmek.

 Adil ve saygılı davranışlarla karşılanmak.

 Çocuğuma okul ortamında nitelikli kaynaklar, eğitim ve fırsatlar sunulacağını bilmek.

 Düzenli aralıklarla okulun işleyişi hakkında bilgilendirilmek.

 Okul Aile Birliği aracılığı ile okul yönetimine yardımcı olmak ve böylelikle katkıda bulunmak.

 Çocuğumun okuldaki gelişim süreciyle ilgili olarak düzenli aralıklarla bilgilendirilmek.

Okula Özgü Haklar

 Okulun veli eğitim çalışmalarından yararlanmak.

 Okulun sunduğu tüm sosyal ve kültürel etkinliklerden yararlanmak

Veli Sorumlulukları

 Veli sorumluluğu çocuğun resmi olarak kayıt süreci ile başlar. Bu

aşamadan sonra veli, öğrenci kimliği kazanan çocuğunun eğitiminde gerekli sorumlulukları yerine getirmek durumundadır. Veliler bir

yandan çocuklarının eğitiminin en iyi biçimde gerçekleşmesi için

kendi üstlerine düşeni yapma sorumluluğunu alırlar. Diğer yandan bir veli olarak sorumluluğunu yerine getirmeyen kişiler devlete karşı

hesap vermek zorunda kalırlar. Örneğin zorunlu eğitim çağında olan çocuğunu okula göndermeyen velilere, bu davranışları nedeniyle devlet çeşitli yaptırımlar uygulamaktadır.

 Veliler çocuklarının eğitiminde eğitimciler, öğretmenler, yöneticiler ve eğitim yetkilileri ile işbirliği yapmalıdırlar.

Veli Sorumlulukları

Ailelerin çocuklarının eğitimi ile ilgili bazı rolleri vardır. Bu roller aileler tarafından ne kadar etkili bir biçimde gerçekleştirilirse öğrencilerin

eğitiminin niteliği ve okul-aile ortaklığı o kadar artar. Ailelerin söz konusu rolleri şu başlıklar altında özetlenebilir.

 1. Resmi roller: Aileler okulda düzenlenen toplantılara ve bazı

programlara katılırlar. Okulla ilgili formları doldururlar ve çocukların eğitimi için bazı temel yükümlülükleri getirirler.

 2. Evdeki öğretmen rolü: Aileler çocuklarının ev ödevlerine yardım ederler, çocukların doğru çalışma alışkanlıklarını geliştirmelerine yardım ederler.

Veli Sorumlulukları

 3. Okul programlarını destekleme rolü: Aileler çeşitli gezilere katılırlar, okulların yıl sonu müsamerelerine yardım ederler, okula gelir

sağlayacak etkinliklere katılırlar ve okulda bazı hizmetler için gönüllü olarak çalışırlar.

Okul aile ilişkilerinde dikkat edilmesi gereken nokta, ailelerin okula

katkıda bulunacakları öncelikli konuların belirlenmesidir. Bu öncelikler, ailelerin kendi çocuklarının eğitimine katkıları, diğer ailelerin kendi

çocuklarının eğitimine katkıları, diğer ailelerin okula nasıl işbirliği sağlayabilecekleri konusunda eğitimine katkıları, kendi aileleri tarafından yeterince ilgi görmeyen çocuklara katkıları ve okul etkinliklerine doğrudan katkıları olarak belirlenebilir.

Okul aile katılımında ortaklık modeli, aile ve okulda çalışan işgörenleri çocukların başarısı için çalışan aynı kurumun paçaları haline getirir.

Veli Sorumlulukları

 Çocuğun her gün okula zamanında, öğrenmeye hazır, okulun kılık-kıyafet kurallarına uygun bir şekilde gitmesine yardımcı olmak

 Okulun duyuru ve yayınlarını takip etmek,

 Bilgi edinmek ve toplamak amacıyla gönderilen her tür anket ve formu doldurup zamanında geri göndermek,

 Okul Gelişim Yönetim Ekibi ve Okul-Aile Birliği seçimlerine ve toplantılarına katılmak,

 İhtiyaç duyduğunda öğrencinin ödevlerini yapabilmesi konusunda olanak

sağlamak, gerekli açıklamaları yapmak, ancak; kendi yapması gereken ödevleri asla yapmamak,

Veli Sorumlulukları

 Çocuğun sağlıklı bir şekilde çalışabilmesine uygun fiziki ortamı sağlamak,

 Çocuğun uyku ve dinlenme saatlerine dikkat etmek,

 Okulun düzenleyeceği veli eğitim seminerlerine katılmak,

 Çocuğun yaşına uygun sorumluluklar vermek,

 Disiplin yönetmeliğini ve veli-öğrenci el kitapçığını dikkatlice okuyup çocuğun, disiplin kurallarına uyması için gerekli önlemleri almak.

 Çocuğun ruhsal ve fiziksel durumundaki değişmeler hakkında okulu zamanında bilgilendirmek,

 Aile ortamında fiziksel ve psikolojik şiddete izin vermemek ve huzurlu, mutlu olmasına yardımcı olmaktır.

Ailelerin Görevleri

Anlamlı ve mutlu bir yaşam için, tüm insanların çözmesi gereken üç varoluş sorunu var. Ailenin en büyük görevi de, çocuklarını bu sorunlarla en sağlıklı şekilde baş edebilecek kişiler olarak yetiştirmek. Nedir bu sorunlar?

BAĞIMLILIK

 Birinci sorun “bağımlılık” sorunu.

 Çocuk yaşamda kalmak için tamamen aileye bağımlı. Aile bu bağımlılık sorununu en iyi şekilde çözmeli.

 Bazı aileler çocuğun kendilerine olan bağımlılığını tamamen arttırıyor. Çocuk aileden bağımsız bir kimlik geliştiremiyor.

 Çocuğun her şeyine karışıyor. Onun adına karar veriyor. Çocuğu kendine bağımlı kılmak için övgü, ödül, ceza, ayıplama gibi tüm kontrol mekanizmalarını kullanıyor.

 Neden? Aile kendisindeki sevgi boşluğunu çocuğuyla doldurmaya çalışıyor. Bu tür aileler çocuk kendisine ne kadar bağımlı olursa, o kadar iyi hissediyor.

 Bazı aileler de, çocuk bağımsız olsun diye onu sağlıksız bir şekilde kendinden uzaklaştırıyor. Gereğinden fazla sorumluluk veriyor, kural koymuyor veya duygusal ihtiyaçlarına karşılık vermiyor.

 Her iki durumda da aile bağımlılık sorununu çözememiş oluyor. Bu tür ailelerden birinde yetişen çocuk hayatını ya diğer insanlara bağımlı olarak ya da diğer insanlarla bağ kurmaktan korkarak geçiriyor.

 En sağlıklı olan ne? Çocuğa güvenli sınırlar çizdikten ve mantıklı kurallar koyduktan sonra, o sınırlar içerisinde özerklik ve seçme özgürlüğü vermek.

 Ailenin görevi, çocuğun “en sağlıklı” şekilde bağımsızlaşmasını sağlamaktır.

DUYGU YÖNETİMİ

 İkinci sorun “duygu yönetimi” sorunu.

 Bazı insanlar duygularını çok iyi yönetir, bazıları daha zor.

 “Elimde olmadan sinirlendim.”, “Bile bile bu ilişkiyi sonlandıramadım.” sözlerini çok duyarız.

Genelde bunları söyleyenler duygularını yönetemeyenlerdir.

 Bu davranışın temelinde ailelerin çocuklarının duygularını ifade etmesini engellemesi yatar. Bunu nasıl yapar?

 “Üzülme.” der, duygusunu önemsizleştirir.

“Bu herkesin başına gelir.” der, duyguyu dışarıya bağlar.

 Çocuk da duygusunu bastırmayı öğrenir. Bu durumda ne olur?

 Kişi başarısızlık duygusunu yönetemeyeceği için, başarmaktan; terkedilme duygusunu yönetemeyeceği için bağlanmaktan kaçar.

 En sağlıklı olan ne? Aile “Ne hissediyorsun?” sorusunu sorarak, çocuğun duygusunu ifade etmesine izin vermeli. Olumsuz duyguyu yaşamasını ve onu yönetmesini çocuğa

öğretmeli. (Bunu daha sonra detaylı yazacağım.)

ÖZDEĞER

 Üçüncü sorun “özdeğer” sorunu. Her insanın kendisine sorduğu “Ben değerli miyim değil miyim?” sorusunun yanıtını ailesinin tutumu belirler.

 Bazı aileler çocuklarına kendilerini değersiz hissettirir. “Yapma

üzülüyorum.” diyerek “Benim duygum önemli seninki önemsiz.” mesajı verir.

 Bazı aileler de sevgisini koşullu sunar. Çocuk iyi bir şey yapınca ona sevgi gösterir, yapmayınca kızar.

 Bazı aileler ise çocuklarını olduğu gibi kabul edip, onlara kendilerini değerli hissettir. “Sen, sadece sen olduğu için değerlisin.” mesajı verir.

GERÇEK SEVGİ

 Peki, bir çocuğu olduğu gibi seversek, şekillendirmeye çalışmazsak, çocuk gerçek hayata hazırlanır mı?

 İşte tam burada gerçek sevginin tanımı ortaya çıkıyor. Gerçekten sevmek demek, bu üç sorunla baş etmesi için çocuğu yetiştirmek demek.

 Hem çocuğu koşulsuz sevmelisiniz (özdeğer), hem ona sorumluluk verip rehberlik etmelisiniz (bağımsızlaştırma) hem de duygularını yaşamasına ve ifade etmesine (duygu yönetimi) izin vermelisiniz.

 Bunlardan bir tanesi eksikse, o zaman gerçek sevgi yok demektir. Gerçek sevginin olmadığı yerde de yapay sevgi ortaya çıkar.

 Yapay sevgi değiştirir, gerçek sevgi geliştirir.

 Gerçek sevgi gören bir çocuk kendisini değerli hisseder, hayatın sorumluluğunu alır ve tüm duyguları çok iyi yönetir.

 Çocuğu bunları yapabilir şekilde yetiştirmek de bir ailenin en önemli görevidir.

Okula Özgü Sorumluluklar

 Okula maddi manevi her türlü katkıda bulunmak,

 Çocuğun internette zararlı içeriklerin yer aldığı sitelere erişmesini engellemek,

 Çocuğun toplumsal hizmet kurumlarında gönüllü olarak çalışmasını, sosyal yardım etkinliklerinde görev almasını desteklemek.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tanımlanmış ve paylaşılmış bu tanımlar sağlıklı bir okul – aile işbirliği için epey yol gösterici tanımlar sunmaktadır.

Bu maddelerin her birinin aile içinde tartışılması ve gerekli durumlarda okul ve öğretmenlerle bu çerçeve doğrultusunda iletişim kurmak, en başta çocuklarımız için sağlıklı ve ideal bir yol olmakla birlikte tüm tarafları koruyan, kollayan bir çerçeve sunacaktır.

Okula Özgü Sorumluluklar

 Ülkemizde veli haklarının, yasal bir belgede henüz açıkça

tanımlanmamış olması velilerin bu konuda bilinçlendirilmesi gereğini daha bir güçlendirmektedir

 Veli hakları özellikle Amerika Birleşik Devletleri’nin pek çok eyaletinin eğitim yasalarında açıkça tanımlanmış ve bu haklar velilerin

bilinçlendirilmesine yönelik el kitaplarında açıkça yazılmıştır.

 1974 yılında Amerika’da kabul edilen Ailelerin Eğitimsel Hakları ve Gizlilik Yasası velilerin bazı haklarını tanımlamıştır.

Ayrıca Texas ve California eyaletlerinin eğitimle ilgili yasal belgeleri incelendiğinde, velilerin çocuklarının eğitimi ile ilgili olarak okulda sahip oldukları haklar şöyle tanımlanmıştır:

Veli Sorumlulukları

Amerika Birleşik Devletleri’nde bazı okullar velilerden ne gibi sorumluluklar üstlenmelerini beklediklerini açıkça tanımlamışlardır. Wellesley, Richmond okulları ve North Allegheny Okul Bölgesi tarafından oluşturulan veli

sorumlulukları listesinden derlenen bir örnek aşağıda verilmiştir. Buna göre velilerin çocuklarına karşı yerine getirmeleri beklenen sorumluluklar şunlardır:

 A-Çocuğun fiziksel gereksinimlerine ilişkin sorumlulukları.

 B-Çocuğun duygusal gereksinmelerine ilişkin sorumlulukları.

 C-Çocuğun eğitimsel gereksinimlerine ilişkin sorumlulukları.

 D-Çocuğun eğlence gereksinimine ilişkin sorumlulukları.

 E-Yetiştirme ve disiplinle ilgili sorumluluklar.

A-Çocuğun fiziksel gereksinimlerine ilişkin sorumlulukları

 Çocuğa ayrı bir yatak ve kendisine ait eşyaları koyabileceği bir özel alan sağlamak,

 Çocukların dengeli ve düzenli olarak beslenmesini sağlamak,

 Çocuğun giyimle ilgili gereksinimlerini düzenli olarak karşılamak,

 Çocuğa gerekli kişisel bakım, sağlık ve hijyene uygun koşullar sağlamak,

 Çocuğa tedavi ya da diş bakımı gibi sağlıkla ilgili hizmetleri sağlamak,

 Çocuğun temiz ve düzenli görünmesini sağlamak ve kişisel hijyen yöntemlerini öğretmek,

 Çocuğa 24 saat gözetim sağlamak ya da uygun bir yetişkinin bu hizmeti sunmasını sağlamak,

 Çocuğa sağlıklı ve düzenli bir günlük yaşam programı sağlamak,

 Çocuğa düzenli ve yeterli bir hareket ve oyun olanağı sağlamak,

 Çocuk için gerekli olduğu belirtilen bütün tedavileri sağlamak, herhangi bir sorun ya da belirti ortaya çıktığında yetkililerle hemen bağlantı kurmak, tedavinin

sonlandırılması konusunda doktorun onayı olmadan karar vermemek.

B-Çocuğun duygusal gereksinmelerine ilişkin sorumlulukları

 Çocuğu bütün danışma, değerlendirme, test ve tıbbı işlemlerle ilgili randevulara götürmek,

 Çocuğu aile etkinliklerine katmak,

 Evdeki bütün çocuklara eşit ve adil davranmak,

 Çocuğa sık sık sevgi ifade eden söz ve davranışlarda bulunmak ve bunu uygun ve sağlıklı yollarla yapmak.

 Çocuk hakkında başkalarına olumlu şeyler söylemek,

 Çocuğu aşağılayıcı, kırıcı yorumlardan kaçınmak,

 Çocuğu başkalarının önünde eleştirmemek,

B-Çocuğun duygusal gereksinmelerine ilişkin sorumlulukları



Çocuğun duygularını anlamak ve dikkate almak.



Çocuğun duygularını yargılamadan dinlemek,



Çocukla gurur duyduğunu başkalarına açıklamak.



Duyguların güçlü bir biçimde açıklanmasında model olmak.



Ayrılma ya da taşınma durumlarında ortaya çıkan üzüntü ve uyarlanma durumlarında çocuğa yardım etmek.



Çocuğun sağlıklı gelişimi ve kendine güvenini arttıracak geliştirici ve eğlendirici etkinliklere katılmalarını sağlamak.



Çocuğun mahremiyetine saygılı olmak.

C-Çocuğun eğitimsel gereksinimlerine ilişkin sorumlulukları

 Çocuğu okula kaydettirmek.

 Her gün düzenli olarak okula devam etmesini sağlamak,

 Çocuğun eğitsel gelişimini izlemek,

 Çocuğu eğitimle ilgili her türlü etkinliğe götürmek,

 Öğretmenlerle, psikolojik danışman, rehber ve yöneticilerle iletişim, işbirliği ve katılım sağlamak ve bu kişileri ailenin bir ortağı gibi görmek,

 Çocuğu başkalarının haklarına, hukuka ve başkalarına ait eşyalarına saygı göstermeyi öğretmek,

 Çocuğun okuldaki davranış ve disiplin kurallarına uymasını sağlamak,

C-Çocuğun eğitimsel gereksinimlerine ilişkin sorumlulukları

 Çocukla okuldaki çalışmaları hakkında konuşmak ve çocuğun okuldaki yaşamına katılmak,,

 Öğretmenle çocuk ve onun başarıları hakkında konuşmak,

 Okulun açık olduğu ve öğretimin devam ettiği dönemlerde tatile çıkmaktan kaçınmak,

 Okuldaki bireysel ve grup görüşmelerine katılmak,

 Çocuğa, ev ödevlerini yapabileceği zaman ve yeri ev ortamında sağlamak,

 Okul kural ve prosedürlerine uygun davranmak,

 Öğretmenlerle görüşmek için okulun ziyaret programına uygun davranmak,

 Okul sonrası toplantılara katılmak,

 Çocuğun okul sonrası toplumsal ve sportif etkinliklerden yararlanmasını sağlamak.

D-Çocuğun eğlence gereksinimine ilişkin sorumlulukları

 Çocuğun toplumsal ve eğlenceli etkinliklere katılmasını teşvik etmek,

 Takım halinde yapılan etkinliklere çocuğun katılabilmesi için gerekli kaynak ve ekipmanları sağlamak,

 Çocuğun hobiler, beceriler, yetenekler ve kişisel ilgiler geliştirmesini teşvik etmek,

 Çocuğun başarılarını alkışlamak.

E-Yetiştirme ve disiplinle ilgili sorumluluklar

 Çocukta okula karşı olumlu tutum ve davranışlar geliştirmek,

 Çocuğun yaşına uygun, gerçekçi ve tutarlı disiplin politikaları uygulamak ve çocuğa rehberlik yapmak. Bedensel cezalar vermemek.

 Çocuğa etkili toplumsal etkileşim becerileri kazandırmak,

 Çocuğa zor durumlarla nasıl başa çıkabileceğini öğretmek,

 Sorun çözme becerilerini kazandırmak,

 Çocukta olumlu davranışlar geliştirmek için uygun zamanlarda çocuğu övmek,

 Çocuğa zaman yönetimini öğretmek ve bunun kendi ve başkalarının yaşamındaki önemini ve çocuğun sorumluluklarını göstermek,

 Çocuğa tartışma becerilerini kazandırmak ve bu becerileri çocukla veli arasında çıkan çatışmalarda etkili biçimde kullanmak

Veli Hakları

 Sınıf gözlemleri: Veliler, çocuklarının etkinliklerini gözlemlemek üzere sınıfları ziyaret etme hakkına sahiptirler. Bu ziyaretin günü ve saati okul görevlileri ile birlikte saptanmalıdır.

 Okul Müdürü ve öğretmenle görüşme: Veliler, okul müdürü ya da çocuğunun öğretmeni ile görüşme hakkına sahiptirler. Görüşmenin tarihi ve saati tüm katılımcılara uygun olacak şekilde belirlenmelidir.

 Gönüllü çalışmalara katılma: Veliler, okul olanaklarını ve eğitim fırsatlarını geliştirmek için kaynak ve zamanlarını ayırmaya gönüllü olma ve bazı etkinliklere katılma hakkına sahiptirler. Bu hizmetlerin şekline ve zamanına karar vermek için okul-aile işbirliği yapılmalıdır.

Veli Hakları

 Öğrenci devam durumu: Veliler, eğer çocukları izinsiz olarak okula devamsızlık yaparlarsa zamanında haberdar edilme hakkına

sahiptirler.

 Öğrenci testleri: Veliler, çocuklarının ülke çapında standart testlerde ya da okul içi sınavlardaki performansından haberdar edilme hakkına sahiptirler.

 Okul seçimi: Veliler, okul bölgesindeki istediği okula çocuğunu kaydettirme hakkına sahiptirler. Ancak bu talepler her zaman karşılanamayabilir.

Veli Hakları

 Güvenli bir okul çevresi: Veliler, çocuklarına güvenli ve öğrenmeyi destekleyici bir ortam sağlandığından emin olma hakkına sahiptir. Okul yönetimi, çocukların sağlığını ve güvenliğini koruyucu bütün önlemleri almakla yükümlüdür.

 Program materyalleri: Veliler, çocuklarının kayıtlı olduğu sınıfı ya da sınıftaki program materyallerini inceleme hakkına sahiptirler. Ayrıca veliler çocuklarına uygulanan sınavlarla ilgili tüm testleri, uygulama yapıldıktan sonra inceleme hakkına sahiptirler. Bu materyaller arasında sınıfta kullanılan her türlü araç

gereç, ders kitapları vb. yer alır. Ayrıca veliler çocuklarına uygulanan sınavlarla ilgili tüm testleri, uygulama yapıldıktan sonra inceleme hakkına sahiptir. Okul yönetimi bu materyalleri velilerin incelemesine açık ve hazır tutmak

zorundadırlar. Yine okul yönetimi velilerin yapacakları bu inceleme için özel saatler belirleyebilirler.

Veli Hakları

 Öğrencinin akademik gelişimi: Veliler, çocuğunun okuldaki akademik gelişimi hakkında bilgilendirilme ve gerekiyorsa daha fazla bilgi ya da yardım

sağlayacak kişilerin bildirilmesi hakkına sahiptirler.

 Öğrenci kayıtları: Veliler, çocuklarına ilişkin resmi kayıtları görme ve yanlış ya da tutarsız buldukları konularla ilgili her türlü soruyu sorma ve bu sorulara en kısa sürede cevap alma hakkına sahipti. Velilerin inceleyebilecekleri kayıtlar

yalnızca kendi çocuklarına ait olanlar ile sınırlıdır. Velilerin çocukları ile ilgili olarak inceleyebilecekleri başlıca kayıtlar şunlardır: Devam kayıtları, Test

sonuçları, Notlar, Disiplin kayıtları, Danışma kayıtları, Psikolojik kayıtlar, Sağlık ve aşı kayıtları, Öğretmen ve danışman değerlendirmeleri, Davranış kayıtları.

Veli Hakları

 Okul kuralları: Veliler okul kuralları, politikaları, giyim kuralları ve okul ziyaretlerine ilişkin yazılı bilgi alma hakkına sahiptirler.

 Psikolojik testler: Veliler, çocukları için önerilmiş bütün psikolojik testler hakkında bilgi alma hakkına sahiptirler.

 Konsey ve komiteler: Veliler, gerekli koşulları taşımak şartı ile her türlü okul kurul ve komisyonlarına üye olma hakkına sahiptirler.

Veli Hakları

Politika geliştirme: Veliler, okulla ilgili konular ve etkinlikler konusunda

düzenlenen toplantılara katılma ve çocuklarının başarısına yardımcı olmak için okulla saygı ve dayanışma içinde işbirliği kurma hakkına sahiptirler.

Aydınlatılmış Onam alınması: Çocuklarla ilgili aşağıdaki çalışmaları

gerçekleştirecek olan bütün eğitim görevlileri, bu etkinliklerden önce velilerin yazılı iznini almak zorundadırlar:

 Özel eğitime ihtiyacı olan çocuklarla ilgili psikolojik testler ve başarı testleri,

 Çocukların video ya da ses kayıtlarının alınması (eğer bu kayıtlar çocuğun güvenliği, sınıf içi etkinliklerin gereği düzen ve disiplinin korunması, eğitsel kol çalışmaları ya da okul gazetesi ile ilgili olarak kullanılacak ise izin

alınması gerekmeyebilir ).

Veli Hakları

 Özel eğitime ilişkin bilgilendirilme: Özel eğitime ihtiyaç duyan çocuğu bulunan veliler, bu çocuklar için geliştirilmiş olan bireyselleştirilmiş eğitim programları hakkında kapsamlı ve

herkesin anlayacağı bir dilde yazılmış bir yazılı açıklamayı eğitim yetkililerinden alma hakkına sahiptirler. Bu yazılı belge ailelerin eğitim sürecindeki hak ve sorumluluklarınıda içerir.

 Öğretimde muafiyet: Veliler, dinsel ya da ahlaki inançları ile çatışan sınıf veya diğer okul etkinliklerinden çocuklarının geçici olarak muaf tutulmasını isteme hakkına sahiptirler. Bu durumu açıklayan yazılı bir açıklama yazılı bir başvuru çocuğun öğretmenine sunularak, çocuğun ilgili etkinlikten muaf tutulması istenebilir. Ancak veliler bir çocuğun bir sınava

girmemesini ya da dönem boyunca okuldan muaf tutulmasını isteme hakkına sahip değildir.

 Şikâyetler: Veliler, haklarını ihlal eden durumları yetkili eğitim kurullarına duyurmak ve şikâyet etme hakkına sahiptirler. Bütün eğitim yetkilileri, velilerin ihlal edilen haklarını sağlamak için gereken önlemleri alacaktır. Yasalarca sınırlandırılmadıkça eğitim kurulları, okul müdürleri,, öğretmenler ya da diğer görevliler velilerin bu haklarını kullanmalarını engelleyemezler.

Veli Hakları

 Gizliliğin korunması: Veliler, çocukları ile ilgili bilgilerin okul ve okul görevlileri tarafından korunması ve gizli tutulmasını isteme hakkına

sahiptirler. Bu bilgilerin açıklanabilmesi için velilerin yazılı izinlerinin alınması gereklidir. Gizlilik ilkesi içinde öğrenci ile ilgili her türlü el yazısı, bilgisayar çıktısı, video ve ses kartları, film, mikrofilmlerin korunması gerekmektedir.

Ayrıca üçüncü kişi veya kurumlara karşı gizliliğinin korunması gereken eğitsel kayıtlar şunlardır:

 Çocuğun doğum yeri, doğum tarihi, velisinin ismi ve adresleri, acil durum telefonları,

 Toplumsal güvenlik numarası, fotoğraf, kişilik özelliklerine ilişkin bilgiler gibi kişisel veriler,

Veli Hakları

 Sınav sonuçları, not ortalamaları, akademik etkinlikler, öğrencinin okuldaki durumu ile ilgili resmi mektuplar,

 Sınav soruları, cevap anahtarları,

 Özel eğitim kayıtları,

 Okulca toplanan ve korunan tıbbi ve sağlık kayıtları,

 Okul devamsızlığı, alınan dersler, kazanılan ödüller ve dereceler,

 Öğrencilerin bireysel ve grup halinde çekilmiş video kayıtları.

Ailelere Öneriler

Prof. Dr. Hacıfazlıoğlu, sınıf öğretmenlerinin yaşadığı deneyimlere göre velilerle işbirliğine ihtiyaç duydukları alanları 15 başlıkta sıralayıp şu önerilerde bulunuyor (Hürriyet-Haber Giriş: 14.09.2019 - 13:13,Son Güncelleme:14.09.2019 - 13:13):

 1- ÇOCUĞUNUZA İNANIN: Geçmiş yılların acı deneyimlerini bir tarafa bırakarak yeni umutlarla ve güzelliklerle döneme başlayalım. Çocuğunuza inanın ve iyi yönlerini görmeye çalışın.

 2- ONU İYİ TANIYIN: Ailelerin yaptığı en büyük hata, çocuklarını tanımadan yüksek beklentiler

oluşturmaları. Çocuğunuzun davranış problemi, dikkat eksikliği gibi özel durumu varsa öğretmeninizle paylaşın ve rehber öğretmenlerle işbirliği içinde hareket edin.

 3- ÖĞRETMENİNİZE GÜVENİN: Öğretmene güven önemli. Öğretmenlerimizin de heyecanlı ve gergin olabileceklerini hatırlayın. Onlara ‘sevgi ve saygı’ gösterirken, güven mesajını da açıkça paylaşın.

Okullarda dengeli çocuklar yetiştirmede dengeli öğretmen itici güçtür. İş ve özel yaşam dengesini doğru kuran mutlu öğretmen, bu yaklaşımı sınıf içine de yansıtır. Sürekli müdahalede öğretmen mutsuz olur. Çocuğunuzun hafta sonu doğum günü ya da özel bir etkinliğine öğretmeninin

katılmamasına anlayış gösterin. Öğretmenlerimizin okul dışında nitelikli yaşamaları öğrencilere olumlu yansır.

 4- EV VE OKUL ARASINDA SİNERJİ OLUŞTURUN: Çocuklarınızla okulla ilgili sohbet edin, sınıf

öğretmeninize destek verin. Okul yönetimi ve öğretmenlere karşı haklı olduğunuzu düşünseniz bile tepkili davranmayın. Konuşarak halledebileceğinizi unutmayın. Yargılamaktan kaçının.

Ailelere Öneriler

 5- BAHÇEYİ SOSYALLEŞME ALANI YAPMAYIN: İlkokulun ilk kademesinde annelerin bahçede beklemesi alışılageldik bir görüntü. İster devlet ister özel okulda olsun, okul bahçesini annelerin sosyalleşme ortamına dönüştürmeyin. Birinci sınıf velileri, çocuklarına özellikle ilk hafta onları ulaşılabilir bir alanda bekleyecek olduklarını söyleyebilir. Anne-babasının hangi saatte ve nereden alacağını bilen öğrenci, kendini ilk hafta güvende hisseder ama bu durum takip eden günlere ve yıllara yayıldığında, çocuğun isteğinden çok annelerin kendi tercihlerine dönmeye başlar.

 6- SPORU YARIŞMA OLARAK GÖRMEYİN: Çocuklarınızı, ilgi alanlarına ve yeteneklerine göre spora yönlendirin.

Sporu yarışma olarak görmeyin. Sonuç ve performans odaklı spor planlamalarında, ailelerin çocuklara

kurdukları baskılar nedeniyle spor yapmaktan vazgeçen çocukların sayısının azımsanamayacak kadar fazla olduğunu unutmayın.

 7- SANAT VE KÜLTÜRÜ DESTEKLEYİN: Sanat ve kültür, çocukların yaratıcılıklarının desteklenmesinde çok önemli.

Okulun ilk haftalarında “Senden en iyi gitar performansını bekliyorum”, “Bu yıl başrolde sen oynamalısın!” gibi şeyler söylemeyin. Bu ifadeler, sanat ve kültür etkinliklerinin amaçlarıyla çelişir, çocuğu olumsuz yöne iter.

Etkinlikler sırasında, ‘sonuç odaklılık’ yerine sürecin keyfini çıkarın. Dönem sonu sahne performansı kaygısı, eğitim öğretim sürecini sekteye uğratmamalı. Performans, öğrenci deneyiminin bir parçası olarak görülmeli.

Öğrencilerin tüm süreçlerde sorumluluk aldıkları ve paylaşım olarak gördükleri etkinlikler tasarlanmalı.

Ailelere Öneriler

 8- EV İÇİNDE SINIRLI TEKNOLOJİ KULLANIN: Okulun sınırlı teknoloji kullanımı politikasını ev içinde de destekleyin.

Teknolojinin faydalarıyla beraber yanlış kullanımla öğrenciye getirdiği zararları göz ardı etmeyin. Gün içinde sınırlı bir zamanda ve doğru kullanım, öğrencinin yaşama ve hayata bakışını şekillendiriyor. Ancak yanlış içerik ve zamanlama problemiyle birbirine bağlı çok ciddi sorunlarla karşılaştığını da unutmayın. Uykusuzluk, dikkat eksikliği, obezite ve

sosyalleşme gibi birçok sorunun kaynağında ekran bağımlılığının yattığı gerçeği her zaman akılda tutmalı.

 9- ÖĞRETMENE VE OKULA MÜDAHALE ETMEYİN: WhatsApp yoluyla velilerin zorbalığına kadar giden trajik vakalarla karşılaşmak mümkün. Gece geç saatlerde mesaj atıp öğretmenin hemen dönüş yapmasını isteyen, hafta sonu

öğretmenin telefonunda sürekli cevap verecek şekilde hazır olmasını bekleyen, soru atıp öğretmenin çözmesinde ısrar eden veliler var. WhatsApp yoluyla okul yöneticileri ve sınıfla ilgili eleştirilerini diğer velilerle paylaşıp okul yönetimini zor duruma sokan veliler, öğretmenlerin kâbusu durumunda. Öğretmenler, velilerden her türlü öneriyi ve paylaşımı yüz yüze ve bireysel aktarma konusunda hassasiyet bekliyor.

 10- ÖDEVLERİ ÇOCUKLAR YAPSIN: Ödevleri çocukların deneyimleme alanı olarak görün. Performans ödevlerini bırakın çocuklarınız kendi yapsın. Doğru soruları sorarak, ihtiyacı olan kaynakları vermeye çalışarak yardımcı olabilirsiniz. Bırakın ödevi eksik olsun, mükemmel olmasın ama öğrencinin kendi emeğinin ürünü olsun! Ödevlerde mentor rolü üstlenerek çocuğunuzun hata yapmasına imkân tanıyın. Bırakın deneme-yanılma yoluyla öğrenme sürecini dolu dolu yaşasın.

Ailelere Öneriler

 11- SORUMLULUK VERİN: Sınıfta öğretilen her türlü bilgi, yaşamın içinde deneyimlenerek yeşerir. Çocuğunuzla beraber sinemaya, pazara gidin; otobüse, metroya binin. Beraber yemek yapın, sofra kurun. Çocuklarınızın yaşamı sizlerle dolu dolu deneyimlemelerine fırsat verin. Yaşam içinde yaparak, yaşayarak öğrenmesini sağlayın. Öğrenme deneyimleriyle ilgili planlamalarında çocuğunuza sorumluluk vermekten çekinmeyin. Okul döneminin başlamasıyla uyku saatinin iyi planlanmasının altını çizin. Yatış saatinizin belirlenmesiyle ilgili ortak bir toplantıyla ‘zaman yönetimi’ konusunda

çocuğunuza sorumluluk verin.

 12- ARKADAŞLARIYLA PROGRAMLAR YAPIN: Şehir temposunda ailenin iş yoğunluğu nedeniyle çocuklar yalnızlaşabiliyor.

Çocuğunuzun okul içi ve dışından arkadaşlıklar kurmasına, onlarla çeşitli ortamlarda etkileşimde bulunmasına imkân tanıyın. Bu süreçte yaşadıkları deneyimler, kişilerarası ilişkilerinin güçlenmesine ve çatışmaları çözme becerisi

geliştirmesine destek olur.

 13- AŞIRI KORUMACI OLMAYIN: Kuzey Avrupa’da birçok okulda kışın en soğuk havalarda bile öğrenciler günün belirli saatlerinde bahçeye çıkar. Oyun oynamanın çocuğun yaşam hakkı olduğunu unutmayın. Bırakın çocuğunuz bahçede oynasın, düşsün, havuzda yüzsün, terlesin, kumla, çamurla oynasın... Yaşamın içinde mücadele ederken ‘yılmazlık’

becerilerinin gelişeceğini de unutmayın. Aşırı korumacı tutumunuzun çocuğunuzu zayıf ve kırılgan bir çocuğa dönüştüreceğini hatırlayın.

 14- EV İÇİNDE KİTAP OKUMA KÜLTÜRÜNÜ YERLEŞTİRİN: İlkokulun ilk yıllarında ailede okuma kültürünün yerleşmesi, anne- baba ve aile üyelerinin rol modeli olması önemli. Önce siz kitap okuyun ki çocuklar örnek alsın.

Ailelere Öneriler

 15- BAŞKALARIYLA KIYASLAMAYIN: Her çocuk özeldir. Öğrenme hızı, yöntemleri ve ilgi alanları farklıdır. Sınıf arkadaşlarıyla ya da kardeşleriyle kıyaslama, stres ve kaygı oluşturabilir. Aileler tarafından okuma yazma sürecinde kullanılan, “Bak şu çocuk ne güzel yazı yazıyor. Sınıfta arkadaşların senden iyi mi? Sen kaçıncı oldun? Sen aslında zeki bir çocuksun” gibi ifadeler, çocukların kaygı seviyelerini arttırıyor. Avrupa’da iyi uygulamalar gerçekleştiren okullarda, öğrenciler için ‘kendi hızında öğrenme’

anlayışı yaygınlaşıyor.

Veli Katılımını Arttırmak İçin Öneriler

 1- Eğitim sisteminde velinin katılımını daha da arttırmak için okuldaki toplantıların tüm velilere açık yapılması okul- çevre uyumunda pozitif destek sağlayacaktır. Çünkü okuldan etkilenen unsurların okulun

amacını gerçekleştirmek için eğitim hizmetini üretirken karara katılımlarının sağlanması ve alınan kararın uygulanmasını

görebilmeleri onların okula karşı olan ilgisini arttıracaktır. Böylece kişilerin, okulun amaçları için çaba gösterme eğilimlerinde artış olacaktır. Eğitimden etkilenen tüm unsurların okula yardımcı

olmalarında işleri üzerinde karar sahibi olmaları ve bu karara göre sorumluluk almaları uygulamayı kolaylaştıracaktır.

Veli Katılımını Arttırmak İçin Öneriler

 2- Okulda demokrasi kültürünün yerleştirilmesi için velinin sisteme dahil edilmesi gerekmektedir. Velinin okulun işleyişine etkin katılımını

sağlamak, okul kuralları ve genel eğitim politikaları konusunda bilgilendirmek en doğal hakkıdır. Ayrıca velinin uzmanlığı ve yeterlilikleri konusunda okula katkıda bulunması okul yönetim süreçlerinin işlevselleştirilmesinde önemli bir etken olabilir.

 3- Yapılacak araştırmalarda okul yönetim süreçlerinin etkililiği için veli katılımının hangi alan ve boyutlarda olması gerektiğinin incelenmesi gerekmektedir.

Sonuç

 Eğitim davranış değiştirme sürecidir. Bu da etik ile arasında çok güçlü bir bağ oluşmasına neden olmuştur. Eğitim kurumlarında neyin hangi amaçla yapılacağı ve ne için kullanılacağı çok önemlidir çünkü kısa vadede öğrencilerin, uzun vadede toplumun eğitimi ve gelişimi söz konusudur. Bu aşamada ailelerin çocuklarının eğitimi ile ilgili olarak bazı rolleri vardır. Bu roller aileler tarafından ne kadar etkili bir biçimde gerçekleştirilirse öğrencilerin eğitiminin niteliği ve okul-aile ortaklığı o kadar artar. Aile ne kadar çocuğunu iyi tanır ve onun gelişimi için o kadar çaba sarf ederse hem aile hem çocuk hem toplum kalkınır.

Eğitim ve öğretimde etik, eğitimin sağlıklı yürütülmesi, istenilen hedef ve davranışlara ulaşılması açısından büyük öneme sahiptir. Eğitim- öğretimle ilgili her birey veya kurum üzerine düşeni sağlıklı ve etik kurallar çerçevesinde yapmalıdır.

Teşekkürler

Gelecek Hafta



Okulların Toplumsal Sorumluluğu

Kaynakça

Aydın (2018). Eğitimde ve Öğretimde Etik, Pegem A yayıncılık, Ankara.

Ereş (2010) Öğrenci - Veli - Okul Sözleşmesi Üzerine Bir Araştırma, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Cilt 16, Sayı 1, ss:5-24 Rosental, David M.,Julanne young Sawyer ’’Building Successful Home/ School Partnership.’’ Childhood Education. 72-4, April 1996.

Selçuk, B. (2015). Bilge Selçuk ile söyleşi: Türkiye’de Ebeveynlik, Cogito, 81, 108-116. İçinde (s.108-116), 81.

MEB Veli hak ve sorumlulukları

 http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/28/962986/dosyalar/2015_08/27013442_velisozlemesi.pdf 1974 yılında Amerika’da kabul edilen Ailelerin Eğitimsel Hakları ve Gizlilik Yasası

 https://www2.ed.gov/policy/gen/guid/fpco/ferpa/index.html

 https://studentprivacy.ed.gov/?src=fpco

 Özgür Bolat, http://sosyal.hurriyet.com.tr/yazar/ozgur-bolat_313/ailenin-en-onemli-uc-gorevi-nedir_27917380

 https://www.hurriyet.com.tr/egitim/ogretmenlerin-velilerden-15-istegi-var-41330344