Başlık: EVCİL HAYVANLARDA CRYPT0SPORİDİOSİSYazar(lar):ÖZER, EdipCilt: 37 Sayı: 1 DOI: 10.1501/Vetfak_0000002199 Yayın Tarihi: 1990 PDF

A. O. Vet. Fak. Derg. 38 (1): 20-31, 1990

EvcIL HAYVANLARDA CRYP10SPORIDtosIs

Edip ÖZERl

Cr)'ptosporirliosi~ in Domestic Aniil'als

Summary:

Cryptosporidium,

belonR to Coccidia,

is l'v'idespread

in the world. Ahout 2

ı

animal species were found

to he infected with

this parasite. Sexual aııd asexual development of this parasite genera/ly

occurs

ilZ

the intestinal tract of the host. But sometimes

it develops

in the re,<,piratory tract. Cryptospcridiosis

is primarily

a disease of

young animals. The severity of the disease inereases while mix

inlectioıı

with other entero-pat/logeJlic aRents occur in these young

animals.

There is no known treatment

agahıst this disease. It is claimed that

tire prevention and control of the disease can be secured by hygienic

precautions.

Özet: Coccidia gruhu protozoon

olan Cryptosporidium

düııyan1l1

her yerinde 2

ı

hayvan türünde buluıımuştur. Bu para::it özellikle

intes-final kanalda nadiren de soluııum yo/larıııda aseksüel ve seksüel olarak

Relişmesini

sürdürür.

Cryptosporidiosis

genellikle

genç

hayvanlarda

görülmekte

olup, diğer enteropatoejen

etkenlerle

birlikte seyrettiğinde

daha şiddet/i ve öldürücü bir hastalık tablosu oluşturur. Bu hastalığa

karşı bugüne kadar etkili bir mücadele ve tedavi şekli tam olarak

bi-/inmediğinden,

tedaviden

ziyade

hijyenik

tedbirlerin

uygulanmasıyla

hastalığm

önlenehileceği

fikri

ileri

sürülmektedir.

Giriş

Cryptosporidiosise

sebep

olan

bu protozoon

Apicomplexa

alt

şubesi,

Sporozoaside

sınıfı,

O~ccidiasina

alt

sınıfı,

Eucoccidiorida

dizisi, Eimeriorina

alt

dizisi, Cryptosporididae

ailesi ve

Cryptospori-dium soyuna

bağlıdır

(ı

2, 32).

ı

Yrd. Doç. Dr., Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Parazitoloji Anabilim Dalı, Elazığ, 'I ürkiye.

EVCİI. HAYVANLARDA CRYI'TOSPORİDİosis 21

Cryptosporidium ilk kez i

907

yılında Tyzzer tarafından labora-tuvar farelerinin. midesinde görülmüş ve Cryptosporidium muris olarak, daha sonra

1912

yılında aynı araştırıcı tarafından farclerin ince bağır-saklarında görülen protozoonlar da Crypto.l'poridiu/Jl p!lrvU'1I olarak isimlendirilmiştir (32, 54).

CryptD.\poridium ookistlerİ bugüne kadar insan ve

i

i tür memeli, 5 tür kanatlı ve 5 tür sürüngen hayyanda saptanmıştır (4,

i

i, 13,

49, 54, 62).

Yaylıış: Cryptosporidium'un dünyanın her yerinde bulunduğu bildirilmiştir

(4, 17, 25, 27, 44).

Buzağılardaki Cryptmporidium enfeksiyonlarına Batı Almanya'da

%

95.8 (54), ~/;,25.7 (25),

O~

17.

O

(6)

oranlarında, Doğu Almanya 'da

%

20.0 (23),

İsviçre'de

%

28.0 (37).

ingiltere'de

I;,

60.0 (56),

Avus-tralya'da

%

69.0

(28),

Macaristan'da

%

25.8

(37)

ve Türkiye'de Karacabey Tarım İşletmesinde

lı;

26.7

(I

4),

Elazl.ğ ve yöresinde

%

7.2 oranında rastlanmıştır (41).

Kuzulardaki Crypto.ıporidium enfeksiyonlarının oranları İtalya'da

%

25.0 (31),

İngiltere'de

%

51.3 (3),

Macaristan'da

%

22.6 (38),

Doğu Almanya'da /:,

37.6 (27),

iran 'da ~~

6.8

(I) olarak bulunmuş, Amerika'da (9) ve Avustralya'da da (53) enfeksiyon görülmüştür. Elazığ ve yöresindeki kuzularda

%

12. O oranında bir yayılma olduğu saptanmıştır (41).

Keçilerdeki Cryptosporidiuııı enfeksiyonunun Macaristan'da

%

24.2 (38),

%

25.0 (39);

Avustralya'da

%

8.3

(60) oranlarında ol-duğu, Amerika'da (16) da görüldüğü bildirilmiştir.

Köpeklerdeki CryptD.lporidiulıı enfeksiyonları Amerika'da (19) görülmüş, Avustralya'da yayılma oranı

i{,

80. O (59) bulunmuştur. Almanya'da 200 köpek üzerinde yapılan çalışmalarda (4, 5) Cryptos-poridium ookistleri görülmemiştir.

Kedilerdeki CryptosporidiUlII enfeksiyonu İngiltere (8) ve Ameri-ka'da

(48)

görülmüş, Almanya'da

%

1.3

(4, 5),

Avustralya'da

%

87. O (59) oranlarında bulunduğu bildirilmiştir.

Yapılan araştırmalarda Cryptosporidiull1 enfeksiyonlarının özel-likle bir günlük ile bir aylık yaşlar arasındaki buzağı

(14, 18,25,28,

30,54,56),

kuzu

(1,11,27,31)

ve keçilerde (I

1,38,39)

rastlandığı bildirilmiştir. Deneyselolarak yapılan enfeksiyonlarda

1-100

günlük

22 EDİp ÖZER

kedi, i-90 günlük köpek yavrularında cryptosporidiosis oluşturul-muştur (4, 5).

Buzağııara ait Crypto.'Jporidium ookistleri deneyselolarak ağız yoluyla koyun, keçi, domuz, tavşan, rat, hamster, yeni doğmuş fare ve civcivlere verildiğinde enfeksiyon şekillenmiştir (I 2, 25, 49).

Cryptosporidium'un özellikle intestinal kanalda (I, i i, 17, 25, 46, 56, 62) nadiren de solunum yollarında (9, i i) parazitlendiği bil-dirilmiştir.

Morfoloji ':e Gelişme: Bu protozoon gelişmesini aseksüel ve sek-süel olarak sürdürür (I, i3, 17, 25, 46, 56, 62). Mikrogametleri hariç diğer tüm gelişme şekilleri konakçı bağırsağı epitel hücrelerinin mik-rovilluslarının oluşturduğu vakuoller içinde bulunur. Mikrogaınetler ise bağırsak lümeninde serbest durumdadır

(i

i, i3, 17, 46, 62).

Enfekte buzağıların dışkısıyla dışarı atılan ookistler yuvarlak veya çok hafif oval şekildedir; çok belirgin ve ışığı kıran parlak yapı-dadır; iç yapıları belirgin değildir (I

i,

14, 55). Ookist duvarı renk-sizdir (25). Bu ookistlerin büyüklükleri 4.0-4. 5tL (14, 62), 5.

O

rı.

(25), 4.0-5.5

rı.

(i

1,12,26), 4.0-6.0 fJ. (21) ve 1.5-5.0 fJ. (32) dur. Tabiata atılan ve tür spesifik olmayan ookistlerin ağız yoluyla alınmasıyla enfeksiyon meydana gelir

(ıo,

13, 25, 34, 49). Ookist1er 4'er adet sporozoit ihtiva ederler (12, 13,25,62). Sporozoitler 5.5 fl. uzunluğunda ve muz dilimi şeklindedirler (I 2). Ayrıca sporozoitler ince bir zarla çevrili olup çok hareketlidir

(i

2, 13). Sporokistte spo-rakist artığı bulunur (I 3). Sporozoitler bağırsak epitel hücrelerinin mikrovilluslarının oluşturdukları vakuollere girerek gelişirler

(i

I,

i

3, 17, 46, 62). Orak şeklinden yuvarlağa yakın bir şekil alıp 3.4-3.6 fJ. büyüklüğündeki genç şizontları oluştururlar

(i

2, 13). Şizontlar iki tiptedir. Şizogoninin ilk devresinde oluşan şizontlar 4 adet merezoit ihtiva ederler. Merezoitler 5,0 fJ. büyüklükte

(i

2) ve hilal şeklinde olup bir plazma membranı ilc kuşatılmışlardır (I 7, 46, 62). Her bir mere-zoit aktif olarak paraziter vakuolü terkedip yeni epitel hücrelerine yapışarak farklı cinsiyette çoğalıp makro ve mikrogamontları oluş-tururlar. Mikrogamontlar yuvarlak ve 4.5 fJ. büyüklükte olup 16 adet mikrogamet ve bir vücut artığı ihtiva ederler (I 3). Mikrogametler 0.4-0.5 tJ. büyüklükte olup ince yapılıdırlar (20). Makrogametler

ise 4.6 iL büyüklüktedir (12). Mikrogametlerin makrogametleri döl-Iemesi sonucu zigot oluşur. Zigot gelişerek 6.2 iJ. büyüklüğünde,

EvcIL HAYVANLARDA CRYPTOSPORİDİosis 23 etrafı bir zarla çevrili ookistleri meydana getirir (13). Ookistlerin oluşması enfeksiyondan 72 saat sonradır. Meydana gelen ookistler iki çeşittirler. Bunlardan birincisi kalın kabuklu olup dışkı ile dışarı atılır, ikincisi ise ince kabuklu olup bağırsakta açılır ve serbest hale gelen sporozoitler otoenfeksiyona sebep olur (62).

Buzağılarda prepatent süre değişik araştırıcılara göre

6-15 (54,

55), 5-12 (2), 3-4 (34)

gün; patent süre de

3-13 (54, 55), 3-12 (2),

5-13 (12)

ve

LO (34)

gün olarak saptanmıştır.

Brandler (13) buzağı Crypfo!)poridiu/11 ookistleri ile deneysel olarak enfekte ettiği farelerin ileumunun sümüksel mukozasından yaptığı sürme preparatlarda, Crypfosporidium'un tüm gelişme saf-halarını, elektron mikroskobunda da tüm morfolojik özelliklerini incelemiştir.

K uzularda bulunan Crypfosporidium ookistleri

4.0-5. O

[l, bü-yüklükte, küresel şekildedir; kuvvetli ışık kıran parlak ve renksiz yapıdadır, polar bir boşluğa sahip olup (I, 27, 31), içinde 4 adet sporozoit ihtiva eder (27,

3

I,

53).

K uzuların ince bağırsak villus-larında bulunan parazitler gelişme şekillerine göre farklılık gösterir-ler. çoğu yuvarlak ve oval şekilde olup

i. 5-4.0 ~

büyüklüktedir. Trofozoitler tek ve koyu bir çekirdeğe sahiptir. Merezoitler orak şeklindedir (I).

Kuzularda prepatent süre

4-5 (25),3-4

(49)

gün; patent süre

9-1

i

(25)

ve

12-15 (49)

gündür.

Elazığ yöresinde yapılan bir çalışmada (4 i) buzağı ve kuzularda bulunan Crypfosporidium ookist1erinin yuvarlak, ova

i

şekilde, 4.5

-5. 5 ~

büyüklükte, çok parlak görünümde olduğu; ayrıca ince ve parlak bir ookist duvarına sahip bulunduğu, iç yapılarının belli ol-madığı ve sadece bir kaç noktanın bulunduğu gözlenmiştir (41).

Keçiler üzerinde yapılan araştırmalarda (40, 60) ileum ve duo-denum villuslarında Crypfo,ıporidium'un tüm gelişme şekilleri saptan-mıştır. Bunlarda prepatent süre

4-5 (25), 2-3 (49)

gün; patent süre

8-14 (25)

ve

12-15 (49)

günd ür.

Köpekler üzerinde yapılan bir araştırmada (19) ise protozoonun yeyenum ve ileumun epitel hücreleri villuslarına yapışık olarak geliş-tiğini görülmüştür. Bunlarda prepatent süre 6

(25), 2-

ı

4 (4,5)

gün; patent süre

5-10 (25)

ve

3-33 (4, 5)

gündür.

2t EDip ÖZER

Kedilerde

(4, 5) de

Crypfosporidium'un

duodenum

ve yeyenumda

geliştiği,

prepatent

sürenin

6 (25), 2- i i (4, 5) gün;

patent

sürenin

ise

5-10 (25) ve 2-25 (4, 5) gün old uğu bildirilmiştir.

Pato,ienite: Bu

protozoonun

özellikle

bağırsaklarda

yerleşip,

subklinik

bir

enfeksiyon

oluşturmasından

dolayı

çok

az

patojen

olduğu

ve enteropatojenler

arasında

yer almadığı

belirtilmiştir

(32).

Fakat,

enteropatojenlerin

(E. coli

ve

Profeus

grubu

bakteriler

ile

Rofa

ve

Corona

viruslar)

bulunmadığı

enteritis

ve ishal

olaylarında

Crypfosporidiu/11

suçlanmıştır

(12, 25, 52, 56, 57). Bu protozoon

en-teropatojenlerle

birlikte

bulunduğunda

daha

şiddetli

ve öldürücü

bir

hastalık

tablosu

oluşturur

(10, 12, 37, 46, 6 I).

Cryptosporidiosiste

morbiditenin

yüksek

olmasına

rağmen

mortalite

düşüktür

(10, 2 I).

Ancak,

2-7 günlük

kuzularda

morbidite

ve mortalite

çok yüksektir

(3 I).

Bağırsak

epitel

hücreleri

mikrovilluslarında

gelişen

bu

proto-zoon

fazla

miktarda

mikrovillus

kaybına

sebep

olmakta,

sindirim

ve absorpsiyon

engellendiğinden

ishal şekillenmektedir

(12, 23, 34, 62).

Buzağılarda

nekropside,

makroskobik

olarak

ince

barsaklarda

sümüksel

bir salgı ve özellikle

ileumda

yer yer şişkinlikler

ve hiperemi

görülür

(33, 34, 42, 43, 46, 50, 6 I).

Ayrıca

mezenterik

lenf

yum-rularında

büyüme

(50). kolon

ve ince bağırsaklarda

yangı ve mukoza

kalınlığında

azalma

şekillenir

(34,43,50,61).

Mikroskobik

olarak,

ileum

mikrovilluslarında

şişme,

kısalma

ve

atrofi

(I

i,

42, 46, 50, 61),

lamina

propriada

fazla

sayıda

mononulear

hücre

ve nötrofil

infilt-rasyonu

ile intestinal

kanalda

hücre

döküntüleri

vardır (12, 33, 34,

43, 6 I). Kolonlarda

ise

Crypfo.\jJoridiunı'un

gelişme

şekillerine

rast-lanmamıştır

(50).

Kuzuların

nekroskopik

muayenesinde;

intestinal

kanal

şişkin

olup

hafif

derecede

hiperemiktir

ve sulu

kıvamda

içerikle

doludur.

Mezenterik

lenf

yumrularında

büyüme

yoktur.

Lamina

propriada

hücre artışı vardır.

Bu protozoonun

gelişme şekilleri

villusların

tepe-sinde çok sayıda,

kriptlerde

ise az sayıda

bulunurlar.

Kriptlerle

bir-likte

villuslarda

kısalma

vardır.

Kuzuların

bazılarında

eosinofil

in-filtrasyonu,

bazılarında

da mononulcar

hücre

infiltrasyonu

bulunur.

Mikroskobik

lezyonlar

yalnız

i,nce barsaklarda

şekillenir

(I, 9).

Cryptosporidium

ookistleri

ile enfekte

k uzuların

bağırsaklarında

şekillenen

lezyonlar

şiddetli

değildir

(38).

Evcİl HAYVANLARDA CRYPTOSPORioİosis 25 Cryptosporidiosisli keçilerde ishalle birlikte pnömoni de şekil-lenmektedir (40).

Köpeklerde yapılan makroskobik muayenede bağırsaklarda pa-tolojik bir bozukluk görülmemiş, ancak gençlik hastalığındakine benzer bulguların varlığı gözlenmiştir (19).

Kedilerde ise herhangi bir patolojik bozukluk görülmemiştir (8)

Semptomlar: Crypto.ıporidiu/11 ookistleri ile enfekte buzağılarda yorgunluk, iştahsızlık, büyümede yavaşlama (I

ı,

22, 49, 61, 62); pis kokulu, beyaz, sarımtırak veya sarı renkte, sulu kıvamda (12, 14, 21, 22, 49, 54, 55). hastalığın ilerlemiş dönemlerinde kanlı, muhatlı, fibrinli (2, 23, 47, 49, 54, 55) ve kısmen gaz kabarcığı içeren (2) bir ishal görülür. Ayrıca, yaygın bir kıl dökülmesi (47, 50), başlangıçta normalolmasına rağmen ilerleyen olaylarda su içmede azalma ve sancı (2 i) görülmektedir. Vücut ısısı normal (22) veya biraz artma söterir (12,23); 40.5"C (49), 40.0T (50), 39.0-40.2

OC

(47) ve 40.

ı

oc

(2 i) derecelerde seyredebilir. Solunum sayısı normal (22), dehidras-yon görülebilir (22, 54, 55); hematokrit değer /~ 20-40 olabildiği gibi (54, 55) solunum yollarında birtakım bozukluklar da şekillene-bilir (49).

Elazığ yöresinde yapılan çalışmada da (41) bULağııarda halsizlik, zayıflama; sarı renkte, fena kokulu ve müküslü bir ishal gözlenmiştir.

Cryptosporidium ookistleri ile enfekte kuzularda hafiften şid-detliye kadar varan sarı renkte, sulu kıvamda bir ishal (52, 58), iştahsızlık (52), dehidrasyon, süt emmede azalma ve gittikçe artan bir ağırlık kaybı vardır (58).

Cryptosporidiosisli kuzular üzerinde Elazığ yöresinde yapılan araştırmada da (41) kuzularda da aynen buzağılardaki semptomların varlığı saptanmıştır.

Cryptosoporidiosisli keçi yavrularının genel sağlık durumları bozulmakta, vücut ısıIarı 40.5 "C'ye yükselmektc, ishal ve ağırlık kaybı şekillenmekte (49), dehidrasyon görülmektedir (60).

Crypto.ıporidium ookistleri ile enfekte köpeklerde belirgin bir klinik semptom görülmemiş (44), vücut ısıları 39 "C'ye yükselmiş (5) ve kan muayenelerinin normalolduğu, kanda kurşun miktarının belir-Jenerneyecek düzeyde bulunduğu (I 9) görülmüştür.

26 EDİp ÖZER

Cryptosporidiosisli kedilerde klinik herhangi bir semptom görül-memiş (5), kanın biyokimyasal ve hematolojik değerleri normal bulunmuştur (8).

Teşhis: Canlı hayvanlarda dışkıda Crypfosporidium ookistle-rinin bazı boyama metodları (I

i,

18, 2 i, 25,27, 45) ve bazı zengin-leştirme yöntemleri (I

ı, ı

2, 25, 6 i) ile daha kolay teşhis edilebileceği belirtilmiştir. Ancak, hastalığın teşhisinde en geçerli yol nekropside histolojik preparatlarda bağırsak epitel hücrelerinin mikrovilluslarında Crypfosporidiuııı'un gelişme şekillerinin görülmesidir (I I, 23, 33, 42, 46).

Boyama metodlarından en uygun, en kolay, en duyarlı ve çabuk uygulanabilir teşhis metodu Heine'nin (26) Carbol-fuchsin ile yapılan sürme metodudur (11,21,23,27,30,40,54). Bu metodda 3fl-1 (I damla) dlŞkl alınıp aynı miktarda Carbol-fuchsin (Merck

Nr.

92 i5) ile temiz bir lam üzerinde karıştırılır, havada süratle kunıtulur. Kuru-madan hemen sonra önce 40'I,k objektifle daha sonra immersiyon objektifle araştırılır (26). Carbol-fuchsin ile boyanmış preparatlarda Crypfosporidium ookistleri kırmızıya boyanan zemin üzerinde parlak yapılar olarak görülür (ll, 18, 21, 26).

Dışkı frotilerinin Giems) ile boyanmalarından sonra ookistler maviye boyantrlar (i I, 14,25,37,55).

Tedavi: Cryptosporidiosise karşı bugüne kadar etkili bir mi.ica-del e ve tedavi tam olarak bilinmemektedir (ll, 12, 19, 24, 6 i, 62). Profilaktik ve küratif amaçlarla Crypfo.)poridium enfeksiyonları!la karşı 40"ın üzerinde kimyasal madde (Çeşitli antiprotozoal bileşikler, geniş spektrumlu antibiyotikler ve antelmentikler) denenmiş fakat etkisiz oldukları gözlenmiştir (7,

i

i, 17, 2 i, 23, 24, 34). Sülphadi-midine, sülphaquinoxaline (23, 24), oxytetracycline, metronidazole (24) ün de tedavide etkili olmadıkları görülmüştür. Ancak, yapılan diğer araştırmalar sülphanamidlerin etkili olduğunu (22, 29, 36, 51), oxytetracycline, sülphaquinoxaline ve polymixinenin kombine olarak kullanıldığında morbidite ve morprtalitenin büyük oranda düştüğü, tedaviden sonra dışkıda ookistlerin görülmediği (37) ortaya konul-muştur. Lasalocidin buzağıların cryptosporidiosisine etkili olmasına karşı, toksisitesinin fazla olması sakınca teşkil etmektedir (2

ı,

35).

Diğer taraftan cryptosporidiosisli buzağılarda görülen dehid-rasyona karşı pare~teral serum fizyolojik verilmesinin hızlı bir iyi-leşmeyi sağladığı bildirilmiştir (2 i, 22).

EvcIL HAYVANLARDA CRYPTOSPORiniosis 27 Kuzuların cryptosporidiosisine karşı kullanılan trimethiproim, sülphadiazine ve oxytetracycIine etkili görülmemiştir (3).

K-vitamini ile sülphaquinoxalinenin birlikte kullanılması ha-linde keçilerde etkili bir tedavinin yapılabileceği ortaya konmuşt.ur

(39, 40).

Korunma:

Cryptosporidiosise karşı henüz tam olarak etkili

kontrol yöntemleri bilinmemektedir (ıO, ii, 55). Bundan dolayı tedaviden ziyade hijyenik tedbirlerin uygulanmasıyla hastalığın ön-lenebileceği fikri hakimdir

(23, 24, 27).

Bu bakımdan hayvanları tek tek barındırmak, boksların, yerlerin, kullanılan araç ve malzemenin kaynar sularla yıkanması, her hayvan için ayrı ayrı su kovası kulla-nılması, ahır havasının çok rutubetli ve sıcak olmaması, altlıkların sık sık değiştirilmesi ve sağlıklı hayvanların ishalli olanlardan ayrıl-ması gibi tedbirler öncelik kazanmaktadır

(ıo,

ii,

21, 23, 25, 40).

Cryptosporidium

ookistlerinin enfeksiyon yeteneklerinin belir-lenmesi maksadıyla farelerde yapılan çalışmalarda 5 cC'de 1-3 ay bekletilen ookistIerin aenfektif olduğu, 6-12 ay bekletilenlerin enfek-siyon yeteneklerini kaybettikleri, 24 ay bekletilenlerin ise yok ol-dukları görülmüştür. Ayrıca ookisltlerin 40 nC'de 15 dakika bekle-tildikten sonra enfektif oldukları, 50-60 cC'de i 5 dakika ve -18 cC'de 24 saat bekletildikten sonra enfeksiyon yeteneklerini kaybettikleri görülmüştür (II, 25).

Cryptosporidium

ookistlerinin birçok dezenfektanlara karşı di-rençli oldukları, yalnızca amonyak ve formalinin parazitIeri tahrip ettiği ve kontaminasyonları önlemede bunların fumigasyon şeklinde kullanılabilecekleri de ortaya konulmuştur (15, 62).

Sonuç

Evcil hayvanlarda özellikle gençlerde cryptosporidiosise sebep olan bu protozoon

Coccidia

grubuna bağlı olup konakçı özelliği göstermemektc ve gelişmesini konakçı bağırsağı epitel hücrelerinin mikrovilluslarının oluşturduğu vakuoller içinde seksüel ve aseksüel olarak sürdürmektedir. Deneysel olarak ağız yoluyla

Cryptosporidium

ookistleri ile enfekte edilen bir çok hayvan türünde hastalığın oluş-turulmasına rağmen, tabii enfeksiyonlardaki bulaşma yolları henüz bilinmemektedir. Bu protozoonun konakçının sindirim sisteminde yalnız başına bulunduğunda çok az patojen olduğu,

enteropatojen-?H Eoİp ÖZER

lerle birlikte

bulunduğunda

İse çok şiddetli

ve öldürücü

bİr hastalık

tablosu

oluşturduğu

ortaya

konmuştur.

Cryptosporidiosisli

hayvan-larda ishal, verim düşüklüğü

ve gittikçe artan bir ağırlık kaybı görüıür.

Bu hastalığa

karşı

çeşitli

ilaçlar

denenmiştir.

Fakat,

bugüne

kadar

etkili bir korunma

ve tedavi

şekli belirlenememiştir.

Bu maksatla,

konunun

tam

olarak

aydınlatılması

ve genç

hay-vanlarda

görülen

ishal

olaylarının

açıklığa

kavuşturulması

için ileri

çalışmaların

yapılmasına

ihtiyaç

vardır.

Kaynaklar

1. Ahourai, A., Ezzi, A., Gholami, M.R., Yandyoosfi, J., Kargar, R. and Maalhagh, N.

(1986). Crypımporidium spp. iıı ııeıv bom lambs in Iran. Ardı. Insl. 'Razi., 36 (37): 15-18.

2. Anderson, B.C (198 I). Pal/ems oj slıedding oj cryplosporidial oocysı in ıda/w calres. JA YMA., 178: 982-984.

3. Angus, K.W., Appleyard, W.T., Menzies, J.D., Campbell, I. and Sherwood, D. (1982). An oUlbreak oj diarrlıoea associaıed ıviı/ı crypıosporidiosis iıı naııırally reared lambs. Yel. Reç., 110: 129-130.

4. Augustin-Bichl, G. (I 984). Expcrimell/elle Iıl1d Naıür/iche Krypıosporidicn-Injckıionen bei Hıınd ıınd Kolze. Yel. Med. Diss., München.

5. Augustin-Bichl, G., Boeh, J. und Henkcl, G. (1984). Krypıosporidien-Injekıionen bei HIIJI(llınd Kolu. Berı' Münch. Tieriirzıl. Wschr., 97: 179-181.

6. Baljer, G., Eichorn, W., Göbel, E., Wolf, M. und Bachmann, P.A. (1987). Vorkommen ıınd Verbreiıııng wiclııiger Dıırclıfallerreger bei neııgeboreneıı Kalbem in Süddeııı-seldand im Leitraıım 1984 bis 1986. Tieriir;>;11.Unıschau., 42: 56-65.

7. Barker, I.K. and Carbonell, P.L. (1974). Crypıosporidiıını (lgni sp. n. /rom lambs, and Crypıosporidiıım bovis sp. 1/.from a calf, wiı/ı observaıions 011ılıe oocysı. Z.

Para-sitenk., 44: 289-298.

8. Bennett, M., Baxby, D., Brundell, N., Gaskell, CJ., Hart, CA. and Kelly, D.F.

(1985). Crypıosporidiosis iıı ılıe domeslic caı. Yel. Rec., 116: 73-74.

9. Berg,i.E., Peferson, A.C and Freeman, T.P. (1978). Grine crypıosporidiosis. JAYM.\., 173: 1586-1587.

10. Blood, D.C, Radostitis, O.M. and Henderson, J.A. (1983). Veıerinary Medicine. Sixth Ediıion. Bailliere Tindalı, London.

IL. Boch, J., Göbel, E., Heine, .J.,Brandler, U. und Schloemer, L. (1982). Krypıosporoidien -Injekıion bei Haıısıieren. BerI. Münclı. Tieriirzıl. Wschr., 95: 361-367.

12. Boch, J. und Supperer, R. (1983). Veıerinarmedizinisclıe ParasilOlogie. Yerlag Paul Parey. Berlin und München.

EvcIL HAYVANLARDA CRYPTOSPORİDİosis 29

13. Brandler, U. (1982). UcllI-ııııd Elektronıııikroskopisehe Untersuehtl!ıgeıı der Entwiek-lung von Cryptosporidiuııı sp. im Damı Experimentel!lnliziert Mouse. Vet. Med. Diss., München.

14. Burgu, A. (1984). Türkiye'de buzağtlarda Cryptosporidiıım'lunn bulunıışu ile i(f{ili ilk çaltşmalar. A.Ü. Vet. Fak. Derg., 31 (3): 573-585.

15. Campbell, I., Tzipori, S., Hutchison, G. and Angus. K.W. (1982). Ejfeet

01

disinlee-taııs 011survil'al of Cryptosporidiııııı ooeys/. Vet. Rec., lll: 414-415.

16. Card, C.E., Perdrizert, J.A., Georgi, M.E. and Shin, S.J. (1987). Cryptosporidiosis associated ıvith bııcteriııl enteritis iııii{{oat kül. JA VMA., i (I): 69-70.

17. Faycr, R. and Lııgar, B.L.P. (1936). Cryptosporidiııııı spp. aııd cryptosporidiosis. Microbio\. Rev., 50 (4): 458-483.

18. Fiedler, H.H., Ba!ır, K.H. u!ld Hircherl, R. (1982). Beitrag Kryptosporidieııi/1l'asiolı bei Kalbem. Tierarzt\. Umschau., 7: 497-500.

19. Fukushima. K. and Helman, R.G. (1984). Cryptosporidiosis iııa pup i1'ith Distemper. Vet. Patho!., 21: 247-248.

20. Go~bel, E. and Brandler, U. (1982). Gıımugonie aııd sporogonie sta{{es of the develop-ment of Cryptosporidium and their relationship to the epithelial eel! of the intestiııe. Toronla 5 ıh Int. Congress. Parasiı., Absır. 402.

21. Gübel, E. (1987). Diagııose ııııd Therapie der akuten Kr)ptosporidiose beim Kalb. Tierarzı!. Umscbau., 42: 863-869.

22. Gül, Y. ve Özdemir, H. Kliııiklerimizde ilk cryptosporidiosis o(f{usu. (F.Ü. Sağ. Bi!. Derg., Baskıda).

23. Günlher. H. (198}). Kryptosporidien beim Kalb-Bedeııtııng, Naclıweis, Bekanıplung. Mb. Veı.-Med., 38: 653-655.

24. Günlher, H. (1984). Bekampjung der bovinen Kryptosporidiose. Mh. Vet. -Med., 39: 730-733.

25. Heine, J. und Boeh, J. (ı98ı). Kryptosporidioeıı-Inleetioneıı beim Kalb. Nach",eis, Vorkomıııeıı ıınd Lxperiıııelltel!e Obertragııng. BerI. Münch. Tieriirztl. Wschr., 94: 289-292.

26. Heine, J. (1982). £ine eiJtfache Nachll'eismetlıode lür KryptO,lporidien im Kot. Zbl. Yet. Med. B., 29: 324-327.

27. Hiepe. T., Jungmann, R., Plath, H. und Schuster, R. (1985). Untersuchııııgen über Vorkoııımen, Naehll'eis ıınd Krankheitbild ıınd Kryptosporidien-Injektion ııeugeborener Sehlajlaııımer. Mb. Vet. -Med., 40: 524-527.

28. Jerrett, i.V. and Snodgrass, D.R. (198 ı). Cryptosporidia associated with outbreaks of neonatal call diarrllOea. Austra\. Yet. J., 57: 434-435.

29. Kiupel, H. und Bergmann. V. (ı982). Nachl1'eis 1'01/ Kryptosporidien bei Kalbem mit

Diltrrhoe. Mh. Vet. -Med., 37: 392-393.

30. Korinek. J. and Chrousl. K. (1988). Dynamies of the incidenee of Cryptosporidia in eahe:,'. Acta Vet. Brno., 57: 39-52.

30 EDİp ÖZER

31. Leoni, A. (985). Crypıosporidiosi: C uıı IIUOI'Operieola per l'alleı'aıııeıılo oviııo. SUMMA., 2 (I): 21-24.

32. Le"ine N.D. (1985): Veıeriııary Proıozoology. lo wa State University Press, Ames. 33. Meuten, D.J., Van Kruiningen, H.J. and Lein, D.H. 09'4). CrypıospOl idiosis iıı a

ca(f. JAVMA., 165: 914-917.

34. Moon, H.W. and Bemrick, W.J. (1981). Feeal tralısmlsslOlI of ealf CryplOsporidia belli'eeli calves and pigs. Vet. PathoL., 18: 248-255.

35. Moon, H.W., Woode, G.:'-I. and Ahrens, F.A. (1982). Atteıııpted ehqmoprophyla>.is of erypıosporidiosis iıı calves. Vet. Rec., 110: 18i.

36. Morin, M., Lariviere, S. and LaIlier. R. (1976). Paıhologieal aııd ıııierobiological observaıioııs made011 spoıılaııeous cases of (Jcııle ııeoııatal calf diarrhea. Can. J. Comp.

Med., 40: 228 -240.

37. Nagy, B. und Pohlenz, J. (1982). Die boviııe Kryptosporoidiose: IJiaglıose ıınd Therapie. Tierarzt!. Prax., 10: 163-]72.

38. Nagy, B., Nagy, G., Palfi, V. and Bozso, M. (1983). Gecıırrence of Cryptosporidia, Rotaviruses, Coroııavirııs-Like partieles and K 99. Escheridıia coli iııgoat kids aııd lambs. Proc. 3 rd. Int. Symp World. Ass. Vet. Lab. Diagn., Ames lowa, USA. 13 -15, 525-53

ı.

39. Nagy, B., Bozso, M., Paıri, V., l"agy, G. and Sahiby, M.A. (1984). Stlldies 011

Cryp-tosporidial iııfectioıı of goat kids. Les maladics de la chevre, Niort, Fıance, 9-11 Detobre. INRA Publ, Les Coııoques de I'INRA, 443-451.

40. Nagy, B., Palfi, V., Nagy, G., Hajtos, L. and Mereııyl, L. (1987). lııfectioııs gastroifl-testinal diseases of YOııııg goats. I'roc. IV th. Int. Conf. on Goaıs. Brasilia. BraLil. 8-13 March.

41. Özer, E., Erdoğmuş, S.Z. ve Köroğlu, E. £lazığ yöresiııde bıızağı ve kıızıılarda bulunmı Cryplosporidium'un yayıltşı ı/zeriııde araştll'lnalar. (Doga Tr. Vet. ve Hay. D., Bas-kıda).

42. Panciera, R.J., Thomassen, R.W. and Gamer, F.M. (1971). Cryptosporidiul infeetioıı

in a e<ı(t: Vet. Path., 8; 479-484.

43. Pearson, G.R. and Logan, E.F. (1983). The pathology of ııeonatal eıı/eritis iıı calves with obsen'ations on E. coli, Rotavirus and Cryptosporidiuııı. Ann. Rech. Yel., 14 (4): 422-426.

44. Pohjola, S. (1984). Sıırvey of eryptosporidiosis in feees of ııormal healthy dogs. Nord. Vet. -Med., 36: 189-190.

45. Pohjola, S., Jokipii, L. and Jokipii, A.M.M. (1984). Dimethylsuphoxide-Zie/ı/-Neelsen staining teehnique for detectioıı of Cryptosporidial oocys1s. Vet. Rec., i15: 442-443. 46. Pohlenz. J., Bemrick, W.J., Moon, H.W. and Cherville, N.F. (1978). Bovine

eryptos-poridiosis: A ıransmission and scanning eleetron ıııicroseopie stlldy of soıııe stages iıı the li/e cyde and of the host-pOl'asite rela1ionship. Vet. PathoL., 15: 417-427. 47. Pohlenz, J. (1980). Bovine cryptosporidiosis. Aust. Vet. Med. J., 7: 37-41.

EyciL HAYYANLARDA CRYPTOSPORİDİosls 31

48. Poonacha, K.B. and Pıppın, C. (1982). lntesıiııal cryplosporidiosis iıı a cal. Yet. Patho!., 19: 708-710.

49. Schloemer, L. (1982). Die Uberıraguııg voll Cryplo;poridium spec. des Kalbes au/ Mause uııd Meerschweiııclıeıı sowie Schwein, Scha/e uııd Ziegen. Yet. Med. Diss., Müncherı.

50. Schmitz, J.A. and Smith, D.H. (1975). Crypıosporidium in/eclion iıı a ea/f JA YMA., 167: 731-732.

51. Snodgrass, D.R. Angus, K.W., Gray, E.W., Keir, W.A. and Cleriheıv, L.W. (1980). Crypıosporidia associaled with Roıal'irus aııd an Eschericlıia coli in aıı ouıbreak o/ ca/f scour. Yet. Rec., 106: 458-459.

52. Snodgrass, D.R., Angus, K.W. and Gray, E.W. (1984). Experimelllal cryplosporidiosis

iııgerıııji-ee lambs. J. Comp. Path., 94: 141-151.

53. Soulsby, E.J.L. (i986). HeImiııilıs, Arıhropods aııd Proıozoa o/ Domesliealed Animals. Bailliere TindaL. Toronto.

54. Stein, E. (1983). Verlau/ der Kryplosporidieııiııfekıion des Kalbes iıı Rinderzuchıbeı-riebeıı sowie Mögliclıkeileıı der Desin/eklioıı. Yet. Med. Diss., München.

55. Sıein, E., Boçh, J., Heine, J. und Henkel, G. (1983). Der Verlau/ııaıüriicher Crypıos-poridium-lıı/ektioııeıı iıı vier Rinderzuclıtbeıriebeıı. Bed. Münch. Tierarzt!. Wsı:hr., 96: 222-225.

56. Tzipori, S., Campbell, I., Sherwood. D., Snodgrass, D.R. and Whitelaw, A. (i980). Aıı ouıbreak o/ cal/ diarrhoea allribuled to Crypıosporidial iıı/eclioıı. Yet. Rec., 107: 579-580.

57. Tzipori, S.) 198ı).The aeliology aııd diagııosis0/cal/ diarrhoea. Yet. Rec., 108: 510 -514.

52. Tzipori, S., Angus. K.W., Gray, E.W., Campbell, i. and Allan, F. (1981). Diarrlıea iıı laıııbs experimeıııal! in/ecled wiıh Crypıo.ıporidium isolated /roııı calves. Am. J. Yet. Res., 42: 1400-1404.

59. Tzipori, S. and Campbell, I. (1981). Prevaleııce o/ Cryptosporidium aıııibodies iıı 10 aııimal ;pecies. J. Clin. Micrabia!., 14: 455-456.

60. Tzipori, S., Larsen, J., Smith, M. and Luefl, R. (1982). Diarrhoea in goal kids allri. buted to Crypıosporidium iıı/eclioıı. Yet. Rec., 111: 35-36.

61. Tzipori, S., Smith, M., Halpin,

c.,

Angus, K.W., Sherwood, D. and Campbell, I. (1983). Experimenıal crypıosporidiosis iıı ea/ı'es: Cliııical nıaııifestatioııs aııd pathological jıııdilıgS. Yet. Rec .• 112: 116-120.

62. Urguhart, G.M., Armour, J., Duncan, J.L., Dunn, A.M. and Jennig~, ".M. (1987). Veterinmy Parasitology. Harla w, U.K.