Tiirk Kardiyol
Dem Arş /999:27: 15-19ıstirahat . Elektrokardiyografisi Normal Olan
Kadın Hastalarda TI-201 Single Photon Emission Kompüterize Tomografini~. (SPECT) Egzersiz
Testiyle Kıyaslanınası ve Uç Damar Hastalığının Tanısında Değeri
Dr. Ayşe EMRE, Dr. Bi rol SAY, Dr. Metin GÜRSÜRER, Dr. Mehmet AKSOY, Dr. Mehmet EREN, Dr. Kemal YEŞİLÇİMEN, Dr. Birsen ERSEK
Siyami Ersek
Gö,~iisKalp ve Damar Cerrahisi Merke:i. istanbul
ÖZET
Miyokard pe1jüzyon sintigrajisinin koroner arter
lıastaliğllun
(KAH) noninvazif lGiliSil/da ve üç damar
hastal1ğ1 bulımanyüksek riskli hasta grubwwn belirlemnesinde kli- nik kul/amnu konusunda daha önce yapilan
çalişmalardaerkek hasta/ann
çoğunluktaolmas1 kadm/arda non-inva- zif testierin öneminin
araştmlmasmıgerektirirken, i st ira- hat elektrokardiyogrammda ( EKG)
değişiklikleribulunan hasta/ann dahil
edilmişo/mas1 sintigrafi lehine sonuçlar
a/mnıas1na
neden
olmuşo/ahi/ir. Bu amaçla islirahat EKG'si nonnal olup koroner anjiyografi ve T/-201 SPECT
uygulanmiŞ
/88 kadm hasta
çalişmayaa/mc/1. 45 hastada normal koroner anjiyografi tespit edilirken, 62 hastada tek damar, 39 hastada iki damar, 42 hastada iiç damar
hastal1ğ1
saptandi. T/-201 SPECT'in KAH
tamsuıdadu-
yarliiığı
(%82'ye
karş1%58, p<O.OOJ) ve kestirim
do,~mluğu
(%80'e
karş1%60, p<O.OO!) egzersiz testine göre
anlamlı
olarak daha fazla
bulumırkenözgiilliik bemer bu-
lımdı.ı(%73 ve %67). Üç damar hastalan ve normal, tek ve iki damar hastalan iki ayn gmp olarak
kıyaslandl,~llıda iiç damar
hastalamwıdaha
yaşlı oldu.~u(p<O.OOI ),
maksinıal
kalp
lımve
işyiikiiuiinbu hastalarda
düşükol-
duğu
(p<O.OOJ, p<O.OO! ), ortalama ST çökmesinin (mm) daha faz la
oldu,~u(p<O.OO J ), pe1jiizyon defekti gösteren
toplanı
segme/11
sayısımn
artmış olduğu(p<O.OO!) ve çok damar patemi ile
artmiŞ akciğerftilulumumm da bu has- talarda
anlamlıolarak daha
sık(p<O.OO! , p<O.OO!)
,ı:örüldii,~ii
saptandi. Logistik regresyon analizi
uygu/anelığında
maksimal kalp hiZI (p=0.04), ort. ST çökmesi (p=0.0006), ta/yum sintigra.fide çok damar patemi (p=0.0003) ve
artnı1ş akciğertutulumu (p=O.OI) iiç da- mar
hasıalı,~ımöngören
bağımsızparametreler olarak saptandi. Bu bulgular, Tl-201 SPECT'in kadm/arda KAH
tamsı
için egzersiz testine göre daha üstiin
olduğuuuve yüksek risk
taşıyanüç damar
lıastalığmıbelirlemede g ii-
venilirliği arliıran
non-invazif bir yöntem
olduğunudii-
şiindiirmektedir.
Anahtar kelime/er:
Kadınhastalar, normal isiirahat EKG, T/-201 SPECT
Alındığı
tarih:
20Ekim 1 998
Yazışma
. adresi: Dr.
AyşeEmre, Selvi li Sok.
50. Yıl Apı.3/1, Suadiyc, Istanbul
* Bu
çalışına 26-3Nisan 1998 tari hleri
arasındaRio de Janciro'da düzenlenen
XIII.Düny a Kardiyolo ji Kongresi'nde
posıerbildiri olarak
sunulmuştur.Koroner arte r
hastalığı(KAH)
insidansı kadınlarda45
yaşve üzerinde önemli ölçüde artarken, 75
yaşve üzerinde erkeklerle
aynıseviyeye
ulaşır (1).Bu
açıdan
kadınlardaKAH mevcudiyeti ve ciddiyeti belir- lemede önemli bilgi veren nonin vazif testierin dik- katli seçilmesi ve
doğru yorumlanmasıgerekmekte- dir.
Treadıniliegzersiz testi fiyat
yararlılık oranıgö- zönüne
alındığındaKAH
tanısıiçin ilk tercih ed ilen yöntem o lmakla birlikte,
kadınlardayüksek oranda
yanlış
poz itif sonuç vermesi
(2.3)bu hasta grubunda
güvenilirliği arttıran
bir yöntemin
gerekliliğinio rtaya
çıkarır.KAH
tanısındamiyokard perfüzyon sintigrafis inin
değeri sayısız çalışmada gösterilmişolmakla birlikte
(4)SPECT'in
kadınlarda duyarlılığıve
özgüllüğü hakkında çalışmalar sınırlıdır. Ayrıcadaha önceki
çalışmalarda isıirahate le ktrokardi-
yogramında
(EKG)
değişikliklerbulunan hasta grup-
larının incelenmiş olması
miyoka rd pe rfüzyo n sin- rigrafisinin
tanısal değerini arttırmışolabilir.
Çalışmamızda isıirahat
EKG's i normal olan
kadınhastalarda egzersiz TI-20 t SPECT'in treacimill eg- zersiz testiyle
kıyaslanınasıve üç damar
hastalığıbulunan yüksek riskli hasta grubunun tespit edilme- sinde Tl-201 SPECT'in
eleğerininbelirlenmesi amaçlanci
ı.MA TERYEL ve METOD
Çalışmaya
merkezimiz Nükleer Kardiyoloji Laboratuva-
rı'na Kasım
1 996-Nisan 1997 tarihleri
arasında başvuran isıirahatEKG'si nonnal (Q
dalgası,ileti
bozukluğu,ST-T segment
değişikliği,preeksitasyon
bulgularıolmayan) ar-
dışık
188
kadınhasta
alındı.Dij ital kullanan, rcvaskülari- zasyon
uygulanmış,valvüler kalp
hastalığı, konjcııitalkalp
hastalığı
ya da
kardiyoıniyopaıisiolan hastalar
çalışınayadahil edilmedi.
Tiirk Kardiyol Dem Arş 1999; 27: 15-19
1-Treadınili
egzersiz testi: Egzersiz için Quinton 5000
cihazı kullanıldı.
Hastalara
nıaksimalsemptomla
sınırlıBruce protokolü
uygulandı. Her 3 dakikada bir EKG alındı. Aşırı
yorgunluk, dispne ve angor, kompleks ventriküler aritmi ya da hipotansiyon görülünce teste son verildi.
Jnoktasından
80 msn sonra görülen en az 1.0 mm veya daha fazla horizontal ve/veya "downsloping" ST depresyonu an-
lamlı
kabul edildi. Zirve
nabızdakika
sayısıve sistolik kan
basıncı
kaydedilerek zirve egzersizdeki
çiftçarpım değeri hesaplandı.2- TI-201
ınİyokardsintigrafisi: APEX SPX Cardial Sis-
tem'in(Elscint)
L şekilli çiftbaşlıgamma
kamerasıve LPC-35
düşüktenerji tüm
amaçlıkolimatör
kullanıldı(maksimal enerji: 140 keV; rczolüsyon:
Sının; duyarlılık:1.76x 1 0-4). Rekonstrüksiyon için Butterworth filtresi kul-
lanıldı
(CS-frekans: 0.35,
sıra (oı·der):5). Zirve egzersizde 3mCi TI-201 injekte edilerek hasta bir dakika daha yürü- tüldü ve
bundan 1O dakika ve 3
saatsonra
kayıtlar alındı.Her tatyum görüntüsü için 20 segmentlik model kullanıldı
(5).
Perfüzyon erken görüntülerde Cedars-Sinai
sınıflandırılmasına uygun
olarak görsel olarak
değerlendirildi(O: normal,
1:ekivokal defekt,
2: ortaderecede defekt, 3:
ciddi defekt)
(6J.Skorun :52:2
olduğu segmentler anormalkabu
l edildi. 3 saat sonra alınan görüntülerde 3/1, 3/0, 2/1,2/0 skor
kombinasyonlarındanherhangi birinin
saptanmasıreversibilite lehine
yorumlandı (7)_3- Koroner anjiyografi:
Philips Integris H 3000 cihazı kullanılarak Judkins tekniğiyle yapıldı.Koroner anjiyogra- fik
ikikardiyolog
tarafındanve hasta özellikleri bilinmc- den
değerlendirildi.Epikardiyal koroner arterlerde 2:%50
darlık anlamlı
kabul edildi.
Yeriler
ortalanıa±standardsapma olarak
hesaplandı.Grup-
lar arasındaki istatistiksel anlamlılık Student t ve ki-karetesti
ile hesaplandı. Logisticregresyon analizi
için SPSS6.0
programı kullanıldı.BULGULAR
Çalışmamızda
45 hastada normal koroner anjiyogra- fi
saptanırken,62 hastada tek damar, 39 hastada iki damar, 42 hastada ise üç damar
hastalığıtespit edil- di.
KAH mevcut olan ve olmayan hastalarda egzersiz tes ti ile
göğüs ağrısı gelişenierinadedi yönünden
anlamlı
fark bulunmazken, maksirnal kalp
hızı(p<O.OO 1), egzersiz kapasitesi (p<O.O 1 ),
hız-basınç çarpımı(p<O.O l) KAH olanlarda daha
düşük,ST çökmesi ise daha
sık saptandı(p<O.OO 1) (Tablo 1 ).
TI-201 miyokard perfüzyon sintigrafisinde toplam perfüzyon defekti
sayısı(p<O.OO l ), redistribüsyon
sıklığı
(p<O.OO 1 ), çok damar patemi (p<O.OO 1 ), art-
mış akciğer
tutulumu (p<0.02) ve sol ventrikül dda- tasyonunun (p<0.05) KAH mevcudiyetinde
artmışolduğu
görüldü (Tablo 2). TI-201 SPECT'in KAH
Tablo 1. Egzersiz testi bulguları
KAH(+) KAH(-) p<
(n=l43) (n=45)
Zirve kalp hızı ( vuru/dak 138±17 147±14 0.001
Çift çarpıın ( 1 03)
(vuru/dkxrnrnHg) 26±4 28±4 0.01
İşyükü (MET) 6.9±1 .4 7.6±1.5 0.01 ST çökmesi (%) 70 (49) ı ı (24) 0.001
Angina (%) 32 (22) 8 (18) AD
Veriler lıasta saytst (%)olarak belirtilmiştir AD=aulanılt değil
Tablo 2. Tl-201 SPECT sonuçları
KAH(+) KAH(-) p<
(n=l43) (n=45)
Anormal Tl görüntüsü ı 17 (82) 12 (27) 0.001
Toıal defekı (segment) 4.0±1.8 1.6±0.5 0.00 Redistribüsyon 99 (69) ı ı (24) 0.001 Çok damar patemi 62 (43) 2 (4) 0.001
Artmış akciğer tutulumu 17 (1 2)
o
0.02 Sol ventrikül dilatasyonu 19 (13) ı (2) 0.05Veriler hasta sayısı(%) olarak belirtilmiştir.
tanısında duyarlılığı
(%82'ye
karşı%58, p<O.OO 1) ve
kestiriın doğruluğu
(%80'e
karşı%60, p<O.OOl) eg- zersiz test ine göre
anlamlıolarak daha fazla bulunur- ken özgüllük benzer bulundu (%73 ve %67) (Tablo 3).
Üç damar
hastalarıve normal, tek ve iki damar has-
taları
iki
ayrıgrup olarak
kıyaslandığındaüç
daınar hastalarınındaha
yaşlı olduğu(p<O.OO 1 ),
maksiınalkalp
hızıve
işyükününbu hastalarda
düşük olduğu(p<O.OOl, p<O.OOl), ortalama ST çökmesinin (mm) daha fazla
olduğu(p<O.OO 1 ), perfüzyon defekti gös- teren toplam segment
sayısının artmış olduğu(p<O.OO 1) ve çok damar patemi ile
artmış akciğertutulumunun da bu hastalarda
anlamlıolarak daha
sık
(p<O.OOI, p<O.OOl)
görüldüğü saptandı(Tablo 4- 5).
Logistik regresyon analizi
uygulandığındamaksirnal
A. Emre ve ark.: Kadtlll-lostalarda Tl-201 SPECT'i11 Egzersiz Testiyle Ktyaslanmast ve Üç Damar Hasta!tğtnuı Tammıda Dei(eri
Tablo 3. Egzersiz testi ve Tl-201 SPECT'in karşılatırılması
Egzersiz testi SPECT p<
Duyarlılık (%) 58 82 0.001
Özgüllük (%) 67 73 AD
Kestiriın doğruluğu (%) 60 80 0.001
Pozitif kestiriııı değeri(%) 85 91 AD Negatif kesti ri m değeri(%) 33 56 0.01
Tablo 4. Egzersiz testi sonuçları: üç daınar hastalarının (3D) normal koroner (NK), tck damar (ID) ve iki daınar hastaları
(2D) ile kıyaslanınası
3D NK, ID,2D p<
(n=42) (n=l46)
Yaş (yıl) 60±6 56±8 0.01
Zirve kalp hızı (vuru/dk) 128±7 143±17 0.001 işyükü (MET) 6.3±1.2 7.2±1.4 0.001
Çiftçarpım (J03)
(vuru/dkxııııııl-lg) 24±3 27±4 0.001
ST çökmesi (nıııı) 1.7±0.5 ı. 1±0.3 0.001
Angi na(%) lO (24) 30 (21) AD
Tablo S. Tl-201 SPECT sonuçları: üç damar hastalarının (3D) normal koroner (NK), tck daınar (1 D) ve iki daınar hastaları
(2D) ile kıyaslanınası
3D NK, ID,2D p<
(n=42) (n=l46)
Anonııal Tl görüntüsü 42 (100) 87 (60) 0.001 Total defekt (segment) 5.8±1.3 2.9±1. ı 0.001
Redisıribüsyon 35 (84) 75 (51) 0.001
Çok daınar patern i 36 (86) 28 (1 9) 0.001
Artmış akciğer tutulumu 12 (29) 16 (1 1) 0.01 Sol veııtrikUI dilaıasyoııu 6 (14) 14 (lO) AD
Veriler Jıasta saytst (%)olarak helirtilmiştir.
kalp
hızı(p=0.04), o rt. ST çökmesi (p=0.0006), talyum sintigrafis inde çok damar patemi (p=0.0003 ) ve
artmış akciğertutu lumu (p=O.O 1) üç
daınarhasta-
lığını
öngören
bağımsızparametreler olarak saptan-
dı.
TARTIŞMA
KAH
insidansının kadınlarda yaşla orantılı şekilde artış gösterınesi (1l, kardiyak olay
gelişmeris kinin
kadınlarda
erkeklere göre daha yüksek
olduğunun belirlenınesi(%14.3'e
karşı%6) ve revaskü larize edilmeyen
kadınlardaprognozun
aynıdurumdaki er- keklere göre daha kötü
olduğunungösterilmesi
(8) kadınlardaözellik le üç damar
hastalığıbulunan yük- sek r is kli hasta grubunu n
belirlenınesi açısındannon-invazif testieri n
doğruseçimi ve
değerlendiril ınesinige rektirir.
Treadınili
egzersiz testi
kadınlardaerkek lere göre daha fazla oranda
yanlışpo zitif sonuç verir
(2,3).Eg- zersizle indük le nen ST segment çökmesinin pozitif kestirim
değeribenzer KAH
prevalansı varlığındadahi
kadınlardaerkeklere göre daha
düşüktür(%47'e
karşı%77, p<0.05)
(9).Öte yandan
isıirahatEKG de-
ğişiklikleri
olan hastalard a egzersizle indüklenen ST segment
değişikliklerinindaha zor
değerlendirilebileceği
ve perfüzyon defektierinin de
geçirilmiş ınİyokard infarktüsüyle uyumlu sabit perfüzyon defekt- I e rine
bağlı artabileceği düşünülürse yapılan çalışınalarda ıniyokard
perfüzyon s int igrafisi le hine so- nuç lar
alınmışolabilir.
Nallanıothu
ve ark.
İstirahatEKG'si normal hastalar-
da TI-20 1 SPECT'in
duyarlılığını(%8 J'e
karşı%46, p<O.OOO 1) ve
kestiriın doğruluğunu(%79'a
karşı%49, p<O.OOO 1) egzersiz testine göre
anlamlıolarak daha fazla
bulmuştur (10). İstirahatEKG's i normal 188
kadın hastanın incelendiği çalışmamızdaise T l- 20 1 SPECT'in
duyarlılığının(%82'e
karşı%58, p<O.OO 1) ve kesti ri m
doğruluğunun(%80'e
karşı%60, p<O.OOJ) egzersiz testine göre
anlamlıolarak daha yüksek
olduğu,özgüllüklerin ise benzer
olduğu(%73 ve %67) görüldü.
Çalışınaınızın
ik inci bir hede fi ise egzersiz TI-20 1 SPECT'in
kadınlarda yaygın KAH'ın tanısında değerini
araştırmakve
çokdeğişkenlianaliz yönte miyle de ile ride kardiyak olay
gelişimiyönünden yüksek risk
taşıyanüç
daınar hastalığını (1 1)öngören
bağımsız
parametreleri
belirlenıekti. Çoğunluğunue rkek
hastaların oluşturduğu çalışınalarında
Christian ve
a rk
(12)ST çökmesini, perfüzyon defekti gösteren
segment
sayısını,diabetes
ınellitusuve sistolik kan
basıncındaki değişikliklerini, İskandarianve ark. ise
(13)ST çökmesi, egzersiz kalp
hızıve çok damar pa-
Türk Kardiyol Dern Arş /999; 27: 15-19
temini üç damar
hastalığınıöngören
bağımsızpara- metreler olarak
saptamışlardı. İstirahatEKG'si nor- mal olan
hastalarıinceledikleri
çalışmalarındaise Nallamothu ve ark
(10),çok damar patemi, egzersiz kalp
hızıve ort. ST çökmesinin üç damar
hastalığınıöngören
bağımsız değişkenler olduğunu göstermişlerdir.
Çalışmamızda
üç damar
hastalarıile normal, tek ve iki damar
hastalarıiki
ayrıgrup olarak incelendi-
ğinde,
üç damar
hastalarınındaha
yaşlı olduğu,maksirnal kalp
hızıve
işyükününbu hastalarda daha
düşük olduğu,
ortalama ST çökmesinin bu hastalarda daha fazla
olduğu,perfüzyon defekti gösteren toplam segment
sayısının artmış olduğuve çok damar patemi ile
artmış akciğertutulumunun da bu hastalarda
anlamlıolarak daha
sık görüldüğüsap-
tandı.
Chae ve ark.
(14)bunlardan çok damar patemi ve egzersiz kalp
hızını kadınlardaüç damar hasta-
lığını
öngören
bağımsızparametreler olarak
değerlendirmişti. Çalışmamızda
bu iki parametreye ek olarak
artmış akciğertutulumu ve ort. ST çökmesi de çok
değişkenlianalizde
anJamlılıklarınıkorudu- lar.
Teknesyum 99m sestamibi fiziksel özelliklerinden ötürü daha yüksek dozda
verilebildiğindendaha iyi kalitede görüntü
alınmasınaolanak verir.
Aynızamanda perfüzyon ve fonksiyon
bozukluğununbirlikte
değerlendirildiği"gated" görüntüleme tek-
niğiyle
skar dokunun
yumuşakdoku atenüasyonuna
bağlı
artifakttan
ayırımını sağlar (15).Bu iki özellik miyokard perfüzyon sintigrafisinin
kadınlardaKAH
tanısı
için
değerini arttırabilir. Yakıntarihli bir ça-
lışmada,
TI-201 ve Tc99m sestamibi SPECT'in
kadınlarda
KAH
tanısıiçin
duyarlılığıbenzer bulunurken, Tc99m sestamibi SPECT'in
özgüllüğünün özellikle "gated" görüntüleme
sonrası artışkay-
dettiği gösterilmiştir (16).
Bununla birlikte
yaygın KAH'ıöngörmede
bağımsızbir parametre olarak
saptamış olduğumuz artmış akciğer
tutulumunun de-
ğerlendirilebilmesi
ancak Tl-201 ile mümkündür
(17).
Elde edilen bulgular
ışığındaTl-201 SPECT'in ka-
dınlarda
KAH
tanısıiçin egzersiz testine göre daha üstün
olduğuve yüksek risk
taşıyanüç damar hasta-
lığını
belirlemede
güvenilirliği arttırannoninvazif bir yöntem
olduğu düşünüldü.KAYNAKLAR
1. Lerner DJ, Kannci WB: Patterns of coronary
hearıdi- sease morbidity and mortality in
ıhesexes. A 26-year fol- low-up of the Framingham population. Am Heart J 1986;
ı ı
1:383-90
2. Sketch MH, Mohiuddin SM, Lynch JD, Zencka AE, Runco V:
Signifıcantsex differcnccs in the correlation of elcctrocardiographic exercise testing and coronary arteri- ograms. Am J Cardioll975; 36: 1 69-173
3. Detry JR, Kapita BM, Cosyns .J, Sottiaux B, Urasse- ur LA, Rousscau MF: Diagnostic value oF history and maximal exercise electrocardiography in men and women suspected of coronary heart disease. Circulation 1 977; 56:
756-761
4. Sansoy V, Güzelsoy D: Miyokard perfüzyon ve fonksi- yonu
değerlendirennükleer kardiyolojik yöntemlerdeki
gelişmeler.
Türk Kardiyol Dem
Arşv1993; 2 1 : 184- 1 92 5. Kiat H, Berman DS, Maddahi J, et al: Late reversibi- lity of tomographic thallium-20 1 defects: an accurate mar- ker of myocardial viability.
JAm Coll Cardiol 1988; 12:
1456-63
6. De Puey EG, llerman DS, Garcia EV: Cardiac SPECT imaging, New York, Raven Press, 1 995. P. 54-55 7. Palmas W, Ringham S, Diamond GA, et al: Inere- mental prognostic value of exercise thallium-20 1 myocar- dial single photon emission computed tomography Iate af- ter coronary artery bypass s urgery. J Am Coll Cardiol 1995; 25: 403-9
8. Douglas PS: Coronary artery disease in women E. Bra- unsald (ed). Heart Disease: A
Texıbookof Cardiovascular Medicine. 5th edition, W.B. Saunders 1 997. p. 1706 9. Barolsky SM, Gilbert CA, Farugui A, Nuttcr DO, Schlant RC: Difference in electrocardiographic response to exercise of women and men. A non-Bayesian
facıor.Circulation 1979; 60: 1021-7
10. Nallamothu N, Ghods M, Heo .J, lskandrian AS:
Comparison of thallium-201 SPECT and electroeardiog- raphie response during exercise in patients with normal rest eleetrocardiographic results.
JAm Co ll Cardiol 1 995;
25:830-6
11. Proudfit WJ, Bruschke AVG, MacMillan .JP, Willi- ams GW, Sones FM .Jr.: Fifteen year survival study of patients with obstruetive coronary artery disease. Circula- tion 1983; 68: 986-97
12. Christian TF, Miller TD, Bailey KR, Gibbons RJ:
Noninvasive
identificaıionof severe coronary
arıerydisea- se using cxereise tomographic thallium-201 imaging. Am
JCardiol 1992; 70: 14-20
13. Iskandrian AS, Heo J, Lernick J, Ogilby JD: Identi-
fıcation
of high risk patients with left main and three-ves-
sel coronary artery disease using s tepwise discriminant
analysis of clinicaJ, exercise and tomographic thallium da-
ta. Am HeartJ 1993; 125:221-5
A. Emre ve ark.: Kadın Hastalarda T/-201 SPECF'in Egzersiz Testiyle Kıyaslanması ve Üç Damar Hastalığmm Tamsmda Değeri
14. Chae SC, Heo J, Iskandrian AS, Wasserleben V, Cave V:
Identifıcationof extensive coronary artery disea- se in women by exercise single photon emission computed tomographic thallium imaging.
1Am Coll Cardiol 1993;
21: 1305-131
ı15. De Puey EG, Rozanski A: Using gated Tc-99m sesta- mibi SPECT to characterizc fixcd myocardial dcfects as
infarcı