Genel tanımlar - Anatomi
Eski Yunanca bir terimdir.
Ana+tome (içinden+kesmek)
İnsan vücudunu oluşturan birimlerin normal şeklini, yapısını,
işlevlerini ve aralarındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır.
Genel tanımlar - Anatomi
Anatomi temelde mikroskobik ve makroskobik olarak ikiye ayrılmıştır.
Genel tanımlar - Anatomi
Mikroskobik anatomi;
İnsan yapısını
mikroskop
altında inceler. İki alt dalı:
Sitoloji (cytology) hücre bilim,
Genel tanımlar - Anatomi
Makroskobik anatomi;
Genel tanımlar - Anatomi
Makroskobik anatominin alt dalları:
Gelişimsel anatomi
Yüzeyel anatomi
Bölgesel anatomi (anatomia topographic, regionali) Fonksiyonel anatomi
Sistematik anatomi (anatomia systematica)
Karşılaştırmalı anatomi (anatomia comperativa) Klinik anatomi
Kesitsel anatomi (radyolojik anatomi) Artistik anatomi
Genel tanımlar - Fizyoloji
İnsan organizmasını oluşturan hücre, doku ve organların işleyişini,
ilişkilerini ve etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır.
Fizyolojik olayların amacı homeostasisi (iç denge) korumaktır.
Genel tanımlar - Fizyoloji
Homeostasis; insan vücudunun, iç dengedeki sürekliliği sağlayarak oluşturduğu kendini koruma eğilimidir.
Bu durumu korumak için tasarlanmış mekanizma homeostatik mekanizma olarak adlandırılır.
Homeostatik mekanizma şu geribildirim sistemleriyle çalışır:
Pozitif geribildirim sistemi
Genel tanımlar - Fizyoloji
Fiziksel aktivite, iç dengeyi bozan ve organizma üzerinde çoklu etkileri olan bir stresördür.
Su kaybı
Isı artışı
Glikoz tükenmesi
Oksijen tükenmesi
Elektrolit kayıpları
Kan basıncı yükselmesi
Metabolik atık oluşumu ve birikmesi
Genel tanımlar - Fizyoloji
Genel tanımlar - Egzersiz fizyolojisi
Egzersiz fizyolojisi
;
akut
fiziksel aktivite veya
kronik egzersize
yapıldığında
vücudumuzdaki yapılar ve onların
fonksiyonlarının nasıl
etkilendiği
nin incelendiği çalışma alanıdır.
Genel tanımlar - Spor fizyolojisi
Spor fizyolojisi
;
Egzersiz fizyolojisinde oluşan konseptlerin sporcuların antrenmanlarında ve sportif performansın artırılması amacıyla nasıl uygulanması gerektiğiyle ilgilenen fizyoloji alt dalıdır.
Genel tanımlar - Fiziksel aktivite ve Egzersiz
Fiziksel aktivite
;
iskelet kasları
nın kasılmasıyla
dinlenik düzeyin
üzerinde
enerji harcaması gerektiren aktivitelerdir.
Egzersiz
; fiziksel uygunluğun bir ya da birkaç parametresini
Genel tanımlar - Fiziksel uygunluk
Fiziksel uygunluk
; kassal işi tatmin edici düzeyde yapabilmektir.
Genel tanımlar - Fiziksel uygunluk
Fiziksel uygunluğun unsurları
; sağlığa ilişkin unsurlar ve motor
uygunluk unsurları olarak iki grupta incelenir.
Sağlığa ilişkin unsurları
;
kardiyovasküler uygunluk,
kas kuvveti,
kas dayanıklılığı,
Esneklik ve
Genel tanımlar - Fiziksel uygunluk
Motor uygunluk unsurları
;
Güç (anaerobik), denge, koordinasyon, sürat, çeviklik ve reaksiyon zamanı
dır.
Kalıtımın biyolojik temellerinden, moleküler biyolojiden canlıların
Genel tanımlar - Enerji
İnsan vücudunun çeşitli hareketleri yapabilmesi sahip olduğu enerji kapasitesine bağlıdır.
Genel tanımlar - Enerji
Çok çeşitli hareketlerin yapılabilmesi için, vücuda sürekli kimyasal enerji sağlanması gerekir.
Genel tanımlar - Enerji
Karbonhidrat, yağ ve protein adı verilen besin maddelerinin kimyasal bağları arasında depolanan kimyasal enerji, bu besin maddelerinin enzimlerce kontrol edilen kimyasal reaksiyonlarla parçalanması sırasında az miktarda ve yavaşça serbest bırakılır.
Genel tanımlar - Enerji
Yani besin maddelerinin içinde bulunan enerji direkt olarak kullanılmaz, önce ATP’ye dönüşür.
Genel tanımlar - Enerji
Genel tanımlar - Enerji
ATP; adenozin adı verilen kompleks bir elemandan ve buna bağlı 3 fosfat grubundan oluşur.
Genel tanımlar - Enerji
İşte bu fosfat bağlarından birinin parçalanmasıyla ATP, ADP’ye (adenozindifosfata) dönüşür ve 1 fosfatlık (Pi) enerji açığa çıkar.
Genel tanımlar - Enerji
Genel tanımlar - Enerji
ATP;
Kas kasılmasında,
Besinlerin hücre zarında pompalanmasında,
Kalsiyumun kaslardaki SR içine pompalanmasında,
Sinir iletiminde,
Tüm hücrelerdeki protein sentezinde,
Genel tanımlar - Enerji
İnsan vücudunda her türlü iş üretimi için ATP molekülünün düzenli olarak salgılanmasına ihtiyaç vardır.
Besin maddelerinin kimyasal reaksiyonlar yoluyla parçalanması sonucunda oluşan ATP ‘yi üretme için farklı metabolik yollar vardır.
Genel tanımlar - Enerji
Örneğin, sürat, sıçrama veya atma gibi aktiviteler çok hızlı tempoda ATP parçalanması gerektirir. Yani kısa süre içinde çok fazla ATP molekülü parçalanır.
Genel tanımlar - Enerji
Gözle görülebilen mekanik iş ve vücut ısısının kombinasyonu olarak açığa çıkan metabolik enerji miktarını tanımlamak için kullanılan bir terimdir.
Enerji iş yapabilme veya ortaya koyabilme yeteneği olarak da tanımlanır.
Enerji, ölçülen toplam iş miktarından, veya hesaplanan iş miktarından tahmini olarak bulunabilir.
Genel tanımlar - Enerji
Doğada altı çeşit enerji vardır:
Isı Mekanik Elektrik Kimyasal Işıma Nükleer
Genel tanımlar - Enerji
Glikojen ve yağı parçalamak için O2 kullanıldığında enerji üretilir.
Örneğin 13,4 L O2 180 gr glikojeni parçalayabilir ve 686 kcal enerji oluşur.
Bu ısının yarısı ATP’ye dönüşür. Geriye kalanı ise ısı olarak vücutta
Genel tanımlar - Enerji
1 mol glukoz (180 gr) O2 ile parçalandığında 38-39 mol ATP üretilir.
Her ATP yaklaşık 8 kcal içerir.
Bu durumda her 1 mol glukozdan yaklaşık 300 kcal enerji ATP olarak depolanmakta, kalan 386 kcal de vücutta ısı olarak depolanmakta veya ortama bırakılmaktadır.
Genel tanımlar - Enerji
Belirli miktarlardaki O2, bilinen miktardaki glikojen veya yağın
parçalanması için kullanıldığında ortaya çıkan enerji üretilen ısı veya
harcanan O2 cinsinden ölçülebilir. İnsanlarda O2 tüketimini ölçmek
daha kolay olduğundan bu yöntem kullanılmaktadır.
1 L O2 tüketildiğinde ve enerji kaynağı olarak glikojen kullanıldığında
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Kütle (mass): Bir nesnedeki madenin miktarı olarak tanımlanan, fiziksel miktar belirten basit bir terimdir.
Gravitenin normal olduğu yerlerde kütle vücut ağırlığına eşittir.
Kütle veya ağırlığın en yaygın iki ölçüm birimi gram ve kilogramdır.
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Kuvvet (Force, F): Hareket eden bir cismi durduran, duran bir cismi hareket ettiren, cisimlerin şekil, yön ve doğrultularını değiştiren etkiye kuvvet denir.
Kassal aktivite kuvvet üretir.
Tork, kuvvet ile ilişkilidir. Tork kaldıraca rotasyonel kuvvet uygulanmasıdır.
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Hız (Velocity, V): Mesafenin zamana bölünmesiyle bulunur. Öyleyse;
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
İş (Work, W): İş, kuvvet ve mesafeden türemiş bir terimdir, zaman boyutu yoktur.
İş (W) = F x D
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Güç (Power, P): İşi zamansal olarak ifadesidir.
Yani, birim zamanda ortaya konan iş miktarıdır, işin hızıdır. P = W/t
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Güç (Power, P):
Birimi kg.m.dk-1, watt veya kg.m.sn-1’dir.
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Isı (Temperature, T):
Celcius Scale (C): santigrad derece
Kelvin Scale (K): İnternasyonel sistemde temel ısı birimidir. Mutlak sıfır gösterir.
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Nisbi nem (Relative humidity, RH): Havadaki su oranıdır.
Eğer nem % 100 ise hava o sıcaklıkta tutabileceği suyun büyük
çoğunluğu ile doymuş/tutmuş anlamına gelir.
Hava yüksek ısılarda daha fazla su tutar.
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Barometrik basınç (Barometric pressure, PB): Çevre hava basıncını ifade eder.
Deniz seviyesinde egzersizi etkilemez.
Genel tanımlar - Ölçü birimleri
Ölçülen
Değişken Ölçüm Birimi Çevrilme (tam-araştırma amaçlı) Çevrilme (yaklaşık-derste)
Kuvvet (F) Newton (N) 1 N= 0.1019 kg 1 N 0.1 kg Kilogram(kg) 1 kg =9.8066 N 1 kg 10 N İş (W) kJ 1 kJ = 1000 J 1 N.m 0.1 kg.m N.m 1 J = 1 N.m = 0.1019 kg.m 1 kg.m 10 N.m Kg.m 1 kg.m = 9.8066 N.m Hız (V) m/dk 1 m/dk 0.04 mph km/h 1 km/h = 0.6214 mph = 16.7 m/dk = 0.28 m/sn mph 1 mph = 26.8 m/dk = 0.44 m/sn Güç (P) Watt (W) 1 W = 6.118 kg.m/dk = 0.1019 kg.m/sn 1 W 6 kg.m/dk 0.45 m/sn J/sn, J/dk 1 W = 1 J/sn =60 J/dk N.m/sn, N.m/dk 1 W = 1 n.m/sn = 60 N.m/dk Kg.m/dk 1 kg.m/dk = 0.1635 W 1 kg.m/dk 0.16 W Enerji (E) J 1 J= 1 N.m= 0.000239 kcal kJ 1 kJ= 1000 J= 0.2389 kcal 1 kJ 0.24 kcal
kcal 1 kcal= 4186 J = 4.186 kJ 1 kcal 4200 J 4.2 kJ VO2 1 L O2= 5.05 kcal= 21.14 kJ 1 L 5 kkal 21 kJ MET 1 MET=3.5 ml/kg/dk O2
Enerji Metabolizmaları
ATP-CP, ATP-PC veya Fosfojen Sistemi
Laktik Asit veya Anaerobik Glikoz Sistemi Oksijen Sistemi, Aerobik sistem
Enerji Metabolizmaları - ATP-CP Sistemi
Fosfojenler adı verilen ATP ve Kreatin fosfat (CP veya PC) kaslarda bir miktar depo edilmiştir.
Kısa süreli maksimal egzersizler, en çok 15 saniye süren, bu
Enerji Metabolizmaları - ATP-CP Sistemi
İnsan vücudunda başka hiçbir sistem bu denli hızlı ATP üretemez. Bu sistemde ATP kullanımı ve yeniden üretimi çok hızlıdır.
Enerji Metabolizmaları - ATP-CP Sistemi
CP aynı ATP gibi kas içerisinde bir miktar depolanabilir. Ve parçalanınca büyük bir enerji açığa çıkar.
Serbest kalan bu enerji ADP ve Pi moleküllerinin yeniden ATP üretmesinde kullanılır.
Her 1 mol CP parçalanması sonucu 1 mol ATP üretilir.
a. Kreatin yüksek enerji bağı P
Enerji Metabolizmaları - ATP-CP Sistemi
CP depoları çok çabuk boşaldıkları için, kısa süreli yüksek şiddette tekrarlanan aktiviteler sırasında 10-30 saniye arasında yorgunluk oluşur.
Enerji Metabolizmaları - ATP-CP Sistemi
ATP vücutta sadece üretilebilir ve sentezlenebilir. Vücuttaki ATP depoları sadece 85gr’dır (100 gr).
Bu miktar ile maksimum bir egzersiz yalnız birkaç saniye sürdürülebilir. ATP’yi sentezleyen CP depoları ise ATP depolarından 3-5 kat daha fazladır.
Enerji Metabolizmaları - ATP-CP Sistemi
Kaslarda depolanabilen toplam fosfojen miktarı kadınlarda 0,3 mol,
erkeklerde 0,6 mol’dür.
Kısa süreli maksimal egzersizlerde enerji temel olarak bu
fosfojenlerden sağlanır.
ATP-CP sistemi, ne kadar enerji üretebildiğinden çok, ne kadar süratli
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
Bu sistemde glukoz, O2 yokluğunda kısmen parçalanarak pirüvik aside dönüşür. Bu parçalanma sırasında da ATP üretilir.
Bu esnada kaslarda yeterli miktarda O2 bulunmuyorsa pirüvik asit laktik aside dönüşür ve kaslarda laktik asit birikmeye başlar.
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
Pirüvik asit oluştuğunda kaslarda yeterli miktarda O2 varsa, LA O2 sistemi içine girerek CO2 veya H2O’ya dönüşür.
Glukozun O2 kullanmadan parçalanması sonucu oluşan laktik asit
kaslarda birikmeye başladığında yorgunluk oluşur.
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
İstirahat sırasında kanda bulunan
LA miktarı 1 mmol/L’ dir.
Bu değer yoğun egzersiz sırasında kanda 16-20 mmol/L’ye kasta ise
daha yüksek miktarlara
erişebilmektedir.
Kas glikojeni
Glukoz
Glikolitik reaksiyonlar zinciri
Pirüvik asit Laktik asit Kan glukozu
ADP+Pi
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
LA kaslarda birikince vücudun asit-baz dengesi bozulur ve asidik bir ortam oluşur. Bu da bazı fizyolojik fonksiyonları etkiler ve normal çalışma engellenir.
Kan pH seviyesi 7,4, kas pH seviyesi 7,1’dir.
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
Aradaki 1 mol ATP farkı kan glukozunun metabolize edilmesi için harcanır.
C6H12O6 2C3H6O3 + Enerji
(Glukoz) (Laktik asit)
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
Glikolitik reaksiyonlar adı verilen 12 kimyasal reaksiyon, glikojenden ayrılan glikozun LA oluşumuna kadar parçalanması süresini gösterir. Her bir reaksiyon özel bir enzim gerektirir. Bu enzimleri etkileyen her
şey glikolitik reaksiyonları da etkiler.
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
Biriken LA, O2 yeterli olduğunda, örneğin istirahat sırasında çeşitli şekillerde metabolize edilir.
%18’i tekrar karbonhidratlara dönüştürülür. Yüksek şiddetli 1-3 dakikalık egzersiz sonucu oluşan LA, karaciğerde ve kaslarda tekrar glukoz ve glikojene
dönüştürülür.
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
Bu sistem de sporcular için büyük önem taşır. ATP-CP gibi acil durumlarda devreye girer ve hızlı şekilde ATP elde edilmesini sağlar.
Enerji Metabolizmaları - Anaerobik Glikoliz
Sonuç olarak bu sistemde;
Yorgunlukla sonuçlanan LA birikimi oluşur.
O2 kullanımı gerektirmez.
Yalnızca karbonhidratlar enerji olarak kullanılır.
