9.PAKT VE BİRLİKLER
Birleşmiş Milletler (BM) Avrupa Birliği (AB)
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (KEİ) Arap Birliği (Arap Ligi)
Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT)
İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth) G7 ve G8 Ülkeleri
Gelişmekte Olan 8 Ülke (D8)
• Dünyada yaşanan gelişmelerle yeni ekonomik ve siyasi koşullar çok sayıda ülke, eskiye oranla daha istikrarsız ve tam güvenlikten yoksun durumdadır. Ülkelerin güvenliklerini tek başlarına sağlamalarının nerdeyse olanaksız hale gelmesiyle, devletler arasında giderek artan işbirliği arayışlarına girişmişlerdir.
• Dünyada sürekli barışı sağlamak üzere kurulan ve 192 üyeye ulaşan BM, bu oluşumların en önemlisidir.
• NATO, Varşova Paktı, OPEC, AB, Karadeniz
Ekonomik İşbirliği Örgütü, G-7, G-20, D-8 ülkeleri
gibi geniş katılımlı ve Afrika Birliği, AND Topluluğu (G. Amerika), ASEAN (G.dğ. Asya), NAFTA
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM)
• Birleşmiş Milletlerin ilk çekirdeği sayılabilecek oluşum; Milletler Cemiyetidir. Bu yapılanma; 10 Ocak 1920'de "çeşitli ülkeler arasında yaşanabilecek sorunları barışçı yollarla çözmek amacıyla",
Cemiyet-i Akvam adıyla İsviçre'de kurulmuştur.
• Türkiye, bu örgüte, davetli olarak 1932 yılında katılan ilk ülkedir.
• I. ve II. Dünya savaşlarında büyük yıkımlarla çıkan ve yeni bir dünya savaşının çıkmasını engellemek isteyen ülkelerin anlaşmasıyla, Roosevelt, Churchill ve Stalin tarafından, BM’in temeli atılmış, Yalta Konferansı ile çalışmalar tamamlanmış ve 24 Ekim 1945’de New York’ta kurulmuştur.
• BM, New York'taki genel merkezinden yürütülmekte ve üye ülkelerle düzenli yapılan toplantılar yine bu genel merkezde gerçekleştirilmektedir.
• Örgüt yapısal olarak çeşitli bölümlere ayrılmıştır;
Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Yönetim Konseyi, Genel Sekreterlik ve Uluslararası Adalet Divanı…gibi
• En önemli yapılanmalardan biri olan; Güvenlik
Konseyi on beş ülkeden oluşur. Bu üyelerden beşi,
• Güvenlik Konseyinin daimi üyeleri; ABD, Rusya, Çin Halk Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve Fransa'dır. Güvenlik Konseyinin karar alabilmesi için 9/15 oranında kabul oyu ve daimi üyelerden herhangi birisinin de veto hakkını kullanmaması gereklidir.
• BM, dünya barışını korumak ve geliştirmek, ülkeler arasındaki sorunları çözmek, ekonomik ve sosyal program ve yapılanmaları destekleyerek kalkınma sorunlarını da çözmeyi hedefleyen en önemli örgüttür.
No Kısa Adı Kuruluş Merkez Kurulduğu Yıl 1 FAO Gıda ve Tarım Örgütü Roma, İtalya 1945
2 IAEA Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu Viyana, Avusturya 1957
3 ICAO Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Montreal, Kanada 1947
4 IFAD Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu Roma, İtalya 1977
5 ILO Uluslararası Çalışma Örgütü Cenevre, İsviçre 1946
6 IMO Uluslararası Denizcilik Örgütü Londra, Birleşik Krallık 1948
7 IMF Uluslararası Para Fonu Washington, ABD 1945
8 ITU Uluslararası Telekomünikasyon Birliği Cenevre, İsviçre 1947
9 UNESCO Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü Paris, Fransa 1946
10 UNIDO Birleşmiş Milletler Endüstriyel Gelişme Örgütü Viyana, Avusturya 1967
11 UPU Dünya Posta Birliği Bern, İsviçre 1947 12 WB Dünya Bankası Washington, ABD 1945 13 WFP Dünya Gıda Programı Roma, İtalya 1963
14 WHO Dünya Sağlık Örgütü Cenevre, İsviçre 1948
15 WIPO Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü Cenevre, İsviçre 1974
16 WMO Dünya Meteoroloji Örgütü Cenevre, İsviçre 1950
17 UNWTO Dünya Turizm Örgütü Madrid, İspanya 1974 18 UNICEF Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu New York City, ABD 1946
AVRUPA BİRLİĞİ (AB/ EUROPEAN UNION)
• Avrupa Birliği'nin temelini, II. Dünya Savaşı sonrasında sanayi bakımından iki temel hammadde olan kömür ve çelik sektörünü güçlendirmek ve bunları uluslar üstü bir otorite ile kontrol ederek barışı sürdürmek amacıyla Fransa dışişleri Bakanı Schuman’ın çağrısı ile 1951'de
kurulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu
oluşturmaktadır.
• Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, 18 Nisan 1951'de
Belçika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya arasında 1951’de imzalanan Paris Antlaşması ile
• Aynı ülkelerin imzaladığı 25 Mart 1957 tarihli Roma Antlaşması ile de Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) oluşuma eklenmiş ve bu anlaşmayla, Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kurulmuş oldu. • 1958'de yürürlüğe giren Roma Antlaşması üye
• Roma Antlaşması'nın nihai hedefi sadece ekonomik değil tarım, ulaştırma, rekabet gibi birçok alanda ortak politikalar oluşturulması, ekonomik politikaların yakınlaştırılması, ekonomik ve parasal birlik kurulması, ortak bir dış politika ve güvenlik politikası oluşturulmasıdır.
• Halen, Maastricht (1992) Antlaşması AB’yi kuran antlaşma olarak kabul edilmektedir.
Üye ülkeler ve topluluğun gelişimi;
• 1951-1957 yıllarında toplulukta bulunan altı kurucu üye; Belçika, Fransa, B. Almanya, İtalya, Lüksemburg, ve Hollanda’dır.
• Bu ülkelere;1973'te: Danimarka, İrlanda ve Birleşik
Krallık,
• 1981'de: Yunanistan
• 1986'da: Portekiz ve İspanya
• 1995'te: Avusturya, Finlandiya ve İsveç
• 2004'te: GKRK, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya
• 2007'de: Bulgaristan ve Romanya … katılmıştır. 1 Ocak 2007 genişlemesi sonucunda, AB'nin üye
• Türkiye ve Avrupa Birliği İlişkileri
• Türkiye, 25 Mart 1957’de, Roma Antlaşması'yla
kurulan Avrupa Ekonomik Topluluğu’na üye olmak için, 1959 yılında başvuruda bulunmuştur.
• 12 Eylül 1963’de imzalanan Ankara Antlaşması ile
Türkiye ve AET arasında bir ortaklık çatısı
• 12 Eylül Darbesi AET ile Türkiye arasındaki ilişkilerin dondurulmasına yol açmış, 1983 de çok partili
• 14 Nisan 1987 tarihinde Türkiye resmen tam üyelik başvurusunda bulundu.
• AB ile bütünleşmenin ilk aşaması olarak 1 Ocak
1996’da, Avrupa Birliği'yle Gümrük Birliği'ne girildi.
• AB ülkeleri, 17 Aralık 2004’de Türkiye'nin katılım müzakerelerinin 3 Ekim 2005 tarihinde başlamasını kararlaştırmış olup, müzakerelerin ne kadar sürede
KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (KEİ)
• KEİ ile ilgili ilk toplantı Türkiye'nin girişimi ile 19 Aralık 1990'da Ankara'da yapılmıştır. Toplantıda, Türkiye, SSCB,
Romanya ve Bulgaristan'ın delegeleri ile, Azerbaycan,
Gürcistan, Moldova ve Ermenistan Cumhuriyetleri'nin temsilcileri yer almıştır.
• KEİ Anlaşması, 25 Haziran 1992 tarihinde İstanbul'da düzenlenen zirve toplantısında; Türkiye, Arnavutluk, Romanya, Rusya, Bulgaristan, Ukrayna, Gürcistan, Moldavya, Azerbaycan, Ermenistan ve Yunanistan tarafından imzalanmıştır.
• Yaklaşık 330 milyon nüfus ve 11 milyon Km² yüzölçümüne sahip olmasına karşın, üye ülkeler arasındaki ekonomik ve siyasi sorunlar nedeniyle KEİ örgütü arasındaki işbirliği beklenilen düzeye ulaşamamıştır.
• Avusturya, Almanya, ABD, Beyaz Rusya, Çek Cum., Fransa,
ARAP BİRLİĞİ
• Üye ülkeler arasında işbirliği ve ortak politikalar oluşturmak üzere; Mısır, Irak, Ürdün, S. Arabistan,
Suriye, Lübnan ve Yemen tarafından 22 Mart 1945
tarihinde kurulan, etnik kökenli bir bölgesel bir uluslararası örgüttür.
• Arap Birliği, II. Dünya Savaşı sonrasında sömürgeciliğe karşı mücadelede etkin bir örgüt haline gelmiş, daha sonra bağımsızlıklarını kazanan
Libya, Sudan, Fas, Tunus, Kuveyt, Cezayir, G. Yemen, Bahreyn, Umman, Katar, Birleşik Arap Emirlikleri, Moritanya, Somali, Filistin Kurtuluş Teşkilatı, ve Cibuti’nin katılımı ile üye sayısı 22’ye
ulaşmıştır.
BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU (BDT)
• Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Beyaz Rusya, 8 Aralık
1991’de SSCB’nin resmen sonlandırılmasını
kararlaştırmışlar ve Bağımsız Devletler Topluluğu
anlaşmasını 21 Aralık 1991 de Baltık Devletleri ve Gürcistan hariç, tüm eski SSCB devletlerinin katılımıyla imzalamışlardır.
• Gürcistan, bu anlaşmayı 1993’de imzalamış 2009’da bu oluşumdan tekrar ayrılmıştır.
• Üye ülkeler; Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermenistan,
Kazakistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan,
• BDT pazarı yaklaşık 240 milyonluk nüfusu ve 21.5 milyon Km² yüzölçümü ile dünyanın en büyük pazarların biridir.
İNGİLİZ MİLLETLER TOPLULUĞU (COMMONWEALTH)
• Birleşik krallık ile bazı eski sömürgelerinden oluşan topluluk 1931 yılında bir kısmı gönüllü bir kısmı ise zorunlu olarak katılan üyelerden oluşmaktadır.
• 1947’de Hindistan'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra, çok sayıda ülkeye bağımsızlık tanınması ile milletler topluluğu yeniden tanımlanmıştır.
• 1948’de Hindistan, Pakistan ve Seylan, Avrupalı olmayanlardan meydana gelen ilk ülkeler olarak milletler topluluğuna üye oldular.
• İngiliz milletler topluluğu çeşitli ilişkileri kapsayan bir farklı yapıya sahiptir.
• Özellikle eski dominyonlar için geçerli olan duygu bağı yanında, ticaret, yatırım ve para anlaşmaları, göçler, ortak eğitim, meslekî ve hukuki miras konuları öne çıkmaktadır.
• İngiltere’nin tarihi sömürge sistemini sürdürmesi amacıyla oluşturduğu topluluk, zaman içinde doğal kaynakların tükenmeye başlamasıyla, İngiltere’ye bir göç dalgası yaratmış ve önemli bir göçmen sorunu oluşturmuştur.
• Halen, 52 üyesi bulunan topluluktaki bazı kaynakları tükenmiş, yoksul ülkeler bağımsız olmamakta çok kararlıdır.
G7-G8 ÜLKELERİ
• G-7 Oluşumu en zengin sanayileşmiş ülkeler tarafından ekonomik politikalarda işbirliği sağlamak amacıyla 1975 yılında kurulmuştur.
• G-7; Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya,
İngiltere ve ABD’den oluşmaktadır. G-7’nin üye sayısı
1976’da Kanada’nın katılımından sonra sabitlenmiştir. Bununla birlikte, 1977’den bu yana Avrupa Birliği’nin temsilcileri de zirve toplantılarına katılmaktadırlar.
GELİŞMEKTE OLAN 8 ÜLKE (D8)
• D-8, gelişmekte olan 8 ülkeyi ifade eden kuruluştur. 15 Haziran 1997’deki antlaşma ile bir araya gelen ülkeler;
Türkiye, İran, Pakistan, Bangladeş, Malezya, Endonezya, Mısır ve Nijerya’dır.
• Aynı zamanda İKÖ’nün de üyeleri olan, D-8 üyeleri, doğal kaynakları, nüfusları ve pazar potansiyellerinden dolayı bölgelerinde önemli konum arz etmektedirler.D-8’in daimi sekretaryası İstanbul’dadır.
PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER ÖRGÜTÜ (OPEC)
• OPEC, (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) petrol ihraç eden 13 ülkenin oluşturduğu bir konfederasyondur.
• 1960’ta, ham petrol fiyatlarındaki düşüşü durdurmak için, Venezuela’nın teklifiyle kurulan örgütün üyeleri; Venezuela,
İran, Irak, S. Arabistan, Kuveyt, Katar, Libya, Endonezya, Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri, Cezayir, Nijerya, Ekvador, Gabon (1975-1995) ve Angola’dır.
İSLAM KONFERANSI ÖRGÜTÜ (İKÖ)
• İslam ülkeleri arasında dayanışma ve işbirliğini geliştirmek amacıyla Suudi Arabistan Kralı’nın 1966 yılında "İslam Birliği" sloganı, daha sonra Fas Kralı’nın
1969 yılında "İslam Dayanışması" fikrinin
somutlaşmasıyla kurulmuştur.
• İslam dünyasını ilgilendiren gelişmeler ve Kudüs’te El Aksa mescidinin yakılması üzerine, S. Arabistan ve Fas Kralı'nın girişimleri ile 1969’da l. İslam Zirvesi Konferansı Rabat'ta toplanmış, Türkiye, zirveye Dışişleri Bakanı başkanlığında bir heyetle katılmıştır.
İKÖ’nün temel amacı;
• Üye devletlerarasında İslam dayanışmasını geliştirmek,
• İktisadi, sosyal, kültürel, bilimsel ve diğer önemli faaliyet sahalarında üye devletlerarasında işbirliğini güçlendirmek ve uluslararası örgütlerde üye devletler arasında dayanışmayı yürütmek,
• Üye devletler ile diğer ülkeler arasında işbirliği ve anlayışı geliştirmeye elverişli ortam yaratmaktır...
