Sayılar
Bu gün kullandığımız sayı isimlerinin Osmanlı Türkçesi
metinlerindeki yazılışları şu şekildedir:
Sıfır رفص On نوا
Bir رب Yirmi ىمركـي
İki ىكيا Otuz زوتوا
Üç چوا Kırk قريق قرق))
Dört ترود ترد)) Elli ىللا
Beş شب Altmış شمتلآ
Altı ىتلآ Yetmiş شمتي
Yedi ىدي Seksen ناسكس
Sekiz زكس Doksan ناسقط
) ناسقوط )
Dokuz زوقوط زوقط))
Yüz زوي
İki yüz زوييكيا Üç yüz زويچوا Dört yüz زويترد Beş yüz زويشب Altı yüz زوييتلآ Yedi yüz زوييدي Sekiz yüz زويزكس Dokuz yüz زويزوقط
Bin ڭـيب
Soru sıfatları: Türkçede kullanılan soru sıfatları genellikle başka bir dilden geçmiş değildir ve
yazılışları kalıplaşmıştır. Bunları tek tek ele almamız uygun olur:
- Ne: ههههن
- Nerede: ههدہرن. Bu soru, Türkçe “ne - هــن”
sorusu ile, yine Türkçe “yerde - هـدرــي”
zarfının bir araya gelmesiyle teşekkül etmiştir. Sonradan şimdi kullandığımız bu şekle dönüşmüştür.
Nasıl: لهصاههن . Bu soru Türkçe “ne - هــن ” sorusu ile, Arapça “asl - لـصـا ” kelimesinin
birleşmesinden teşekkül etmiştir ve “Aslı nedir?” anlamındadır. Sonradan kısalmıştır.
Niçin: نوچيههن . Bu soru Türkçe “ne - هــن ” sorusu ile, yine Türkçe “için - نوچـيـا ”
kelimesinin birleşmesinden teşekkül etmiştir.
“İçin” kelimesinin Osmanlı Türkçesi
metinlerindeki yazılışı (نوچـيـا ) şeklindedir.
Ne zaman: نامهز ههههن . Bu soru Türkçe “ne - ه
ــن ” sorusu ile, Arapça “zaman - نامـز ”
kelimesinin birleşmesinden teşekkül etmiştir.
Her ikisi de aslî şekilleriyle yazılır.
Nice: هجيــن .
Ne kadar: ردهق ههههن . Bu soru Türkçe “ne - هــن ” sorusu ile,
Arapça “kadar: ردــق ” kelimesinin birleşmesinden teşekkül etmiştir.
Her ikisi de aslî şekilleriyle yazılır.
Kim: ميههك .
Farsça Sayı İsimleri
Osmanlı Türkçesinde, Türkçe ve Arapça sayı isimlerinin yanında
Farsça sayı isimleri de kullanılmıştır.
1-10 arası Farsça sayı isimleri şu şekildedir:
1 ١ Yek: کههی
2 ٢ Dü: ود
3 ٣ Se: ههههس
4 ٤ Çehâr/ Çâr:
راهچ /
راچ
5 ٥ Penc: جنهههپ
6 ٦ Şeş: شههش
7 ٧ Heft: تفه
8 ٨ Heşt: تشه
9 ٩ Nüh: ههههن
10 ١٠ Deh: هههد
Diğer bazı Farsça sayı isimleri ise şu şekilde gelir:
40 ٤٠ Çihil: لهچ
100 ١٠٠ Sad: دههص
1000 ١٠٠٠ Hezâr: رازه
Farsça sayı isimleri Osmanlı Türkçesine kimi zaman tek başına sayı olarak, kimi zaman ise bazı kelimelerin içerisinde yer alarak geçmiştir. Zamanla Türkçeleşmiş bu kelimelerden bazıları asıl şekilleriyle birlikte şu şekildedir:
Çarşı
çâr-sû: ههسو راچ dört taraf
Çerçeve
çâr-çûbe: هههبوچ راچ dört ağaç parçası
Çardak
çâr-tâk: قاهط راچ dört [köşe] çadır
Çarşamba
çâr-şenbe: ههبنههش راچ dördüncü gün
Perşembe
penc-şenbe: ههبنههش جنهههپ beşinci gün
Sehpâ
se-pâ: ههپا ههههس üç ayak
Daha fazla örnek için bkz.:
Yılmaz, Ali; Akkuş Mehmet, Güngör, Zülfikar, İslamoğlu, Abdülmecit, Osmanlı Türkçesi, Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, Ankara 2011.
Timurtaş, Faruk Kadri, Osmanlı Türkçesi Grameri, Alfa, İstanbul 1999.
Develi, Hayati, Osmanlı Türkçesi Kılavuzu, Kitabevi, İstanbul 2002.
