HARUN KAYNAK
YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİR ESKİ BAŞ HESAP UZMANI
22.04.2014-ANKARA
ÖĞRENİRKEN NELER GÖRECEĞİZ?...
Enerji Sektörüne İlişkin Kanunlar,
Elektrik Sektörüne Yönelik Vergi ve Fonlar,
Enerji Sektörünün Teşvik Mevzuatı İçindeki Yeri,
Enerji Sektörüne Yönelik Diğer
Kanunlarda Yer Alan Vergi Muafiyetleri,
Sorunlar&Çözüm Önerileri.
DÜZENLEMEYE NEREDEN BAŞLADIK?...
2001 yılında enerji sektöründeki liberalleşme
hareketi üzerine düzenleyici kuruluş olarak EPDK kurulmuştur. Yasal süreç;
4628 sayılı Kanun ile elektrik piyasası (2001),
4646 sayılı Kanun ile doğalgaz piyasası (2001),
5015 sayılı Kanun ile petrol piyasası (2003),
5307 sayılı Kanun ile LPG piyasası (2005),
düzenlemeleriyle başlamıştır.
ELEKTRİK PİYASASI LİBERALLEŞMEYE NEREDEN BAŞLADI?...
3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki
Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve
Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun (1984),
4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (2001),
5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (2005),
6094 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2010),
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu (2013).
ELEKTRİK SEKTÖRÜNÜN MUHATAP OLMADIĞI VERGİ VE FON VAR MI?
Tüketiminden Alınan Vergi ve Fonlar
Elektrik Tüketim Vergisi (BTV)
TRT Payı
Enerji Fonu
KDV
Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler
Kurumlar Vergisi (ve Geçici Vergi)
İşlem Üzerinden Alınan Vergiler
Damga Vergisi
Harç
SEKTÖRE VERGİLER NEREDEN GELİYOR?...
2664 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 34’inci maddesi, (BTV)
3093 Sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu’nun 4/c maddesi, (TRT Payı)
3096 sayılı Kanunun Geçici 4’üncü maddesi, (Enerji Fonu)
5520 sayılı Kurumlar Vergisi,
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu,
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu,
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu,
492 sayılı Harçlar Kanunu.
ELEKTRİK TÜKETİMİNDEN VERGİ Mİ OLUR?...
2664 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun (1981) 35’inci
maddesiyle Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi (Belediye Tüketim Vergisi) geldi.
Elektrik Piyasası Kanununa göre elektrik enerjisini tedarik eden ve havagazını dağıtan kuruluşlar, satış bedeli ile
birlikte bu verginin de tahsilinden ve vergi dairesine yatırılmasından sorumludurlar.
Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 4.4.2008 tarihli yazısında, doğalgaz tüketiminde bu verginin olamayacağı söylendi.
Vergi, tahsil edilen elektrik bedelleri üzerinden genel oran olarak % 5 (istisnaen % 1 uygulandığı sektörler de var.) her izleyen ayın 20’sine kadar vergi dairesine beyan edilir ve ödenir.
HERKES TÜKETİM VERGİSİNİ ÖDEYECEK Mİ?...
Kazanç amacı gütmemek şartıyla işletilen aşağıdaki sosyal kuruluşlar BTV’den muaftır:
Hastane, dispanser, klinik, sağlık ocağı ve merkezleri,
Rehabilitasyon, teşhis ve tedavi merkez ve kurumları,
Doğum ve çocuk bakımevleri, kreşler,
Sanatoryum, prevantoryum gibi sağlık kuruluşları,
Düşkünler evi, yetimhaneler ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü ve korunmaya muhtaç çocukları koruma birliklerine ait çocuk yurtları ve bunlara bağlı işyerleri gibi sosyal yardım kuruluşları.
HER İŞLEMDE TÜKETİM VERGİSİ ÖDENECEK Mİ?...
A- Dini hizmetlerin ifasına mahsus ve umuma açık ibadethaneler olarak;
Camilerde,
Mescitlerde,
Kiliselerde,
Havralarda,
B- Milletlerarası;
Panayırda,
Sergi ve Fuarlarda,
Bunların giriş yerlerinde ve mal teşhir edilen ve satılan pavyonlarda,
C- Doğrudan doğruya elektrik ve havagazı üreten, dağıtım ve istihsal müesseselerinde,
tüketilen elektrik BTV’den müstesnadır.
TRT PAYI NEREDEN ÇIKTI?...
3093 Sayılı Türkiye Radyo-Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu’nun (1984) 4/c maddesinde şu hükümler yer alıyor:
“Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin yüzde ikisi tutarındaki payı
(Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon
Kurumuna intikal ettirirler.”
PAY MI VERGİ Mİ? DEVE Mİ KUŞ MU?...
TRT payı kaynağını kanundan almaktadır ancak bir vergi değildir.
Bütçe ilkeleri gereği belli bir vergi veya harcın belli bir
kamu harcamasına ya da kamu kuruluşuna tahsis edilmesi mümkün değildir.
TRT payının tarh, tahakkuk ve tahsilinde Vergi Usul Kanunu hükümleri uygulanmıyor.
Kamu alacakları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil
Usulü Hakkında Kanun’a göre takip ve tahsil edilirler. TRT payları ise 2004 sayılı İcra İflas kanunu hükümlerine göre takip ediliyor. Ancak 6183 sayılı Kanuna göre gecikme
zammı hesaplanıyor. (Aylık gecikme zammı oranı % 1,40)
BU PAYI ÖDEMEKTEN KAÇABİLEN VAR MI?...
• “
Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak
tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna ayrıca pay yatırmaz.”
• Neden sadece OSB’ler?... Sanayi ve
ticaretle uğraşanlar neden değil?...
VERGİ VE PAYLAR YETMEDİ BİR DE FON MU VAR?...
3096 sayılı Kanunun Geçici 4.maddesinde Enerji Fonu hayatımıza ortak olmuştur.
Bu fon, elektrik enerjisi sektöründe yapılacak araştırma, geliştirme, etüt, proje, denetim faaliyetleri ile kurulacak tesislere finansman yönünden destek ve elektrik enerjisi fiyatlarında istikrar sağlamak üzere Enerji Bakanlığı
nezdinde kurulmuş ve tüzel kişiliği haiz Elektrik Enerjisi Fonu'nun giderlerini karşılamak amacıyla ihdas edilmiştir.
Bu fon, elektrik enerjisi perakende satış bedeli ve kayıp kaçak bedeli üzerinden % 1 (yüzde bir) oranında alınır.
Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, fon bedelini faturada ayrıca gösterir ve bu payı Enerji Bakanlığı Merkez Saymanlığı’na öderler.
YATIRIM TEŞVİK SİSTEMİ
Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki Bölgesel Teşvik
Uygulamaları Genel Teşvik
Uygulamaları
Yatırım konusunun seçilmiş yatırım
konularından biri olması,
Belirlenen asgari yatırım tutarı şartının sağlanıyor olması,
durumunda yatırımlar bu kapsamda desteklenir
Yatırım konusunun yatırım yapılacağı il için belirlenen yatırım
konularından olması,
Belirlenen asgari yatırım tutarı ya da kapasite şartının sağlanıyor olması,
durumunda yatırımlar bu kapsamda desteklenir
Yatırım konusunun teşvik edilmeyecek
yatırım konuları arasında ve bölgesel veya büyük ölçekli yatırımlar
arasında olmaması,
Belirlenen asgari yatırım tutarı şartının sağlanıyor olması,
durumunda yatırımlar bu kapsamda desteklenir
Destek Unsurları
KDV İstisnası
Gümrük Vergisi
Muafiyeti
Vergi İndirimi
SSK Pr. İşveren His.
Desteği
Yatırım Yeri Tahsisi
Faiz Desteği
GENEL TEŞVİK UYGULAMALARI
Teşvik Belge Türleri
•Yatırımın Cinslerine Göre 3 grupta incelenir
1
• 1)Komple Yeni Yatırım
2 • 2)Tevsi
3
• 3)Diğer (Tamamlama, modernizasyon, yenileme vb.)
ENERJİ KAPSAMA ALANI DIŞINDA MI?
Doğalgaza dayalı elektrik üretimi, 2012/3305 sayılı BKK Ek:4’te desteklenmeyecek sektörler arasında sayılmakta ve elektrik üretimi sektörü kural olarak sadece Genel Teşvik Sisteminden yararlanabilmektedir.
Ancak Enerji Bakanlığı tarafından düzenlenen geçerli bir maden işletme ruhsatı ve izni kapsamında 3213 sayılı Maden Kanununun 2/4-b grubunda yer alan
“madenlerin girdi olarak kullanıldığı elektrik üretimi yatırımları öncelikli yatırım” kapsamına alınmıştır.
KDV TEŞVİĞİNDE UMUT OLMALI MI?
3065 sayılı KDV Kanunu’nun “İstisnaların Sınırı” başlıklı 19’ncu maddesi:
“1. Diğer kanunlardaki vergi muaflık ve istisna hükümleri bu vergi bakımından geçersizdir.
Katma değer vergisine ilişkin istisna ve
muafiyetler ancak bu Kanuna hüküm eklenmek veya bu Kanunda değişiklik yapılmak suretiyle düzenlenir.
2. Uluslararası anlaşma hükümleri saklıdır.”
BAŞKA KANUNLARDA DA UMUT YOK MU?
6446 sayılı Kanun’un geçici 4/1-b maddesi ile,
31.12.2015 tarihinden önce ilk defa işletmeye girecek üretim tesislerinin yatırım döneminde, üretim
tesisleriyle ilgili yapılan işlemler harçtan
düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden istisna tutulmuştur.
Tesise ait lisans üzerinde yazılı olan işletmeye geçiş tarihi 31.12.2015’ten sonrası olması durumunda veya yatırım döneminden sonraki işlemlere hiçbir
şekilde damga vergisi istisnası uygulanamayacak.
BAŞKA KANUNLARDA DA UMUT YOK MU?
Yine 6446 sayılı Kanunun 11. md ile, organize toptan elektrik piyasalarında yapılan işlemlere
ilişkin düzenlenen kâğıtlara damga vergisi istisnası getirilmiştir.
Aynı Kanunun 25. md ile, 26/6/2003 tarihinden itibaren DSİ tarafından yapılan ve ortak tesis
yatırım bedeli geri ödemesi ihtiva etmeyen su kullanım hakkı ve işletme esaslarına ilişkin
anlaşmalar ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar
damga vergisinden ve yapılan işlemler harçtan
müstesnadır.
BAŞKA KANUNLARDA DA UMUT YOK MU?
6446 sayılı Kanunun Geçici Md. 3 ile, 31/12/2023 tarihine kadar özelleştirme
kapsamında yapılan devir, birleşme, bölünme, kısmi bölünme işlemlerine hem kurumlar hem de KDV istisnası getirilmiştir.
Maddenin ilk halinde süre sınırı 31/12/2012 iken, bu süre 2023 yılı sonuna kadar
uzatılmıştır.
BAŞKA KANUNLARDA DA UMUT YOK MU?
Buna göre;
Elektrik dağıtım şirketleri ile elektrik üretim tesis ve/veya şirketlerinin özelleştirilmesi çalışmaları kapsamında;
31/12/2023 tarihine kadar yapılacak devir, birleşme,
bölünme, kısmi bölünme işlemleriyle ilgili olarak ortaya çıkan kazançlar, kurumlar vergisinden müstesnadır.
Bu madde kapsamında yapılacak işlemler nedeniyle zarar oluşması hâlinde, bu zarar kurum kazancının tespitinde dikkate alınmaz. Yapılan bu bölünme işlemleri 13/6/2006 tarihli ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında yapılan bölünme işlemi olarak kabul edilir.
Bu madde kapsamında yapılacak teslim ve hizmetler katma değer vergisinden müstesnadır. (“Kısmi İstisna”)
HİÇ DEĞİLSE ÖTV’DE DE Mİ TEŞVİK YOK?
4760 sayılı ÖTV Kanunu’nun geçici 5’nci
maddesinde, akaryakıt ve motorinden yalnızca
elektrik üretimine ilişkin birincil yakıt teslimlerinde 31/12/2019 tarihine kadar ÖTV istisnası
uygulanacaktır.
Aynı maddede, doğalgazla çalışan elektrik santrallerinde kesinti veya kısıntıya gidilmesi
halinde bu santrallerin Enerji Bakanlığı talimatı ile ikincil yakıtla (akaryakıt ve motorinden) elektrik üretmeleri halinde kullandıkları ikincil yakıt
alımlarının özel tüketim vergisinden istisna edilecektir.
PETROL SEKTÖRÜNE TEŞVİK YOK MU?
KDV Kanunu Md. 13’nde, Türk Petrol Kanunu hükümlerine göre petrol arama faaliyetlerine ilişkin olmak üzere, bu faaliyetleri yürütenlere yapılan teslim ve hizmetler ile aynı Kanun
hükümlerine göre boru hattıyla taşımacılık
yapanlara bu hatların inşa ve modernizasyonuna ilişkin yapılan teslim ve hizmetler KDV’den
istisna tutulmuştur. (“Tam İstisna”)
İstisna sadece petrol kanununa istinaden yapılan
teslim ve hizmetler ile inşaatlar için geçerlidir.
PETROL VE DOĞALGAZDA TEŞVİK YOK MU?
Ayrıca, KDV Kanunu’nun 17/4-j maddesine göre, boru hattı ile yapılan yabancı ham petrol, gaz ve bunların ürünlerinin taşınması hizmetleri KDV’den istisnadır.
(“Kısmi İstisna”)
Buna göre; hem petrolün hem de doğalgazın boru hattı ile taşınması KDV’den istisna (“kısmi istisna”) olmasına karşılık, sadece petrol boru hattı inşası ve modernizasyonu KDV’den istisna (“tam istisna”).
Doğalgaz boru hattı yapımına (inşasına ve
modernizasyonuna) KDV istisnası getirilmesi ise gündemdeki konulardan bir tanesi.
PETROL SEKTÖRÜNE TEŞVİK YOK MU?
6491 sayılı Yeni Petrol Kanunu’nun 25’nci maddesi
kapsamında petrol hakkı sahiplerinin petrol arama ve
üretim faaliyetlerine ilişkin olarak düzenlenen sözleşmeler damga vergisinden muaf tutulmuştur.
Aynı Kanun’un 13’ncü maddesine göre; petrol hakkı
sahibinin bizzat veya bir temsilci veya Genel Müdürlükçe kabul edilmiş bir müteahhidi vasıtasıyla kendi adına,
doğrudan petrol işlemlerinde kullanılacak ve Genel
Müdürlükçe onaylanan malzemeyi, ekipmanı, akaryakıtı, kara, deniz ve hava nakil vasıtalarını ithal etmesi ya da yurt içinden teslim alması gümrük vergisinden, yapılan işlemler harçlardan, düzenlenen kâğıtlar damga
vergisinden müstesnadır.
DOĞALGAZA TEŞVİK YOK MU?...
Genel olarak bakıldığında, var olan vergi teşviklerin elektrik ve petrol sektörüne yönelik olduğu
söylenebilecektir. Peki doğalgaz sektörü unutuldu mu?
4646 sayılı doğalgaz piyasası kanununda değişiklik öngören taslak 2012 yılında görüşe sunuldu.
Buna göre; doğalgaz piyasasında faaliyet gösterecek şirketlerin (lisanslı şirketlerin) kendi aralarında
yapacakları sözleşmeler damga vergisinden muaf olacak.
BOTAŞ ve İGDAŞ Özelleştirme İdaresine devredilecek ve yeniden yapılandırılacak. Yeniden yapılanma
kapsamında Kurumlar vergisi alınmayacak, KDV den istisna olacak, damga vergisi ve harç ödenmeyecek.
GÜNDEMDEKİ KONULAR
Cari açığı azaltmak için büyük çaplı enerji projelerine KDV istisnası getirilmesi gündemde.
Bakanlar Kurulu’nda imzaya açılan düzenlemeye göre, (KDV) Kanunu’nda değişiklik yapılarak ham petrol ve doğalgazın boru hatları ile taşımacılığını yapan belge sahiplerine yönelik istisna uygulaması yapılacak.
Boru hattı yapımı için alınan malzeme için KDV ödenmeyecek.
Böylelikle, aralarında 7 milyar dolarlık Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı (TANAP) gibi büyük projelerin de bulunduğu yatırımlara KDV desteği sağlanacak.
ELEKTRİK FATURASI NEDEN CEP YAKIYOR?
Enerji Fonu, BTV, KDV, TRT Payı da dikkate alındığında, her birinin matrahı ve oranı farklı olduğu
düşünüldüğünde, mesken için elektrik faturasında
ödenen her 100 TL’nin 20-21 TL’si devlete vergi ve vergi benzeri mali yük olarak ödendiği görülecektir.
Tüketicinin ve sektörün sırtındaki bu ağır yükün
hafifletilmesi için, öncelikle KDV hariç alınan vergi ve fonların kaldırılmasını öneriyoruz.
Temel gıda ve ihtiyaç maddelerinde düşük oran uygulanabildiğine göre, enerji sektöründeki KDV
oranının da en azından %8’e düşürülmesini öneriyoruz.
