NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O Üçlü Sistemin 500C Sıcaklıkta Çözünürlüğü, Yoğunluğu, İletkenliği ve Faz Dengelerinin Araştırılması
Hasan Erge1, Vedat Tavşan1, Ali Rıza Kul1, Fırat Kahramaner1
1Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Fakültesi, 65040, Van
* ergehasan@hotmail.com
Özet:Bu çalışmada; fizikokimyasal analiz yöntemleri kullanılarak; Na+ , Ba2+
/ Br-, (H2PO2)- //H2O dörtlü karşılıklı su-tuz sisteminin bünyesinde yer alan NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü sisteminin 500C sıcaklıktaki çözünürlük, yoğunluk, iletkenlik ve faz dengeleri araştırıldı.
Çalışmalara başlarken ilk olarak 100 mL’lik balon jojeye 100 mL saf su eklendi ve NaBr’ün 500C sıcaklıkta çözünürlük noktasına ulaşıncaya kadar 10’ar g NaBr ilave edilerek ve de her işlem iki saat karıştırılıp bir saat dinlendirilerek yapıldı. Çözünürlük noktası belirlendi ve bu noktadaki yoğunluk ve iletkenlikler tayin edildi. Aynı sistem üzerine 2’şer g Ba(H2PO2)2 ilave edilerek işleme devam edildi. Her işlem sonrasında çözeltiden 2-3 mL alınıp 110oC ye ayarlı etüvde kurutma işlemine tabi tutuldu.
Sonrasında kuru kalıt saf suda çözülerek 100 mL ye tamamlandı. Bu çözeltideki Ba+2, Br-, (H2PO2)- iyon analizleri yapıldı.
İkinci olarak Ba(H2PO2)2‘in 500C sıcaklıktaki çözünürlük noktası belirlendi ve çözünürlük noktasındaki Ba(H2PO2)2‘in üzerine 10’ar g NaBr ilave edilerek işleme devam edildi. Bu işlemler esnasında NaBr- Ba(H2PO2)2- H2O üçlü su-tuz sisteminin basit ötonik sistem türüne ait olduğu ve ötonik noktanın bileşiminin % kütle olarak 48.62 NaBr, 5.21 Ba(H2PO2)2, 46.12 H2O olduğu saptandı.
Anahtar Kelimeler: NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O Üçlü su-tuz sistemi, Faz dengesi, Yoğunluk, Çözünürlük, İletkenlik, İzotermik sistem.
Investigation of the Solubility, Density, Conductivity and Phase Equlibrium in the NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O Ternary System at 500C Temperature.
Abstract: In this study, solubility, density, conductivity and phase equilibria of NaBr- Ba(H2PO2)2-H2O ternary system existing in Na+
, Ba2+
/(H2PO2)-
//H2O mutual water-salt system were investigated by using physicochemical analysis methods.
In the first place, 100 mL distilled water was added into a 100 mL volumetric flask and each time 10 g NaBr was added until solubility point of NaBr. Each addition was followed by mixing two hours and leaving one hour. Having established solubility point, density and conductivities were determined at this point. To this system, 2 g Ba(H2PO2)2 was added. After each process, 2-3 mL was taken and dried in an oven fixed at 110 oC. Then this dried product was dissolved in 100 mL distilled water and Ba+2, Br-, (H2PO2)- ion analyses were carried out.
In the second place, solubility point of Ba(H2PO2)2 at 500C temperature was established and each time 10 g NaBr was added into this solution.
It was determined that NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O ternary water-salt system was belong to eutonic system type and the composition of eutonic point was 48.62, 5.21 and 46.17 (w/w %) for NaBr, Ba(H2PO2)2 and H2O respectively.
Keywords: NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O Ternary water-salt system, Phase equilibrium, Density, Solubility, Conductivity, İsothermal system.
Giriş
N. S. Kurnakov tarafından 1940 yılında ortaya konulan fizikokimyasal analiz teriminin, sistemin herhangi bir özelliğine dayanılarak (çözünürlük, viskozite, yoğunluk, iletkenlik vb.) söz
konusu sistemin bileşenlerinin birbirlerini karşılıklı etkileşimlerini ortaya çıkarmak için kullanılan araştırma yöntemlerinden meydana gelmektedir (Erge ve ark., 2013).
Fizikokimyasal analizin teorik esasının geliştirilmesinde Gibbs’in fazlar kuralı, V.F.ALEKSEYEV’in sıvıların karşılıklı çözünürlükleri, I.F.
ŞREDER’in katıların erime sıcaklıkları, erime öz ısıları ve sıvılardaki çözünürlükleri arasındaki bağlantılar ve diğer araştırmaların çok büyük rolü olmuştur (Alişoğlu, 1973).
Fizikokimyasal analiz yöntemleriyle bir çok deniz, göl ve yeraltı su kaynaklarının ihtiva ettikleri tuzlar için kurulmuş olan üçlü, dörtlü ve beşli su-tuz sistemlerinin araştırılması yapılarak çizilen ‘’Bileşim-Özellik’’
diyagramları esas alınıp birçok değerli kimyasal maddelerin elde edilişi, geri kazanılması, karışımlardan ayrılması ve teknolojik üretimi gerçekleştirilmiştir (Adıgüzel, 2014).
Hazar denizi Kara-Boğazgöl sularından mirabilit kristal hidratın Na2SO4.10H2O kristallerinin ayrılması, Na+,Mg+2/Br,SO42
//H2O dörtlü karşılıklı su-tuz sisteminde çözünürlüğün ve denge fazlarının fizikokimyasal yöntemlerle araştırılması sonucu mümkün olmuştur (Anosov ve Pogodin, 1948).
Bergman ve Vlasov tarafından önerilen ve ayrıca kimya endüstrisinde Solvay teknolojik süreci adı ile bilinen sodanın (Na2CO3) üretiminde son ürünün verimini yükseltebilmek için Na+,NH4+/Cl-,(HCO3)-//H2O dörtlü karşılıklı su-tuz sistemi üzerinde fizikokimyasal yöntemler kullanılarak bir araştırma gerçekleştirilmiştir (Adıgüzel, 2014).
Son yapılan araştırmalar;
fizikokimyasal analiz yöntemlerinin bir başka yönde de kullanıldığını ortaya çıkarmıştır. Anorganik Kimyada bazı elementlerin kimyasal bileşiklerinin elde edilişi çok basamaklıdır. Bundan dolayı da pahalıdır ve kullanım alanları pek gelişmemiştir. Hipofosfitler de böyle bileşiklerdir. Hipofosfitler, hipofosforöz
asidin tuzları olmak üzere kuvvetli bazların sıcak çözeltileri ile fosforun karşılıklı etkileşmesi sonucu elde edilmektedir (Erge, 2013).
P4 + 3NaOH + 3H2O → 3NaH2PO2 + PH3
Bu yöntem hidroksitleri suda çözünebilir diğer elementler için de geçerlidir. Örneğin; Ca(H2PO2)2, Ba(H2PO2)2 ve NH4H2PO2 gibi (Erge, 2013).
Cu(OH)2 gibi hidroksitleri suda
çözünmeyen elementlerin
hipofosfitlerinin elde edilişi genel olarak çok basamaklı yöntemle gerçekleştirilir (Beglov ve ark., 1980).
2P4 + 3Ba(OH)2 + 6H2O → 3Ba(H2PO2)2 + 2PH3
Ba(H2PO2)2 + H2SO4 → BaSO4 + 2H3PO2 2H3PO2 + CuCO3 → Cu(H2PO2)2 + H2O + CO2
Buna benzer çok basamaklı yöntemlerle elde edilen hipofosfitler pahalı olup, kullanım alanları pek gelişmiş değildir. Bu sorunun ortadan kaldırılabilmesi için, daha kolay ve pratik olabilecek bir yöntemin hazırlanması gerekmektedir. Bunun için, NaH2PO2 veya KH2PO2 gibi ucuz hipofosfitler ile CuSO4, CuBr2 ve Cu(NO3)2 gibi bakırın iyi çözünebilir ve ucuz olan tuzları arasındaki yer değiştirme tepkimelerine dayanan, daha kolay ve pratik olabilecek bir yöntem hazırlanabilir. Böyle bir yöntemin fizikokimyasal esaslarının hazırlanabilmesi için dörtlü karşılıklı A+,Cu+2//X-,H2PO2-
//H2O su-tuz sistemleri üzerinde fizikokimyasal analiz yöntemleri kullanılarak faz dengelerinin araştırılması yapılmıştır (Alişoğlu, 2002).
Bu çalışmada; Na+, Ba+2/ Br-, (H2PO2)- // H2O dörtlü karşılıklı su-tuz sistemlerinde kullanılabilecek baryum tuzundan meydana getirilmiş olan;
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin fizikokimyasal yöntemlerle çözünürlüğünün ve faz dengelerinin, sıvı fazında ise yoğunluğunun ve
iletkenliğinin araştırılması amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Na+,Ba2+/Br-,(H2PO2)-//H2O dörtlü karşılıklı su-tuz sisteminin oluşturulması için; Riedel-de Haen ve Merck’in tuzları kullanılmıştır.
Ba(H2PO2)2.H2O tuzu ise ;
2H3PO2+BaCO3→Ba(H2PO2)2.H2O+CO2
reaksiyonu ile laboratuarda saf olarak elde edilmiştir. Elde edilen tuzlar iki kez kristallendirme işlemine tabi tutulmuştur (Erge, 2013).
Sistemde çözünürlüğün, yoğunluğun, iletkenliğin ve dengede bulunan fazların araştırılması için elektro- termostata yerleştirilmiş özel cam kap kullanılmıştır.
Sistemin sıvı fazının yoğunluğunun tayini için 5 mL hacmi olan piknometre, iletkenlik için ise ''Cond 315İ/SET'' kondüktometri cihazı
kullanılarak yapılmıştır.
Sıvı fazda bulunan Ba++ iyonu kompleksometri yöntemiyle, Br- iyonu ise arjentometrik yöntemle, katı fazın bileşimi ise Schreinemakhers’in
“kalıklar” yöntemiyle tayin edilmiştir (Gülensoy, 2003 ve Gündüz, 1993).
Bulgular ve Tartışma
500C sıcaklıktaki NaBr- Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sistemin faz dengeleri yoğunluğu, iletkenliği ve çözünürlüğünün araştırılması esnasında sistemin Ba(H2PO2)2-H2O tarafından NaBr yönünde ötonik noktaya gelene kadar 10 deneysel nokta, NaBr- H2O tarafından Ba(H2PO2)2 yönüne doğru ise ötonik noktaya ulaşılana kadar 6 deneysel nokta tayin edilmiştir. Sistemin sıvı fazın ve dengede bulunan katı fazın bileşimleri ile ilgili elde edilen deneysel veriler Çizelge 4.1’de verilmiştir.
Çizelge 4.1. NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin 500C sıcaklıktaki çözünürlüğü ve dengede bulunan katı fazların bileşimi.
Sıvı Faz(% Kütle) Kuru Kalık(%Kütle) Katı Fazın Bileşimi No NaBr Ba(H2PO2)2 H2O NaBr Ba(H2PO2)2
1 51.92 0.00 48.08 100.00 0.00 NaBr
2 51.00 1.35 47.65 93.00 0.80 NaBr
3 50.45 2.35 47.20 89.10 1.60 NaBr
4 49.65 3.45 46.90 84.00 2.80 NaBr
5 49.30 4.19 46.51 81.00 4.10 NaBr
6 48.62 5.21 46.17 67.00 15.00 NaBr + Ba(H2PO2)2.H2O 7 48.62 5.21 46.17 54.20 29.55 NaBr + Ba(H2PO2)2.H2O 8 45.20 6.15 48.65 17.00 62.15 Ba(H2PO2)2.H2O 9 40.50 7.78 51.72 14.10 64.00 Ba(H2PO2)2.H2O 10 37.10 8.40 54.50 11.80 67.80 Ba(H2PO2)2.H2O 11 33.80 9.59 56.61 8.90 71.40 Ba(H2PO2)2.H2O 12 28.40 10.92 60.68 7.00 74.30 Ba(H2PO2)2.H2O 13 20.57 13.10 66.33 4.20 78.80 Ba(H2PO2)2.H2O 14
15 16
13.90 7.80 0.00
14.58 16.55 18.50
71.52 75.65 81.50
2.10 0.90 0.00
82.20 85.00 94.50
Ba(H2PO2)2.H2O Ba(H2PO2)2.H2O Ba(H2PO2)2.H2O Çizelge 4.1’de verilmiş olan bilgilere dayanılarak NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü sistemin Rozeboum yöntemiyle faz diyagramı çizilmiştir (Şekil 4.1).
Şekil 4.1.NaBr- Ba(H2PO2)2- H2O üçlü su-tuz sisteminin 500C sıcaklıktaki çözünürlüğü ve faz dengeleri diyagramı (Rozeboum Yöntemi).
Çizelge 4.2. NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin 500C sıcaklıktaki çözünürlüğü, yoğunluğu ve iletkenliğinin sistemin bileşimi ile değişimi.
Sıvı Faz(% Kütle) 100 Mol
TuzKarışımında 100 Mol Tuza Karşı H2O Sayısı Mol
d (kg.m-3)
İletkenlik (mS.cm1)
No NaBr Ba(H2PO2)2 H2O NaBr Ba(H2PO2)2
1 51.92 0.00 48.08 100.00 0.00 1060 1577 8100 2 51.00 1.35 47.65 97.99 2.01 1048 1585 7960 3 50.45 2.35 47.20 96.53 3.47 1034 1593 7875 4 49.65 3.45 46.90 94.91 5.09 1026 1605 7790
5 49.30 4.19 46.51 93.85 6.15 1013 1610 7730
6 48.62 5.21 46.17 92.36 7.64 1004 1619 7610 7 48.62 5.21 46.17 92.36 7.64 1004 1619 7610
8 45.20 6.15 48.65 90.50 9.50 1115 1604 7480
9 40.50 7.78 51.72 87.09 12.91 1273 1584 7240 10 37.10 8.40 54.50 85.13 14.87 1431 1578 7100 11 33.80 9.59 56.61 82.04 17.96 1573 1552 6885 12 28.40 10.92 60.68 77.12 22.88 1886 1534 6560 13 20.57 13.10 66.33 67.05 32.95 2475 1478 5830 14
15 16
13.90 7.80 0.00
14.58 16.55 18.50
71.52 75.65 81.50
55.27 37.92 0.00
44.73 62.08 100.00
3255 4209 8386
1415 1320 1103
4960 3650 918
Çizelge 4.2’de verilmiş olan bilgilere dayanılarak NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü sistemin 500C sıcaklıktaki sistemin yoğunluğunun ve iletkenliğinin Yeneke-Le Chatelier yöntemiyle diyagramları çizilmiştir ( Şekil 4.2 - 4.3 ).
Şekil 4.2. NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin yoğunluğunun Yeneke-Le Chatelier diyagramı.
Şekil 4.3. NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin iletkenliğinin Yeneke-Le Chatelier diyagramı.
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su- tuz sisteminin 500C sıcaklıktaki sistemin bileşimi % kütle ifadesine dayanılarak yapılan matematiksel işlemler sonucu %
mol tuz karışımı ve 1000 mol suya karşın tuzların mol sayıları olarak çizelge 4.3’de gösterilmiştir.
Çizelge 4.3. NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin 50 0C sıcaklıktaki çözünürlüğü.
Sıvı Faz(% Kütle) 100 Mol Tuz Karışımında
100 Mol Tuza Karşı H2O Mol Sayısı
1000 Mol H2O’da Tuzun Mol Sayısı
No NaBr Ba(H2PO2)2 H2O NaBr Ba(H2PO2)2 NaBr Ba(H2PO2)2
1 51.92 0.00 48.08 100.00 0.00 1060 94.36 0.00
2 51.00 1.35 47.65 97.99 2.01 1048 93.52 1.91
3 50.45 2.35 47.20 96.53 3.47 1034 93.40 3.36
4 49.65 3.45 46.90 94.91 5.09 1026 92.50 4.96
5 49.30 4.19 46.51 93.85 6.15 1013 92.62 6.07
6 48.62 5.21 46.17 92.36 7.64 1004 92.02 7.61
7 48.62 5.21 46.17 92.36 7.64 1004 92.02 7.61
8 45.20 6.15 48.65 90.50 9.50 1115 81.18 8.52
9 40.50 7.78 51.72 87.09 12.91 1273 68.42 10.14
10 37.10 8.40 54.50 85.13 14.87 1431 59.48 10.39
11 33.80 9.59 56.61 82.04 17.96 1573 52.17 11.42
12 28.40 10.92 60.68 77.12 22.88 1886 40.90 12.13 13 20.57 13.10 66.33 67.05 32.95 2475 27.10 13.31 14
15 16
13.90 7.80 0.00
14.58 16.55 18.50
71.52 75.65 81.50
55.27 37.92 0.00
44.73 62.08 100.00
3255 4209 8386
16.98 9.01 0.00
13.74 14.75 15.30
Çizelge 4.3’de verilmiş olan bilgilere dayanılarak NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin 500C sıcaklıktaki
çözünürlüğünün Yeneke-Le Chatelier yöntemiyle diyagramı çizilmiştir (Şekil 4.4)
Şekil 4.4. NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin çözünürlüğünün Yeneke-Le Chatelier diyagramı.
Çizelge 4.2 ve çizelge 4.3'deki bilgilere dayanılarak NaBr-Ba(H2PO2)2- H2O üçlü su-tuz sisteminin çözünürlük,
yoğunluk ve iletkenliğinin (üçü bir arada) bileşimi ile değişimi diyagramı çizilmiştir.
Şekil 4.5. NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin çözünürlük, yoğunluk, ve iletkenliğinin (üçü bir arada) bileşim ile değişim diyagramı[▲ Yoğunluk,
● H2O (mol), ■ İletkenlik]
Na+,Ba2+/Br-,(H2PO2)-//H2O dörtlü karşılıklı su tuz sisteminin bünyesinde yer alan NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su- tuz sisteminin fizikokimyasal
yöntemlerle 500C sıcaklıkta faz dengeleri, yoğunluk, iletkenlik ve çözünürlükleri araştırılmıştır. Elde edilen deneysel veriler Çizelge(4.1-4.3) ve
Şekil (4.1-4.5)’de gösterilmiştir.
Elde edilen deneysel verilere göre (Çizelge 4.1-4.3 ve Şekil 4.1-4.5) NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin basit ötonik sistemler türüne ait olduğu belirlenmiştir. Bu sistemin ötonik nokta bileşimi (% kütle); % 48.62 NaBr, % 5.21 Ba(H2PO2)2 ve % 46.17 H2O olarak saptanmıştır. Bu ötonik noktada sistemin sıvı fazı ile NaBr ve Ba(H2PO2)2.H2O kristal hidratının dengede bulunduğu tespit edilmişdir.
Çizelge 4.1 ve Şekil 4.1’de görüldüğü gibi, 500C sıcaklıkta NaBr- Ba(H2PO2)2- H2O üçlü su-tuz sisteminin araştırılması üçgenin NaBr-H2O tarafından Ba(H2PO2)2 köşesi yönünde yapıldığı sırada, NaBr tuzunun çözünürlüğü, çözeltiye ilave edilen Ba(H2PO2)2 tuzun etkisi altında % 51.92’den (NaBr tuzunun saf sudaki çözünürlüğü) azalarak % 48.62’e kadar (NaBr tuzunun ötonik noktadaki çözünürlüğü) düştüğü saptanmıştır. Öyle ise bu sıcaklıkta Ba(H2PO2)2, NaBr tuzunun çözünürlüğünü azaltmaktadır.
Aynı üçlü su-tuz sisteminin araştırılmasında Ba(H2PO2)2-H2O köşesinden NaBr yönünde ise Ba(H2PO2)2 tuzunun çözünürlüğü, çözeltiye ilave edilen NaBr tuzunun etkisi sonucunda %18.50’den [Ba(H2PO2)2 tuzun saf sudaki çözünürlüğü] %5.21’e [Ba(H2PO2)2
tuzunun ötonik noktadaki çözünürlüğü]
azaldığı tespit edilmiştir. Bu veriler doğrultusunda aynı sıcaklıkta NaBr'ün de Ba(H2PO2)2 tuzunun çözünürlüğünü azalttığı saptanmıştır.
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü sisteminin 500C sıcaklıkta sıvı fazın yoğunluğunun araştırılması esnasında elde edilen deneysel veriler Çizelge 4.2’de ve yoğunluğun Ba(H2PO2)2’in bileşimi ile değişimi diyagramı Şekil 4.2’de gösterilmiştir.
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su- tuz sisteminin 500C sıcaklıkta
araştırılması üçgenin NaBr-H2O tarafından Ba(H2PO2)2 yönüne doğru yapıldığı sırada, sisteme Ba(H2PO2)2
tuzunun ilave edilmesi ile sıvı fazın yoğunluğu 1577 kg/m3’den (NaBr tuzunun doygun çözeltisinin yoğunluğu) 1619 kg/m3’e kadar (sıvı fazın ötonik noktadaki yoğunluğu) arttığı tespit edilmiştir.
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su- tuz sisteminin 500C sıcaklıkta araştırılması üçgenin Ba(H2PO2)2-H2O tarafından NaBr yönüne yapıldığı sırada, sisteme NaBr tuzunun ilave edilmesi sonucu sıvı fazın yoğunluğu 1103 kg/m3’den [Ba(H2PO2)2 tuzun doygun çözeltisinin yoğunluğu] 1619 kg/m3’e kadar (sıvı fazın ötonik noktadaki yoğunluğu) arttığı tespit edilmiştir.
Bu sonuçlar ışığında; NaBr- Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin 500C sıcaklıkta sıvı fazın yoğunluğunun ötonik noktadaki değerinin her iki tuzun saf sudaki doygun çözeltisinin yoğunluğundan daha yüksek olması, sistemin ötonik noktasında çözünmüş olan toplam tuz miktarının [NaBr+Ba(H2PO2)2] daha fazla olması ile ilişkilendirilebilir.
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su- tuz sisteminin 500C sıcaklıktasıvı fazın iletkenliğinin araştırılması sırasında elde edilen deneysel veriler Çizelge 4.2’de ve iletkenliğin Ba(H2PO2)2’in bileşimi ile değişimi diyagramı Şekil 4.3’de gösterilmiştir.
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su- tuz sisteminin 500C sıcaklıkta araştırılması, üçgenin NaBr-H2O tarafından Ba(H2PO2)2 yönüne doğru yapıldığı sırada, sisteme Ba(H2PO2)2
tuzunun ilave edilmesi sonucu, sıvı fazın iletkenliğinin 8100 mS/cm değerinden (NaBr tuzunun doygun çözeltisinin iletkenliği), 7610 mS/cm değerine kadar (sistemin sıvı fazın ötonik noktadaki iletkenliği) düştüğü tespit edilmiştir.
Aynı sistem için üçgenin
Ba(H2PO2)2-H2O tarafından NaBr köşesi yönüne doğru ilerlendiği sırada, sisteme NaBr tuzunun ilave edilmesi sonucu sıvı fazın iletkenliğinin 918 mS/cm değerinden [Ba(H2PO2)2 tuzun doygun çözeltisinin iletkenliği] 7610 mS/cm değerine kadar (sistemin sıvı fazın ötonik noktadaki iletkenliği) yükseldiği saptanmıştır. Bu durum ortamda bulunan iyon miktarının artması sonucu ortaya çıktığı düşünülebilir.
NaBr-Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su- tuz sisteminin çözünürlük, yoğunluk ve iletkenliğinin (üçü bir arada) bileşim ile değişimi diyagramı (şekil 4.5) ötonik noktaların aynı doğrusal hat üzerinden bulunduğunu göstermektedir. Bu sonuç doğrultusunda sistemin araştırılmasında kullanılan fizikokimyasal yöntemlerin katı ve sıvı fazların bileşimlerinin analizinde uygulanan analitik yöntemlerin ve diğer deneysel çalışmaların mümkün olduğu kadarıyla
hatasız bir şekilde gerçekleştiğinin ve elde edilen sonuçların yüksek derecede sağlam ve güvenilir olduklarının açık bir göstergesi olarak kabul edilmesi şeklinde düşünülebilir.
Sonuç
500C sıcaklıkta Na+,Ba2+/Br-, (H2PO2)-//H2O dörtlü karşılıklı su tuz sisteminin içersinde yer alan; NaBr- Ba(H2PO2)2-H2O üçlü su-tuz sisteminin ve diğer üçlü ve dörtlü sistemlerin de fizikokimyasal yöntemlerle çözünürlüğü, yoğunluğu, iletkenliği ve faz dengelerinin araştırılması sonrasında elde edilen deneysel sonuçların ve onların esasında kurulan ve çizilen ''Bileşim-Özellik'' diyagramlarının,
‘HALLURJİ’de NaBr ve Ba(H2PO2)2 tuzlarının doğal tuz karışımlarından ve sanayi atıklarında bulunan tuz karışımlarından ayrılması yöntemlerinde kullanılması beklenebilir.
Kaynaklar
Adıgüzel, V., Erge, H., Alişoğlu, V.,Necefoğlu, H., 2014. Study of the Solubility, Viscosity and Density in Na+,Zn2+/Cl− −H2O, Na+−Zn2+−(H2PO2)−−H2O, Na+, Cl−/(H2PO2)−−H2O, and Zn2+,Cl−/(H2PO2)−−H2O Ternary Systems, and in Na+,Zn2+/Cl−, (H2PO2)−//H2O Reciprocal Quaternary System at 273.15 K.
TheJ ournal of Chemical Thermodynamics,75: 35-44.
Alişoğlu, V., 1973. Potasyum ve Manganın Bromür ve Sülfatlarını İhtiva Eden Karşılıklı Su-Tuz Sisteminin Fizikokimyasal Araştırılması (doktora tezi). Bakü.
Alişoğlu, V., 2002. Physicochemical Analysis of the System Na+,Mn+2/Cl-,(H2PO2)-//H2O.
Comptes Rendus Chimie 5:547-
549.
Anosov, V.Y.,Pogodin, S.A., 1948.
Fizikokimyasal Analizin Esasları.
İzd. AN SSCB, ,pp. 15-18. M.
Beglov, B.M.,Tukhtayev, S., Yugay, M.R.,1980.Zr.NeorganicKhimiya, t.25, No8, pp.2283-2287.
Erge, H., Adıgüzel, V., Alişoğlu, V., 2013. Study of the Solubility in Na–Ba–Cl–H2O, Na–Ba–H2PO2– H2O, Na–Cl–H2PO2–H2O, and Ba–
Cl–H2PO2–H2O Ternaries, and in Na+, Ba2+/Cl−,(H2PO2)−//H2O Reciprocal Quaternary System at 0
◦C. Fluid Phase Equilibria,344:13–
18.
Gülensoy, H., 2003.Kompleksometrinin Esasları ve Kompleksometrik
Titrasyonlar Kitabı. Türkiye Kimya Derneği Yayınları.16, İstanbul. 126-131.
Gündüz, T., 1993. Kantitatif Analiz Laboratuar Kitabı. Bilge Yayıncılık.
sayfa 173-174. Ankara.
