62
rum içerisinde bilgi akışına yönelik yapılanma gereğini tartışmalıdır. Teknolojik olarak tesis edilen sistemlerin yaşaması ancak bu sistemlerin gerekli veriler ile beslenebilmesine bağlıdır. Bu besleme diğer bir deyişle gün- celleme, kurum içerisindeki iş standartlarına ve organizasyonun yönetim düzeyleri arasındaki çok yönlü ve- ri/bilgi entegrasyonlarının sağlıklı işlemesiyle mümkündür[2].
Her türlü grafik ve sözel verinin bir arada bulunduğu ve gerektiğinde çok hızlı ve kolay bir şekilde bilgilere ulaşmayı sağlayan coğrafi bilgi sistemlerinin bir alt grubu, kent bilgi sistemleridir (KBS). Kentsel faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde optimum karar verme için gerekli olan planlama, sorgulama ve analizler bilgi sistemleri yardımıyla yapılarak her türlü ekonomik, sosyal, kültürel, idari ve diğer hizmetler yerine getirilebilir. Gerçek zamanlı görüntülemeyi sağlayan uzaktan algılama verilerinin de kullanıldığı KBS sayesinde, Kentin topoğrafik yapısına, içme suyu, kanalizasyon, doğalgaz, elektrik, telefon gibi altyapı bilgilerine kısa sürede detaylı bir şekilde ulaşılabilmektedir. Grafik ve sözel verilerin birbirleriyle ilişkilendirilmesi sayesinde altyapı analizleri, şebeke bakım, onarım, iyileştirme ve planlama gibi işler kolaylıkla yapılabilmektedir. Afet yönetim planları ve afet hazırlıkları, afet öncesi tamamlanabilmektedir [3].
KBS kapsamındaki veri kavramlarından hem mekânsal konuma ilişkin grafik ve sözel bilgiyi, hem de bu bil- gilerin kendi içlerindeki ve karşılıklı ilişkiler anlaşılmalıdır. Bu ilişkiler kullanılarak grafik bilgilerden sözel bilgilere, sözel bilgilerden de grafik bilgilere ve diğer sözel bilgilere ulaşabilmek mümkün olabilmektedir [4].
Yerel yönetimlerin verimli, çağdaş ve nitelikli hizmet verebilmelerini mümkün kılan bir KBS tasarlanabilmesi için yerel yönetim birimlerinde yapılanma ve koordinasyonun nasıl olduğu, olası KBS kullanıcılarının hangi birimler veya kimler olacağı, KBS’ in hangi amaçlara hizmet edeceği, donanım yapısının nasıl şekillendiril- mesi gerektiği, KBS veri tabanının ne tür bilgi katmanlarıyla oluşturulacağı ve doğal olarak tüm bunların işle- yişini yerine getirecek ne tür bir yazılım paketiyle çalışılacağı, tüm bu hususların sağlanmasında nelere dikkat edilmesi gerektiği sorularının cevaplarının doğru, bu günün ve yarının ihtiyaç ve beklentilerini karşılayacak şekilde tespit edilmesi gerekmektedir [5].
Sağlıklı bir kent bilgi sisteminin çalışabilmesi için belediye içindeki birimlerin koordinasyonu kadar, kent ile ilişkili diğer kurumların da hem birbirleriyle hem de belediye ile koordinasyonu gereklidir. Kent Bilgi Siste- minin Belediyelerde yaygınlaşması ile belediyeler arasında bağlantı kurularak İl Bilgi Sistemleri, İller arasında bağlantı kurularak da Devlet Bilgi Sistemi’ne, dolayısıyla e-devlet’e ulaşılması için gerekli alt yapı oluşturu- labilir.
2 - BİLGİ SİSTEMLERİ UYGULAMALARI
Coğrafya ve coğrafyayı tanımlayan veriler günlük yaşantımızın bir parçasıdır. Hemen her konudaki kararları- mız bu verilerden etkilenmekte, bu veriler ile sınırlanmakta ve yönetilmektedir. Genel olarak; hızlı nüfus artı- şına karşılık giderek azalan doğal kaynaklar dünya üzerinde çok önemli ve geri dönülmez etkiler yaratmakta- dır. Ozon tabakasının incelmesi, tropik ormanların yok edilmesi, bitki türü çeşitliliğinin azalması, asit yağmu- ru, sera etkisi, zehirli kimyasalların artan doğal dengeyi bozucu etkisi, tarımsal alanların kentleşmesi ve göç gibi birbiri ile ilişki1i etkiler toplumsal ve ekonomik yapıyı etkilemektedir. Tıpkı makro ölçeklerdeki kararla- rın alınmasında olduğu gibi, günlük kent yaşamında da elektrik, su, altyapı gibi minimum kentsel yaşam stan- dartlarının sağlanması ve yönetilmesi ile gerek doğal, gerekse insan nedenli afetlerin etkilerinin azaltılmasında bilim adamları ve karar vericiler tarafından bu önemli veriler hızla anlaşılmak zorundadır. Esas amaç, karar verme süreci içerisinde gerek alternatif üretmek, gerekse aynı anda farklı senaryoları değerlendirerek tüm süreci hızlandırmaktadır. Bu ise ancak Coğrafi Bilgi sistemleri sayesinde gerçekleştirilebilir [6].
Günümüzde coğrafi bilgi sistemleri, coğrafi verilerin söz konusu olduğu her alanda kullanılabilen sistemlerdir.
Aşağıda bu alanlardan örnekler verilmiştir.
• Doğal kaynakların tespiti, korunması en avantajlı kullanımı için yeraltı ve yerüstündeki fiziksel olguların konumlanması, sayımı, dağılımı ve analizinde kullanılmaktadır. Örneğin orman amenajmanı, kadastral par- sellerin kayıtları, altyapı ağı yönetimi gibi uygulamalar.
• Uzaysal veri tabanları kurmak yaşatmak üzere coğrafi verilerin toplanması, örneğin elektronik kontrol, mü- hendislik ve arazi ölçmeleri, sayısal arazi ölçmeleri, sayısal harita üretimi, fiziksel ve kültürel olguların uzaktan algılanması gibi uygulamalar.
• Doğal ve insan yapısı kaynakların politik, ekonomik veya sosyal ölçütlere göre tahsisi için konum, kalite, sayı ve hareketlerin analizinde uygulama alanları bu1muştur. Hedef pazarlama, satış bölge planlaması, hiz- met ağı dağıtımı gibi uygulamaları yapılmaktadır.
• kapasite yönetimi, ulaşım ağı analizi, güzergah yönetimi, zamanlama yönetimi gibi uygulamalarında yön- lendirme ve optimum çözümleri amaçlar.
• Tamamlayıcı ve düzenleyici tedbirler geliştirmek üzere üzerine çalışı1an süreci anlamak için tekrarlı olayla- rı kaydetmek, analiz etmek ve çözüm üretmekte kullanılmaktadır. Reklâm kampanyası sonuçlarının izlen- mesi, seçim, suç, trafik kazaları ve çevre analizi vb.
3 - TAU DAKİ BİLGİ SİSTEMİ UYGULAMALARI
Bayındırlık Bakanlığı teknik araştırma ve uygulama genel müdürlüğünde ki bilgi sistemi uygulamaları, 2004 yılında Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Şubesinin kurularak, “ UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ PROJESİNİN” uygulanmasıyla, Avrupa Sürecinde Bölgesel Mükemmeliyet Bilgi Merkezi Olmak Hedefiyle Sürdürülebilir Nitelikte Mekâna Dayalı Sayısal Bilgi Sistemi (yönetilebilir ve ulaşılabilir) Altyapısı Kurulması amaçlanmıştır.
Projenin başlangıç aşaması 1992–1993 yılları, duraklama aşaması (1994–2003), 1994 yılı DPT Yatırım Prog- ramında yer alarak başlatılan proje beklenmeyen gelişmelerden (ülke krizleri, tasarruf tedbirleri, erken seçim- ler, şartların değişmesi, makamlarda sık görev değişiklikleri vb.) dolayı ilerletilemedi. 2003–2004–2005 yılları projenin kuruluş ve tasarım aşamasını içermektedir.
Türkiye, Ekim 2005 tarihiyle Avrupa Birliği yasalarına uyum çalışmaları kapsamında Tarama sürecine girmiş- tir. Bu aşamada görülmüştür ki, Avrupa mekânsal planlama perspektifi (ESDP) adını verdiği yapılanma ile ülkemizin özellikle Coğrafi Veri Altyapısının oluşturulduğu tüm kurumlarda bazı mevzuat düzenlemelerine ihtiyaç duyduğu ve bu kapsamda yapılması gereken kurumsal yapılandırma ihtiyaçları özellikle CBS alanında ortaya çıkmıştır AB, ESDP ile gelecekteki Avrupa’nın Mekânsal gelişme modelleri tasarlarken, aynı zamanda yaşanabilir ve sürdürülebilir kentsel bölgeler ve şehirler yaratmayı amaçlamıştır. İşte bu yüzdendir ki üye devletler arasında işbirliğini destekleyen projelere ve programlara ağırlık vermekte ve bunu sağlayacak VERİ VE BİLGİ ALTYAPISINI oluşturan uygulamalar ESPON altında çalışmaktadır. Bakanlığımız, hem mevzuat düzenlemesi hem de uygulaması yapan icracı bir kurumdur. Kentleşme konusunda imar yasası, yapılaşma konusunda pek çok teknik mevzuat, belediyeler, arıtma ve içme suyu tesisleri, afet sonrası müdahale, ulaşım, kadastro gibi pek çok mekânsal düzenleme ve uygulama alanlarında icraat sunmaktadır. Mekânsal planlamada bilgi ve verilerin ortak bir dil kullanması, tüm verilerin ulaşılabilir karşılaştırılabilir ve güncellenebilir olması gerekliliği ortaya çıkmış ve bu konuda bazı projeler üretilmiştir. CORINE ve INSPIRE Avrupa'nın en önemli iki mekânsal veri altyapısı projesidir. Bu projelerde ESPON kapsamında yürütülmektedir [7]. Müzakere süre-
64
cinin başlamasıyla tüm kamu kurumlarında gerçekleşen kurumsal yapılanma ve mevzuat uyum çalışmalarıyla ortaya çıkan, ULUSAL PLAN ile her direktifin koordinatör kurum ve katkı sağlayan kurumlarla birlikte, bu çalışmaları yürütmeleri gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu süreçte ABGS tarafından, CORINE projesine paralel olarak Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, INSPIRE projesine paralel olarakta Çevre Bakanlığının koordinatör kurum olarak belirlenmiştir.
Ülkemizde Avrupa Birliğine katılım sürecinde yapılan çalışmaların yanı sıra, Ulusal Plan ve Devlet Planlama Teşkilatının Eylem Planları(Eylem 47,36 ve 75) içerisinde ayrıca yönetmelik geliştirme çalışmalarıyla (Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği 103,104 ve 105.madde ile) bazı projeler üretilmiştir (TAKBİS, HBB, TUCBS-CBS-A).
Ulusal düzeyde mevcut tüm kurumların verilerinin ve ISO/TC 211- 19XXX serisi standartlarının belirlenece- ği, Ulusal düzeyde CBS-A geliştirilmesi için alternatif stratejiler ve modeller ve gerekli yasal düzenlenmelere ilişkin rapor hazırlanması işi; Görev ve sorumlulukları aşağıda belirtilen, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü koordinasyonunda sürdürülen CBS-A projesinin danışmanlık hizmetiyle ortaya konulacaktır.
Ülkenin geniş bir kesimini ilgilendiren konum bazlı bilgi sistemlerinin temelini sayısal harita, tapu ve kadastro bilgileri oluşturmaktadır. Birçok kurumda ve belediyelerde oluşturulmaya çalışılan arazi ve kent bilgi sistem- lerinin, kadastronun geometrik ve sözel bilgilerine gereksinimleri olup, işlerlik kazanabilmeleri ancak Tapu Kadastro Bilgi Sisteminin tamamlanmasıyla olası görünmektedir.
7.ve 8.Beş Yıllık Kalkınma Planı Stratejilerinde; 28.07.2006 tarihli ve 26242 sayılı Resmi Gazetede yayımla- narak yürürlüğe giren ulusal Bilgi Toplumu Stratejisi ve ekinde yer alan Eylem Planı, 2006–2010 döneminde 75 nolu eylem ile “Coğrafi Bilgi Altyapısı Kurulumu” Sorumlu Kurum Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü olarak tayin edilmiştir.
Genel Müdürlükte halen, DPT tarafından hazırlanan 2006–2010 Bilgi Toplumu Stratejisi eki eylem planında yer alan 75 nolu eylem kapsamında “CBS Altyapısı Kurulumu” adlı proje ve Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliğinin 103,104 ve 105 inci maddeleri uyarınca başlatılmış “Harita Bilgi Bankası”
çalışmalarına, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile birlikte devam etmektedir.
Görüldüğü gibi ülkemizde yapılan çalışmalarda yetki ve mevzuat değişiklerinden kaynaklanan bir karmaşa mevcuttur. ULUSAL COĞRAFİ VERİ STANDARTLARI’NIN belirlenmesinde yapılan çalışmalarda OR- TAK AKIL VE HEDEF belirlenmesi ve buna göre çalışmaların yürütülmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Sade- ce merkezi yönetim değil, 2005 te yenilenen 5393 sayılı belediyeler ve 5302 sayılı İl Özel İdareleri kanunu ile yerel yönetimlerinde sorumluluk alanları arttırılmıştır.
Uzaktan Algılama Ve Coğrafi Bilgi Sistemi Projesinin amaçları;
• Genel Müdürlük bünyesinde bulunan Bakanlık hizmetlerine ilişkin
oğrafi bilgilerin sayısal ortama aktarılması için gerekli altyapının oluşturulması, yazılım ve donanımların alınması.
• Kurum çalışanlarının UA ve CBS teknolojileri ile ilgili bilgilendirilmesi, yazılım ve donanımın kullanımı ile ilgili eğitimlerin düzenlenmesi (Pilot Proje Uygulaması).
• Genel Müdürlük bünyesinde bulunan tüm coğrafi bilginin sayısallaştırılması.
• Bir veritabanı oluşturularak tüm çalışanların bu bilgilere erişiminin sağlanması,
• Sistemin kullanımının taşra birimleri bazında da yaygınlaştırılarak, Bakanlık hizmetlerinin sayısal ortamda daha hızlı ve doğru bir şekilde yürütülmesi,
• Sonuç ürünlerin Internet ortamında yayınlanması ve diğer kamu kurumlarıyla bilgi alışverişinin daha hızlı gerçekleştirilmesi şeklindedir.
Projenin altyapısını oluşturma süresince yapılan pilot uygulamalar;
a) Kıyı Coğrafyası değişimi İzleme ve Haritalama b) Arazi Kullanım ve Arazi Görünüm Sınıfları, c) Yerleşim Alanları / Kentsel Değişim ve İzleme d) Mekânsal Veri Tabanı Tasarımıdır.
Çalışma kapsamında sayısal ortama aktarılan paftalar sayısallaştırılmıştır. Daha sonra hazırlanan veritabanına aktarılarak ilgili öznitelik bilgileri girilmiştir.
Şekil 1: Mevcut haritaların sayısallaştırılması ve veri tabanına aktarımı.
Pafta üze- rindeki bilgilerin
Sayısallaştırılma sonrası veritabanına atılmış veriler
Birleştirilmiş kenarlaşmış
paftalar
66
CBS uygulamalarında, verilerin güncel olarak tek bir yerde tutularak çoklu kullanıma imkân verilmesi önemli bir özelliktir. Web Tabanlı Harita Servisleri (MVBS) ve Coğrafi uygulamaları aynı anda sınırsız sayıda kulla- nıcının veriyi paylaşmasına imkân vermektedir.
Şekil 2: Uydu görüntüleri ile planların güncellenmesi.
Şekil 3: Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü Bilgi Sistemi(MVBS)
68
Şekil 4: Mekânsal Veri Bilgi Sistemi (MBS)
6 - KARŞILAŞILAN SORUNLAR
İhtiyaç duyulan bilgiler Devlet Planlama Teşkilatı, Devlet İstatistik Enstitüsü, Tarım ve Köy işleri, Orman, Milli Savunma, Turizm, Kültür, Çevre Bakanlıkları, Devlet Su İşleri, Karayolları ve İller Bankası Genel Mü- dürlükleri gibi merkezi Hükümet kuruluşlarının yanı sıra Valilik, İl Özel İdareleri ve Belediyelerden sağlan- maktadır. Ancak bu kuruluşların kendi amaçları için derlenmiş olan bu bilgiler zaman, mekân, ölçek, format ve doğruluk yönünden istenilen özellikleri karşılayamamaktadır.
Diğer yandan, bazı bilgilere ulaşma olanağı da çok sınırlı kalmaktadır. Bu durumda ise, çoğu zaman gerekli bilgilerin derlenmesi mekânsal kararların alınmasında gecikmelere neden olmakta veya yetersiz veya güncel olmayan bilgiye karşın karar oluşturulmaktadır
Ülke bütününe ilişkin bir kaynak envanterinin ve arazi kullanma kararlarının mevcut olmaması, Yatırımcı kamu kuruluşlarının yer seçimi kararlarının sadece yatırımın fizibilitesi göz önüne alınarak verilmesi, genel mekânsal politikalar oluşturulmasında çok yönlü olarak değerlendirilmemesi gibi risk taşımaktadır.
Ayrıca, hızlı bir gelişme ortamında gelişmelerin sürekli bir biçimde izlenerek, oluşturulmuş bulunan mekânsal politikalarda gerekli uyarlamaların yapılması ve gelişmelerin yönlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu da yine, ancak güvenilir ve güncel bilginin elde bulunması ile mümkündür.
Ülkemizde Coğrafi bilgi sistemi için yapılan çalışmalarda, veri standartlarının henüz belirlenmemiş olması, yapılacak işlere göre veri toplama periyotlarının belirsizliği, kurumlar arası yetki karmaşası ve bu konuda çalışacak nitelikli personel eksikliği karşılaşılan problemler arasında sayılabilir.
7 - SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Türkiye' de büyük yatırımların yer seçiminde ve makro ölçekte yerleşme ka- rarlarının üretilmesinde söz sahibi kuruluşların başında gelmektedir. Diğer yandan Bakanlık taşra teşkilatı kanalıyla belediye ve mücavir alan sınırları dışındaki gelişmeleri yönlendirme, izleme ve denetleme yetkisine haizdir. Bakanlık, Tapu ve kadastro genel müdürlüğü, Yapı İşleri, Afet İşleri ve Teknik Araştırma ve Uygula- ma Genel Müdürlükleri ve İller Bankası Genel Müdürlüğünden (İlgili kuruluş) oluşmaktadır.
Bu birimlerden proje yürütücüsü olan Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü ülke ve bölge plan- lama kararlarının oluşturulması ile alt ölçekte fiziksel planlama gibi konularda çalışmalar yürütmektedir.
Diğer yandan, aynı Genel Müdürlük görevleri arasında:
Bakanlık hizmetlerine ilişkin bilgilerin bir sistem içinde toplanıp kullanılması amacıyla bilgi işlem uygulama- larını yürütmek,
Sistem çözümleme ve programlar hazırlamak,
Kamu kuruluşları arasında bilgi akım ağı kurma çalışmalarına katılmak, Bakanlık çalışmaları için bir bilgi bankası oluşturmak,
yer almaktadır.
Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Projesi kapsamında CBS-UA laboratuarı kurulmuş, eğitim ve pilot plan çalışmaları tamamlanmıştır. Bu proje ile genel müdürlük bünyesinde,
• Harita ve Planların Sayısallaştırılması, ihtiyaca göre oluşturulmuş CBS veritabanı ile sorgulanabilir ara yüz programı oluşturularak arşiv sisteminin kurulması yönünde çalışmalar yapılabilir.
• Eğitim verilebilir, (Bakanlık içi ve dışı birimlere)
• Yeni veriler ve bilgiler üretilebilir (Uzaktan Algılama yöntemi ile)
• Harita ve Plan Veri Bankası oluşturularak sayısal arşivleme yapılabilir. Bu arşiv uzaydan verilerle destekle- nebilir
• Uzaktan Algılama ile arazi envanterine destekleyecek arazi dokusu haritaları çıkartılabilir [8].
Türkiye Mekânsal Veri Altyapısı Geliştirilmesi Çalışmaları Avrupa politikaları ve yönergeleri kapsamında yapılmaktadır. Bu amaçla Türkiye’nin Arazi envanteri sınıflaması da bu çalışmaların içinde yer almıştır.
İleride yapılması planlanan, Ulusal Mekânsal Veri Altyapısının Oluşturulması projesi kapsamında geliştirilen, Mekânsal Veri Bilgi Sistemiyle, Genel Müdürlük bünyesinde onaylanan Planlar kayıt altına alınmaktadır.
İntranet bünyesinde, UACBS şubesi tarafından hazırlanan web sayfasında, web tabanlı bir Coğrafi Bilgi Sis- temi oluşturulmuş, burada elde edilen coğrafi veriler, uydu görüntüleri yardımıyla da güncellenmektedir. Bu konuda güncelleme ve teknik çalışmalarımız devam etmektedir.
Ulusal Coğrafi bilgi sistemi kurulumu çalışmalarında ilgili BAKANLIKLAR, KURUMLAR ve ÜNİVERSİ- TELER tam bir uyum ve BİLGİ AKIŞI içinde hareket etmelidirler. Coğrafi bilgi sistemi çalışmalarında, çeşitli
70
komisyonlarla başlatılmış olan veri standartlarının ivedilikle belirlenmesi gerekmektedir. Standartların belir- lenmesi ile veri yapısı, veri toplama periyodu vb. birçok sorun aşılmış olacaktır. Yine kurumlar arası söz ko- nusu olan yetki karmaşasının da bir an önce yasal hükümler ile belirlenmesi sağlıklı bir ulusal coğrafi bilgi sisteminin kurulmasını hızlandıracaktır. Coğrafi bilgi sisteminin kurulumu ve geliştirilmesi için yetkilendiril- miş kurumlardaki mevcut personele gelişmelere paralel olarak bilgi verilmeli, eğitim çalışmaları hızlandırıl- malıdır.
CBS çalışmalarında verinin üretim aşamasında kurumların yaşamış olduğu nitelikli personel ve altyapı eksik- likleri sıkıntılarının giderilmesi için MERKEZDEN eğitim amaçlı seminerler ve projeler konusunda destek verilmelidir. Bu konuda Bakanlığımız tarafından 2007 yılından bu yana, Yerel Yönetimlerde İmar Hizmetleri Kursları düzenlemekte, CBS uygulamaları hakkında ders verilmektedir. Yerel Yönetimleri bilgilendirmek amaçlı “İmar, Kıyı ve Afet Uygulamaları Bölgesel Seminerlerine Ekim 2008 ayı itibariyle başlanmış, Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde gerçekleştirilen bu seminerlerde “Yerel Yö- netimlerde CBS Uygulamaları” hakkında seminerler verilmiştir.
KAYNAKLAR
[1] Ayhan, E., (1991). “Coğrafi bilgi sistemi(GIS)” Tapu ve kadastro dergisi, 3 sayı:9,s.16–19.
[2] Yomralıoğlu, T., (1999). “Kent Bilgisi Ve Organizasyonu”, yerel yönetimlerde kent bilgi Sistemi uygula maları
sempozyumu, KTÜ, Trabzon.
[3] Turabi A., ve Diğ., (2005 ). “Yerel Yönetimlere Bilgi Sistemlerinin Etkileri”, 4. Kentsel Altyapı Sem- pozyumu,
15–16 Aralık, Eskişehir.
[4] Ölmez, A., (2007). “Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uygulamaları”, İmar Hizmetlerini Geliştirme Kursu Ders Notları, TAU, Ankara
[5] Baz, İ., (1999). “Yerel Yönetimler İçin Kent Bilgi Sistemi Tasarımı”, Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemi
Uygulamaları Sempozyumu, KTÜ, Trabzon.
[6] İnan, A., İzgi, E., “GIS (Coğrafi Bilgi Sistemi)”, Elektrik Mühendisliği Bölümü, YTÜ, İstanbul.
[7] Ölmez, E., (2005). AB’de Mekânsal Politika Planlama ve Uygulama Araçları, TAU, Ocak, Ankara.
[8] Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, UACBS şube müdürlüğü, (Aralık 2005). ” Uzaktan Algılama Ve Coğrafi Bilgi
Sistemi Projesi Dpt 94k09003 Tarihçe”, TAU, Ankara.
CBS TABANLI İZMİR İL ACİL YARDIM PLANI UYGULAMALARI
Ö. ZORLU KÜLÇE1, N. YAZGAN2, E. KAVAS3
1 İzmir Valiliği Kriz Yönetim Merkezi, CBS Birimi,İZMİR, , oznurzorlu@gmail.com
2 İzmir Valiliği Kriz Yönetim Merkezi, CBS Birimi,İZMİR, neslihan.demirbasa@gmail.com
3 İzmir Valiliği Kriz Yönetim Merkezi, CBS Birimi,İZMİR, ecekavas@gmail.com
ÖZET
Her türlü coğrafi referanslı bilginin etkin olarak elde edilmesi, depolanması, güncellenmesi, kullanılması, analizi ve gö- rüntülenmesi için bilgisayar donanımı, yazılımı, personel ve yöntemlerin organize olarak bir araya toplanması, acil durum yönetimi konusunda etkin ve doğru karar verilebilmesi, acil yardım hizmet gruplarının çalışmalarına destek olabilecek bilgiye hızlı erişim ve etkin kullanım amacıyla İzmir Valililiği Kriz Yönetim Merkezi bünyesinde “Acil Durum Yönetimi ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Birimi” oluşturulmuş ve çalışmalarına başlamıştır.
İzmir İl Acil Yardım Planı, afet yönetimini afetlere/acil durumlara hazırlık, planlama ve onların olası zarar/risklerinin azaltılması ile birlikte afetler/acil durumlardan sonra müdahale ve iyileştirme gibi çalışmalarının tümünü içeren ve bunla- rın bir bütün oluşturduğundan hareketle yola çıkılarak hazırlık, zarar azaltma, müdahale ve iyileştirme evrelerinden olu- şan “afet döngüsü”nü içerecek ve acil durum öncesi, anı ve sonrasındaki can ve mal koruyucu çalışmaların başlatılması- na temel oluşturacak biçimde hazırlanamıştır. İzmir İl Acil Yardım Planının Coğrafi Bilgi Sistemine entegre edilmesiyle birlikte sorgulamalar ve analizler hızlanmış ve görsellik kazanması sağlanmıştır.
Elde edilen harita ve haritalarla ilişkilendirilmiş tablosal bilgilerden faydalanılarak, amaçlar doğrultusunda harita üretimi ve sorgulamalar yapılmaktadır. Bu bilgiler belirli periyotlarda güncellenip, üzerinde çeşitli sorgulamalar geliştirilmeye devam edilmekteadir.
Anahtar Sözcükler: İzmir İl Acil Yardım Planı, Acil Durum Yönetimi, Coğrafi Bilgi Sistemleri.
1. GİRİŞ
Bu makalede 88/12777 sayılı Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetme- lik’in, “Başbakanlık Kriz Yönetim Durum Değerlendirme Merkezi - Afet Plan Çalışmaları” formatı ve “Afet Yönetimi” evrelerini göz önüne alarak hazırlanan İzmir İl Acil Yardım Planının CBS uygulamaları anlatıl- maktadır.
İllerde 7269 sayılı kanuna dayanılarak çıkarılan “Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esasları- na Dair Yönetmelik” hükümleri gereğince İl Acil Yardım Planları hazırlanmaktadır. Acil yardım planında tanımlanan görevler yönetmelikte belirlenen “Hizmet Grupları” tarafından yapılmaktadır. Ancak, yönetmeli-
72
ğin yayınlandığı 08.05.1988 tarihinden bugüne kadar yönetim yapımızda meydana gelen değişmeler, Büyük- şehir belediyelerinin oluşması, yeni düzenlenen yasalar, belediye ve özel idarelere acil yardım planı yapma görevi verilmesi ve bilimsel ve bütünleşik “Afet Yönetimi” kavramlarının önem kazanması İlimizde “İl Acil Yardım Planları”nın yeni bir anlayışla ele alınmasını gerektirmiş ve plan yeni bir anlayışla geliştirilmiştir.
İlgili yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrası uyarınca, vali ve kaymakamlar, görevli bakanlık, kurum ve kuru- luşlar ile askeri birlikler, ilgili mevzuat ve bu yönetmelik gereğince düzenlenecek acil yardım planları ve acil yardımla ilgili yönergelerle kendilerine verilen görevleri yerine getirmekten ayrı ayrı sorumludurlar. İkinci fıkrada ise, afetin meydana gelmesinden itibaren, alınması gereken her türlü acil tedbirlerin alınmasından ve acil yardımların bir emir beklemeden yapılmasından afetin meydana geldiği yerin mülki amirinin sorumlu olduğu açıkça düzenlenmiştir.
Acil Yardım Planları, tehlike ve risklerin tespit edilerek, kurum ve kuruluşların, sivil toplum örgütlerinin ve toplumun buna karşı etkin stratejilerinin belirlenmesini öngörmektedir.
İzmir ölçeğinde hazırlanan “ İl Acil Yardım Planı” bu anlayış ile her türlü afet/ acil durum öncesi, anı ve son- rasında can ve mal koruyucu çalışmaların düzenlenmesini temel oluşturmaktadır. Afet olmadan önce eğitimli kadrolarını malzeme araç ve gerecin doğru noktalarda konumlandırılması, kurumların tamamının eşgüdümlü olarak eğitim ve donanımının sağlanması gibi faaliyetlerin belirlenmesini, afet meydana gelmesi halinde ise, ortaya çıkabilecek kayıpların ve tehlikelerin giderilmesi öncelikle tehlike ve tehdit altındaki canlıların kurta- rılması ilk yardım, kayıpların bulunması, geçici iskan faaliyetlerinin ve lojistik desteğin sağlanması gibi konu- lar belirlenmeye çalışılmaktadır.(Mersin, Arıkan, 2007)
Plan çalışmaları sürecinde, 11 Merkez İlçe İl Planına uyumlu doğrudan vatandaş ile ilişkileri içeren “İlçe Des- tek Planları”nı, diğer 19 İlçe ise yönetmelik ile belirlenen 9 hizmet grubunu içeren İlçe Acil Yardım Planlarını hazırlamışlardır. Büyükşehir olan İzmir ilinde “İl Acil Yardım Planı” idari ve fiziki yapı göz önüne alınarak 11 Merkez İlçeyi kapsayacak şekilde 15 hizmet grubu ile hazırlanmıştır. Ayrıca diğer kurum ve kuruluşların hazırladığı planlar da bu plana eklenmiştir.
Plan içerisinde afet yönetimi personel planlaması yapılmış, planın uygulanması amacıyla İl Kurtarma ve Yar- dım Komitesi oluşturulmuş ve Valilik Kriz Yönetim Merkezi’nde İl Afet Bürosu kurulmuştur. İl Kurtarma ve Yardım Komitesi’nin acil yardım hizmetlerini süratli, sağlıklı ve düzenli yürütebilmesi için “Haberleşme”,
“Ulaşım”, “Yıkıntıları Kaldırma”, “Arama ve Kurtarma”, “İlk Yardım ve Sağlık”, “Ön Hasar Tespit”, “Gü- venlik 1 (Emniyet)”, “Güvenlik 2 (Jandarma)”, “Satın Alma, Kiralama, El Koyma ve Dağıtım”, “Tarım”,
“Elektrik”, “Su ve Kanalizasyon”, “Geçici İskan”, “Çevre”, “Basın ve Halkla İlişkiler” hizmet grupları oluştu- rulmuştur(Şekil 1).
Şekil 1: Örgütlenme Şeması
İldeki bir afet anında ve sonrasında oluşacak ihtiyaçların giderilmesi için gelen yardımların depolanması ve düzenli dağıtılması amacıyla, Satın Alma, Kiralama, El Koyma ve Dağıtım Hizmetleri Grubu bünyesinde Doğal Afet Bölgesi Lojistik Destek Üstü Koordinasyon Merkezi (DABLDÜKM), Lojistik Destek Koordinas- yon Merkezleri (LDKM) ve İleri Dağıtım Merkezlerinden (İDM) oluşan Lojistik Destek Sistemi oluşturul- muştur.
1.1 Kriz Yönetim Merkezinin Yapılanması
Kriz Yönetim Merkezimiz acil durumlara hazırlıklı olmak ve gerektiğinde müdahale edebilmek amacıyla 17 Ağustos 2001’de açılmıştır. İzmir Valiliği Kriz Yönetim Merkezi, ilgili Vali Yardımcısı başkanlığında faali- yetlerini 24 saat çalışma esasına göre sürdürmektedir.
1.2 Coğrafi Bilgi Sistemleri Çalışmaları
Acil durum yönetimi konusunda etkin ve doğru karar verilebilmesi, acil yardım hizmet gruplarının çalışmala- rına destek olabilecek bilgiye hızlı erişim ve etkin kullanımının sağlanması amacıyla Kriz Yönetim Merke- zi’nde oluşturulan “Acil Durum Yönetimi ve Coğrafi Bilgi Sistemi Birimi” çalışmalarına Mayıs 2006’da baş- lamıştır.
İL KRİZ MERKEZİ BAŞKANI
İL KURTARMA VE YARDIM KOMİ- TESİ
VALİ YARDIMCISI
EGE ORDUSU VE GARNİZON KOMU- TANLIĞI TEMSİLCİSİ
BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANLIĞI TEMSİLCİSİ
İL JANDARMA KOMUTANI İL EMNİYET MÜDÜRÜ
İL ÖZEL İDARESİ GENEL SEKRETERİ İL SİVİL SAVUNMA MÜDÜRÜ İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRÜ
BAYINDIRLIK VE İSKAN İL MÜDÜRÜ İL SAĞLIK MÜDÜRÜ
TARIM İL MÜDÜRÜ KIZILAY ŞUBE BAŞKANI
HİZMET GRUP BAŞKANLIKLARI HABERLEŞME HİZMETLERİ ULAŞIM HİZMETLERİ
YIKINTILARI KALDIRMA HİZMETLERİ ARAMA VE KURTARMA HİZMETLERİ İLK YARDIM VE SAĞLIK HİZMETLERİ ÖN HASAR TESPİT HİZMETLERİ GÜVENLİK 1 (EMNİYET) HİZMETLERİ GÜVENLİK 2 (JANDARMA) HİZMETLERİ SATIN ALMA, KİRALAMA, EL KOYMA VE DAĞITIM HİZMETLERİ
TARIM HİZMETLERİ ELEKTRİK HİZMETLERİ
SU VE KANALİZASYON HİZMETLERİ GEÇİCİ İSKAN HİZMETLERİ ÇEVRE HİZMETLERİ
BASIN VE HALKLA İLİŞKİLER HİZMET- LERİ
İLÇE KRİZ MERKEZLERİ
İL AFET BÜROSU KAMU KURUMLA-
RI KRİZ MASALARI
74
İzmir Valiliği Kriz Yönetim Merkezi bünyesinde yapılan Coğrafi Bilgi Sistemleri çalışmalarında, MapInfo Professional 8.5, Vertical Mapper 3.1.1 ve MapBasic 7.5 programları kullanılmakta olup, çeşitli kurum ve kuruluşlardan farklı formatlardaki sayısal haritalar ve tablosal sözel bilgiler alınmıştır. Bu bilgiler, MapInfo programı kullanılarak sisteme entegre edilip, birbirleriyle ilişkilendirilerek kullanılır hale getirilmiştir. Elde edilen bu harita ve haritalarla ilişkilendirilmiş tablosal bilgilerden faydalanılarak, amaçlar doğrultusunda harita üretimi ve sorgulamalar yapılmaktadır. Bu bilgiler belirli periyotlarda güncellenip, üzerinde çeşitli sorgulama- lar geliştirilmeye devam edilmektedir.
Kısa vadede hedeflenen ve tamamlanan çalışmalar;
• İl Acil Yardım Planı Coğrafi Bilgi Sistemi ile bütünleştirilmiştir.
• Sözel ve tablosal veriler toplanarak, sayısal haritalarla bütünleştirilmiştir.
• Afet yönetim haritaları oluşturulmuştur.
• Afet sonrasında, görevli ekiplerin afet mahallinden gönderecekleri bilgileri Coğrafi Bilgi Sistemi yardımıyla yorumlayarak Acil Durum Yönetimine veri tabloları, haritalar ve raporlar sunmayı ve karar mekanizmalarını bilgilendirmeyi sağlayacak çalışmalar yapılmıştır.
Uzun vadede hedeflenen çalışmalar,
• Kurumlar ve birimler arası kurulacak extranet / intranet sistemleri ile CBS verilerinin ortak kullanımı çalış- malarını desteklemek,
• Tespit edilen riskli bölgelerde gerekli görüntüleme, sorgulama, analiz ve simülasyon işlemleri çalışmalarını sürdürmek.
1.2.1 CBS Proje Adımları
• Amaçların belirlenmesi
• Sayısal haritaların oluşturulması
• Veritabanının oluşturulması
• Sorgulama ve Analizlerin gerçekleştirilmesi
• Sonuçların harita tablo ve grafik olarak görsel hale getirilmesi
1.2.2 Çalışmalarda Karşılaşılan Problemler
• Kurumlar arasındaki bilgi paylaşımının güçlüğü,
• Haritaların güncel olmaması,
• Haritalara ait objelerin öznitelik bilgilerinin (sözel, tablosal) bulunmaması, olanların da güncelliğini ve doğruluğunu yitirmiş olması,
• Harita lejantlarının eksik, yanlış vs olması veya lejantın hiç olmaması
• Haritaların bir standardının olmaması,
• Yazılımların bazı konularda sınırlı olması sayılabilir.
Bu çalışmalarda şu veri girişleri yapılmış olup çeşitli haritalar üretilmiştir:
• Resmi Binalar (kaymakamlık, kamu kurumları, lojmanlar, emniyet binaları, muhtarlık binaları, askeri tesis ve binalar, konsolosluklar, vs)
• Sağlık Kurumları (hastaneler, poliklinikler, dispanserler, vs)
• Eğitim Tesis ve Binaları (okullar, halk eğitim merkezleri, öğrenci yurtları, vs)
• Turistik ve Kültürel Tesisler (oteller, termal tesisler, kültür sanat tesisleri, tarihi ve turistik yapılar, sit alanları vs)
• Ulaşım Tesis ve Binaları (havalimanı, vapur iskeleleri, otoparklar, vs)
• Haberleşme Tesis ve Binaları (posta işletmeleri, telekom binaları, vs)
• Sosyal Hizmet Tesis ve Yapıları (misafirhaneler-sosyal tesisler, huzurevleri, vs)
• Çeşitli Tesis, Bina ve Alanlar (meslek odaları, spor tesisleri/alanları, pazaryerleri, su depoları, mezarlıklar, vs)
• Afette Kullanılacak Alan ve Tesisler (Afette hastane olarak kullanılacak binalar, çadırkent alanları, heli- kopter iniş alanları, iş makineleri toplanma alanları, vs)
• İdari sınırlar (İl-İlçe-Köy-Mahalle sınırları ve nüfus verileri)
• Fay Hatları (Diri, olası diri ve çizgisel faylar ile 1900 yılından sonra İlimizde olmuş 3’ten büyük depremle- rin yerleri)
• Deprem İstasyonları (Kuvvetli ve zayıf yer hareketleri istasyonları)
• Hidroloji (Irmak, dere, kuru dere, göl-gölet, barajlar, baraj koruma sınırları, sulama kanalları, regülatörler, vs)
• Deniz Yapıları (Balıkçı barınakları, balık çiftlikleri, deniz fenerleri, liman ve iskeleler)
• Toprak Sınıflaması (Arazi kullanım, toprak özellikleri, büyük toprak grupları, arazi tipleri, arazi kullanım kabiliyeti ve kabiliyet alt sınıfları)
• Orman Amenajman Planları (Orman kapalılığı, arazi kullanımı, mescere)
• Yol Haritaları (Daimi araç yolları, iki şeritli yollar, iki ve daha fazla şeritli yollar, otoyollar, yaz araç yolla- rı)
• Sanayi (Organize sanayi bölgeleri, küçük sanayi, serbest bölge)
• Sayısal Yükseklik Modeli
• Eğim ve Bakı Haritaları
76
Şekil 1 ve Şekil 2 ’de veri girişi yapılan katmanlara ait örnekler gösterilmiştir
Şekil 2: Veri girişi yapılan katman örnekleri.
Şekil 3:Veri girişi yapılan katman örnekleri.
Şekil 4 ve Şekil 5’ te sorgulamalara ait örnekler gösterilmiştir.
Şekil 4: Veri sorgulamaları.
Şekil 5: Okul sorgulaması örneği.
78
SONUÇ:
Afetlere karşı dirençli bir toplum yaratmanın ön koşullarından biri, afet yönetiminin risk yönetimi safhasında, planlama çalışmalarına önem vermektir. Planlı bir hazırlık dönemi, olası riski ve hasar görebilirliği azaltacağı gibi afet anında etkili ve hızlı bir müdahale şansı da yaratacaktır.
Afet zararlarını azaltan, uzun vadeli kalıcı çözümler getirecek fiziksel planlamaya duyulan gereksinimin öne- mi kavranmaya başlanmıştır. Ancak, zarar azaltma çalışmaları çerçevesinde, kentlerde risk analizlerinin ya- pılması, makro-mikro bölgeleme haritalarının ve kentsel dönüşüm projelerinin hazırlanması gibi kentlerimizin afete duyarlı yaklaşımla planlanması gerekmektedir.
İzmir İl Acil Yardım Planı, yalnızca acil durum anı ve sonrasına yönelik sürece ilişkin olarak çözüm üretmeyi amaçlayan bir planlama çalışması olmayıp, acil durum öncesinde riski azaltmayı amaçlayan, kriz yönetiminin yanı sıra risk yönetimini de içeren, çağdaş afet yönetimi anlayışını özümsemiş bir acil yardım planıdır.
İl Acil Yardım Planı’nda yapılan güncellemelere paralel olacak şekilde, veri girişi, veri güncellemesi, sorgu- lama ve veri analizi işlemleri devam etmektedir. Bu çalışmalar sonucunda oluşturulacak haritalar İl Kriz Yö- netim Merkezi’nin, afetlere/olaylara müdahalesini ve yönlendirme işlemlerini daha sağlıklı ve hızlı olarak gerçekleştirebilir hale getirecektir.
KAYNAKLAR
88/12777 sayılı Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik
7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Ka- nun
İl Acil Yardım Planı, İzmir Valiliği, 2007.
Mersin O. Arıkan Ş. ”İzmir Acil Yardım Planı”, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara 2007, sayfa 313.
KAYSERİGAZ DOĞALGAZ CBS’nin KURULMASI
GÜNCELLENMESİ-İŞLEVLERİ VE SAP-ISU (ABONE YÖNETİM SİSTEMİ) İLE ENTEGRESİ
Ö. Çağıl
Kayserigaz, Proje Müdürlüğü, Kayseri omercagil@kayserigaz.com.tr
ÖZET
KayseriGaz Doğalgaz altyapısı bilgi sistemleri; birimler arası koordineli, planlı ve sağlıklı bir çalışmayı hedef alarak planlanıp, hangi birimlerin hangi verilere nasıl ulaşacağı üzerine kurulmuş olup bir nevi şirketin kurumsal şeması üzerine çizilmiştir. Çizilen şema üzerinde hangi dataların sistemde olması gerektiğine karar kılınmıştır. Bu kararlar neticesinde sistemin ana iskeleti oluşturulmuştur. Data olarak sistemde bulunması gereken sayısal sözel veriler belirlenmiş olup;
Bölgenin halihazır haritaları ,imar planları,ilçe sınırları, mahalle sınırları, doğalgaz altyapı elemanlar ve diğer altyapı elemanları olarak özetlenebilir. Bununla birlikte sözel veri olarak binalara ait cadde, sokak adları, kapı numaraları, kat adetleri, imar durum bilgileri,kullanım alanları, doğalgaz altyapı sözel bilgileri olarak hattın yapım tarihi, kimin yaptığı, kontrolörün ad-soyadları,boru markası ve boruya ait öznitelik bilgileri yer almaktadır. Bu bilgiler sisteme sırayla atılmakta olup; öncelikle yatırım yapılacak olan bölgenin halihazır haritaları ulusal koordinat ağına dayalı olarak yapılır, bu haritalar neticesinde binalara ait sözel veriler toplanarak sisteme atılır, eşzamanlı olarak belediyelerden elde etmiş olduğumuz imar planları da sisteme işlenir. Bölge de imalat bittikten sonra ise doğalgaz altyapı bilgileri sisteme aktarılır.
Bu sistem gerekli görülen birimlerde son kullanıcı eğitimi verilerek kullanıma açılmıştır. Bu sayede abonelik alımını CBS üzerinden yapmış olmakla birlikte, 24 saat hizmet veren ACİL-187 ekipleri de bu sistemde doğalgaz altyapı bilgilerinin sayısal ve sözel verilerine ulaşarak herhangi bir kazı çalışmasında güzergah gösterebilmektedir. CBS’nin kurulma aşamasında diğer sistemler ile bilgi alışverişi de düşünülerek uluslar arası veri tabanı sistemi tercih edilmiştir. Bu sayede Türkiye’de bir ilke imza atarak GIS-SAP entegrasyonu hayata geçirilmiştir. KayseriGAZ sosyal sorumluluk projesi altında CBS’nini internet üzerinden kullanıma açmış olup nöbetci eczanelerin yerlerini hem adressel şekilde hem de konumsal olarak harita üzerinden günlük olarak görebilmektedirler.
Anahtar Sözcükler: CBS, GIS, Doğalgaz altyapı bilgi sistemi, SAP.
80
e-BELEDİYENİN CBS TABANLI KURGULANMASININ GEREKLİLİĞİ
Nurullah Osmanlı, Konya Büyükşehir Belediyesi, Kent Bilgi Sistemi Şb. Md.Konya, osmanlinurullah@gmail.com
ÖZET
Bu çalışmada Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan Bilgi Toplumu Eylem Planı 66-75 gereği ilgili kurum olan belediyelerin gerekli bütünleşme sürecinde karşılaşılabilecek sorunlar ve bu sorunların çözüm yolları konu edilmiştir.
Çalışmada e-Belediye çalışmalarının Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanlı bir veri tabanı üzerine kurgulanması gereği anlatılmış, bu doğrultuda nedensellikler ortaya konulmuş, coğrafya olmaksızın kurgulanacak çalışmaların işlerinin nere- deyse tamamı mekana dayalı olan belediyelerde sorunlara çözüm olmayacağı, e-Belediye ile hedeflenen unsurlara ulaşıl- masının mümkün olmayacağı bir belediyecinin gözü ile anlatılmıştır.
e-Belediyenin dayanması gereken ana unsurunun Mekan bilgisi TAKBİS(Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi) ile İnsan bilgisi ADNKS(Adrese dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) olması gerektiğine değinilmiş, ADNKS’ nin, TAKBİS’ in doğal olarak bulun- duğu grafik ortamda objesel anlamda temsil edilmesi gerektiği, bu iki sistemin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ortamı dışında birbiri ile bütünleşmesinin mümkün olmadığına yönelik örnekler verilmiştir.
Uygulamada belediye vergilerinin düzenli bir kayıt sistemine kavuşturularak adaletli vergi toplama ve takip etme sistemi oluşturma çalışmalarında Aksaray ve Meram Belediyelerinde yaşanılan tecrübelere değinilmiş, bu çalışmalardaki sorun- ların e-belediyenin de sorunu olduğu düşünülerek CBS temelli bütünleşik bir e-belediyenin gerektiği ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.
Ulusal Adres Veri Tabanı kayıt deseninde veri alanı adres ve kişi bağlamındaki ilişki için uygun olabileceği ancak e- Dev- let hedefinde, başka sistemlerle bütünleşerek maksimum oranda fayda sağlamak adına, uygulamadaki ihtiyaçlar ve işlem- lerin nasıl yapıldığının çok da analiz etmeden kurgulandığı, Ulusal Adres Veri Tabanında coğrafyaya ilişkilerine alternatif oluşturulan veri başlıklarının e-belediye çalışmalarında ciddi sorunlar oluşturacağı ve oluşturulan veri tabanının bu anlam- da fayda sağlamayacağına değinilmiştir. e-belediye çalışmalarında belediyenin yıllara sari elinde bulundurduğu verileri dikkate almaksızın bir modelleme yapılması, ADNKS’ nin e-belediye öncesinde Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) tabanına çevrilmemesi halinde e-Belediye çalışmalarına gerekli faydayı sağlamayacağına vurgu yapılmıştır. e-belediye çalışmaları öncesinde yapılması gerekli olan yasal değişiklikler, uygulama sorunları, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sisteminin belediye- lere sağladığı avantajlar belirtilmiş, İl genelinde Coğrafi Bilgi Sisteminin(CBS) güncellenme sorunlarının bu sistem saye- sinde büyük bir oranda ortadan kaldırılabileceği belirtilmiştir.
Belediyelerin geliştirdikleri grafik ortamdaki numarataj sistemleri ile Ulusal Adres Veri Tabanı (UAVT) hakkında mevcut sorunlar, birleştirme ihtiyacı ve bu iki sistemin bütünleşmesi önündeki sorunlar ve çözüm önerileri dile getirilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS), Tapu ve Kadastro Bilgi Sistemi (TAKBİS),Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi(ADNKS) , Bütünleşme gerekliliği
GİRİŞ
CBS TEMELLİ BİR ULUSAL VERİ TABANININ GEREKLİLİĞİ
Ülkemizde Yerel Yönetimler kendilerine verilen yasal yetkiler gereğince imar planlarının yapımı ve uygulan- ması, yolların yapım bakım ve onarımı, temiz içme suyu temini, her türlü atık suyun uzaklaştırılması ve arı- tılması, itfaiye hizmetleri, emlak, çevre, ilan ve reklam vergilerinin toplanması sosyal ve kültürel hizmetlerin sağlanması gibi insan hayatını doğrudan ilgilendiren birçok konuda hizmet yükümlülüğünde olan birimler- dir.(1) Değişen dünya koşullarında özellikle iletişim teknolojilerinin ön plana çıktığı göz önüne alındığında Belediyelerin hizmetlerini daha hızlı, daha doğru ve adaletli bir şekilde sağlaması için hizmetlerini verir iken maksimum oranda fizibilite ve planlamaya dayanan, kaynak israfı ve popülist politikalarla yatırımlar yapma- ması, gelir gider dengelerini gözetmesi, gelirlerini doğru ve adaletli bir şekilde tahsil edebilmesi, sadece devlet den gelen veya kanun gereği toplaması gereken vergiler ile değil öz kaynaklar ve projeler üreterek gelir elde etmesi, gelirlerini de hizmete döndürmesi gerekmektedir. Bu durum kent de yaşayan insanların yaşam düzey- lerinin yükselmesini sağlayan en önemli etkendir
Belediyeler kanunlarla ve yönetmeliklerle belirtilen görevlerini; planlama, imar, ulaştırma, altyapı, harita, çevre koruma, güvenlik, sağlık, vb. birimlerinin yürüttükleri faaliyetlerle yerine getirmeye çalışırlar. Belediye- ler, günümüzün karmaşık ve dinamik ortamında kentsel ve kırsal alanda, sundukları hizmetlerin zaman içeri- sinde artmasıyla o ölçüde daha fazla kaynak yaratmaya gereksinim duymaktadır. Bu durum zincirleme olarak yöneticilerin politika üretme, uygulama ve iş takibinde daha fazla bilgiye sahip olma ve bunları işleyerek gün- cel, doğru, kolay erişilebilir bilgilere olan gereksinimi artırmaktadır(2)
Bu nedenledir ki Türkiye Cumhuriyeti Devleti 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunun 7/h maddesi, 5393 sayılı yasanın 14.maddesi gereğince belediyeleri Kent Bilgi Sistemi ve Coğrafi Bilgi Sistemi Kurma ile görev- lendirmiş, Devlet Planlama Teşkilatı Bilgi Toplumu Eylem Planı ile stratejik hedefler ortaya koyarak bir dö- nüşüm süreci başlatmıştır. Eylem Planının da e-Belediye hedef olarak konan bir uygulamadır. Belediye çalış- malarının birinci temel dayanağı mekâna dayalı işlemlerdir. e-belediye mekana dayalı işlemleri dikkate almak zorundadır. Mekân, doğal yapısı gereğince, TEXT tabanında güncelliği muhafaza edecek bir olgu değildir. e- belediye entegrasyonu esas alan bir uygulama olacak ise, adres-insan unsuru mekânın doğal olarak bulunduğu tabanda temsil edilmelidir. Mekân denildiğinde mülkiyet, binalar, yollar vb coğrafyada olan her unsur akla gelmelidir. Belediyede yürüyen rutin işler anlamında mekân, büyük bir kısmı ile mülkiyet olup mülkiyetin teknik tarifi ise kadastro ve tapu işlemleridir.
Kadastro ve Tapu ayrılmaz bir bütündür. Bu ikilinin ayrı değerlendirilmesi farklı sorunlar oluşturacağından mekân temelli çalışmada kadastronun esas alınması gerekmektedir. Kadastro koordinatla ifade edilen bir un- surdur. Koordinat, keyfiyete bağlı bir unsur olmayıp, insanın yaşama alanı olan her unsurun sabit bir referansa bağlı olarak ifade edilmesi, gerektiğinde bu unsurların veri tabanı içerisinde sorgulanabilmesi için insanoğlu tarafından bulunmuş, matematiğe dayalı, bilimsel bir unsurdur.
e-belediye çalışmalarında mevcut yapısı ile ADNKS nin esas alınması doğru olmayacaktır. Kadastronun sade- ce ada ve parsel numarası şeklinde bir veri tabanında ifade edildiği ADNKS, mekâna dayalı işlemlerde işlevsel olarak kullanılması tek başına çözüm oluşturmayacaktır. Ada ve parsel numaraları parselin geometrik yapısı- nın değişmesi ile mevzuat gereği değişmektedir. Bununla birlikte mülkiyete ait maliklerin arsa payları, malik- lerin isimleri, parselin alanı vb de değişmektedir. Bu durumda da UAVT (Ulusal Adres Veri Tabanı) de ada ve parsel numarasının manüel olarak değişikliğe uğratılarak buna bağlı bir diğer unsur ile bütünleşme yapılması, öncelikle uygulamada bu işlemleri yapan birimlerin ayrı olması nedeni ile mümkün değildir.
82
Uygulamada bir parselin değişikliğe uğradığı bilgisi nihayetinde kadastro müdürlüklerinin kontrolünde bir olgudur. Parsele veya bir inşaata numara verilmesi ise belediyenin sorumluluğundadır. Numara veren kişi kadastro parsellerini göz önüne alarak işlem yapmaktadır. Bir parsele, bir binaya numara verilmesi sonrasında yapılan bir değişiklik numara veren numarataj birimi tarafından bilinmesi mümkün olmamaktadır. Kimi za- man aynı belediye içinde bu değişiklikten sadece inşaat ruhsatı veren birim haberdar olmakta sadece kendiişle- rine odaklanmakta olduklarından böyle bir değişiklik olduğunu numara veren birime iletmemektedir.
TUİK ‘in yürüttüğü nüfus sayımı öncesinde Konya Merkezdeki adres verileri Web ara yüzleri ile değil CBS veritabanından doğrudan UAVT ye gönderilmiştir. TUİK in Bina Kayıt Deseninde CBS den bağımsız bir yapı kurulduğu görülmüş Ada, Parsel, BASKASOKAK_ADI, BASKASOKAK_NO, BASKA SO- KAK_TANITIM_NO şeklinde veri başlıklarının hangi nedenle oluşturulduğu anlaşılamamıştır. Bu başlıkların CBS olmadan öylesine konulmuş başlıklar olacağı aşikâr olup bu başlıkların ne şekilde güncellenebileceğine yönelik bir açıklama da getirilmemiştir. Bu nedenle;
ADNKS, mevcut veri tabanı kurgusunda mülkiyet kavramını tapu veri tabanından ibaret olarak görmüş, tapu işlemlerinin hangi temel esasa göre değiştiği yok sayılmıştır. Tapu tarafı ile irtibat kurarak gerekli değişimle- rin sadece tapu veri tabanı ile sağlanabileceği mülkiyet kavramının yeterince iyi algılanmadığını göstermekte- dir. Tapu veri tabanında bir değişikliği kadastro olmaksızın ifade edebilmek, veriler arasında ilişkiler kurmak mümkün değildir. “Bir yere, bir bölgeye adrese bağlı olarak numara verildiğinde, ADNKS de adresi ifade eden her satırda ada ve parsel numarasını da ilgili numaranın karşısına yazıldığını varsayılsın. Daha sonra bu bölgede (örneğin 1000 tane parsel olsun)bir imar uygulaması olduğunda parseller hem ada ve parsel numarası olarak hem de geometrik olarak değişikliğe uğrayacaktır. Şekil1 Böyle bir değişikliği ADNKS de takip etmek ise, ancak numaratajın geometrik olarak ifade edilen tabaka mantığına göre altta bulunan bütünleşik kadastro ve tapu bilgisi ile “grafik anahtar“ bağlantı kurması ile mümkün olabilir. Şekil2 (adreslerdeki ada ve parsel numaraları manüel olarak güncellenemez)bu iki ayrı unsuru işin doğası gereği ilişkilendirecek coğrafya dışın- da bir ANAHTAR yoktur. Mülkiyetin malikleri, ada ve parsel numarası, yüz ölçümü vb her türlü unsuru ne şekilde değişirse değişsin, numarataj grafik obje olarak tutulduğu için numarataj objesinin isabet ettiği alanda- ki mülkiyete ait tüm değişiklikler topolojik anahtardan dolayı numarataj objesini ve dolayısı ile de numarataj veritabanını değiştirmektedir. Spatial Data Objects (SDO) yapısı, bize bu imkânı doğrudan verebilmektedir.
Şekil 1: Mülkiyetin Zamana Bağlı Değişimi(4)
Şekil2 de 65 numaralı parsel imar uygulaması görmüş ve 27089/1-2-12-13 parseller oluşmuştur.65 numaralı parselin üzerinde evlerin adresleri Halef oğlu Sokak 2-4 ve Ayarlı Sokak 3-5 numaralı binaların ada parsel numaraları değişmiştir. Numaraların gösterildiği kesik çizgili kareler tahsis ve arsa unsurlarıdır.
27089/2
27089/12 27089/1
27089/1 3
2
4
1
HALEFOĞLU SOKAK
AYARLI SOKAK SADA
1 13
27089/1 1
Şekil 2
84
Aşağıda Şekil2 de görülen duruma ait veri tabanı ilişkisinden çıkarılmış, sonuç tablolar görülmektedir. Obje ilişkisi ile değişikliklerin izlenebildiğini göstermek amacı ile örneklendirilmiştir.
NUM_TIP=1 ARSA NUM_TIP=0 KONUT NUM_TIP=2 TAHSIS QUERY1
SELECT
MAHALE,SOKAK,NO,NUM_TIP,KAD2007ADA,KAD2007PARSEL,KAD2007ALN FROM UMARATAJ,2007KADASTRO WHERE NUMARATAJ.obj Within 2007KADASTRO.obj
MAHALLE SOKAK NO NUM_TIP KAD2007ADA KAD2007PARSEL KAD2007ALN HARMANCIK Ayarlı sk 1 1 0 64 2720
HARMANCIK Ayarlı sk 3 0 0 64 2720 HARMANCIK Ayarlı sk 5 0 0 64 2720 HARMANCIK Halefoğlu sk 2 0 0 64 2720 HARMANCIK Halefoğlu sk 4 0 0 64 2720
HARMANCIK Sada sk 13 2 0 64 2720
HARMANCIK Sada sk 15 1 0 64 2720
QUERY2
SELECT QUERY1.MAHALLE, QUERY1.SOKAK, QUERY1.NO, QUERY1.NUM_TIP, QUERY1.KAD2007PARSEL,Adano,Parsel,YuzOlcumu,Adi,Soyadi,TCKimlikNo FROM QUERY1,2008TAPUKADS WHERE QUERY1.obj Intersects 2008TAPUKADS.obj
Intersects 2008TAPUKADS.obj
MAHALLE SOKAK NO NUM_TIP KP
Adano Par-
sel YuzOlcumu Adi Soyadi TCKimlikNo HARMAN-
CIK Ayarlı sk 1 1
64
27089 13 500.00 FATMA ESEN HARMAN-
CIK Ayarlı sk 1 1
64
27089 13 500.00 FATMA ALTINTAŞ HARMAN-
CIK Ayarlı sk 1 1
64
27089 13 500.00 AYŞE GÜDÜCÜ 18080484788 HARMAN-
CIK Ayarlı sk 1 1
64
27089 13 500.00 ALİ KARABU-
LUT HARMAN-
CIK Ayarlı sk 3 0
64
27089 12 613.48 FATMA ESEN HARMAN-
CIK Ayarlı sk 3 0
64
27089 12 613.48 HASİBE TENEKECİ HARMAN-
CIK Ayarlı sk 3 0
64
27089 12 613.48 AYŞE BATI HARMAN-
CIK Ayarlı sk 5 0
64
27089 12 613.48 FATMA ESEN HARMAN-
CIK Ayarlı sk 5 0
64
27089 12 613.48 HASİBE TENEKECİ HARMAN-
CIK Ayarlı sk 5 0
64
27089 12 613.48 AYŞE BATI HARMAN-
CIK Halefoğlu sk 2 0
64
27089 1 850.49 ALİ KARABU-
LUT HARMAN-
CIK Halefoğlu sk 4 0
64
27089 2 850.49 ALİ
KARABU-
LUT HARMAN-
CIK Sada sk 13 2 64
27089 1 850.49 ALİ KARABU-
LUT HARMAN-
CIK Sada sk 15 1 64
27089 13 500.00 FATMA ESEN HARMAN-
CIK Sada sk 15 1 64
27089 13 500.00 FATMA ALTINTAŞ HARMAN-
CIK Sada sk 15 1 64
27089 13 500.00 AYŞE GÜDÜCÜ 18080484788 HARMAN-
CIK Sada sk 15 1 64
27089 13
500.00 ALİ
KARABU-
LUT
Mülkiyet ile Adresin ilişkilendirilmesin de Mernis in Tapu kütüklerinde temsil edilmesi ile ilişkilendirilmesi tapu kütüklerindeki bilgilerden TC kimlik üretebilme başarısına bağlıdır. Meram Belediyesi ile ortak yapılan Emlak Vergisi kaçaklarını takip etme yönteminde mevcut tapu kütüklerinde sağlıklı Mernis elde edilebilecek veri konusunda sorunların olduğu görülmüştür. Şekil3. Ayrıca tüzel kişiliklerin T.C numarası yoktur. Bunu yapmak ile geçmişe bağlı T.C si olmayan kayıtların tamamının ilişkinin sağlandığını ve T.C elde edilebildiğini buradan Adres ile ilişki sağlanarak ilişkilendirmenin bir unsurunun tamamlandığını düşünüldüğünde;
2007 Kadastro
2008 Kadastro
86 Şekil 3
Belediye vergi tahsilinde ve takibinde, gerekli olan kişinin tebligat adresi olduğu kadar mülkiyetin ifade edil- diği parselin/taşınmazın adresi, parselin hangi rayiç e tabi olduğu, geniş caddeden veya arka sokaktan cephe aldığı, konumu, imar planındaki durumu(yeşil alan, plandaki kat adedi) içeriğinde bir bina olup olmadığı (Birçok kat irtifasına geçmiş bina kat mülkiyeti olmadığından, tapu kütüğünde taşınmazın üzerinde bina gö- zükmemektedir. Bu durumda olan mülk sahipleri kendileri istemediği müddetçe arsa vergisi beyanı verme- mektedir)gibi bilgiler geometrik olarak tasarlanması gereken bir olgunun mecburiyetini ortaya koymaktadır.
Parselin/taşınmazın adresi denildiğinde adresin, parsel ile aynı ortamda olduğu ve grafiksel olarak iliş- kilendirildiği bir ortama alınmasını (CBS) gerektirmektedir. Adres grafik tabanda temsil edilmediği müddetçe, TEXT tabanlı sistemlerde(şu andaki ADNKS de olduğu gibi) birçok çalışmanın temelini oluşturan mülkiyet ve adresi güncel tutmak, ilinti kurmak mülkiyetin ifade edilmesindeki doğal yapı gereğince mümkün değildir.
ADNKS de değişen unsurlar kişilerin %100 inisiyatifine bırakılmıştır. Böyle önemli bir sistemin belediyelerin işlevsel işlerine yaraması için TAKBİS ile bütünleşik olması gereklidir.TAKBİS te yapılan değişiklik ADNKS yi değiştirmesi halinde e-Belediye unsurları tam anlamı ve işlevsel olabilecektir.
TAKBİS veri modelinde bir malike esas adres, bir tek alan olarak bırakılmış tek bir string ile adresin ifade edilmesi yeterli görülmüştür.Şekil3. TAKBİS veri modelinde malike ait T.C numarasının girilmesine mütea- kip kişiye ait ikamet adresi ADNKS Web servisleri ile ilişki kurularak, TAKBİS veri tablosuna da kayıt edile- bilir(entegre edilebilir anlamında), hatta burada işlemler sırasında adres beyanı kontrolü dahi yapılarak
KPS de bir kişiye ait T.C kimlik no nun öğrenilebil- mesi için asgari olarak Adı, Soyadı, Baba adı, Doğum Yılı bilgisi gerek- mektedir. Aşağıda TAKBİS te Doğum Yılı Bilgisinin her kayıtta ol- madığı görülmektedir.
Adres ise tek kolonda tek bir string olarak ifade edilmiştir.
ADNKS ye destek verilebilir. ADNKS ve TAKBİS bu konuda birbirleri arasın da işlevsel hale getirilir ise e- belediye çalışmalarında önemli bir mesafe kat edilmiş olacaktır
ADNKS de veritabanında geometriye ihtiyaç duyulmaması adına koyulan alanlar aslında ihtiyaçların görüldü- ğüne dair bir ipucu niteliğindedir. Ancak ADNKS bu hali ile e-belediye çalışmalarında temel dayanak olarak alınması mümkün olmayan sadece nüfus ve TEXT şeklinde belirtilmiş bir adresin ilişkisini gösteren bir veri tabanı olarak kalacaktır. Belediyelerin işlerinin neredeyse tamamı mekana dayalı işlemlerdir. Şekil 4 Dolayısı ile hem insanı hem de taşınmazı(mekanı) esas kabul eden CBS tabanlı bir veri tabanı kurgulanma- lıdır.
Şekil : 4 (5)
e-BELEDİYE ÖNÜNDEKİ TEMEL SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1. YÖNETMELİK VE TEXT TABANLI VERİTABANI SORUNLARI
ADNKS de Cadde Sokakların Tanıtım Numaralarının her mahalle içinde ayrı numaralandırılması, numaralan- dırılır iken şehir merkezine en yakın yerden başlayarak sokağa yakınlık kriteri gibi veri girilmesi sadece arazi- de bu sıralamaya göre verilen bir listeye göre gezilim yapılmasını kolaylaştıran bir unsur olarak algılanmakta- dır. Bu yakınlık kriteri konuma bağlı olan işlerde ve belediye vergilendirme işlemlerinde rayiç hesaplamak mümkün değildir .Mahalle tanıtım numaralandırmasında ilçeyi esas alan büyükşehir olgusunu düşünmeden yapılan bir mahalle tanıtım numaralandırması ve şehir merkezine yakınlığına göre numara verilmesi uygun değildir.
YEREL YÖNETİM KBS
VERİ TABANI
YÖNETİ M BÜTÇEveHESAP
İŞLERİ MÜD.
PERSONEL MÜDÜRLÜĞÜ
ULAŞTIRMA MÜDÜRLÜĞÜ
İTFAİYE MÜDÜRLÜĞÜ
MEZARLIKLAR MÜDÜRLÜĞÜ
HARİTA MÜDÜRLÜĞÜ
İMAR MÜDÜRLÜĞÜ
FEN İŞLERİ MÜDÜRLÜĞÜ
SU VE KANALİZASYON
İDARESİ
PARK BAHÇELER MÜDÜRLÜĞÜ
A.P.K.
MÜDÜRLÜĞÜ HALKLA
İLİŞKİLER
SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
HUKUK İŞLERİ MÜŞAVİRLİĞİ ZABITA
MÜDÜRLÜĞÜ
88
Yeni bir mahalle oluştuğunda, bir mahalle iptal olduğunda, bir mahallenin sınırı değiştiğinde Yeni bir sokak açıldığında ne yapılacaktır. Numarataj yönetmeliğinde konum bilgisini TEXT veri tabanında ifade edilmesi amaçlanmış, konumun ifade edilmesinin koordinat dışında da olabileceği tezine dayanmaktadır.Bu durum tabiri caiz ise “Amerika yı yeniden keşfetmektir”
Örneğin yeni bir sokak oluşsun bu sokak daha önce tanıtım numarasını 102 vermiş olduğunuz sokağa en yakın olduğunu düşünülsün! Ve oluşan yeni sokağın tanıtım numarasına 102 sonuna bir adet “.” nokta koyulmakta- dır. Yine yönetmelikte bu husus yeni oluşan sokağın 10 dan fazla olması 10 dan az olmasına göre bir şekil değişikliği getirmektedir.Bir veri tabanı modelinde böyle bir kural(kuralsızlık) olmamalıdır.Ayrıca bir yerle- şim yerinde aynı sokak adının bir kere daha tekrar etmemesi şeklinde getirilen kural masa başında alınan bir karar olup esnafın faturası, esnafın sicili,vergi kaydı vb adres değişince maliyetle yeniden resmi işlem yapıl- ması gereken ülkemizde oldukça sıkıntılara yol açmıştır. Bir sistem açısından (kullanım açısından de- ğil)sokağın adı TEXT bir bilgidir. Sokağın adının ne olduğunun hiçbir önemi yoktur. İsterse 10 kere tekrar etsin. Önemli olan tanıtım no(sokak kodu) farklı olmasıdır. Yönetmelikte bundan sonraki süreçte sokak isim- leri verilirken aynı isimler verilmesinin engellenmesi daha uygun olacaktı.
KONYA KBS de mahalledeki tüm sokaklara kod numarası verildi arkasından da imar planına bakıla- rak(dikkat edin konumsal bilgi devreye girdi) o mahallede ki açılabilecek sokak sayısı incelendi örneğin bu sokak sayısı 50 olsun sizde 1 den başlayıp fiili açılmış sokaklara 30 a kadar numara vermiş olun. Bu durumda aralığı biraz geniş alarak bu mahalleye 1-100 arası revize sokak numarası ayırarak ikinci mahalledeki sokak 101 den başlatılmıştır.
Bir mahallenin iptalinde veya ilgasında sınırının değişmesinde ise numarataj yönetmeliğinde sokak ve mahalle kodlamasına yönelik “noktalı” problemler bulunmaktadır. Mahallenin sınırının değişmesi geometrik bir olgu- dur. SDO veritabanı yapısında olan bir mahalle sınırını değiştirdiğinizde obje tabanı içine giren ve grafiksel anlamda KEY oluşturan her unsurun mahalle ilişkisi kendiliğinden değişecektir.
Mevcut ADNKS nin TEXT tabanlı olmasının nasıl bir sorun oluşturduğuna bir örnek vermek gerekir ise,.
“Konya merkezde 292 mahalle bulunmaktadır, ilçe belediyeleri yasal yetkileri ile mahalle sınırlarını değiştir- diler ve mahalle sayısı 210 düşürüldü. ilçe belediyesi sınır değiştirdiğinden doğal olarak adres bileşenlerinden mahalle unsuru değişti, numarataj bu durumdan etkilemektedir. TEXT tabanlı bir ADNKS de bu ilişki bina bina, sokak sokak klasik usullerle yapmak zorunda kalınacaktır. CBS sisteminde ise mahalle sınırının değişti- ğine dair obje sınırını çizmek bu iş için yeterlidir. 5272 sayılı yasa gereğince İlk yerel seçimlerden önce ge- rekli değişiklikler ADNKS de yapılması gerektiğinden veritabanında yaklaşık 30000 bina başka mahallelere ilişkilendirilecek, zaman ve emek verilecektir”. ADNKS tabanın grafik tabanlı olarak yapılması için bir gerek- çede budur.
Mahalle sınır değişikleri sadece ilçe belediyelerinin inisiyatifine bırakılmamalı Büyükşehir Belediye Meclisi- nin onayı da aranmalıdır. ( planlama yetkisinde olduğu gibi). Belediye kanununa göre Büyükşehir Belediyesi sınırları içindeki bir ilçe belediyesi mahalle sınırını kendi meclis kararına göre geçirmekte, kaymakamlığın uygun görüşü ve valiliğin kararı ile sınır resmileşmektedir. Numarataj yetkisi 5216 sayılı yasa ile Büyükşehir Belediyelerine bırakılmıştır (özelikle güncelleme, merkezileşme, bütünlük açısından olması gerekende bu- dur).Mahalle sınırı değiştirme yetkisinin de sadece ilçe belediyesine bırakılması numarataj sorumlusu olan tarafı zorlamaktadır, sorunlar oluşturmaktadır.
Numarataj yönetmeliğinde bir adresin tarif edilmesi ilçe mahalle sokak kapı numarası ilişkisi içinde yolu esas olan bir sistemle yapıla gelmektedir. Konumsal tabanlı işlerde bir bina içinde 10 tane daire var ise 5 tane dük- kân var ise veri tabanına bir tek tanımlı satıra girilmektedir. Ulusal Adres Veri Tabanı(UAVT) da bunu ifade etmek oldukça sıkıntılıdır. Özellikle köşe başındaki binalarda bir binanın 2 işyeri bir sokağa 3 işyeri de cadde- ye bakıyor ise bu bağımsız bölümleri ayrı şekillerde ilişkilendirilmesi istenmektedir.(şekil5) Bir binanın aynı
bağımsız bölümlere çıkan birden fazla kapısı var ise her kapıya numara verilmesi yönetmelikle istenmekte, ancak veri tabanında! bu numara verilen girişlerden birsinin tahsis olarak belirtilmesi istenmektedir. Bir kapı- ya(bir binaya değil) numaranın verilmesi gerektiği yönetmelik ile belirlenmiştir. Veri tabanı içinde ise bağım- sız bölümle ilişkili datanın bir defa daha tekrar etmemesi için(veri tabanı sokak bazlı olduğundan) binanın avlusunda iki kapısı var ise birisi tahsis olarak gösterilmektedir. Doğrusu “bir binanın aynı bağımsız bölümle- re giden ve aynı sokak dan giriş alan diğer girişlerine numara verilmez” olmalıdır İlk önce numarataj yönet- meliği değil Adres Veri Tabanı Kuralları şeklinde bir yönetmelik çıkarılması akabinde bir numarataj yönet- meliği tasarlanması uygun olacaktı.
Vatandaş ihtiyaca göre kapının yönünü değiştirebilmektedir. Adres kapının, duvarın, avlunun değişimine bağlı hale getirilmiştir. Bu şekilde bir yönetmeliğe bağlı olan veri tabanı güncelliğini nasıl sağlayacaktır. Ayrıca bir binanın veya site şeklinde bir yapılanmanın birden fazla kapısı olmakta-Şekil6- bu kapılardan birisi her ne kadar UAVT de tahsis olarak gösterilse de(10numara) vatandaş adresini kendine göre giriş kabul ettiği kapıya göre verebilmektedir. (Konya il merkezde her bina da numarataj levhalarında mahalle sokak kapı numarası yazılı olduğu halde vatandaş nezdinde bu durum sorun olabilmektedir) Bu da özellikle abone tabanlı çalışan kurumlarda aynı binada iki ayrı adres varlığı gibi garip bir durum oluşturmaktadır. Yine duvarla çevrilmiş bahçeli 2 katlı(2 bağımsız bölümlü)binaya bir kapıdan girildiğinde binaya ait numaraları 18/1-2 diye verebile- cekken aynı binaya eğer birden fazla bahçe kapısı olması halinde 18-20 veya 18-18/A şeklinde numara veril- mektedir. Numarataj yönetmeliği ilişkisel bir veri tabanına uymayan birçok hususu içinde barındırmaktadır.
Uygulama da bu güne kadar uygulana gelen adres yapısını değiştirmek reel olmayabilir ancak kapıyı değil binayı esas alan veritabanı modeli ve bu veri tabanı modeline uyumlu bir yönetmelik yapılmalıdır.
Şekil 5
