BİR KAMU ALACAĞI OLARAKECRİMİSİLLER: 2000 SONRASI• • • • •

(1)

BİR KAMU ALACAĞI OLARAK ECRİMİSİLLER: 2000 SONRASI

• • • • • _ _ ^• ^• ^•

ECRİMİSİL GELİRLERİ ile İLGİLİ EKONOMİK ve MALİ ANALİZLER

MESNE PROFIT AS A PUBLIC REVENUE:

E C O N O M IC A N D FISCAL ANALYSES O N POST-2000 MESNE PROFITS

**İbrahim KARA(*)**

OZ

Maliye Bakanlığı (Hazine) tarafından yönetilen Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarru

fu altında bulunan taşınmazlar herhangi bir hukuki işlem tesis edilmeksizin gerçek ve tüzel kişilerce işgal edilebilmektedir. İşgal nedeniyle, işgal edenden, işgalin niteliği dikkate alınarak ve ilgili yerler

den sorularak elde edilen bilgilerle bir komisyon tarafından takdir edilerek istenilen bedele ecrimisil denilmektedir. Ecrimisil, kamu gelirleri arasında sayılmakta ve vergiler gibi kamu giderlerinin finans

manında kullanılmaktadır. Ecrimisil gelirleri, izinsiz kullanımın hiç tespit edilememesi, tespit edilme

siyle birlikte işgal edilme biçimine uygun değer takdirinin yapılamaması, yapılan takdirin güncel de

ğer olmaması, indirim yapılması, yargıya taşınması ve yönetimden kaynaklanan eksiklikler nedeniyle tamamen ya da kısmen terkin edilmesi gibi nedenlerle potansiyelinin gerisinde kalmaktadır. Diğer taraftan, işgal durumu veri kabul edildiğinden verimlilik ve etkinlik değerlendirmesi yapılamadığı için ekonomik kayıp hesaplanamamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Ecrimisil, işgal, kamu geliri, etkinlik, verimlilik

ABSTRACT

Immovable properties that are administered by the Ministry of Finance (the Treasury) might be occupied by real and legal persons without due diligence. The amount that is determined and required as a result of occupation by a commission by taking into consideration the quality and information gathered from related parties is named as mesne profits. Mesne profit is considered as a kind of public revenue. The amount of mesne profits remains behind the ideal due to the lack of detection of unauthorised use, inappropriate valuation, non-updated valuation amount, deductions, being taken to

0 Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Taşınmaz Geliştirme ABD Doktora Öğrencisi

(2)

the court and being wiped off wholly or partially as a result of mismanagement. On the other side, the economic loss cannot be calculated due to the lack of efficiency and effectiveness assessment.

Keywords: Mesne profit, occupation, public revenue, effectiveness, efficiency

1- GİRİŞ

Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazlar Maliye Bakanlığı (Hazine) tarafından yönetilmektedir. Kamu hizmetlerinin görülmesi için gerekli olmayan taşınmazlar kira, satış, irtifak hakkı kurulması, kullanma izni verilmesi, trampa gibi hukuki işlemlerle değerlendiri

lerek ekonomiye katkı sağlanmaktadır. Hukuki işlemlerin taraflarından birisi devleti temsilen Hazine- iken, diğeri kamu ya da özel gerçek veya tüzel kişisi olabilmektedir. Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazlar herhangi bir hukuki işlem tesis edilmeksizin gerçek ve tüzelkişilerce işgal edilebilmektedir. İşgal nedeniyle, işgal edenden, işgalin niteliği dikkate alınarak ve ilgili yerlerden sorularak elde edilen bilgilerle bir komisyon tarafından takdir edilerek istenilen bedele ecrimisil denmektedir. Ecrimisil, işgal öncesi beş yıllık bir dönem için istenebilmekte, işgal nedeniyle Hazinenin zarara uğramaması ya da işgalcinin bir kusurunun bulunmaması aranmamaktadır.

Ecrimisilin tespiti ve değer takdiri önemlidir. İzinsiz kullanımın hiç tespit edilememesi, tespit edil

mesiyle birlikte işgal edilme biçimine uygun değer takdirinin yapılamaması, yapılan takdirin güncel değer olmaması, yargıya taşınması ve yönetimden kaynaklanan eksiklikler nedeniyle tamamen ya da kısmen terkin edilmesi gibi durumlar ecrimisil gelirlerini azaltacaktır.

Ecrimisil gelirleri, genel bütçe gelirlerini gösteren (B) cetvelinin devlet mal varlığı gelirleri ya da teşebbüs ve mülkiyet gelirleri içerisinde yer almaktadır.Ecrimisil gelirlerinin tahmin edilen miktarı ile tahakkuk ve tahsil edilen miktarları arasında farklılıklar olabilmektedir.

Bu çalışmada, ecrimisilin tanımı, tespit işlemleri, değer takdiri, tahakkuk ve tahsil işlemleri, uyuş

mazlık durumları ve başvuru yolları belirtildikten sonra, 2000-2014 yılları arası ecrimisil gelirlerinin gelişimi, genel bütçe ve vergi gelirleri içindeki payının seyri, tahmin, tahakkuk ve tahsil edilen tutarlar arasındaki farklar ve nedenleri üzerinde durulmuştur.

2- ECRİMİSİL KAVRAMI ve NİTELİĞİ

2.1- Özel Hukuk ve Kamu Hukukunda Ecrimisil

Ecrimisil özel hukukta, emsal mal değeri karşılığı olarak kullanılmıştır. Kira bedelinin önceden belirlenmediği durumlarda, yararlanılan şeyin kiraya verilmesi durumunda getirebileceği kiranın bilir

kişilere hesaplattırılarak bulunan miktarına ecrimisil denilmiştir. Diğer bir anlatımla ecrimisil, emsal kira bedellerine göre hesaplanan, temerrüt tazminatı niteliğindeki mahrum kalınan kar olarak tanım

lanabilir (Hirş 1943).

Kamu hukukunda ecrimisil, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 74, 4706 sayılı Hazineye Ait Ta

şınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararna

menin 13'üncü maddesine dayanılarak çıkarılan Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmeli

ğin 4'üncü maddesinde: "Hazine taşınmazının, İdarenin izni dışında gerçek veya tüzel kişilerce işgal

(3)

veya tasarruf edilmesi sebebiyle, İdarenin bir zarara uğrayıp uğramadığına veya işgalcinin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın İdarece talep edilen tazminat" şeklinde tanımlanmıştır.

Ecrimisilin özel hukukta bir tanımı bulunmamaktadır. Öğretide, Yargıtay ve Uyuşmazlık Mahkeme

si kararlarında ecrimisil, haksız fiile, sözleşme benzerine, sebepsiz zenginleşmeye dayandırılmaktadır.

Hukuki nitelendirme, hukuki dayanağa göre değişecektir. Haksız fiil söz konusu ise ecrimisil alaca

ğının talep edilebilmesi için zarar ve kusur gerçekleşmelidir. Sebepsiz zenginleşmede, alacak talep edilebilmesi için zenginleşme şartı aranmalıdır.

Ecrimisilin, özel hukuk ilişkilerinden doğan ve borçlar kanunu, ticaret kanunu, medeni kanun hü

kümlerine göre adli yargıda çözülmesi gereken sorunları içerdiğini belirten görüşler yanında, ecrimisil alacaklarının idari işlemlerle tahsil edilmesi nedeniyle kamu alacağı niteliğinde olduğunu belirten gö

rüşlerde bulunmaktadır. Ecrimisil alacağının talep edilebilmesi, haksız kullanıcının (fuzuli şagil) kusur

lu olması, yarar sağlaması, Hazinenin zarar görmesi şartına bağlanmadığından, sebepsiz zenginleşme ve haksız fiil olmadığı sonucuna varılabilecektir. Ayrıca, ecrimisil alacağının rızaen ödenmemesi du

rumunda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil edilmesi ve tarh, tebliğ ve tahsile ilişkin uyuşmazlıkların idari yargıda görülmesi bu alacağın kamu alacağı niteliğinde olduğunu göstermektedir (Katipoğlu 2009). Nitekim, 5736 sayılı Bazı Kamu Alacaklarının Uzlaşma Usulü ile Tahsili Hakkında Kanunun 2'nci maddesinde ecrimisile yer verilerek diğer kamu alacakları ile birlikte yeniden yapılandırılmasına ilişkin esaslara değinilmiştir.

Ecrimisil gelirleri, program bütçe uygulamasında, B (gelir) cetvelinin devlet malvarlığı gelirleri için

de yer almıştır. Analitik bütçe uygulamasında, B (gelir) cetvelinin teşebbüs ve mülkiyet gelirleri içinde yer almıştır. Her iki uygulamada da vergi gelirleri dışında bir sınıflamaya tabi tutulmuştur.

2.2- Ecrimisil ile Kira Karşılaştırması

Kira ile ecrimisil zaman zaman karıştırılmaktadır. Hukuki olarak, bu iki kavramı birbirinden ayıran bazı farklar bulunmaktadır.

• Kira Hazine taşınmazlarının yönetim biçimi iken, ecrimisil yönetim biçimi değildir.

• Ecrimisilde sözleşme söz konusu değilken, kirada sözleşme vardır.

• Ecrimisil geçmiş kullanımlar karşılığı bir bedeldir. Kira, gelecekteki kullanım için alınır.

• Ödenmeyen kira alacakları 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre tahsil edilir. Ecrimisil alaca

ğının ödenmemesi halinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil edilir.

• Kiralar ile ilgili davalar adli yargıda, ecrimisil ile ilgili davalar idari yargıda görülür (Kardeş 1999).

3- ECRİMİSİL BEDELİNİN BELİRLENMESİ SÜRECİ ve TAHLİYE

Ecrimisil bedelinin belirlenerek tahsil edilmesi ile tahliyesine ilişkin esaslar, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 75'inci maddesi, Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelik ve 336 sıra Sayılı M illi Emlak Genel Tebliğinde düzenlenmiştir.

3.1- Ecrimisilin Tespit ve Takdir Edilmesi

Defterdarlıklar (milli emlak daire başkanlıkları veya m illi emlak müdürlükleri) ve mal müdürlükleri

(4)

(milli emlak müdürlükleri veya m illi emlak şeflikleri) tarafından bir program dahilinde Hazine taşın

mazlarının tespit çalışmaları yapılır. Haksız bir kullanım tespit edildiğinde, tespit tarihinden itibaren geriye doğru beş yılı geçmemek üzere değer tespit komisyonunca bir tutanağa bağlanır. Taşınmaz tespit tutanağında; işgalin başlangıç tarihi, taşınmazın işgale veya kullanıma konu olan yüzölçümü, işgalcileri, kullanım amacı, ecrimisil takdirinde yararlanılabilecek bilgiler ile bilinmesinde yarar gö

rülen diğer bilgilere yer verilir. Komisyon eksiksiz toplanır ve kararlar çoğunlukla alınır. Takdir işlemi, tespit tarihinden itibaren en geç onbeş gün içerisinde yapılır. Geçmiş yıllar için belirlenecek ecrimisil bedeli, o yıllar için rayiç bedel olarak düşünülebilirse de bu bedellerin tahakkuk ve tahsil ettirildiği yıl itibariyle enflasyonist bir ekonomide değer kaybına uğradığı açıktır (Atılgan 2010).

Tarımsal amaçlı kullanımlar için taşınmazın emlak vergisine esas asgari değerinin %1,5'i, tarım dışı kullanımlar için ise bu değerin %3'ü asgari takdir bedelidir. Devletin hüküm ve tasarrufu altında olan yerlerde, en yakın emsal taşınmazın emlak vergisine esas metre kare birim değeri dikkate alınır.

Ecrimisil tespit ve takdir edilirken, Hazine taşınmazının değerini etkileyebilecek, imar durumu, yüzölçümü, niteliği, verimi (tarım arazilerinde), alt yapı hizmetlerinden yararlanıp yararlanmadığı, ko

numu, taşınmazın kullanım şekli ve işgalden dolayı gelir elde edilip edilmediği gibi her türlü ölçütler dikkate alınır. Ayrıca; aynı yer ve mahalde bulunan emsal nitelikteki taşınmazlar için oluşmuş kira be

delleri veya ecrimisiller, varsa bunlara ilişkin kesinleşmiş yargı kararları, ilgisine göre belediye, ticaret odası, sanayi odası, ziraat odası, borsa gibi kuruluşlardan veya bilirkişilerden soruşturulmak suretiyle edinilecek bilgiler ile taşınmazın değerini etkileyecek tüm unsurlar göz önünde bulundurulur. 4916 sayılı Kanun gereği 19/7/2003 tarihinden sonra Hazine taşınmazları üzerinde yapılan yasal olmayan her türlü yapı ve tesisler (takılıp-sökülebilir nitelikli olanlar hariç), başka bir işleme gerek kalmaksızın Hazineye intikal edeceğinden; bu nitelikteki işgaller için ecrimisil, zeminle birlikte muhdesat da dik

kate alınarak tespit ve takdir edilir.Kiraya verilen, irtifak hakkı tesis edilen veya kullanma izni verilen taşınmazlarda sözleşmenin bitiminden sonra kullanımın devam etmesi hâlinde, varsa sözleşme veya resmî senetteki hükme göre işlem yapılır. Aksi takdirde işgalciler hakkında ecrimisil tespit, takdir ve tahsilatı yapılır.

Tespit işlemlerinin yukarıda belirtilen hususlara dikkat edilmeden ve mahalline gidilmeden yapıl

ması idare ve yargı nezdinde itiraz edilmesine, bu da ödenek, emek ve zaman kaybına neden olarak ilgili personelin iş yükünü arttırmaktadır. (Aşçıoğlu 1988).

3.2- Ecrimisil İhbarnamesinin Tebliği ve Düzeltilme Talepleri

Takdir edilen ecrimisiller, takdir tarihinden itibaren onbeş gün içinde "Ecrimisil İhbarnamesi" dü

zenlenerek fuzuli şagile 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre öncelikle elden veya iadeli taahhütlü mektupla, bu şekilde tebliğ edilemeyenler diğer usullere göre tebliğ edilir.

Ecrimisil işleminde kişi ve konu ile ilgili idarece yapılan hatalar hangi aşamada olursa olsun resen düzeltilir ve yeniden ecrimisil ihbarnamesi düzenlenerek ilgililerine tebliğ edilir.

Ecrimisil işlemine karşı, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili idareye dilekçeyle müracaat edilerek düzeltme talebinde bulunulabilir.Düzeltme talepleri, en geç otuz gün içinde komisyonlarca çoğunlukla karara bağlanarak karar tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde "Ecrimisil Düzeltme İhbarnamesi" ile ilgilisine tebliğ edilir.Bu karara karşı fuzuli şagillerbaşka bir itirazda bulunulamaz.

(5)

Düzeltme talepleri, merkezî yönetim bütçe kanununun (İ) cetvelinde Kanunun 76'ncı maddesine göre taşınmazın bulunduğu il veya ilçe için belirlenen parasal sınırların %30'unda değer tespit komisyo

nu, %100'ünde defterdar yardımcısı veya m illi emlak dairesi başkanlığında oluşturulan komisyon,

%100'ü aşması halinde defterdar başkanlığında oluşturulan komisyon tarafından incelenir.

3.3- Ecrimisilin Vade Tarihi ve Tahsili

Ecrimisil, ecrimisil ihbarnamesinin ilgilisine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili mu

hasebe birimlerine ödenir. Ödeme; ecrimisil bedelinin tamamına itiraz edilmemek kaydıyla ve otuz günü geçmemek üzere kısım kısım da yapılabilir. Vadesinde ödenmeyen veya vadesinde bir kısmı ödenenlerden kalan ecrimisiller; düzeltme talebinde bulunulmak suretiyle itiraz edilmemiş ise; m illî emlak birimlerince, dava açma süresi olan altmış gün geçtikten sonra en geç onbeş gün içinde ecri

misil bedeline yüzde yirmi indirim yapılmak suretiyle, düzeltme talebinde bulunulmak suretiyle itiraz edilmiş ise; ecrimisil düzeltme ihbarnamesinin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde rızaen öden

memesi halinde, m illî emlak birimlerince, dava açma süresi olan altmış gün geçtikten sonra en geç onbeş gün içinde, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil edilmek üzere vergi dairelerine veya gelir servislerine intikal ettirilir. Vergi daireleri veya gelir servisleri, kendilerine intikal ettirilen ecrimisil alacaklarını anılan Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil ederek sonuçlarını m illî emlak birimlerine bildirirler.

Haksız kullanıcılar tarafından dava açılmış olması, yürütmenin durdurulması kararı dışında, ec

rimisilin takip ve tahsilini durdurmaz. Ancak, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil edilmek üzere vergi dairelerine veya gelir servislerine intikal ettirilen ecrimisil alacaklarının takip ve tahsili işlemleri sırasında yapılan haciz veya ihtiyati haciz uygulamaları hakkında ilgilileri tarafından açılan davalarda mahkemelerce verilen kararlar hakkında, bu kararların kesinleşmesinden sonra ilgili vergi daireleri veya gelir servislerince işlem tesis edilir.

Ecrimisil alacağı, tahakkuk tarihinden önceki beş yıl için tahakkuk ettirilebilir. Bu süreden önceki bedeller tahakkuk zamanaşımına uğrar (Kardeş 1999).

6183 sayılı Kanunun 102'nci maddesinde kamu alacağının vadesinin rastladığı takvim yılını takip eden takvim yılı başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmemesi halinde zamanaşımına uğrayacağı belirtilmiştir. O halde, vade tarihine kadar ödenmemesi üzerine takip ve tahsili için vergi dairesi ya da gelir servisine intikal ettirilen ecrimisiller vade tarihini takip eden yılın ilk gününden itibaren dördüncü yılın son gününe kadar tahsil edilmemeleri halinde tahsil zamanaşımına uğrar (Yılmaz 2011).

Ecrimisilin en az yüzde yirmi beşinin peşin olarak ödenmesi kaydıyla en fazla üç yıl içinde taksitler hâlinde ödenebilir. Ecrimisil taksitlerine kanuni faiz oranı uygulanır. Kanuni faiz oranının değişmesi halinde bu oran uygulanır. Ecrimisil taksitlerinden birinin vadesinde ödenmemesi durumunda, kalan alacak muaccel hâle gelir. Kalan alacağa gecikme zammı uygulanarak vergi dairelerine veya gelir servislerine intikal ettirilir.

01/08/2010 tarihi itibariyle süresi içinde itiraz süresi içinde ve peşin ödenen ecrimisil için %20 ve

%15 olmak üzere toplam %35 indirim uygulanmaktadır. 01/08/2010 tarihinden önce vergi dairelerine veya gelir servislerine intikal ettirilen ecrimisillerde indirim uygulanmaz. İtiraz edilmeyip zamanında ödendiği için vergi dairesi ya da gelir servisine intikal eden ecrimisil için %20 indirim uygulanır.

(6)

Düzeltme talebinde bulunulan ya da yargıya başvurulan ecrimisil alacakları için kayıtsız şartsız vaz

geçilmesi halinde %20 indirim, peşin ödenmeleri halinde ilave %15 indirim uygulanır. İtirazi kayıtla yapılan ödemelerde indirim uygulanmaz.

3.4- Tahliye

2886 sayılı Kanunun 75'inci maddesi ve bu maddeye dayanılarak çıkarılan yönetmelik ve genel tebliğlerde, işgal edilen taşınmazın idarenin talebi üzerine mülki amirliklerce tahliye ettirilerek idareye teslim edileceği belirtilmektedir.

Ecrimisil uygulaması, devlet mallarının iyi korunamaması ya da kiralama, irtifak hakkı gibi işlemle

rin uzun ve karmaşık olması nedenleriyle ortaya çıkan fiili bir durumdur. Haksız işgali sona erdirmek amacıyla ecrimisil uygulanmaktadır (Söyler 2005).

İşgal edilen ya da kiraya verilen, irtifak hakkı tesis edilen veya kullanma izni verilen taşınmazlardan süresi dolduğu hâlde tahliye edilmeyen, sözleşmesi feshedilen Hazine taşınmazlarının tahliyesinin herhangi bir nedenle sağlanamamış olması, aynı taşınmazdan birden fazlaecrimisil bedeli istenmesine engel teşkil etmeyeceği gibi haksız kullanıcının tahliyesine engel değildir. Ecrimisil bedellerinin tahsili taşınmazı kullanım hakkını vermemektedir.

3.5- Özellik Arzeden Ecrimisil İşlemleri

Kıyı kapsamında kalan yerlerin şezlong, gölgelik, soyunma kabini ve duş konulması, yeşil alan dü

zenlemesi yapılması, sportif ve eğlence aktivitelerinin yapılabileceği alanlar oluşturulması, yiyecek ve içecek servisi yapılması amacıyla takılabilir, sökülebilir ve taşınabilir elemanlarla basit nitelikte yapı şeklinde işgal edilmesi durumunda ecrimisil bedeli, yılı içerisinde T.C. Kalkınma Bankası A.Ş. tarafından belirlenen ve Kültür ve Turizm Bakanlığınca yayımlanan Birim Maliyetler Listesinin "Günübirlik Tesisi Açık Alan Düzenlemesi" için öngörülen metre kare birim bedeline göre tespit ve takdir edilir. Kıyılardaki diğer işgaller için varsa bu taşınmazların, yoksa birim değeri belirlenen en yakın emsal taşınmazın emlak vergisine esas asgari metrekare birim değerinin yüzde üçünden az olmamak üzere hesaplanır.

5663 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu 1 ve 2'nci derece arkeolojik sit alanları dışında kalan sit alanlarındaki taşınmazların kadastro tutanaklarında zilyet veya hak sahibi olarak belirtilen kişilerin veya mirasçılarının süresi içerisinde bu taşınmazların tapuda adlarına tescili tale

binde bulunmaları ve tescil işleminin yapılması halinde bu kişilerden ecrimisil alınmaz, aksi takdirde ecrimisil alınır.

5793 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 4706 sayılı Kanuna madde gereğince Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü adına tapu

ya tescil veya bu Genel Müdürlüğe tahsis edilecek taşınmazlar hakkında, 6/8/2008 tarihi itibariyle bu Genel Müdürlük adına tahakkuk ettirilen ecrimisil bedeli terkin edilir, tahsil edilenler iade edilmez, bu taşınmazlardan adı geçen Genel Müdürlük tarafından üçüncü kişilere kiraya verilenler 6/8/2008 tarihine kadar bunların kullanımları nedeniyle kiracılar adına tahakkuk ettirilmiş ecrimisil bedellerinden henüz tahsil edilmemiş olanlar ise, kira bedellerinin bu Genel Müdürlük tarafından tahsil edilmiş olması kay- dıyla, hangi safhada olursa olsun terkin edilir ve tahsil edilmiş ecrimisil bedelleri iade edilmez.

(7)

6831 sayılı Orman Kanununun 2'nci maddesinin (B) bendine göre orman kadastro komisyonla

rınca Hazine adına orman sınırları dışına çıkarılan yerler hakkındaki çıkarma işleminin kesinleştiği tarih esas alınarak ecrimisil tespit, takdir ve tahsilatı yapılır. Ancak, bu yerlerden evveliyatı itibarıyla tapuda kişiler adına kayıtlı olan taşınmazlar hakkında, bu yerlerin tapularının iptali ile Hazine adına tesciline ilişkin mahkeme kararlarının kesinleştiği tarihten itibaren (bu kararların tapuda infaz edile

rek bu taşınmazların tapuda Hazine adına tescil edilip edilmediğine bakılmaksızın) ecrimisil tespit, takdir ve tahsilatı yapılır. 6831 sayılı Orman Kanununun 2'nci maddesinin son fıkrası gereğince ve bu fıkrada belirtilen süre için, 17/10/1983 tarihli ve 2924 sayılı Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Des

teklenmesi Hakkında Kanun hükümleri gereğince hak sahipliği tespiti yapılan yerleri kullananlardan ecrimisil alınmaz.

4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanunun 19'uncu maddesinin (B) bendi gereğin

ce; Anayasanın 43, 168 ve 169 uncu maddeleri hükümleri saklı kalmak kaydıyla, özelleştirme progra

mına alınan ve yüzde elliden fazla kamu payı bulunan kuruluşlar tarafından kullanılan Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar ile özel mevzuatı gereğince tescili mümkün olmayanlar hariç Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazların bu kuruluşlara devredildiği ve/veya bu kuruluşlar lehine sınırlı ayni hak tesis edildiği ya da bu kuruluşlara kullanma izni verildiği tarihe kadar hükmen kesinleşenler hariç, tahakkuk eden ecrimisil bedelleri talep edilmez ve tahsil edilenler iade edilmez.

4- 2000-2014 YILLARI ECRİMİSİL GELİRLERİNİN EKONOMİK ve MALİ ANALİZİ

Ecrimisil gelirleri, 2000-2005 yılları arasında yılı bütçe kanunlarının B (gelir) cetvelinin devlet mal varlığı gelirleri, 2006-2014 yılları arasında teşebbüs ve mülkiyetgelirleri içinde yer almaktadır. Gelir bütçesi, gider bütçesinde olduğu gibi çeşitli yöntemler kullanılarak tahmin edilmektedir. Diğer bir ifadeyle, bir sonraki yıl toplanacak devlet gelirleri bütçe kanunlarında tahmin olarak gösterilmektedir.

Yılı içinde tahsil edilen (gerçekleşen) gelirler ile bütçede tahmini yapılan gelirlerin karşılaştırılması, isabetli tahmin yapılıp yapılmadığının göstergesi olacaktır. Gelir bütçesi tahminleri Maliye Bakanlığı (Gelirler Politikası Genel Müdürlüğü) tarafından yapılmaktadır.

Maliye Bakanlığında ecrimisil gelirlerinin tahmini, tahakkuk ve tahsili farklı birimlerce yapılmak

tadır. Birimlerin verileri arasında uyumsuzluk görülmüştür. Bütçe kanunlarına ekli gelir cetvelinde yer alan rakamlar ile tahakkuk eden ya da gerçekleşen rakamlar arasında farklılık olabilmektedir. Bazen gerçekleşen rakamlar belli bir yıl baz alınarak yeniden düzenlenirken, tahmin ve tahakkuk eden ra

kamlar aynı kalabilmektedir. Yaklaşık 15 yıllık bir süreç ele alındığında, rakamlar arasında karşılaştır

ma yapabilme olanağı sağlayacak yöntemlere başvuru zorunluluğu doğmaktadır. Bu nedenle ecrimisil verileri, ilgili yıl genel bütçe gelirleri, vergi gelirleri, vergi dışı normal gelirler ya da teşebbüs ve mül

kiyet gelirleri ile katma bütçe gelirlerinintahmin, tahakkuk ve tahsilat rakamlarına oranlanarak, yıllar itibariyle karşılaştırma olanağına kavuşturulmuştur.

4.1- 2000-2005 Yılları Ecrimisil Gelirlerinin Analizi

Çizelge 4.1'de 2000-2005 yılları arası ecrimisil gelirleri tahmin ve tahsilat rakamları itibariyle veril

miştir. Her yıla ait ecrimisil rakamları o yılın toplam bütçe geliri, genel bütçe geliri, vergi geliri, vergi dışı normal gelirler ile katma bütçe gelirlerine oranlanmıştır. Analizde, ecrimisil gelirlerinin genel

(8)

bütçe gelirlerine oranı dışındakiler, bir fikir vermesi amacıyla verilmiştir. Ecrimisl gelirlerinin genel bütçe gelirlerine oranı tahmin için %0,04 ila %0,08 arasında, tahsilat için %0,03 ila %0,15 arasında değişmektedir.

Çizelge 4.1: 2000-2005 Ecrimisil Gelirleri ve Bütçe Gelirleri Unsurları, Ecrimisil Gelirlerinin Bütçe Gelirleri Unsurlarına Oranları (%)

1 .0 0 0 TL

2 0 0 0 2001 2 0 0 2

T ah m in T ahsilat T ahm in T ahsilat T ah m in T ahsilat

G e lirle r (A +B ) 32.585.000 33.440.143 49.300.000 51.542.970 71.218.000 75.592.324

A - G e n e l B ütçe G e lirle ri

( I + I I + I I I ) 32.460.000 33.040.903 48.760.000 50.890.481 70.918.000 74.603.699

I- V erg i G e lirle ri 24.000.000 26.503.698 37.710.000 39.735.928 57.911.000 59.631.868

II- V erg i Dışı N o rm a l

G e lirle r 5.620.000 3.486.493 6.778.000 7.418.386 7.007.000 10.874.532

Ecrim isil G e lirle ri 15.000 11.894 20.000 19.168 25.000 25.444

I I I - Ö z e l G e lirle r ve Fonlar 2.840.000 3.050.712 4.272.000 3.736.167 6.000.000 4.097.299

B -K atm a B ütçe G e lirle ri 125.000 399.240 540.000 652.489 300.000 988.625

Ecrim isil G e lir le r i/( A + B )% 0,05 0,04 0,04 0,04 0,04 0,03

Ecrim isil G e lir le r i/A % 0,05 0,04 0,04 0,04 0,04 0,03

Ecrim isil G e lir le r i/I % 0,06 0,04 0,05 0,05 0,04 0,04

Ecrim isil G e lir le r i/II % 0,27 0,34 0,30 0,26 0,36 0,23

Ecrim isil G e lir le r i/III % 0,53 0,39 0,47 0,51 0,42 0,62

Ecrim isil G e lir le r i/B % 12,00 2,98 3,70 2,94 8,33 2,57

2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5

T ah m in T ahsilat T ah m in Tahsilat T ah m in Tahsilat

G e lirle r (A +B ) 100.782.000 100.250.427 104.109.000 110.720.859 136.845.000 137.980.944

A - G e n e l B ütçe G e lirle ri

( I + I I + I I I ) 100.357.000 98.558.733 103.309.000 108.940.174 124.330.000 135.756.182

I- V erg i G e lirle ri 85.955.000 81.316.169 88.892.821 90.076.861 118.950.000 106.929.227

II- V ergi Dışı N o rm a l

G e lirle r 10.294.000 10.222.769 0 0 0 0

Ecrim isil G e lirle ri 40.000 45.798 49.999 162.980 95.000 75.029

I I I - Ö z e l G e lirle r ve Fonlar 4.108.000 4.019.795 0 0 0 0

B -K atm a B ütçe G e lirle ri 425.000 1.691.694 800.000 1.780.685 2.160.082 2.224.762

E c rim is ilG e lir le r i/(A + B )% 0,04 0,05 0,05 0,15 0,07 0,05

Ecrim isil G e lir le r i/A % 0,04 0,05 0,05 0,15 0,08 0,06

Ecrim isil G e lir le r i/I % 0,05 0,06 0,06 0,18 0,08 0,07

Ecrim isil G e lir le r i/II % 0,39 0,45 0,00 0,00 0,00 0,00

Ecrim isil G e lir le r i/III % 0,97 1,14 0,00 0,00 0,00 0,00

Ecrim isil G e lir le r i/B % 9,41 2,71 6,25 9,15 4,40 3,37

Kaynak: M aliye Bakanlığı Muhasebat Genel M üdürlüğü, Bütçe ve Mali Kontrol Genel M üdürlüğü ve M illi Emlak Genel Müdürlüğü verileri derlenerek oluşturulmuştur.

(9)

2002 ila 2004 yılları dışında, tahmin edilen ecrimisil tutarları tahsil edilen ecrimisil tutarlarının üstündedir. En yüksek tahsilat oranına 2004 yılında ulaşılmıştır (Çizelge 4.1).

Şekil 4.1 : 2000-2005 Yılları Ecrimisil Gelirlerinin Bütçe Gelirleri Bileşenlerine Oranları

Ecrimisil gelirlerinin bütçe gelirleri bileşenlerine oranı, 2000-2005 yılları arasında tahmin edilen ile tahsil edilen tutarlar arasındaki durum Şekil 4.1'deki grafikte gösterilmiştir. 2002 ila 2004 yılları dı

şında tahsil edilen ecrimisilin tahmin edilen ecrimisilden düşük olduğu net bir şekilde görülmektedir.

Şekil 4.2'de gerçekleşen ecrimisil gelirlerinin, gerçekleşen genel bütçe gelirlerine oranının 2000

2005 yılları arasında nasıl bir değişim geçirdiği daha net olarak görülmektedir. 2000-2003 yılları ara

sında yatay bir seyir izleyen ecrimisil gelirleri, 2004 yılında bir sıçrama, 2005 yılında keskin bir düşüş yaşamıştır. 2005 yılındaki düşmeye rağmen ecrimisil gelirleri oransal olarak 2000-2003 yıllarında elde edilen gelirlerin üzerindedir.

(10)

Şekil 4.2 : 2000-2005 Yılları Gerçekleşen Ecrimisil Gelirlerinin Gerçekleşen Genel Bütçe Gelirle

rine Oranı

4.2- 2006-2014 Yılları Ecrimisil Gelirlerinin Analizi

Çizelge 4.2 ila 4.6'da, 2006-2014 yılları ecrimsil gelirlerinin bütçe gelirleri unsurlarına oranı tah

min, tahakkuk ve tahsilat ayrımında verilmiştir. 2007 ve 2009 yılları tahmin edilen ecrimisil rakamları, ilgili bütçe kanununa ekli gelir cetvelinde yer almamaktadır. Ancak, bu verilerin yokluğu analizin anlatım gücünü etkilememektedir.

Çizelgeler 2014 yılı dışında ikişer yıllık dönemler itibariyle ve ilgili yılın tahmin, tahakkuk ve tahsil edilen genel bütçe gelir unsurlarıyla birlikte ele alınmıştır. Çizelgelerde, ecrimisil gelirlerinin genel bütçe gelirlerine oranı dışında verilen değerler bilgi olarak verilmiştir. 2000-2014 yılları ecrimisil gelir

lerinin genel bütçe gelirlerine oranında tahakkuka ilişkin oranların, tahmin ve tahsil edilen oranlardan çok yüksek olduğu hemen görünmektedir.

1.000 TL

2 0 0 6 2 0 0 7

T ah m in T ahakkuk T ahsilat T ah m in T ahakkuk Tahsilat

G e n e l B ütçe G e lirle ri 1 5 6 .8 5 0 .0 0 0 1 9 6 .8 8 4 .0 4 5 1 6 9 .3 1 5 .8 2 5 1 8 4 .2 4 2 .5 1 5 2 1 8 .5 9 2 .9 7 2 1 8 5 .7 1 5 .2 4 5 I-V e rg i G e lirle ri 1 4 6 .4 4 9 .0 0 0 1 5 0 .3 1 0 .5 0 0 1 3 7 .4 8 0 .2 9 2 1 5 8 .1 5 2 .8 9 8 1 6 9 .5 0 5 .5 0 3 1 5 2 .8 3 5 .1 1 1

1. Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler

43.827.000 45.909.575 40.140.687 45.342.460 55.598.842 48.198.187 a) Gelir Vergisi 29.071.000 33.449.757 28.982.977 33.417.674 39.819.695 34.447.311

(11)

b) Kurumlar Vergisi 14.756.000 12.459.818 11.157.710 11.924.786 15.779.147 13.750.876 2. Mülkiyet Üzerinden

Alınan Vergiler 3.140.700 4.625.687 3.117.182 3.639.729 5.423.654 3.645.438 3. Dahilde Alınan Mal

ve Hizmet Vergileri 68.653.000 63.838.533 59.408.212 68.828.147 69.332.569 63.589.733 4. Uluslararası Ticaret ve

Muamelelerden Alınan Vergiler

24.263.000 27.562.844 27.562.843 32.053.232 28.970.663 28.970.328

II-Teşebbüs ve M ü lk iy e t

G e liri 9 4 .9 1 5 .0 0 0 7 .7 2 4 .9 7 2 7 .5 3 0 .9 9 9 7 .8 1 7 .7 8 1 8 .4 9 3 .5 0 5 8 .2 3 9 .1 0 2

6. Kira Gelirleri 645.000 801.382 641.697 701.488 898.811 680.703

a) Taşınmaz Kiraları 645.000 801.320 641.635 701.488 898.571 680.464

Lojman Kira Gelirleri 240.000 240.880 240.869 256.815 256.809

Ecrim isil G e lirle ri 1 1 5 .0 0 0 2 5 2 .8 5 8 9 3 .5 4 7 3 4 2 .4 4 3 1 2 4 .9 2 8

Sosyal Tesis Kira

Gelirleri 500 260 259 4.989 4.876

Diğer Taşınmaz Kira

Gelirleri 289.500 307.322 306.960 294.324 293.851

III-A lın a n Bağışlar ve Y a rd ım la r ile Ö z e l G e lirle r

374.000 2 .2 5 5 .0 5 0 2 .2 5 4 .9 8 2 4 8 0 .1 1 8 1 .8 4 4 .6 0 8 1 .8 4 4 .6 0 5

IV -F a izle r, Paylar ve

C e z a la r 11.880.016 3 4 .6 8 2 .6 3 4 2 0 .2 0 8 .4 3 1 1 5 .2 2 5 .9 0 2 3 2 .5 6 8 .6 0 6 1 6 .6 1 8 .8 2 9 V -S erm aye G e lirle ri 2.272.000 1 .9 1 0 .8 8 9 1 .8 4 1 .1 2 1 2 .5 6 5 .8 1 6 6 .0 8 3 .1 4 2 6 .0 7 9 .9 9 0 Ecrim isil G e lir le r i/

G e n e l B ütçe G e lirle ri (% )

0,07 0,13 0,06 0,00 0,16 0,07

Ecrim isil G e lirle ri/V e r g i

G e lirle ri ( % ) 0,08 0,17 0,07 0,00 0,20 0,08

Ecrim isil G e lir le r i/

Teşebbüs ve M ü lk iy e t G e lirle ri ( % )

0,12 3,2 7 1,24 0,00 4,03 1,52

2006-2007 yıllarında tahmin edilen ecrimisil bedelleri ile tahsil edilen ecrimisl bedellerinin ge

nel bütçe gelirlerine oranı %0,06 ile %0,07 arasında değişirken, bu oran tahakkuk için %0,13 ile

%0,16'dır (Çizelge 4.2).

(12)

1.000 TL

2 0 0 8 2 0 0 9

T ah m in T ahakkuk T ahsilat T ah m in T ah akku k Tahsilat

1. Gelir ve Kazanç

Üzerinden Alınan Vergiler 52.600.000 64.113.824 54.935.030 65.401.318 68.286.855 56.468.694 a) Gelir Vergisi 38.100.000 44.735.550 38.029.985 45.253.023 46.507.446 38.445.864 b) Kurumlar Vergisi 14.500.000 19.378.274 16.905.045 20.148.295 21.779.409 18.022.830 2. Mülkiyet Üzerinden

Alınan Vergiler 4.029.000 6.373.739 4.088.064 4.822.548 7.276.313 4.663.977 3. Dahilde Alınan Mal ve

Hizmet Vergileri 71.382.312 75.610.271 67.258.421 79.065.371 83.353.031 73.136.329 4. Uluslararası Ticaret ve

33.502.000 32.781.781 32.781.443 42.053.351 28.651.712 28.651.405

G e liri 8 .9 7 8 .3 1 4 7 .8 0 9 .1 1 1 7 .4 2 2 .1 6 7 7 .3 6 2 .4 1 0 1 0 .4 5 6 .3 0 7 9 .9 4 8 .2 3 0

6. Kira Gelirleri 792.000 1.081.594 729.257 850.001 1.286.010 809.375

a) Taşınmaz Kiraları 792.000 969.074 616.738 850.001 1.141.256 664.644

Lojman Kira Gelirleri 278.187 275.292 275.291 0 294.246 294.246

Ecrim isil G e lirle ri 1 2 5 .7 0 0 4 9 8 .4 7 2 1 4 8 .7 4 3 0 6 8 5 .2 4 9 2 1 2 .4 9 7

Sosyal Tesis Kira Gelirleri 711 6.290 6.177 0 2.855 2.742

Gelirleri 387.402 189.020 186.527 0 158.906 155.159

8 0 1 .5 2 0 8 4 9 .5 9 9 8 4 9 .5 9 6 9 4 1 .8 2 2 8 0 7 .3 3 2 8 0 7 .3 2 9

C e z a la r 1 5 .1 0 0 .5 0 3 3 7 .2 5 2 .5 0 1 1 8 .2 8 2 .6 1 6 2 0 .6 3 8 .2 8 5 4 6 .3 9 2 .2 3 9 2 3 .9 3 1 .8 5 3 V -S erm aye G e lirle ri 4 .3 0 6 .7 7 0 9 .1 1 4 .8 6 6 9 .1 1 3 .7 5 1 1 3 .1 3 8 .8 0 0 2 .0 4 5 .5 8 8 2 .0 4 4 .4 3 6 Ecrim isil G e lir le r i/G e n e l

B ütçe G e lirle ri (% ) 0,06 0,20 0,07 0,00 0,26 0,10

G e lirle ri (% ) 0,07 0,26 0,09 0,00 0,34 0,12

Teşebbüs ve M ü lk iy e t G e lirle ri (% )

1,40 6,38 2,00 0,00 6,55 2,14

(13)

1.000 TL

2 0 1 0 2011

T ah m in T ah akku k Tahsilat T ahm in Tahakkuk Tahsilat

1. Gelir ve Kazanç

Üzerinden Alınan Vergiler 59.480.796 77.510.277 61.317.113 70.495.046 95.797.169 75.799.871 a) Gelir Vergisi 41.515.828 50.609.362 40.392.222 47.345.847 60.525.190 48.807.078 b) Kurumlar Vergisi 17.964.968 26.900.915 20.924.891 23.149.199 35.271.979 26.992.793 2. Mülkiyet Üzerinden

Alınan Vergiler 4.484.287 8.107.797 5.248.607 6.123.579 8.996.126 6.257.008 3. Dahilde Alınan Mal ve

Hizmet Vergileri 86.365.906 106.444.897 91.735.660 97.186.735 124.251.793 103.380.870 4. Uluslararası Ticaret ve

33.133.610 39.527.893 39.527.583 44.766.612 53.451.947 53.451.637

G e liri 6 .7 5 4 .5 6 2 1 0 .9 0 8 .4 6 9 9 .8 0 4 .0 3 2 7 .2 9 7 .0 8 7 9 .6 7 3 .8 0 7 9 .0 6 3 .0 9 0

6. Kira Gelirleri 778.723 1.560.258 973.722 1.122.150 1.720.160 1.145.280 a) Taşınmaz Kiraları 652.999 1.359.695 773.165 868.150 1.468.770 893.896

Lojman Kira Gelirleri 283.506 341.332 341.288 414.500 361.361 361.349

Ecrim isil G e lirle ri 1 8 2 .8 7 2 8 2 8 .6 3 8 2 4 7 .9 8 6 2 4 2 .0 0 0 8 8 7 .2 6 7 3 1 8 .2 5 5

Sosyal Tesis Kira Gelirleri 3.749 5.104 4.991 1.650 425 312

Gelirleri 182.872 184.621 178.900 210.000 219.717 213.980

III-A lın a n Bağışlar ve

Y a rd ım la r ile Ö z e l G e lirle r 9 6 4 .3 1 0 9 6 5 .5 1 7 9 6 5 .5 1 6 1 .2 3 9 .1 7 5 1 .0 6 8 .3 6 2 1 .0 6 8 .3 6 2 IV -F a izle r, Paylar ve

C e z a la r 1 9 .1 0 5 .6 8 2 5 7 .7 7 1 .1 1 1 2 1 .9 3 2 .0 5 5 2 1 .7 8 5 .0 2 6 7 1 .7 8 0 .0 6 4 2 1 .2 8 8 .5 4 1 V -S erm aye G e lirle ri 1 0 .6 4 9 .2 1 1 3 .3 7 6 .7 7 3 3 .3 7 5 .5 5 4 9 .9 9 1 .8 8 3 2 .5 3 0 .8 7 3 2 .5 2 9 .6 7 1 Ecrim isil G e lir le r i/G e n e l

B ütçe G e lirle ri ( % ) 0,08 0,26 0,10 0,09 0,23 0,11

G e lirle ri (% ) 0,09 0,33 0,12 0,10 0,29 0,13

2,71 7,60 2,53 3,32 9,17 3,51

(14)

1.000 TL

2 0 1 2 2 0 1 3

T ahm in Tahakkuk T ahsilat T ah m in T ahakkuk Tahsilat

1. Gelir ve Kazanç

Üzerinden Alınan Vergiler 8 0 .9 5 4 .7 0 1 104.329.523 85.510.933 91.929.786 113.689.204 92.748.508 a) Gelir Vergisi 5 3 .8 0 4 .0 3 7 69.107.299 56.493.510 62.667.769 78.220.033 63.760.750 b) Kurumlar Vergisi 2 7 .1 5 0 .6 6 4 35.222.224 29.017.423 29.262.017 35.469.171 28.987.758 2. Mülkiyet Üzerinden

Alınan Vergiler 6 .9 8 1 .6 1 7 9.898.841 7.009.128 7.710.233 10.876.529 7.693.098 3. Dahilde Alınan Mal ve

Hizmet Vergileri 1 1 4 .1 5 0 .1 8 2 137.082.618 113.836.692 131.472.002 159.964.042 134.854.795 4. Uluslararası Ticaret ve

5 8 .9 2 2 .2 5 8 55.310.497 55.310.438 67.447.258 68.269.195 68.269.134

G e liri 9 .2 3 4 .9 9 3 1 4 .6 3 1 .8 5 7 1 3 .9 8 6 .0 8 8 9 .1 2 4 .6 6 7 1 5 .1 3 3 .5 4 0 1 4 .3 1 1 .6 8 1

6. Kira Gelirleri 1 .4 2 0 .3 3 2 1.783.504 1.158.313 1.319.500 1.771.862 1.209.319 a) Taşınmaz Kiraları 1 .0 9 0 .2 5 5 1.470.502 845.315 994.500 1.436.246 873.715 Lojman Kira Gelirleri 405.095 372.411 372.400 410.500 381.999 381.991

Ecrim isil G e lirle ri 414.997 9 2 4 .7 4 8 3 0 6 .0 3 1 3 5 0 .0 0 0 8 6 2 .8 4 0 3 0 5 .6 4 6

Sosyal Tesis Kira Gelirleri 100 54 53 4.000 35 35

Gelirleri 270.063 173.289 166.831 230.000 191.372 186.043

1 .1 8 3 .3 5 7 1 .6 5 1 .6 9 8 1 .6 5 1 .6 9 8 2 .0 4 5 .9 2 2 1 .0 9 5 .5 7 1 1 .0 9 5 .5 7 1

C e z a la r 2 3 .0 6 2 .2 0 0 1 1 2 .7 4 8 .3 9 9 2 5 .4 0 1 .8 8 1 2 4 .2 6 8 .8 9 8 1 2 6 .4 3 2 .3 8 9 2 5 .4 2 9 .7 9 8 V -S erm aye G e lirle ri 1 1 .4 5 8 .0 4 6 2 .0 5 5 .1 7 4 2 .0 5 3 .9 8 6 3 .2 6 0 .4 2 7 1 0 .1 0 6 .5 0 7 1 0 .1 0 5 .2 9 6

Ecrim isil G e lir le r i/G e n e l

B ütçe G e lirle ri ( % ) 0,13 0,20 0,09 0,10 0,16 0,08

G e lirle ri (% ) 0,15 0,28 0,11 0,11 0,23 0,09

4,49 6,32 2,19 3,84 5,70 2,14

2012-2013 yıllarında tahmin edilen ecrimisil bedelleri ile tahsil edilen ecrimisil bedellerinin ge

%0,20'dir (Çizelge 4.5).

(15)

Çizelge 4.6: 2014 Ecrimisil Gelirleri ve Bütçe Gelirleri Unsurları, Ecrimisil Gelirlerinin Bütçe Ge

lirleri Unsurlarına Oranları (%)

1.000 TL 2014

Tahmin Tahakkuk Tahsilat

Genel Bütçe Gelirleri 394.634.401 594.286.466 411.474.970

I-Vergi Gelirleri 348.352.781 422.165.104 352.436.834

1. G elir ve Kazanç Üzerinden Alınan

Vergiler 101.862.612 132.785.936 106.203.850

a) G elir Vergisi 70.767.624 92.224.789 73.899.428

b) Kurumlar Vergisi 31.094.988 40.561.147 32.304.422

2. M ülkiyet Üzerinden Alınan Vergiler 9.026.694 11.876.681 8.214.946 3. Dahilde Alınan Mal ve H izm et Vergileri 141.534.077 173.831.296 142.089.491 4. Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden

Alınan Vergiler 70.511.603 71.119.285 71.119.233

M-Teşebbüs ve Mülkiyet Geliri 8.140.485 17.292.012 16.118.618

6. Kira Gelirleri 1.361.500 1.986.750 1.332.002

a) Taşınmaz Kiraları 991.500 1.568.090 913.358

Lojman Kira Gelirleri 411.500 396.458 396.450

Ecrimisil Gelirleri 360.000 909.977 263.120

Sosyal Tesis Kira Gelirleri 0 66 65

Diğer Taşınmaz Kira Gelirleri 220.000 261.589 253.723

IM-Alınan Bağışlar ve Yardımlar ile Özel

Gelirler 1.556.477 1.891.117 1.891.117

IV-Faizler, Paylar ve Cezalar 27.692.692 142.486.261 30.577.619

V-Sermaye Gelirleri 8.749.559 9.549.515 9.548.325

Ecrimisil Gelirleri/Genel Bütçe Gelirleri (%)

0,09 0,15 0,06

Ecrimisil Gelirleri/Vergi Gelirleri (%) 0,10 0,22 0,07

Ecrimisil Gelirleri/Teşebbüs ve Mülkiyet

Gelirleri (%) 4,42 5,26 1,63

2014 yılında tahmin edilen ecrimisil bedeli ile tahsil edilen ecrimisil bedelinin genel bütçe gelirle

rine oranı %0,06 ile %0,079 arasında değişirken, bu oran tahakkuk için %0,15 tir (Çizelge 4.6).

(16)

Şekil 4.3 : 2006-2014 Yılları Ecrimisil Gelirlerinin Bütçe Gelirleri Bileşenlerine Oranları

2006-2014 Yılları Ecrımısıl Gelirlerinin Bütçe Gelirleri Bileşenlerine Oranları (%) 2.00

10,00

8,00 6.00 4,00 2,00 0.00

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Ecrimisil Gelirleri/Genel Bütçe Gelirleri (%

Ecrimisil GelirleriA/ergi Gelirleri (%

Ecrimisil Gelirleri/Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirleri (%

Ecrimisil gelirlerinin bütçe gelirleri bileşenlerine oranı, 2006-2014 yılları arasında tahmin edilen, tahakkuk eden ve tahsil edilen ayrımı ile Şekil 4.3'deki grafikte gösterilmiştir. 2006-2014 yılları ara

sında tahakkuk ettirilen ecrimisilin, tahmin ve tahsil edilen ecrimisilden yüksek olduğu net bir şekilde görülmektedir. Şekil 4.4'te, gerçekleşen ecrimisil gelirlerinin genel bütçe gelirlerine oranı verilmiştir.

Grafiğin incelenmesinden, 2006 yılından 2011 yılına kadar ecrimisil gelirlerinin artarak devam ettiği, 2011 yılından itibaren ise düşmeye başladığı, 2014 yılına kadar düşüşün devam ettiği net bir şekilde görülmektedir.

(17)

Şekil 4.4 : 2006-2014 Yılları Gerçekleşen Ecrimisil Gelirlerinin Genel Bütçe Gelirleri Oranı

4.3- Ecrimisil Gelirlerinin Potansiyeli ve Kamu Giderlerini Karşılama Gücü

Çizelge 4.7'de yıllar itibariyle işgal edilen Hazine taşınmazlarının (devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler dahil) adedi, ecrimisile konu edilen taşınmaz sayısı ile bunların yüzölçümleri verilmiş

tir. 2011 yılına kadar istisnaları olmakla birlikte işgal edilen taşınmaz sayısının artan bir seyir izlediği görülmektedir. 2012 ve izleyen yıllarda işgal edilen taşınmaz sayısı ve ecrimisil adedinin dalgalı seyir izlemekle birlikte azalma eğiliminde olduğu, işgal edilen alanın ise mutlak olarak azaldığı görülmek

tedir. Buradaki azalma, işgallerin başından itibaren önlenmesi, işgalli taşınmazların tahliye edilmesi ya da kira, irtifak, satış suretiyle denetim altına alınması veya elden çıkarılması ile izah edilebilir.

Çizelge 4.7: 2000-2014 Yılları İşgal Edilen Taşınmaz ve Ecrimisil Adedi ile İşgal Edilen Alan Miktarı

İhbarname Yılı İşgalli Taşınmaz Adedi Ecrimisil Adedi İşgal Edilen Alan (m2)

2000 30.651 47.755 467.985.277

2001 39.935 62.706 481.599.642

2002 61.446 96.176 576.883.521

2003 114.593 169.182 1.087.505.020

2004 124.336 187.860 1.341.176.522

2005 125.381 188.743 5.119.962.145

2006 145.976 215.327 1.399.647.317

2007 134.589 206.630 1.310.024.819

(18)

2008 162.824 252.590 1.512.811.305

2009 160.268 247.138 1.390.878.673

2010 157.197 248.828 1.456.013.343

2011 160.461 257.705 1.638.748.561

2012 137.460 223.489 1.329.739.711

2013 86.329 134.421 750.444.848

2014 104.575 161.607 869.645.017

TOPLAM 1.746.021 2.700.157 20.733.065.721

Kaynak: M aliye Bakanlığı M illi Emlak Genel Müdürlüğü verilerinden alınmıştır.

2000-2014 yıllarında işgal edilen Hazine taşınmazlarına ilişkin olarak tahmin edilen, tahakkuk ve tahsil edilen ecrimisil gelirleri ve bunların gelir cetvelinin bütçe gelirleri unsurları içindeki payı yıllar itibariyle yüzde olarak hesaplanmıştır. Ecrimisil gelirlerinin yıllar itibariyle tahmin, tahakkuk ve tahsil edilen miktarlarının birbirinden farklı olması doğal karşılanabilir. Ancak, aynı yıl içinde tahmin, tahakkuk ve tahsil edilen miktarların farklılıklar göstermesi ekonomik açıdan sorgulamayı gerektirir.

Ecrimisil gelirlerinin tahmin, tahakkuk ve tahsil edilen miktarlarının genel bütçe gelirlerine ora

nının minimum ve maksimum yüzdeleri 2000-2014 yılları arasında sırasıyla: %0,04-%0,13; %0,13-

%0,26; %0,03-%0,11 olarak bulunmuştur. Genel bütçe gelirleri açısından ecrimisil gelirlerinin payı çok düşüktür.

Ecrimisil gelirlerinin tahmin ve tahsil edilen tutarları arasında farklılık bulunması iyi bir tahmin yapılmadığını göstermektedir. Tahakkuk ve tahsilat arasındaki fark ekonomik kayıptır. Ecrimisil gelir

lerinin genel bütçe gelirleri içindeki payı ile tahmin, tahakkuk ve tahsil edilen tutarlar arasındaki fark birçok nedene bağlıdır.

Hazine taşınmazlarının kira, irtifak, satış gibi işlemleri 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa göre art

tırma ihalesine konu edilir. Tahmin edilen bedel rayiç değeri tam olarak yansıtsa dahi, ihaleye katılan kişi sayısına bağlı olarak rekabetle birlikte bu değerin de üstüne çıkabilmektedir. Ecrimisil işleminde ihale söz konusu değildir.Yükseltmeden kaynaklanan gelir elde edilemez.

Ecrimisil geriye yöneliktir. İlk işgal tarihi ile tespit tarihi arasında tahakkuk ettirilen bedel güncel bir bedel değildir. Bu durum, ecrimisili bir tazminat ve yaptırım olmaktan çıkarmakta, işgalciler lehine işlemesine yardım etmektedir (Utkucu 2007).

2010 yılında yapılan değişiklikle, tebliğ edilen ecrimisilin itiraz edilmeden, peşin veya taksitle ödenmesinde, zamanında ödenmediği için tahsili için vergi birimlerine intikalinde ödemede, itiraz edilip ya da dava açılıp da vazgeçilmesi durumlarında indirim uygulanmaya başlanmıştır. Ecrimi

sil işlemi, idareler tarafından istenilen bir uygulama değildir. Kanuni düzenleme ecrimisil ve tahliye başlığını taşımaktadır. İşgalin geçici olduğu, yaptırım olarak bir tazminat alınması gerektiği amacını taşımaktadır. İndirime gidilmesi, Hazine taşınmazlarının kira, irtifak gibi yasal yönetim şekillerine olan talebini azaltarak gelir kaybına yol açmaktadır.

Ecrimisil işlemleri, bedel, kişi, konu, miktar gibi nedenlerle dava konusu edilebilmektedir. Açılan davalar, tahakkuk eden ecrimisilin tahsil oranını azaltarak gelir kaybına neden olabilmektedir. Diğer

(19)

yandan, 2886 sayılı Kanunun 75'inci maddesinde değişiklik yapılmadan önce yargı organlarınca ta

hakkuk zamanaşımı Borçlar Kanunu'ndaki süreler dikkate alınarak 10 yıl uygulanmıştır. Dolayısıyla, tespit tarihinden önceki on yıllık bir süre için ecrimisil tahakkuku yapılması mümkün iken, bu sürenin beş yıla indirilmesi bir gelir kaybına neden olmaktadır.

Ecrimisil işlemleri, işgalin tespitine bağlı olarak yapılmaktadır. M illi emlak birimlerinin personel, araç-gereç gibi eksiklikleri ya da ihmal gibi nedenlerle hiç tespit yapmaması durumunda, tahakkuk ve tahsil yapılamadığı için gelir kaybı söz konusudur.

Hazine taşınmazlarının işgali veri kabul edilmektedir. İşgal nedeniyle verimlilik ve etkinlik açı

sından kayıplar değerlendirilememektedir. Örneğin; imar planında sanayi alanında kalan, üzerinde sanayi tesisi bulunup ihracat yapan bir yerin yanındaki aynı amaç için ayrılan bir taşınmazın tarımsal amaçla işgal edilmesinde, hem değer olarak hem de etkin ve verimli kullanım açısından kayıp söz konusudur.Diğer yandan, ecrimisil işgal nedeniyle istenilen bir tazminat olduğuna göre, Gelir Vergisi Kanununun 40'ıncı maddesine göre işle ilgili olduğu sürece gider olarak yazılıp kurum kazancından düşülebileceği (Elele 2012) belirtilmektedir. Bu durumda, işgal nedeniyle ödenen bedel telafi edilerek, toplam bütçe gelirlerini azaltıcı bir etkisi olacaktır.

Devlet İhale Kanununa göre kiralanan, irtifak hakkı ya da kullanma izni verilen yerlerde, verilen alandan daha fazlasının kullanılması, ihalede belirtilen amacın dışına çıkarılarak daha çok gelir elde edilmesi ya da kamu kurum ve kuruluşlarının tasarrufu veya yönetimine verilip işgal edilen Hazine taşınmazları gelir kaybına neden olmaktadır.

Ecrimisil gelirlerinin tahakkuk ve tahsil edilen miktarları arasında bulunan farkın çok önemli bir nedeni, vadesinde ödenmediği için vergi dairesi ya da gelir birimlerine intikal ettirilen alacakların takibinin anılan birimlere bırakılmış olmasıdır. Tahakkuk ettirilerek tebliğ edilen ecrimisil alacaklarına yapılan itirazların çok az bir kısmı tamamen ya da kısmen terkin edilmektedir. Vergi ile ilgili birimlere intikal eden ecrimisil alacakları bu birimlerin geliri gibi görülmekte, tahsil edildiğinde milli emlak birimleri ile bağlantısı kurulamamaktadır. Oysa, tahakkuk esaslı bütçe uygulamasında ecrimisil, geliri yaratan birimin geliri olarak görülebilmelidir. Bunun mümkün olması durumunda tahakkuk-tahsilat farkı oransal olarak azalabilecektir.

5- SONUÇ

Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazların yönetimi Hazine (Maliye Bakanlığı)'nindir. Bakanlık, kamu hizmeti için gerekli taşınmazları kamu kurum ve ku

ruluşlarına tahsis eder. Kamu hizmeti için gerekli olmayan çok sayıda taşınmaz, kira, irtifak hakkı ku

rulması, kullanma izni verilmesi, trampa, satış gibi hukuki işlemlere konu edilerek gelir sağlamaktadır.

Hazine'nin yönettiği taşınmazların işgal edilmesi nedeniyle idarece talep edilen tazminat, ecrimisil olarak adlandırılmaktadır. Ecrimisil gelirleri, kamu gelirlerinden birisidir ve bütçe gelirlerini gösteren B cetvelinin teşebbüs ve mülkiyet gelirleri içinde yer almaktadır.

2000-2014 yılları arasında elde edilen ecrimisil gelirleri, tahmin, tahakkuk ve tahsilat açısından de

ğerlendirilerek ilgili yılın bütçe gelirleri unsurlarına oranlanmıştır. Böylece yıllar itibariyle karşılaştır

ma olanağına kavuşturulmuştur. Anlamlı bir karşılaştırma yapmak için ecrimisil gelirlerinin, tüm bütçe