13
Mart 2005 B‹L‹MveTEKN‹K Michigan Üniversitesi (ABD) ve Cambridge
Astronomi Enstitüsü’nden (‹ngiltere) iki gökbilimci, y›ld›zlar›n Güneflimizden en fazla 120-200 kat fazla kütleye sahip olabileceklerini belirledi. Araflt›rmac›lar› bu sonuca götüren, “OB topluluklar›” denen ve her biri yüzlerce, hatta binlerce genç ve s›cak y›ld›z içeren kümeler üzerinde yapt›klar› gözlemler. Samanyolu ile, en yak›n uydular› olan Büyük ve Küçük Magellan Bulutlar›’nda 12 OB toplulu¤unu inceleyen iki gökbilimci, bunlar›n hepsinde büyük y›ld›zlarla küçük y›ld›zlar›n oran›n›n ayn› oldu¤unu, ve 120-200 Günefl kütlesinin üzerinde bir y›ld›za rastlama olas›l›¤›n›n, istatistiksel olarak çok düfltü¤ünü belirlemifller. Sonuç, y›ld›z kütlesinin üst s›n›r› için sa¤lam istatistiksel göstergeler ortaya koymakla birlikte, y›ld›zlar›n neden daha da
büyüyemediklerini aç›klam›yor. NASA Bas›n Bülteni, 3 fiubat 2005
Bizim Dev Eskiden
Kükrermifl...
Bizim gökadam›z Samanyolu, en az 100 milyar y›ld›z›yla (Baz› gökbilimcilere göre 300 milyar) dev gökadalar s›n›f›na giriyor. Ve cüceler d›fl›nda hemen hemen her gökadan›n merkezinde bulunan dev kütleli karadeliklerden Samanyolu’nun
merkezinde de bulunuyor. Ama, nas›l desek, bizim dev biraz küçük ve sakin. Elalemin karadeli¤i bir milyar Günefl
kütlesini bulurken, bizimkininki 3 milyon Günefl kadar. Üstelik fazla ifltahl› da de¤il. Arada s›rada a¤z›n›n yak›n›na kadar gelen bir y›ld›z ya da gaz kütlesi yutuverdi¤inde flöyle bir parlay›p sönüyor.
Ama eskiden öyle miymifl? Avrupa Uzay Ajans›’n›n (ESA) gama ›fl›n› uydusu Integral, Sagittarius A* diye tan›mlanan merkezi karadeli¤imizin 350.000 y›l önce etraf›n› kas›p kavurdu¤unu ve
bugünkünden 1 milyon kez daha fazla enerji yayd›¤›n› belirledi. Karadeli¤in muazzam çekim gücüne kap›lan gaz, yutulmadan önce çevresinde bir disk halinde dolan›yor ve ve giderek h›zlanan ve birbirleriyle sürtünerek ›s›nan madde parçac›klar› fliddetli X ve gama ›fl›nlar› yay›nl›yorlar. Peki, Integral bu geçmiflteki ziyafeti nas›l belirledi?
Gökadan›n merkezinde, karadeli¤e 350 ›fl›ky›l› uzakl›kta Sagittarius B2 diye tan›mlanan bir moleküler hidrojen bulutu bulunuyor. Bulut, karadelikten 350 y›l önce yola ç›km›fl gama ›fl›nlar›n› ve X-›fl›nlar›n› yeni yeni so¤uruyor ve so¤urdu¤u bu ›fl›n›m› yeniden yay›yor. Araflt›rmac›lara göre Sgr. A*’›n 350 y›l önceki canlan›fl› en az 10 y›l sürmüfl olmal›.
ESA Bas›n Bülteni, 27 Ocak 2005
NASA’n›n 2004 y›l›n›n Ocak ay› sonlar›nda Hubble Uzay Teleskopu’yla elde etti¤i, ancak yeni yay›nlad›¤› görüntülerde, Satürn’ün güney kutbu yak›nlar›ndaki kutup ›fl›klar›n›n (aurora) dinamik geliflimi izleniyor. Bu ›fl›klar da Dünya’dakiler gibi Günefl’in püskürttü¤ü elektrik yüklü parçac›klar›n gezegenin manyetik alan›yla etkilenmesinden kaynaklan›yor; ancak Satürn’deki dinamik yeryüzündekinden çok daha karmafl›k.
NASA Bas›n Bülteni, 16 fiubat 2005 Gökbilimciler, en az 100
milyon y›ld›z bar›nd›ran Samanyolu’nu terke zorlanan ilk y›ld›z› belir-lediler. SDSS
J090745.0+24507 diye listelenen y›ld›z, saatte 1,5 milyon km h›zla gö-kadam›zdan uzaklafl›-yor. Bu h›z, Samanyo-lu’nun çekiminden
kur-tulmak için gerekenin iki kat› oldu¤u için, y›ld›z yurdundan at›lm›fl bir sürgün gibi bir daha dönmemek üzere gökadalar aras›ndaki bofllukta yol alacak. Gökbilimciler y›ld›z›n ye-ri, h›z› ve bilefliminden, yaflam öyküsünü de ç›karm›fllar. SDSS J090745.0+24507, gökbi-limcilerin tümünü metal diye adland›rd›klar› hidrojen ve helyum d›fl›ndaki elementlerden bolca içeriyor. Bu da gökadan›n merkezine yak›n bir y›ld›z oluflum bölgesinde do¤du¤u-nu gösteriyor. Filmi geriye sard›klar›nda gök-bilimciler, ayr›ca y›ld›z›n bir ikiziyle birlikte do¤mufl oldu¤unu belirlemifller. Hemen
he-men tüm gökadalar gibi, Samanyolu’nun merkezi de tekin bir yer de¤il. Burada yakla-fl›k 3 milyon Günefl kütlesinde bir karadelik bulunuyor. Bizim ikili de merkez çevresinde-ki yolculuklar›ndan birinde karadeli¤e fazla-ca sokulmufl. Dev karadeli¤in muazzam çe-kim gücü, kardefllerden birini yakalayarak yörüngesine hapsederken, ötekini sapanla atar gibi bofllu¤a savurmufl. Sürgüne gönde-rilen y›ld›z›n, bugün bulundu¤u yere 80 mil-yon y›lda eriflti¤i belirlenmifl.
NASA Bas›n Bülteni, 8 fiubat 2005
